ÜNİTE 2 Bebek ve Çocuk Beslenmesi Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra, Bebeklik ve çocukluk dönemlerinde beslenmenin önemini, Yaşlara göre alınması gereken besin öğelerini ve nekadar alınması gerektiğini öğrenmiş olacaksınız. İçindekiler Çocukların Enerji ve Besin Öğeleri Gereksinimi Yenidoğan Bebek Beslenmesi, Emzirme Anne Sütü Bebek Beslenmesi Okul Çocuklarının Beslenmesi Ergenlik (Adolesan) Çağında Beslenme Özet Değerlendirme Soruları Kavram Dizini Başvurulabilecek Kaynaklar Öneriler Bu konuda daha geniş bilgi edinmek isterseniz çocuk sağlığı konusundaki kitaplara başvurunuz. - 119 -
1. ÇOCUKLARIN ENERJİ VE BESİN ÖĞELERİ GEREKSİNİMİ Dünya Sağlık Organizasyonu, Beslenme Organizasyonu (WHO, FAO) gibi kuruluşların 0-1 yaş grubu arasındaki bebeklerin beslenme konusuna çok önem verdikleri gözlenmektedir. Bunun başlıca nedeni de, bu dönemde bebeklerin sorunları ve ölümlerinin ana kaynağının beslenme bozuklukları olmasıdır. Ülkemizde de bu yönlerden ilk sıralarda yer almaktadır. Bu kuruluşların genel olarak önerileri aşağıda özetlenmektedir; Kalori: Yenidoğan bebekler için: 90-140 Kalori 1-3 ay arası bebeklere Kg başına 120 Kal, 4-9 ay arası bebeklere Kg başına 110 Kal, 10-12 ay arasındaki bebeklere 105 Kal/Kg önermişlerdir. 1 yaşından sonra genellikle toplam günlük 1000 Kalori baz alınmakta ve bunun üzerine, her yaş için 100 Kal ilave edilmektedir. Protein ihtiyacı: Çocuklarda protein gereksinimi, erişkinlerdeki gibi sadece dokuların tamiri ve yeniden yapılanması için değil, vücudun büyümesi ve gelişmesi için de gereklidir. Proteinler yapı taşı olarak kullanıldığından mutlak alınması zorunludur. Çocuklarda vücut dokularının büyümesi için sürekli protein sentezi gereklidir. Bu nedenle çocuklara iyi kaliteli protein verilmelidir. Çünkü, yapı taşı olarak kullanılmayan proteinler yıkıma gidecek ve dolayısıyla alınan proteinden yararlanma oranı azalacaktır. Ortalama protein gereksinimleri (Dünya Sağlık Organizasyonu verilerine göre): 0-3 ay: 3.3 g/kg, 4-6 ay: 2.6 g/kg, 7-9 ay: 2.1 g/kg, 10-12 ay: 1.7 g/kg önerilir. Günlük bazı mineral ve vitamin gereksinimleri: Süt çocukları için ortalama: Kalsiyum: 500 mg, Demir: 6 mg - 120 -
A vitamini: 1500 IU Tiamin: 0.4 mg, Riboflavin: 0.6 mg, C vitamini: 20-30 mg, D vitamini: 400 IU.? Yaşlara göre kalori gereksinimlerini belirtiniz. Yaşlara göre alınması gereken protein miktarını açıklayınız. Yaşlara göre gerekli olan mineral ve vitamin dozlarını anlatınız. 2. YENİDOĞAN BEBEK BESLENMESİ, EMZİRME Yenidoğan bebeğe verilecek en iyi besin kendi annesinin sütüdür. Anne sütü, en az ilk 4-6 ay boyunca bebeğin gelişiminde gerekli olan biyolojik ve psikolojik tüm gereksinimlerini karşılar. Emzirme sadece bebeğin süt ile beslenmesi olmayıp, ruhsal ve sosyal yönleri de olan kültürel bir olgudur. Bebek doğduktan sonraki ilk bir saat içinde canlı, aktif ve uyanıktır. Bu doğum sonu ilk dönemde (doğumun ilk hiperaktif döneminde), bebek hareketlidir ve gastrointestinal sistemi çalışmaktadır. Bu dönemde anne memesinin tutturulması