ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI TÜBİTAK BİLİM VE TOPLUM PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI - 4004

Bursa Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Atık Yönetimi Şube Müdürlüğü ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI Editör Yıldız ODAMAN CİNDORUK Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayın Kurulu A. Nalan FİDAN - Bursa Büyükşehir Belediyesi Esra ESER - Bursa Büyükşehir Belediyesi Hatice ÜNLÜ - Bursa Büyükşehir Belediyesi Doç. Dr. Güray SALİHOĞLU - Uludağ Ünv. Çevre Müh. Böl. Yrd. Doç. Dr. Nagihan OĞUZ DURAN - Uludağ Ünv. Psikolojik Dan. ve Reh. Böl. Öğr. Gör. Dr. Sevil ÇALIŞKAN ELEREN - Uludağ Ünv. Çevre Müh. Böl. Grafik Tasarım İlhan UÇAR Baskı Kadraj Ajans - Dijicopy Hacı İlyas Mh. Kıbrıs Şehitleri Cd. No:4/A Osmangazi - BURSA 0.224.2530212 www.dijicopy.com www.dijitalbaskinvar.com Bu yayının tüm hakları Bursa Büyükşehir Belediyesi ne aittir. Kaynak göstermek suretiyle kısmen ya da tamamen alıntı yapılabilir. BURSA - Haziran 2014 1. Baskı 2 TÜBİTAK BİLİM VE TOPLUM PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI - 4004

İÇİNDEKİLER GİRİŞ PROJE EKİBİ PROJE ÖZETİ ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR ATIKLARIMIZLA YOLCULUK ETKİNLİK BİLGİLERİ FOTOĞRAFLARLA ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ BASINDA ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EKLER EK 1: PROJE ETKİNLİJKLERİNDE KULLANILAN TABLOLAR EK-2: ÖN/SON TESTLER VE GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ EK-3: BİLGİ YARIŞMASI SORULARI 4-7 8 9-10 11-14 15 16-87 88-89 91-110 92-97 98-105 106-110 3

Bursa, ülkemiz genelinde Yeşil Bursa olarak anılmaktadır. Uludağ ın doğal zenginlikleri, Bursa ovasının verimliliği, deniz kıyısında bir şehir olması, termal olanakların Türkiye nin bir çok ilinden daha fazla olması gibi çevresel özellikler, her dönemde Bursa ya olan ilgiyi taze tutmuştur. Öte yandan küresel ısınmanın yol açtığı sonuçlar bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemi giderek artan sorunlar arasındadır. İklim değişiklikleri, hava kirliliği, su ve toprak kirliliği gibi çevresel kirlilikler sadece ülkelerin iç problemi değil dünyanın ortak problemi olarak karşımızda duran gerçekliklerdir. Çünkü ülkeler arasında varolan sınırlar maalesef çevresel etkenlerin yayılmasına ve engellenebilirliğine imkan vermemektedir. Örneğin bir ülkenin kirletilmiş nehirlerinden denize dökülen atıklar, kıyısı olan bütün ülkeler için tehdit oluşturmaktadır. Bu yüzden çevre sorunları global ölçekte değerlendirilmeli ve ortak çözümler üretilmelidir. Bu düşünceden hareketle Avrupa Birliği ne üye ülkeler aldıkları ortak kararlarda çevre başlığını en önemli konu olarak belirlemişlerdir. Bursa Büyükşehir Belediyesi olarak bizim üzerinde hassasiyetle durduğumuz konuların başında çevreye duyarlı bir yönetim anlayışı gelmektedir. Bu kapsamda başlattığımız çevre projeleri ile Bursa nın yaşanılabilir bir kent olması noktasında önemli gayretler içindeyiz. 4

Bu projelerin içinde; arıtma tesisleri, dere ıslah çalışmaları, kente yeni yeşil alan kazandırma çalışmaları, park alanları oluşturma, cadde ve sokakların estetik kaygılarla yeniden düzenlenmesi, meydan düzenlemeleri, atık yönetimi gibi birçok alanda çevresel proje hayata geçirilmiştir. Tabii ki bu çalışmaların bilinçlendirme kampanyalarıyla desteklenmesi daha temiz bir çevre için alınan önlemleri anlamlı ve değerli kılacaktır. Bu kapsamda uyguladığımız projelerimizden biri de TÜBİTAK ve Uludağ Üniversitesi ile ortaklaşa yürüttüğümüz Atıklarımızla Yolculuk projesidir. Proje ile amacımız; 10-12 yaş grubundaki çocuklarımızın, atıkların farkına varması, bu konuda sorgulayarak ve tartışarak öğrenmelerini sağlamaktı. Bu kapsamda çocuklarımızın gözlem, atölye çalışmaları, doğa oyunları, drama, ölçme ve değerlendirme etkinlikleri ve deneysel çalışmalar yapmaları sağlanarak erken yaşlarda çevre duyarlılığı oluşturulmaya çalışıldı. İnanıyorum ki bu projenin ulaştığı tüm çocuklarımız, çevreye duyarlılıklarını öğrendikleri konuları daha da geliştirerek güçlendirecek ve yarınlara daha sağlıklı ve bilinçli bireyler olarak ulaşacaklardır. Saygılarımla Recep ALTEPE Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı 5

