CANLI ALEMLERİ
*Canlı alemleri: Canlılar filogenetik sınıflandırmaya göre; bakteriler, arkebakteriler, protista, fungi, bitki ve hayvanlar olmak üzere 6 Aleme ayrılır.
**Prokaryot canlılar: Çekirdeksiz TEK HÜCRELİ canlılardır. DNA sitoplazmada dağınık halde bulunur. Prokaryot canlılar; 1. Bakteriler 2. Arkebakteriler olmak üzere 2 gruba ayrılırlar.
***Bakteriler:
iğne ucundaki bakteriler
Halkasal DNA taşırlar. DNA' ları çıplaktır. (histon proteini bulunmaz) Bazı bakterilerde, plazmid adı verilen ve olumsuz ortam koşullarına karşı direnç genleri taşıyan DNA parçaları bulunur. Zarlı organel taşımazlar. Organellerden sadece ribozom bulunur. Peptidoglikan (protein + yağ + glikoz) yapılı hücre çeperi bulunur. Besinlerini glikojen depo ederler. Fotosentez yapanların sitoplazmasında klorofil bulunur. Oksijenli solunum yapanlarında mezozom adı verilen hücre zarı katlanmaları bulunur. Mezozomda elektro taşıma enzimleri (ETS) bulunur.
Bazılarında hareket organeli olarak kamçı bulunur. Pilus adı verilen uzantılar taşırlar. Piluslar, bakterilerin yüzeylere tutunmasında ve eşeyli üreyen bakterilerde gen aktarımında görevlidir. Hastalık yapıcı bakterilerin (patojen) hücre çeperinin dış kısımlarında kapsül bulunur. Bazı bakteriler olumsuz ortam koşullarında ENDOSPOR oluştururlar.
Endospor oluşumu: Aşırı sıcak, Aşırı kurak, Uygun olmayan ph, Besin kıtlığı gibi olumsuz koşullarda bakteriler endospor formuna geçer. Bakteriler endospor formuna geçmeden önce, DNA' sının kopyasını alır ve bu kopyayı endospor formunda saklar. Ortam koşulları normale döndüğünde eski haline geri döner.
Endospor oluşumu: Not: Bakteri endosporu bir üreme değildir. Sadece kötü ortam koşullarından korunmak için geliştirilmiş bir adaptasyondur.
Endospor oluşumu:
Bakterilerin Üremesi: Bakterilerin üremesi; eşeyli ve eşeysiz üreme olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. Tüm bakterilerde eşeysiz üreme ikiye bölünme ile gerçekleşir. Bazı bakerilerde eşeyli üreme konjugasyonla gerçekleşir.
Bakterilerde konjugasyon: İki bakteri yan yana gelir. Bakteriler pilus adı verilen uzantılarla birbirine tutunur. Daha sonra, İki bakteri arasında sitoplazmik bir köprü kurulur. Bir bakteriden diğerine tek taraflı gen (plazmit) aktarımı gerçekleşir. Daha sonra iki bakteri birbirinden ayrılır.
Bakterilerde konjugasyon sonucunda ; Not: Birey sayısı artmaz. Sadece çeşitlilik oluşur. Böylece bakteriler, kötü ortam koşullarına karşı dirençli hale gelmiş olur.
*Bakterileri sınıflandırılması: Bakteriler; şekil, gram boyası, beslenme ve solunum şekillerine göre 4 farklı bir şekilde sınıflandırılırlar.
Çözüm: Alkol oksijensiz solunumda üretilebilir. Yanıt C
Yani her iki canlı grubu da karbondioksit tüketir.cevap B
Not: Nokta bakterilerde kamçı bulunmaz. Gram pozitif bakterilerin hücre çeperleri kalındır. Bu bakteriler Gram boyası (kristal viole) ile mor-mavi renge boyanırlar. Gram negatif bakterilerin hücre çeperleri incedir. Gram negatif bakteriler alkol uygulamasından sonra, safranin adı verilen bir boya ile pembeye boyanırlar. Fakultatif bakteriler; geçici aerob ve geçici anaerob olmak üzere 2' ye ayrılır. Geçici aerob bakteriler, Normal koşullarda oksijensiz solunum yaparlar. Bunlar zorunlu kaldıklarında oksijenli solunum yapabilirler. Geçici anaerob bakteriler, Normal koşullarda oksijenli solunum yaparlar. Bunlar zorunlu kaldıklarında oksijensiz solunum yapabilirler.
***Siyanobakteriler (mavi-yeşil algler): Hepsi ototrof canlılar olup fotosentez yaparlar. Yapılarında mavi renkli fikosiyanin pigmentini bulunur. Bazı türleri havanın azotunu bağlayabilir. Üremeleri sporla ve bölünerek olur. Eşeyli üreme (konjugasyon) görülmez. Tek tek ya da koloni halde yaşarlar.
2-ARKEBAKTERİLER *Arkebakteriler (ekstremofiller): Ekstrem koşullarda (zor koşullarda) yaşayabilen bakterilerdir. Bu bakteriler her ortamda bulunurlar. Fotosentetik, Kemosentetik, Saprofit Parazit beslenen türleri vardır.