yararlıdır. Kısaca, bebek doğduktan yarım saat sonra mümkünse anne bebeğine meme vermelidir. Bebeğin meme tutması ile, prolaktin ve oksitosin hormonunun salınımı olacaktır. Bu hormonların etkisi ile memeye süt gelimi ve süt salgılanması uyarılmış olmaktadır. Aynı zamanda uterus kasılacak ve en önemli doğum sonu sorunu olan anne kanamaları üzerine etkisi olacaktır. Bu şekilde çift yönlü yarar gözlenecektir. Ayrıca, memeden süt sağıldıkça, yeni süt yapımı olacaktır. Gebelikte anneye emzirme ve anne sütü konusunda eğitim yapılmalıdır. Anne memesinin bakımı, özellikle doğuma yakın dönemde ihmal edilmemelidir. Teorik ve pratik olarak anne sütünün yetmezliği söz konusu değildir. Ancak uygulamalarda yapılacak hatalar sonuçta sütün yapımını azaltabilir. Anne sütü bir defa kesildikten sonra yeniden yapılmadığından geri dönüş mümkün değildir. Her sağlıklı bebek emmesini bilerek dünyaya gelir. - 121 -
Emzirmede dikkat edilecek noktalar: - Emzirme işlemine geçmeden önce, evde acil yapılacak işleri tamamlamak gerekir. Örneğin; ateşte yemek olmamalı, özellikle tuvalete gidip mesaneyi boşaltmalıdır. - Emzirmeden önce eller sabunlu su ile yıkanmalıdır. - Anne rahat pozisyonda oturmalıdır. Sandalyeler emzirmek için yeterince uygun değildir. - Meme başı kaynamış ılık suyla veya % 5 lik karbonatlı su ile silinmelidir. Meme başının dışarıya doğru çıkık olması için meme ucu iki parmakla tutup masaj yapmalıdır. - Bebeğin burnunun açık olup olmadığı kontrol edilmelidir. Meme başı hafifçe bastırılarak burun açık tutulmalıdır. - Bebeğin altı temiz olmalıdır. Bebeğin emmesini engelleyebilecek nedenler ortadan kaldırılmalıdır. - Emzirme bittikten sonra bebek dik olarak anne omuzuna yatırılmalı ve sırtına hafif masaj yapılarak gazı çıkarılmalıdır. Bir defa geğirdikten sonra tüm gazın çıktığı sanılmamalıdır. Bu nedenle yatağa yatırıldıktan sonra da, sağ yanına veya yüzükoyun yatırılmalıdır. - Her beslenmede her iki memede boşaltılmalıdır. Devamlı olarak 10-15 dakika emme bile bir memeyi boşaltmaya yetecek süredir. Eğer bebek, prematüre (erken doğmuş) bebeklerde olduğu gibi bu sürede boşaltamıyorsa, meme tutması iyi olabilir ancak sütü ağız içine çekmesi (aspirasyonu) yetersizdir. Bu durumda mutlak müdahale etmek gereklidir. Kalan süt sağılarak boşaltılmalıdır. Memede kalacak süt, daha sonra gelecek süt oranını azaltacaktır. Sağılan süt ayrıca bebeğe verilir. Annenin psikolojik durumu süt salgısını etkiler. Yorgunluk süt salgısını azaltır. Süt yapımını arttıran belirli bir besin veya ilaç yoktur. Ancak annenin susuz kalmaması ve psikolojik durumu önemlidir. Bu açıdan sulu gıdaların yararı olabilir. Emziren anne alacağı ilaçlara dikkat etmelidir. Süt ile bu ilaçlar bebeğe geçebilir. Anne sütü vazgeçemediğimiz bir gıda olduğundan, süte geçen ilacın bebeğe zararı olup olmadığı incelenerek, süt verilmesi veya verilmemesine karar verilir. Süt vermeme kararı genellikle geçici tutulmaya çalışılarak bu arada anne memesinin boşaltılmasına çalışılır. Eğer anne sütü tüm uğraşılara karşın verilemiyorsa, anne sütüne adapte edilmeye çalışılan endüstriyel mamalar verilir. İnek sütü verilmek zorunda kalınmaktaysa, bebeğin ayına göre süt yarı yarıya veya 2/3 oranında sulandırılır ve %5 şeker eklenir. - 122 -