GİRİŞ Hızla artan dünya nüfusu, plansız sanayileşme, sağlıksız kentleşme ile birlikte insan ve çevre arasında var olan vazgeçilmez etkileşim temel yaşam alanımız olan çevremizi ve bu çevreyi oluşturan hava, su, toprak gibi temel unsurları olumsuz etkilemeye başlamıştır. Doğal kaynaklarımız üzerinde oluşan olumsuz etkilerin tekrar kendilerine döndüğünü fark eden insanoğlu 1970 li yıllar itibariyle sürüdürülebilir kalkınma kavramıyla tanışmış ve doğal kaynaklara zarar vermeden, kaynakların bilinçli olarak tüketilmesini sağlayarak gelecek nesillerin ihtiyaçlarının karşılanmasına ve kalkınmasına imkan verecek şekilde bugünün ve geleceğin yaşamının ve kalkınmasının planlanması bilinci yaygınlaşmıştır. Sürdürülebilir kalkınma kavramının hayatımıza girmesiyle birlikte tarihi, doğal ve kültürel çevrenin korunmasına yönelik toplumların bilinçlendirilmesi konusu gündeme gelmiş bu minvalde çevre eğitimi kavramı gelişmiştir. Çevre eğitimi, tüm dünyanın gündeminde olan çevre sorunlarının ortaya çıkardığı bireysel ve toplumsal bir ihtiyaç haline gelmiştir. Çevre eğitiminin amacı toplumun tüm kesimlerini çevre konusunda bilgilendirmek, bilinçlendirmek, olumlu ve kalıcı davranış değişikliklerini kazandırmak ve bireylerin aktif katılımlarını sağlamaktır. 6

Çevre eğitiminde en önemli hedef kitle hiç şüphesiz çocuklardır. Çocukluk döneminde kazandırılan davranış ve duyarlılıkların bireyin bütün hayatında etkili olduğu bilinmektedir. Geleceğimize değer katacak ve bugünün toplumunun da şekillenmesini sağlayacak çocukların çevresel duyarlılığının artırılması, toplumsal gelişmeyi olumlu yönde etkileyecektir. Bu bağlamda; Bursa Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda Uludağ Üniversitesi işbirliğinde Atıklarımızla Yolculuk Projesi hazırlanmış ve TÜBİTAK 4004 Bilim ve Toplum Programı nın desteğiyle uygulanmıştır. Proje kapsamında 10-12 yaş grubu çocukların günlük yaşantılarında gerçekleştirdikleri faaliyetlerin çevreye olan etkilerini fark etmeleri, çevreyle ilgili kavramları somutlaştırmaları, çevre bilimlerine olan ilgililerini arttırmaları, bilimsel merak duygularını geliştirilmeleri hedeflenmiştir. Aktif öğrenme metoduna dayalı deneyler, drama etkinlikleri, saha gezileri, gözlem faaliyetleri ve atölye çalışmalarından oluşan 18 farklı etkinlik ile çocukların görerek, tartışarak, sorarak öğrenmeleri sağlanmıştır. Umuyoruz ki; Atıklarımızla Yolculuk Projesi kapsamında yapılan etkinliklerin ayrıntılı olarak açıklandığı bu kitap, çevre eğitimi alanında çalışma yapan kişi ve kurumlar için yol gösterici bir kaynak niteliğini taşır ve çevre bilincine sahip nesillerin yetişmesine katkı sağlar. 7

PROJE EKİBİ Esra ESER Ziraat Mühendisi Atık Yönetimi Şb. Md. Doç. Dr. Güray SALİHOĞLU U.Ü. Çevre Müh. Böl. Uzman Yıldız ODAMAN CİNDORUK Çevre Yüksek Müh. Proje Yürütücüsü Yrd. Doç. Dr. Nagihan OĞUZ DURAN U.Ü. Psikolojik Dan.ve Rehberlik Böl. - Uzman Hatice ÜNLÜ Çevre Yüksek Müh. Uzman Mahmure ÇÜRE DOLANBAY Psikolog Eğitmen Eda ABDULLAHOĞLU Psikolog Çocuk Merk. Sorumlusu 8 Öğr. Gör. Dr. Sevil ÇALIŞKAN ELEREN U.Ü. Çevre Müh. Böl. Uzman

PROJE ÖZETİ Amaç: Projenin amacı; 10-12 yaş grubundaki çocukların günlük hayatlarında gerçekleştirdikleri faaliyetler sonucu oluşturdukları atıkların farkına varmalarını ve bu atıkların ne şekilde uzaklaştırıldığını görerek, uygulayarak, sorarak ve tartışarak öğrenmelerini sağlamaktır. Bu kapsamda deneyler, drama etkinlikleri, saha gezileri, gözlem faaliyetleri ve atölye çalışmaları ile çocukların çevre bilimlerine olan ilgilerinin arttırılması, çevreyle ilgili bilimsel kavramlarla tanışmaları, günlük hayatlarında çevreyle ilgili konularda farkındalık geliştirmeleri ve çevre sorunlarını bilimsel bakış açısıyla anlamaları teşvik edilmiştir. Bu çerçevede öğrencilerin aşağıdaki konularda bilinçlenmesi hedeflenmiştir. Doğal kaynaklar üzerindeki baskının insan merkezli olarak her geçen gün arttığı ve çevre kirliliğini beraberinde getirdiği Tüketim faaliyetlerimizle bağlantılı olarak oluşturduğumuz atık miktarının her geçen gün arttığı, Oluşturduğumuz atıkların insan ve çevre sağlığına zarar vermemesi amacıyla ne şekilde uzaklaştırıldığı Atık bertarafı amacıyla hangi teknolojilerin kullanıldığı Çevre koruma faaliyetlerinde farklı disiplinler arası ilişkilerin önemi, Çevre kirliliğinin doğal kaynaklarımız üzerindeki etkileri Yöntem: Öğrencilerin proje amacı doğrultusunda bilinçlenmelerini sağlamak için, klasik eğitim öğretim metotlarının dışında uzman eğitmenler tarafından gözlem, deney, uygulama, grup çalışması, beyin fırtınası, drama vb. yöntemler kullanılmış ve öğrencilerin çevre bilimleriyle ilgili bazı kavramları algılamaları sağlanarak bu alandaki ilgi ve merak duyguları da arttırılmıştır. Yapılan etkinliklerle öğrenciler, bilimsel düşünme, problem çözme ve eğlenerek öğrenme imkânına kavuşmuşlardır. 9