Arkebakteriler; 1. Metanojenler, 2. Termofiller, 3. Pisikrofiller, 4. Halofiller, 5. Asidofiller 6. Alkalifiller olmak üzere 6 gruba ayrılır.
**Metanojenler: Bataklıklarda, çöplüklerde, lağım sularında, çiftlik gübresinde, kömür ocaklarında ve otçul canlıların sindirim sisteminde yaşarlar. Oksijensiz solunum yaparlar. CO2' yi H2 ile birleştirip metan gazı (CH4) üretirler. Otçulların bağırsaklarında simbiyotik yaşayanlar selülozu sindirebilir. Metanojenlerden; atık suların arıtılmasında, çöplerin ayrıştırılmasında ve çöplerden; metan gazı, gübre ve biyoyakıt elde edilmesinden yararlanılır.
**Termofiller: Sıcak ortamlarda yaşayan bakterilerdir. Bunlar termal sularda ve volkanik bacaların etrafında yaşar. Ortalama olarak: 45-78 C sıcaklık aralıklarında yaşarlar. 122 C' ye kadar yaşayabilen türler bulunmuştur.
***Pisikrofiller: Soğuk ortamlarda yaşayan bakterilerdir. Genellikle 5 C' den daha düşük sıcaklıklarda yaşarlar. (-30) C' de yaşayabilen türler bulunmuştur. Genellikle fotosentez yaparlar.
**Halofiller: Aşırı tuzlu ortamlarda yaşayan bakterilerdir. Tuz gölü, Lut gölü, tuzlu kayaçlar ve tuzlu bataklıklarda yaşayan bakteriler bu gruba girer. %36' lık tuz yoğunluğunda yaşayabilen türler bulunmuştur. Fotosentez yapan mor bakteriler halofil bakterilere örnek olarak verilebilir.
**Asidofiller: Asidik ortamlarda yaşan bakterilerdir. (ph: 0-1 arası) Kemosentez yapan ve sülfürik asit üreten bakteriler örnek olarak verilebilir. Sıcak ortamlarda yaşayan asidofil arkelere, termoasidofil bakteriler denir.
**Alkalifiller: Bazik ortamlarda yaşayan bakterilerdir. (ph: 8-9 arası) Arkelerden; Metal madenlerinin zehir etkisinin azaltılmasında Kalitesi düşük olan metal madenlerinin, işlenebilir hale getirilmesinde Hücre zarlarından lipozom elde edilmesinde Atık suların arıtılmasında Çöplerin ayrıştırılmasında ve çöplerden; metan gazı, gübre ve bioyakıt gibi ürünlerin elde edilmesinde yararlanılır.
1. Bakteri ve arkeler âlemlerinde yer alan canlılar prokaryot hücre yapısına sahiptir. 2. Canlıların köken benzerlikleri, akrabalık dereceleri ve homolog yapılarına bakılarak yapılan sınıflandırmaya filogenetik sınıflandırma adı verilir. 3. Bazı bakterilerde halkasal DNA'dan farklı olarak bulunan ve belirli antibiyotiklere karşı direnç sağlayan genleri içeren yapıya plazmit adı verilir. 4. Görevleri aynı, kökenleri farklı olan organlara analog organlar denir. 5. Hastalık yapan bakterilere patojen bakteriler denir.
6. Aşırı tuzlu ortamlarda yaşayan arkelere halofiller adı verilir. 7. Saprofit bakteriler organik atıkları inorganik maddelere çevirerek doğadaki madde döngüsünde görev alırlar. 8. Yapay sınıflandırma canlıların dış görünüşlerine ve yaşadıkları ortamlara bakılarak yapılır. 9. Bakteriler glikozun fazlasını glikojen olarak depolama özellikleri ile hayvansal hücrelere benzerler. 10. Zorunlu anaerob bakteriler oksijenin bulunduğu ortamlarda yaşayamazlar.
11. Kemoototrof canlılar inorganik maddelerin oksidasyonundan elde ettikleri enerjiyi kullanarak organik madde sentezlerler. 12. Bakteriler monoploit hücre yapısında olduğundan mayoz bölünme geçiremezler. 13. Bazı bakterilerin uygun olmayan ortamlarda oluşturdukları dayanıklı yapıya endospor adı verilir. 14. Farklı canlı türlerinde bulunmasına rağmen ortak bir kökene sahip olan organlara homolog organlar denir. 15. Arkelere ait bir grup olan metanojenler, metabolik faaliyetleri sırasında karbondioksit ve hidrojeni birleştirerek metan gazı oluştururlar.
16. Âlem filogenetik sınıflandırmada en fazla canlıyı içeren birimdir. 17. Fotoototrof bakterilerin sitoplazmasında klorofil pigmenti bulunur. 18. Aynı türün bireyleri arasında görülen farklılıklara varyasyon denir. 19. Bir bakteriden diğer bir bakteriye gerçekleşen gen transferine konjugasyon adı verilir. 20. Sadece glikoz ve amino asit gibi monomer besinlerin bulunduğu ortamda yaşayabilen bakterilere parazit bakteriler denir.
Mustafa AYAR Biyoloji Öğretmeni Uzm. Öğret. --------------------------------- ---------------... SON...