Bebek yeni doğduğunda mama için her ağladığında, ortalama günde 8-12 kez emzirilir. Takiben, günde 6-8 kez süt anne sütü verilir.? Emzirmenin yararlarını belirtiniz. Anne sütü yetersizliği konusunda açıklamalarda bulununuz. Emzirmede dikkat edilecekleri anlatınız. Süt yapımını etkileyen etmenleri açıklayınız. Anne sütü yok ise ne tip bir gıda verilebilir? İlaç alan bir anne nasıl süt verebilir? Bir bebek günde kaç kez beslenmelidir? 3. ANNE SÜTÜ Bebek için en ideal besin anne sütüdür. İnek sütünün bileşimleri değiştirilerek yeni mamalar yapılsa bile hiç birisi anne sütünün yerini tutamaz. Zaten tüm mamaların referans aldığı, benzetmeye çalıştığı mama anne sütüdür. Anne sütü bebek için ideal proteindir. İnek sütü ile anne sütünün bileşimleri farklıdır. İnek sütünde kazein, anne sütünde albümin, globilin fazladır. Elzem amino asit içerikleri farklıdır. Erken doğmuş, prematüre bebeğin gereksinimleri normal bir bebekten farklıdır. Normal bebek doğuran annenin sütü bu ihtiyaçları karşılayamaz. Ancak erken doğmuş bebeğin kendi annesinin sütü besin olarak yeterlidir. Çünkü, sütün kapsamı farklı olup, kendi bebeğine yeterli düzeydedir. Anne sütündeki kalsiyum daha kolay emilir. Anne sütündeki demirin emilimi de yüksektir. İnek sütü proteinlerinin daha çok allerjik etki yaptığı, kabızlık yakınmasının bunlardan biri olduğu belirtilmektedir. Anne sütünde infeksiyona karşı direnci artıran immünglobilinler vardır. Bebekleri gastroenteritten koruyucu etmenler vardır. Ayrıca araştırmacılar tarafından emziren annelerde meme kanserinin daha az görüldüğü belirtilmektedir. - 123 -
Emzirme, anne ile bebek arasında iletişim sağlar. Anne sütü ekonomiktir. Anne et, pirzola ile beslense bile, anne sütünün daha ucuz olduğu gösterilmiştir. Hazırlama ve saklama gerektirmez. Her koşulda verilebilir. Sağılarak temiz biberonda, oda ısısında bile saklanan anne sütü, 6-8 saat etkinliğini korur. Mikropsuzdur. Isıtmaya gerek yoktur. Hastanede yatan bebeğine sütünü sağarak gönderen annede, bebeği kabullenme sorunları daha az ve hafif görülecektir. Anne sütü ile inek sütünün kapsamları aşağıda sunulmaktadır: Anne sütü (100 ml) İnek sütü (100 ml) Kalori (Kal) 67 66 Protein (gram) 1.2 3.3 Yağ (gram) 3.8 3.7 Karbonhidrat (g) 7 5 Ca (mg) 33 125 Fe (mg) 0.15 0.10 A vit (IU) 2500 1025 D vit (IU) 22 14 Protein kapsam farklılıkları: Kazein: Anne sütünde %33, inek sütünde %85, Laktoalbümin, laktoglobin: İnek sütünde %15, anne sütünde %67 oranındadır. İnek sütünü sulandırmaktaki neden, sindirimi zor olan kazeini azaltmaktır. Bu nedenle ancak 3-4 aydan sonra sulandırılmadan verilir. İnek sütü alan bebeklerin böbrekleri, aldıkları besin nedeniyle oluşan madensel yükü (solüt yükü) atmakta zorluk çekebilirler. Bu nedenle bebeğe ayrıca su verilmesi gerekebilir. - 124 -