Hedef Kitle: Ortaokul 5.ve 6. Sınıf öğrencileri (10-12 yaş grubundan 60 çocuk) Çocuklar Bursa Büyükşehir Belediyesi Çocuk Merkezi katılımcılarından belirlenmiştir. Proje Yürütücüsü: Bursa Büyükşehir Belediyesi Ortaklar: Uludağ Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü Etkinlik çeşitleri: Gözlem Atölye çalışmaları İçeriği oyunlarla aktaran etkinlikler (örn. doğa oyunları) Drama Ölçme ve değerlendirme etkinlikleri Deneysel çalışmalar DRAMA Çevre Dostları Tanışıyor Yeşil TV Çevre Dostu Olmak Kolay mı? Çevre Şarkımız ETKİNLİKLER DENEYLER GEZİLER Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz Kompost Yapıyoruz Geri Dönüşüm Tesisi İçmesuyu Arıtma Tesisi Depolama Alanımızı Yapıyoruz Suyumuzu Arıtıyoruz Kirli Suyu temizleyen canlılar Atıksu Arıtma Tesisi Katı Atık Depolama Sahası ATÖLYE ÇALIŞMALARI Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz Geri Kazanımı Öğreniyoruz Evimizde Tehlikeli Atık var Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz. Ana Faaliyetler: 1. 20 şer kişilik 3 ayrı grubun oluşturulması 2. 3 ayrı dönem halinde hazırlanan etkinlik programının (18 etkinlik) uygulanması 3. Atıklarımız ve Biz konulu bilgi yarışması yapılması 4. Atıklarımızla Yolculuk El Kitabı nın hazırlanması 5. Proje paylaşım toplantısı ve sergisinin gerçekleştirilmesi (öğretmenler ve ilgili kurumların katılımıyla) Proje Süresi: 01.07.2013-01.07.2014 Proje TÜBİTAK 4004 Bilim Ve Toplum Projeleri Destekleme Programınca desteklenmiştir. 10

PROJE KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR Atıklarımızla Yolculuk projesi kapsamında ilk olarak notluk, kalem, proje önlüğü, roller ve proje afişi gibi tanıtım materyalleri hazırlanmıştır. Hazırlanan proje tanıtım materyalleri çeşitli mecralara dağıtılarak projenin kamuoyuna duyurumu sağlanmıştır. Projenin hedef kitlesini oluşturan 10-12 yaş grubundaki öğrencilerin belirlenmesi amacıyla proje başvuru formu hazırlanmış ve Bursa Büyükşehir Belediyesi Çocuk Merkezinde gerekli duyuru faaliyetleri yapılmıştır. Başvurular doğrultusunda hedef kitle olan 60 öğrenci belirlenmiştir. Proje takvimi doğrultusunda grup etkinliklerine başlanmıştır. Her grup etkinliğinde ilk olarak proje ekibiyle öğrencilerin tanışması sağlanmıştır. Hazırlanan proje materyalleri (proje önlüğü, notluk, kalem) öğrencilere dağıtılmıştır. Öğrencilerin projenin detayları ve proje kapsamındaki sorumluluklarıyla ilgili bilgilenmeleri amacıyla Proje yürütücüsü Yıldız ODAMAN CİNDORUK tarafından proje tanıtım sunumu yapılmıştır. 11

Öğrencilerin çevreyle ilgili mevcut bilgi seviyelerini belirlemek ve proje etkinliklerinin öğrencilere sağlayacağı faydayı ölçmek amacıyla hazırlanan çevre bilgi testi uygulanmıştır. Projede öngörülen 18 adet etkinlik belirlenen program doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. 18 Etkinlik sonunda çevre bilgi testi tekrar uygulanmıştır. Çevre bilgi testinde, özellikle proje kapsamına dahil edilen; geri kazanım, evsel atıklar ve bertaraf yöntemleri, evimizdeki tehlikeli atıklar, çevre dostu tüketim, içme suyu kaynaklarımız, evsel nitelikli atıksular ve bertaraf yöntemleri, asitler ve bazlar, atıksu arıtma ve arıtmada etkili olan unsurlar konularıyla ilgili öğrencilerin bilgi seviyesinin ölçülmesine yönelik sorulara yer verilmiştir. Çevre bilgi testi sonuçları proje ekibince değerlendirilmiştir. Öğrencilerin çevre bilincini ölçemeye yönelik çevre bilgi testinden aldıkları ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunup bulunmadığını test etmek için yapılan, parametrik olmayan Wilcoxon Sıra Sayıları Testi sonucunda ön test ve son test puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmuştur (p<.01). Bu bulgu, verilen çevre eğitiminin, öğrencilerin çevreyle ilgili bilgilerini olumlu yönde etkilediğini /arttırdığını göstermiştir. Ayrıca etkinlikler sonunda öğrencilere genel değerlendirme testi de yapılmıştır. 12

Genel değerlendirme testinde 1 den 10 a kadar belirlenen memnuniyet skalasına göre yapılan değerlendirmede; Bu programa katılmaktan ne kadar memnunsun? sorusuna öğrencilerin %99 u 10 puan vererek çok memnun olduklarını, Senin bu projeye katılman, evinizde burada ele alınan konularla ilgili gelişmeler olmasına ne kadar katkı sağladı? ve Başka arkadaşlarına bu programa katılmalarını ne ölçüde tavsiye edersin? Sorularına öğrencilerin %86 sı 10 puan vererek memnuniyetlerini ifade etmişlerdir. Öğrencilere yapılan testler genel olarak değerlendirildiğinde proje öğrencilerin çevre bilincinin gelişmesinde ve çevresel kavramlarla tanışmalarında önemli ölçüde etkili olmuştur. Öğrenciler projeye katılmaktan büyük ölçüde memnuniyet duyarak arkadaşlarının da katılımını tavsiye etmişlerdir. Öğrencilerin etkinlikler kapsamında öğrendikleri bilgilerin pekiştirilmesi ve projenin etkilerinin yaygınlaştırılması amacıyla planlanan Atıklarımızla Yolculuk Bilgi Yarışması 25 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bilgi yarışmasına proje kapsamına dahil olan 3 gruptan seçilen 3 er öğrenci katılım sağlamıştır. Öğrencilerin kıyasıya mücadele ettiği bilgi yarışmasında; arıtma tesisleri, katı atıkların bertarafı, arıtma teknolojileri, geri kazanım, tehlikeli atıklar konularında sorulan sorulara verilen cevaplar, proje etkinliklerinin öğrencilerin çevre bilincinin gelişmesine ve çevresel kavramlarla tanışma- 13

larına katkı sağladığının en önemli göstergesi olmuştur. Yarışmada; projenin birinci grubunu temsil eden Murat Açkan, Esma Demir ve Semanur Aydın birinci olmuştur. Yarışmaya katılım sağlayan öğrenciler ödüllendirilmiştir. Ayrıca proje kapsamında her grupla birlikte protokol ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. Birinci grupla birlikte Bursa Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Atilla ÖDÜNÇ, ikinci grupla birlikte Bursa Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Mustafa ALTIN, üçüncü grupla birlikte Uludağ Üniversitesi Rektörü Kamil DİLEK ziyaret edilmiştir. 14

PROJE ETKİNLİK BİLGİLERİ Çevre Dostları Tanışıyor Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz Geri Kazanımı Öğreniyoruz Çevre Dostu Oyuncak Kompost yapıyoruz Yeşil TV Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz Evimizde Tehlikeli Atıklar Var Çevre Dostu Olmak Kolay Mı? Suyumuzu Arıtıyoruz DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi Çevre Şarkımız Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi Kirli Suyu Temizleyen Canlılar Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz DRAMA DENEYLER GEZİLER ATÖLYE ÇALIŞMALARI 15

Çevre Dostları Tanışıyor 16 Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Çevre Dostları Tanışıyor : Drama Etkinliğin Amacı : Bu etkinlikte öğrencilerin drama yoluyla birbirleriyle tanışmalarını ve kaynaşmalarını ve çevreye zarar veren davranışlarını gözden geçirmelerini sağlamak amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 Dakika Kullanılacak Malzemeler : CD çalar, popüler şarkıların sözsüz versiyonları. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Lider kendini tanıtır; drama etkinliklerine ilişkin bilgi verir. Katılımcılar mekan içinde yürüyerek el sıkışırlar. Bu sırada karşılıklı olarak birbirlerine adlarını ve soyadlarını söylerler. Tüm katılımcılar bir çember olacak şekilde bir araya gelirler. Lider sırayla çemberin ortasına gelerek isimlerinin anlamını söylemelerini ve bunu bir devinimle ifade etmelerini ister. Gösterilen devinim tüm grup tarafından tekrarlanır. Performansını sergileyen kişi istediği bir arkadaşının omzuna dokunarak sırasını ona verir. Tüm öğrencilerin isimlerini devinimle ifade etmeleri sağlanır. Öğrencilerin aynı çember içinde kalarak, çevreye zararı olan davranışlarını (Örneğin: Ben bazen pilleri çöpe atarım vb) düşünmeleri istenir. Bunlardan bir tanesini seçerler. Sırayla çemberin ortasına gelip seçtikleri davranışları ile ilgili olarak gruba Kimler yapıyor? (Örneğin: Kimler pilleri çöpe atıyor? ) sorusunu yöneltirler. Aynı alışkanlığa sahip olan öğrenciler çemberdeki yerlerini değiştirler. Çemberde hemen yanlarında duran kişilerin dışında istedikleri herkesin yerine geçebilirler. Ortadaki öğrenci istediği bir öğrencinin yerine geçerek sırasını ona verir. Tüm üyeler ortaya geçene kadar etkinlik sürer. Her öğrenci bir kez daha çemberin ortasına gelerek, çevre kirliliğine katkıda bulunan bir davranışını devinimle gösterir. Gösterilen devinim tüm öğrenciler tarafından tekrarlanır. Performansını sergileyen kişi sırasını istediği bir arkadaşına, gidip omzuna dokunarak verir. Tüm öğrenciler isimlerini devinimle ifade etmeyi tamamlayana kadar etkinlik sürer. Öğrenciler liderin sağındaki kişiden başlayarak, 1 den 5 e kadar sayma yöntemiyle 5 er kişilik 4 gruba ayrılırlar. Gruplara, kendi gruplarındaki tüm üyelerin devinimlerini birleştirerek bir çevre dostu dans gösterisi haline getirmeleri söylenir. Her grup üyesinin devinimi mutlaka kullanılmalı ve gösterileri mutlaka sergilenen olumsuz davranışları/alışkanlıkları terk etme mesajı içermelidir. Gösteride istenirse müzik kullanabilmeleri için lider tarafından destek sağlanır. Tüm grupların çevre dostu dans gösterileri izlenir. Tüm üyelerin yaşantılarına ilişkin paylaşımları ile etkinlik sonlandırılır.