? Anne sütünün özellikleri nelerdir? İnek sütü ile farklılıkları nedir? Anne sütünün ruhsal etkilerini belirtiniz. Her anne sütü kapsamı aynı mıdır? 2.4. Bebek Beslenmesi Çocukların beslenmesi yetişkinlerden farklıdır. Nedenleri; - Büyüme ve gelişme sırasında enerji harcanması yetişkinlerden farklıdır. - Yeni doku yapımı, protein, mineral ve vitamin ihtiyacını arttırır. - Sindirim sistemi özellikleri ve kendilerinin yiyebilme yeteneklerinin az oluşu ve çocukların diyetlerinde belirli yiyeceklerin bulunma zorunluluğudur. Çocuk gıdaları, yaşlara göre hazırlanma konusunda ayrı özellikler göstermektedir. Bebeklere 4-6 aydan itibaren anne sütüne destek olarak veya anne sütü verilememesi durumunda eklenebilecek gıdalar ve bebeğin yaşları aşağıda özetlenmektedir: 4-6 ayda: Meyve suları veya püreleri başlanabilir. Unlu sütlü mamalar, yoğurt (evde mayalanmış ve az şekerli), kahvaltı (süt, bebe bisküvisi, reçel veya bal). 6 aydan sonra: Sebze çorbaları, yumurta sarısı (sekizde birden başlanır, giderek azar azar arttırılır). 7. aydan sonra: Etler (çorbanını içinde kıyma olarak, ince kıyılmış, sinirsiz), kurubaklagiller haşlanıp, kabukları soyulup, püre halinde verilir. 8. ayda: Tam yumurta, etler köfte veya ezilerek (et köftesi olarak-100 lira büyüklüğünde), makarna, pilav, ekmek gibi karbohidratlı yiyeceklerle haşlanır. 9.ayda: Isırarak bazı yiyecekleri yiyebilir. Balık veya tavuk eti verilebilir. Yine bu aydan sonra bebeğin eline kaşık verilmelidir. 12. ayda: Et yerine beyin gibi sakatatlar 15 günde bir verilebilir. 1 yaşındaki çocuk aile ile birlikte sofraya oturtulur. Acısız, baharatsız her türlü yiyecek yiyebilir. Bebeğe ilk ayda polivitamin başlanabilir. 1 yaşına kadar verilmelidir. Polivitaminler demir (Fe) içermezler, Fe ayrıca verilebilir. Ancak, tedavi yerine, günlük gereksinimlerin verilmesi uygundur. - 125 -
Ek gıdaya başlarken dikkat edilecek noktalar şunlardır; - Her yeni gıdaya tek tek ve az miktarlarda başlanmalı, miktarı giderek arttırılmalıdır. - Ek gıdalar bebek açken denenmeli, istemiyorsa ısrar edilmemeli, daha sonra tekrar denenmelidir. - Bebeğin yemek öğünlerinin zamanı belirli olmalıdır. Besleme öğünleri (besleme saatleri kesin olmayıp, bebeğin isteğine göre ayarlanmalıdır): - Bebek yeni doğduğunda 8-12 kez, sonra 6-8 kez, - 1 yaşına doğru 6 öğün beslenir. - 2 yaşında genellikle 3 öğün beslenir. Aralarda meyve, gece yatarken süt verilir. Çocuğu düzenli yemek yemeğe alıştırmalıdır. Doymuş çocuğa ısrar etmek veya az yiyen çocuğu başkaları ile kıyaslamak doğru değildir. Çocuğun büyüme ve gelişmesi normal ise yeterli beslenmiş kabul edilir. Okul öncesi çocuklarda yiyeceklerin faydaları anlatılmalıdır. Çocukların sevdiği yiyecek tarzında gıdaları hazırlamak yararlıdır. Süt sevmeyen bir çocuğa muhallebi verilebilir. Et yemeği yemeyen çocuğa köfte hazırlanabilir. Sebze yemiyorsa, domates, salatalık yedirilebilir. Evde yapılan üzümlü, sütlü, yumurtalı kek, ekmekten kat kat besleyicidir. Ayrıca çocukların sevdiği bir gıdadır ve ucuzdur. Zorla bir gıdayı vermek yarardan çok zarar verebilir. Çocuğu o