17 Çevre Dostları Tanışıyor

Oyun oynamayı, şarkı söylemeyi çok beğendim. Sizin yaptığınız her şeyi beğendim. Çevre Dostları Tanışıyor 18

Dramalar, kompost, arıtma tesisine gittik Çevre Dostları Tanışıyor 19

Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz : Deney Etkinliğin Amacı : Kağıt geri kazanımından yola çıkarak, kağıt, karton, cam metal, plastik gibi ambalaj atıkların gezi kazanılabildiğini göstermek ve geri kazanımın faydaları hakkında öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 60 Dakika Kullanılacak Malzemeler : Eski gazeteler, A4 kâğıt boyutunda dikdörtgen delikli çok ince tel, bez parçaları, tahta kaşık, plastik kova ve leğen, naylon poşet, fotoğraf makinesi. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Öğrenciler bir önceki etkinlik sonrası eski gazeteleri kovaya koyarlar ve üzerine su dökerler. 1 gece bekleyen gazeteler tahta kaşıkla iyice ezilir ve suyu süzülür. Leğenin üzerine tel gerilir ve telin üstüne hamur haline gelen gazeteler serilir ve şekil verilir. Şekil verilen kağıt hamurunun suyu iyice süzülür. Telin üstündeki hamur altta kalacak şekilde bez parçası hamurun üstüne konur. Hamur beze yapışınca tel çekilir, bezin üstündeki hamur düz bir zemine konur. Üzerine tekrar bez konularak suyu iyice çektirilir. Oluşturulan kağıt kuruması için güneşte bırakılır. Kuruduktan sonra bezden ayrılarak kağıt hazırlanmış olur. 20

21 Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz

Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz 22 Bu programda her şeyi beğendim, oyuncaklar yaptık, çöp sahası yaptık, dramalar yaptık, gezilere gittik, başkanımızın yanına gittik bize hediyeler verdiler, sizi çok seviyorum.

Çöp depolama alanını çok beğendim çünkü bazı yeşillik alanların altında çöp olduğunu öğrendim. Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz 23

Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz : Gezi Etkinliğin Amacı : Ambalaj atıkların geri kazanımıyla ilgili süreç hakkında çocukları bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 Dakika Kullanılacak Malzemeler : Otobüs, bone, eldiven, fotoğraf makinesi. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Çocuklara geri kazanım tesisinde dikkat edilecek hususlar konusunda bilgi verilir. Gezi öncesi bone ve eldiven dağıtılır. Otobüsle tesise hareket edilir. Tesiste ön bilgilendirme yapılır (neden atıklarımızı ayırmamız gerekiyor, atıkları ayrı biriktirirken nelere dikkat etmeliyiz?...) Tesiste atıkların ayıklandığı bölümler ayrıntılı olarak incelenir. Tesiste fotoğraf çekimi yapılır. Ayrılan atıkların istiflenmesi ve sonrasında gönderildikleri yerler anlatılır. Atıkların daha sonra hangi ürünlere dönüştürüldüğü hakkında bilgi verilir. Geri kazanımın faydaları üzerinde tartışılır. Tesiste onları etkileyen konular üzerine değerlendirme yapılır. Otobüsle dönüş yapılır. 24

25 Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz

Genellikle öğrenciler derste sıkılırlar ama biz sıkılmadık. Hem eğlendik hem öğrendik. En sevdiğim yanı buydu. Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz 26

Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz Gezileri ve dans ettiğimiz zamanları çok beğendim. 27

Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz : Gözlem ve atölye çalışması Etkinliğin Amacı : Evlerimizden çıkan atıkların miktarı ve niteliği konusunda farkındalık oluşturmak, veri değerlendirme ve sonuç çıkarma konusunda bilimsel yaklaşım geliştirme becerisini kazandırmak amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 45 Dakika Kullanılacak Malzemeler : Eldiven, Plastik Poşetler (Geri kazanılabilir ve Organik Atıkları Ayrı Toplamak için), Tartı aleti (Atıkların miktarını belirlemek için) Milimetrik kağıt ( Çocukların topladıkları verilerle grafik çizmeleri için), Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale getirmek için), Hesap Makinesi (20 adet), Fotoğraf Makinesi (4 adet) Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Atık gözlemlemeyle ilgili çizelge ve malzemeler (tartı) dağıtılır (Tablo 1: Ürettiğimiz Atığın Cinsi ve Miktarı tablosu). Tartı aletinin kullanımı konusunda çocuklar bilgilendirilir. Çocuklar atık gözlemlerken nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda bilgilendirilir ve 1 hafta boyunca evlerinde üretilen atıklar için kayıt tutmaları ve kategorilerine göre (kâğıt, karton, metal, plastik, organik ve diğer) atıkları ayırmaları istenir. Oluşturulan kayıtlar Tablo 1 e işlenir. 1 hafta sonunda; Çocuklara ağırlık birimleri ve grafik çizme yöntemleri hakkında bilgi verilir. Çocukların getirdikleri kayıt sonuçlarına göre grafik çizmeleri sağlanır. Çizilen grafikler üstünde evlerde üretilen atıklar, nasıl bertaraf edilmesi gerektiği konusunda beyin fırtınası yapılır. Çocuklara atık türleri ve bertaraf yöntemleri konusunda görsel sunuş yapılır. 28

29 Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz

Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz Oyuncak yapma, mikroskopla mikroplara bakmak, gezilerin hepsini çok beğendim. Yani herşeyi çok beğendim. 30

Eğlenceli bir şekilde çevre dostu olmayı öğrendik. Güzel bir şey olunca zaman çabucak akıp geçti. Keşke hep devam etse. Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz 31

Geri Kazanımı Öğreniyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Geri Kazanımı Öğreniyoruz : Atölye çalışması Etkinliğin Amacı : Evlerimizden çıkan geri kazanılabilir atıkların miktarı ve niteliği konusunda farkındalık kazandırmak, atıkların nasıl daha az üretilebileceği ve geri kazanımın faydaları üzerine düşündürmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 45 Dakika Kullanılacak Malzemeler : Milimetrik kağıt (Çocukların topladıkları verilerle grafik çizmeleri için), Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale getirmek için), Hesap Makinesi, Fotoğraf Makinesi (1 adet), Dizüstü Bilgisayar ve projeksiyon aleti (1 adet) Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Bu çalışma Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz etkinliğinin sonucunda oluşan veriler, tablolar ve grafiklerle gerçekleştirilecektir. Yeniden Kullanım ve Geri Kazanım konusunda yapılacak görsel sunumla başlar. Sunuş sonrası, çocuklardan Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz etkinliğinin sonucunda oluşan verileri kullanarak Tablo 2 yi doldurmaları istenir. Öğrencilerin elde ettikleri verilerle yine grafik oluşturmaları istenir. Geri kazanım üzerine elde edilen veriler ışığında; Geri kazanım nedir? Hangi atıklar geri kazanılabilir? gibi sorulara sınıf ortamında yanıt aranır. Bunun için önce öğrenciler 4 gruba ayrılır ve grup çalışması yapmaları istenir. Gruplarına bir isim vermeleri ve yanıtlarını kartonlara özetlemeleri beklenir. Grup çalışmasının ardından her grubun temsilcisinin sunuş yapması istenir. Grup temsilcisi öğrencilerin sınıf ortamında yapacakları sunuşlarla ve fotoğraf çekimiyle etkinlik tamamlanır. 32

33 Geri Kazanımı Öğreniyoruz

ph ölçmek, oyuncak yapmak, kağıt yapmak, diğer hepsi Geri Kazanımı Öğreniyoruz 34

Geri Kazanımı Öğreniyoruz ph ölçmek, kağıt yapmak, grafik çizmek. 35

Çevre Dostu Oyuncak Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Çevre Dostu Oyuncak : Atölye çalışması ve el becerilerini geliştirme Etkinliğin Amacı : Bu etkinlikle öğrencilere geri kazanım konusunda farkındalık kazandırmak; oyuncak seçimi ile ilgili çevre bilinci kazandırmak; kullanılmış malzemelerden oyuncak yapma yoluyla öğrencilere geri kazandırma deneyimi sağlamak amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 Dakika Kullanılacak Malzemeler : Kâğıt, cam metal, plastik vb. ambalaj atıkları, kumaş parçaları, düğmeler, renkli kartonlar, renkli kalemler ve boyalar, yapıştırıcı, makas. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Lider tarafından dünyanın çeşitli yerlerinde ve kültürlerindeki çocukların oyun ve oyuncakları hakkında kısa bir bilgilendirme yapılır. Öğrencilere önceden 5 ayrı renkte hazırlanmış küçük ve boş kağıtlardan birer tane dağıtılır. Sevdikleri oyuncaklarını düşünmeleri ve bir tanesini seçerek önlerindeki kağıtlara yazmaları istenir. Kağıtlar bir kutuda toplanarak karıştırılır ve her öğrencinin kendi yazdığı kağıdın dışındaki bir rengi çekmesi istenir. Her öğrenci çektiği kâğıtta yazan oyuncak ismini gruba okur. Öğrencilerden şu soruları yanıtlamaları istenir: En çok sevilen oyuncaklar nelerdir? Bunların hangi malzemelerden yapılmaktadır? Bu malzemelerin çevreye etkileri nelerdir? Kendi geliştirdikleri oyun ve oyuncakları yazanlar olmuş mudur? Aynı renkteki kağıtları çeken öğrencilerin grup oluşturmaları istenir. Her grubun atık malzemeleri kullanarak bir oyuncak tasarlaması istenir. Grupların oyuncaklarını tanıtabilecekleri bir sergi alanı oluşturulur. Oyuncaklar sergilenerek oylamaya sunulur. En çok oy alandan başlayarak tüm eserler ödüllendirilir. Sürece ilişkin paylaşımlarla etkinlik sonlandırılır. 36

37 Çevre Dostu Oyuncak

Drama gösterileri, Yeşil TV ve birçok geziler ve bilgiler. Çevre Dostu Oyuncak 38

Hepsi, bütün öğretmenlerim ve ablalarım çok iyi şeyler öğreterek oynatarak çok eğlendik. Çevre Dostu Oyuncak 39