besinden soğutup, nefret ettirebilir. Besi hayvanı yetiştirmediğimizi, insan yavrusu büyüttüğümüzü ve bebeklikte obes (şişman) olanların yetişkin hayatta damar sertliği oranlarının yüksek olduğunu unutmamalıyız.? Çocukların beslenmesinin farklılıklarını anlatınız. Aylara göre verilecek gıdaları açıklayınız. Ek gıdaların verilme usulleri nelerdir? Beslenme öğünleri yaşlara göre nasıl ayarlanır? Çocukların besinleri sevdirmek için yaklaşımlarımız nasıl olmalıdır? - 126 -
5. OKUL ÇOCUKLARININ BESLENMESİ Okula gidip gelme zamanlarına göre öğünler ayarlanmalıdır. Yemek öğünü okul saatine rastlıyorsa yanına yiyecek konulmalıdır. Kolay taşınacak, bozulmayacak türden olmalıdır. Elma, portakal gibi bir meyve, peynirli, yumurtalı ekmek gibi proteinli-karbohidratlı gıda olmalıdır. Kek konulabilir. Sabahları kahvaltı yapması için zaman ayarlanmalı, çocuk 30 dakika kadar erken kaldırılmalıdır. Okul çevresindeki açıkta satılan yiyeceklerin zararları anlatılmalı, mümkünse satışı engellenmelidir. Gerekiyorsa, okul kantinini tercih etmesi sağlanmalıdır. Okula su götürmesi yararlıdır. Öğün aralarında yiyecekleri gıdalar, okul için yanına konan yiyecekler gibi olmalıdır. Bunlar; meyve, sandviç, tost, peynir olabilir. Okul çağı çocukları yemek aralarında şeker, kurabiye gibi yiyecekler yiyorlarsa engellenmelidir. Bu tip karbohidratlı yiyeceklerin yanında mutlak bir bardak süt gibi proteinlerin olması gerekir. Sağlıkları için yararlı yiyecekler seçmeleri sağlanmalıdır.? Okula giden çocukların öğünleri nasıl ayarlanır? Çocuğun yanına ne tipte gıdalar konulabilir? Yüksek karbohidratlı yiyecekler nasıl dengeli besin şekline sokulur? Çocuklara besinler nasıl sevdirilmeye çalışılır? 6. ERGENLİK (ADOLESAN) ÇAĞINDA BESLENME Adolesan (ergenlik, delikanlılık, genç kızlık, gençlik dönemi) çağında besin gereksinimleri artacaktır. Çünkü, insan gelişiminde en hızlı artışın olduğu bebeklikten sonraki ikinci dönemdir. Vücudun yapı taşlarına gereksinimi yüksektir. Buna karşın, bu dönemdeki ruhsal ve sosyal yapı değişikliği nedeniyle kişiye ailenin etkisi azalacak, hatta delikanlı tam ters davranışta bulunacak, reaksiyon alacaktır. Delikanlılık döneminde günlük gereksinimlerini alabilmeleri için, kişinin kabul edebileceği gıdalardan dengeli olarak karışım hazırlanmalıdır. Dengeli besinler, okul çağında çocuklara hazır olarak verilen gıdalara benzer olabilir. Kısaca, protein kaynaksız bir gıda almamalarına özen gösterilmelidir. Bunu en iyi şekilde karşılamak için gençler bilinçlendirilmelidir. - 127 -
? Ergenlik çağı besin gereksinimlerinin özelliği nedir? Ergenlik döneminde günlük gereksinimler nasıl karşılanabilir? Özet Çocukların beslenmesi yetişkinlerden farklıdır. Nedenleri; 1- Büyüme ve gelişme sırasında enerji harcanması yetişkinlerden farklıdır. 2- Yeni doku yapımı, protein, mineral ve vitamin ihtiyacını arttırır. 