Kompost Yapıyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Kompost Yapıyoruz : Deney ve gözlem Etkinliğin Amacı : Doğada geri kazanımın nasıl gerçekleştiği, kompostlama yoluyla nasıl bir geri kazanım sağlanabileceği konusunda bilgi vermek ve bu konuya bilimsel bir bakış geliştirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 Dakika Kullanılacak Malzemeler : İnce, şeffaf, plastik saksı (hacmi 100 Lt) (4 adet), el matkabı (1 adet), çimen kırpıntıları, sebze ve meyve kabukları, kurumuş yapraklar, öğütülmüş saman, testere talaşı, termometre (20 adet), el küreği ( 4 adet), bant, kağıt, kalem vb., eldiven (20 adet), tartı (4 adet), su, mikroskop (1 adet) Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Bu çalışma çocukların evlerinden getirecekleri kompostlanabilir atıklarla gerçekleştirilecektir. Bunun için çocuklardan 1 hafta öncesinde kompostlanabilir atıkları biriktirmeye başlamaları ve etkinlik günü etkinlik alanına getirmeleri istenecektir. Kompostlanabilir atık listesi çocuklara 1 hafta önce verilecektir. Etkinlik alanına gelmeden önce, çimen kırpıntısı, ot parçacıkları, saman, testere talaşı gibi atıklar temin edilecektir. Etkinlik kompostlama üzerine yapılacak bir görsel sunuşla başlatılır Matkap yardımıyla saksıların 3 tanesine (yan taraflarına, tabana yakın kısımlarına) delikler açılır. Saksılardan birine delikler açılmaz. Çocuklar 4 gruba ayrılır. Her grup öğrenciye bir saksı verilir. Saksılara 1 den 4 e kadar numara verilir. Her grup çocukla birlikte çalışılarak saksılar doldurulur. Çocuklardan birinin saksı içeriğinin kayıtlarını tutması istenir. İlave edilen her malzeme tartılarak kayıt altına alınır. Bir grup çocuğun saksısıyla çalışırken diğerlerinin izlemesi sağlanacaktır. Saksılar yeşil ve kahverengi atıklarla belirli bir sıra dahilinde doldurulur. Her saksı farklı içerikte hazırlanır bu şekilde kompostun farklı çeşitlerinin görülmesi sağlanır. Çocuklara tablolar dağıtılarak saksılarını her hafta izlemeleri gerektiği söylenir. Aynı zamanda kompostlarının fotoğrafını çekmeleri istenir. Her grup için farklı talimatlar yazılarak çocukların saksılarına nasıl bakmaları gerektiği belirtilir. Görünüm, sıcaklık ve koku yönünde saksılar 4 hafta boyunca izlenir 4 hafta sonrasında çocukların kompostlarını iyice karıştırmaları ve kompostun içerisinde olanları gözlemlemeleri istenir. Her saksıyı birbiriyle karşılaştırarak sonuçları tartışmaları sağlanır. 40

41 Kompost Yapıyoruz

Kompost Yapıyoruz Dramalar, geziler ve en çok da deneyler 42

Burda herşeyi beğendim. Kompost Yapıyoruz 43

Yeşil TV 44 Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Yeşil TV : Drama Etkinliğin Amacı : Geçmişten günümüze ürünlerin ve tüketim alışkanlıklarının değişimi ve bu değişimlerin çevreye etkileri konusunda öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 Dakika Kullanılacak Malzemeler : Geçmişte-Günümüzde ipucu kartları; çeşitli kostüm ve aksesuarlar, oyuncak mikrofon, kağıt-kalem vb. malzemeler. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Öğrencilerden, bir markette alış veriş yapmakta olduklarını hayal ederek mekanda serbestçe dolaşmaları istenir. İstedikleri şeyleri alırlar ve karşılaştıkları kişilerle etkileşirler. Çember halinde toplanan öğrencilerden, kendi tüketim alışkanlıklarını betimleyen bir kelime bulmaları istenir. Bu kelime onların tüm etkinlik boyunca kullanacakları yeni soyadı olacaktır. Her öğrenci adını yeni soyadıyla birlikte söyler. Öğrenciler liderin sağından başlayarak sayma yöntemiyle (aynı rakamı söyleyenler bir araya gelir) gruplara ayrılırlar. Her gruptan bir kişinin çekeceği kura yoluyla Ana haber bülteni, röportaj saati, reklam kuşağı ve dizi film grupları belirlenir. Tüm gruplara Geçmişte-Günümüzde 5 er adet ipucu kartı dağıtılır. Bu kartlarda çeşitli ürünlerin ve tüketim alışkanlıklarının geçmişte ve günümüzde nasıl olduklarını gösteren resimler ve sözcükler yer alır. (örneğin: Su: geçmişte köy çeşmesinden veya bahçedeki kuyudan günümüzde damacanalardan; meyve-sebze: geçmişte kesekağıtları içinde günümüzde ambalajlı; çamaşır yıkama: geçmişte nehir kenarında günümüzde makinelerle vb.) Yeşil TV 1960 larda yayın yapan bir kanaldır. Tüm gruplara ellerindeki ipucu kartlarından da yararlanarak bu döneme uygun programlar hazırlama görevi verilir. Programlarda tüm grup üyelerinin yer almaları ve yeni adlarını kullanmaları zorunludur. Gruplar canlandırmalarını gerçekleştirir. Şu sorular üzerinden paylaşım yapılarak etkinlik sonlandırılır: Neler değişmiştir? Neler hala aynıdır? Değişiklikler yararları nelerdir? Değişikliklerin zararları nelerdir? Değişiklikler çevreyi nasıl etkilemiştir?