3- Sindirim sistemi özellikleri ve kendilerinin yiyebilme yeteneklerinin az oluşu ve çocukların diyetlerinde belirli yiyeceklerin bulunmasının zorunluluğu ve hazırlanması için bazı özellikler gösterir. Yenidoğan bebeğe verilecek en iyi besin anne sütüdür. Anne sütü en az, 4-6 ay boyunca biyolojik ve psikolojik tüm gereksinimlerini karşılar. Emzirmede dikkat edilecek noktalar: 1- Emzirmeyi aksatabilecek, acil işlemlere karşın tedbir alınmalıdır. 2- Emzirmeden önce eller sabunlu su ile yıkanmalıdır. 3- Anne rahat pozisyonda oturmalıdır. 4- Meme başı kaynamış ılık suyla veya % 5'lik karbonatlı su ile silinmelidir. Meme ucu dışarıya doğru çıkık olması için masaj yapılmalıdır. 5- Meme başı hafifçe bastırılarak burun açık tutulmalıdır. 6- Bebeğin altı temiz olmalıdır. 7- Emzirme bittikten sonra bebeğin gazı çıkarılmalıdır. 8- Kalan süt sağılarak boşaltılmalıdır. Annenin psikolojik durumu süt salgısını etkiler. Yorgunluk süt salgısını azaltır. Emziren anne alacağı ilaçlara dikkat etmelidir. Süt ile bu ilaçlar bebeğe geçebilir. Eğer anne sütü verilemiyorsa, yerine endüstriyel mamalar veya sulandırılmış inek sütü verilir. 4-6 ayda: Meyve suları veya püreleri verilir. Unlu sütlü mamalar, yoğurt (evde mayalanmış ve az şekerli), kahvaltı (süt, bebe bisküvisi, reçel veya bal); 6. aydan sonra: Sebze çorbaları, yumurta sarısı; 7. aydan sonra: Etler, kurubaklagiller haşlanıp, kabukları soyulup, püre halinde verilir; 8. ayda: Tam yumurta, etler köfte veya ezilerek, makarna, pilav, ekmek gibi karbohidratlı yiyeceklerle haşlanır; 9.ayda: Isırarak bazı yiyecekleri yiyebilir. Balık veya tavuk eti verilebilir. Yine bu aydan sonra bebeğin eline kaşık verilmelidir; 12. ayda: Et yerine beyin gibi sakatatlar 15 günde bir verilebilir; Bir yaşındaki çocuk aile ile birlikte sofraya oturtulur. Acısız, baharatsız her türlü yiyecek yiyebilir. Bebeğe ilk ayda polivitamin başlanabilir. 1 yaşına kadar verilmelidir. Demir ayrıca verilebilir. Ek gıdaya başlarken dikkat edilecek noktalar şunlardır; 1- Her yeni gıdaya tek tek ve az - 128 -
miktarlarda başlanmalı, miktarı giderek arttırılmalıdır. 2- Ek gıdalar bebek açken denenmeli,istemiyorsa ısrar edilmemeli, daha sonra tekrar denenmelidir. 3- Bebeğin yemek öğünlerinin zamanı belirli olmalıdır. Anne sütü: Bebek için en ideal besindir. İnek sütü ile anne sütünün bileşimleri farklıdır. Kazein inek sütünde, albumin, globulin anne sütünde fazladır. Elzem amino asit içerikleri farklıdır. Anne sütündeki Ca daha kolay emilir. İnek sütü proteinlerinin allerjik etkileri vardır. Anne sütünde infeksiyona karşı direnci artıran immünglobilinler vardır. Bebekleri gastroenteritten koruyucu etmenler vardır. Emziren annelerde meme kanseri daha az görülür. Emzirme, anne ile bebek arasında iletişim sağlar. Anne sütü ekonomiktir. Hazırlama ve saklama gerektirmez. Her koşulda verilebilir. Anne sütü ile inek sütünün kapsamları aşağıda sunulmaktadır: Anne sütü (100 ml) İnek sütü (100 ml) Kalori (Kal) 67 66 Protein (gram) 1.2 3.3 Yağ (gram) 3.8 3.7 Karbonhidrat (g) 7 5 Ca (mg) 33 125 Fe (mg) 0.15 0.10 A vit (IU) 2500 1025 D vit (IU) 22 14 Protein kapsam farklılıkları: Kazein: Anne sütünde %33, inek sütünde %85; Laktoalbümin, laktoglobin: İnek sütünde %15, anne sütünde %67 oranındadır. Bebekler için kalori gereksinimleri: 1-3 ay arası Kg başına 120 Kal, 4-9 ay arası 110 Kal, 10-12 ay arası 105 Kal'dir. 1 yaşından sonra genellikle 1000 Kal üzerine her yaş için 100 Kal ilave edilir. Protein ihtiyacı: Ortalama 0-3 ay 3.3 g/kg, 4-6 ay 2.6 g/kg, 7-9 ay 2.1 g/kg, 10-12 ay 1.7 g/ Kg önerilir. Süt çocukları için ortalama 500 mg kalsium, 6 mg Fe gereklidir. 1500 IU A vitamin, 0.4 mg tiamin, 0.6 mg riboflavin, 20-30 mg C vitamini, 400 IU D vitamini verilmelidir. - 129 -
Bebek yeni doğduğunda 8-12 kez, sonra 6-8 kez, 1 yaşına doğru 6 öğün beslenir. 2 yaşında genellikle 3 öğün beslenir. Aralarda meyve, gece yatarken süt verilir. Okula gidip gelme zamanlarına göre öğünleri ayarlanmalıdır. Yemek öğünü okul saatine rastlıyorsa yanına yiyecek konulmalıdır. Kolay taşınacak, bozulmayacak türden olmalıdır. Sabahları kahvaltı yapması için zaman ayarlanmalıdır. Ergenlik (adolesan) çağında besin gereksinimleri artacaktır. Bunu en iyi şekilde karşılamak için gençler bilinçlendirilmelidir. Değerlendirme Soruları 1. Yanlış olan cümleyi işaretleyiniz. A) Gıda teknolojisinin gelişmesi nedeniyle anne sütüne benzer mamalar vardır. B) Çocuklarda protein gereksinimi vücudun büyümesi ve gelişmesi yanında dokuların tamiri ve yeniden yapılanması için kullanılır. C) Emzirirken annenin her iki memesininde boşaltılmasına özen gösterilmelidir. D) İnek sütünde kazein, anne sütünde laktoalbümin, laktoglobin fazladır. E) Anne sütündeki kalsiyum oranı inek sütüne göre azdır, ancak anne sütündeki kalsiyumun emilimi yüksek olduğundan, kana geçen kalsiyum oranı inek sütüne göre yüksektir. Kavram Dizini Oksitosin : Memeden süt salınımı ve uterusun kasılmasını sağlayan hormondur. Solüt yükü : Böbreklerden atılan ve yiyeceklerle aldığımız maddelerin yaptıkları yük. Bu konuda böbrek hastalıkları ünitesinde daha geniş olarak yer verilmiştir. - 130 -
Başvurulacak Kaynaklar AKŞİT, M.A.; Neonatolojiye Giriş, Program, Projelendirme, Uygulama Yaklaşımları. Anadolu Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları, 1989. BAYSAL, A.; Beslenme. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1985. BAYSAL, A., GÜNEYLİ, U., BOZKURT, N., KEÇECİOĞLU, S., AKSOY, M.; Diyet El Kitabı. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1983. BEHRMAN, R.E., VAUGHAN, V.C.; Nelson Textbook of Pediatrics. 13th ed., W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1987. DİYETİSYENLER DERNEĞİ; Besinlerin Bileşimleri. Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını, Ankara, 1985. GUYTON, A.C.; Textbook of Medical Physiology. W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1981. Medical Clinics of North America. Volume 72, Number 6, WB Saunders Company, 1988. Medical Clinics of North America, Number 1,1989. NOYAN, A. ; Fizyoloji ders kitabı. 5. Baskı, Ankara, 1988. SENCER, E.; Beslenme ve Diyet. İstanbul, 1991. WILLIAMS, R.H.; Williams Textbook of Endocrinology. 7 th by WB Saunders Company, 1985. YENSON, M.; İnsan Biokimyası Sermet Matbaası, Kırklareli, 1984.