45 Yeşil TV

Ben bu dersin her şeyini sevdim. En çok gezi, dramalar ve etkinlikler ve benzerleri Yeşil TV 46

Deneyler, gezilerin yararları, öğretmenin faydaları, dramalar, gösterilen çalışmaları beğendim. Yeşil TV 47

Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz : Gezi Etkinliğin Amacı : Katı atıkların toplandıktan sonra nereye gönderildiği, ne tür işlemler yapıldığı, çöp gazlarından enerji üretilmesi ile ilgili süreç hakkında çocukları bilinçlendirmek Etkinliğin Süresi : 100 Dakika Kullanılacak Malzemeler : Otobüs, bone, maske, fotoğraf makinesi Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Çocuklara Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisinde dikkat edilecek hususlar konusunda bilgi verilir Gezi öncesi bone ve maske dağıtımı yapılır Otobüsle Depolama Alanına hareket edilir Alanda ön bilgilendirme yapılır (ürettiğimiz atıklara neler oluyor, atık bertaraf süreci nasıl işliyor, enerjiye nasıl dönüşüyor?...) Depolama Alanı incelenir Alanda fotoğraf çekimi yapılır Metan gazından enerji üretim tesisi gezilir Metan gazının iklim değişikliğine olan etkileri ve enerji üretiminin önemi hakkında bilgi verilir Depolama Alanı ve Enerji Üretiminin faydaları üzerine tartışılır Otobüsle dönüş yapılır 48

49 Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz

Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz Dramalar, Yeşil TV, Alışveriş listesi 50

Geziler ve dramaları çok beğendim. Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz 51

Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz : Deney Etkinliğin Amacı : Evlerimizde oluşan çöplerin (katı atıkların) doğal kaynaklara ve halk sağlığına zarar vermeyecek şekilde nasıl bertaraf edildiği ve düzenli depolama sahasının katmanları konusunda öğrencilerin bilinçlendirilmesi ve atık depolama konusunda bilimsel kavramlarla tanıştırılmaları Etkinliğin Süresi : 2 saat Kullanılacak Malzemeler : kil, geomembran (2 mm kalınlıkta HDPE), çakıl (16-32 mm çağında), silindir fanus (40 cm çapında,60 yüksekliğinde fiberglas malzemeden), muhtelif çöp, toprak, PVC boru (1 cm çapında) Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Öncelikle evlerimizde günlük faaliyetlerimiz sonucu oluşan atıklar hakkında konuşulur, öğrencilerin fikirleri alınır. Atıkları kendi içlerinde sınıflandırmaları istenir. Katılımcılar 5 er kişilik 4 gruba ayrılırlar. Hazırlanan fanuslar öğrencilere verilir Fanusların içine malzemeler sırasıyla yerleştirilir ve her malzeme yerleştirilirken malzemelerin işlevleri üzerine de öğrencilerin görüşleri alınır. Öncelikle tabi zemin için toprak (10 cm) Yeraltı suyu drenajı için; çakıl ve çakılın aralarına delikli boru Kil Geomembran Çöp süzüntü suyu drenajı için; çakıl ve çakılın aralarına delikli boru Çöp ve üzerine toprak 52

53 Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz

Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz Bu programın en çok beğendiğin yanları bence hepsiydi. Hepsi çok öğretici ve eğlendiriciydi. 54

Kompost, gazeteden kağıt yapımı, dramalar Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz 55

Evimizde Tehlikeli Atıklar Var 56 Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Evimizde Tehlikeli Atıklar Var : Atölye çalışması, deney Etkinliğin Amacı : Tehlikeli atıkların varlığı ve evlerimizdeki tehlikeli atıklardan kaynaklanabilecek tehlikeler konusunda bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 dk Kullanılacak Malzemeler : ph metre ( 1 adet), eldiven (20 adet), limon, sirke, karbonat, su vb. gıda maddeleri - çamaşır suyu, kireç çözücü, yağ çözücü vb. temizlik malzemeleri - bazı hazır içecekler (kola, meyve suyu vb.), fotoğraf makinesi ( 4 adet) (Her gruba 1 fotoğraf makinesi verilecektir), fon kartonları, kalem, bant vb., bilgisayar, projeksiyon aleti, yazıcı, renkli kartuş vb. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Etkinlik tehlikeli atıkların özellikleri, etkileri ve nasıl yönetilmeleri gerektiğine dair bilgilendirici bir sunuşla başlar Öğrenciler 5 er kişilik gruplara ayrılır. Aşağıdaki sorular üzerinde tartışılır Evimizde tehlikeli olabilecek ne tür kimyasal maddeler vardır? Sizce aileniz tehlikeli atık problemine katkı koyuyor mu? İnsanlar tehlikeli atıklara maruz kalırsa ne tür problemler ortaya çıkar? Tehlikeli atık oluşumu önlenebilir mi? Biz neler yapabiliriz? Grup çalışmasının ardından öğrenciler toplanır ve sorular sınıf ortamında yanıtlanır. Etkinliğin başında tehlikeli atıklar üzerine başlanan sunuşa 2. bölümden devam edilir. Bu bölümde; Evimizden çıkabilecek tehlikeli atıklar, alınabilecek bazı önlemler ve karşılaşabileceğimiz tehlikeli atık sembolleri ve anlamları üzerinde durulur. Bu aşamada öğrencilere Tablo 3: Tehlikeli ürün takip tablosu ve Tablo 5: Tehlikeli atık sembollerinin olduğu listeler dağıtılır. 1 hafta boyunca gözlem yaparak tabloyu doldurmaları istenir. Bu aşamada 15 dakikalık bir ara verilerek ph deneyi için hazırlıklar yapılır, çocukların dinlenmesine imkan verilir. ph, asitler, bazlar ve aşındırıcı (korozif) maddeler üzerine kısa bir görsel sunuş yapılır. Sınıf ortamına bir ph metre ve evlerimizde bulunabilecek çeşitli temizlik ve gıda maddeleri getirilerek ph değerleri okunur. Bu işlem yapılırken çocukların Tablo 4 de verilen ph okumalarının ilk iki sütununu doldurmaları istenir. Tablodaki son sütunu grup çalışması olarak doldurmaları istenir. Sonuçlar sınıf ortamında özetlenir.

57 Evimizde Tehlikeli Atıklar Var

Evimizde Tehlikeli Atıklar Var Gazeteden kağıt yapmak, saha yapmak, mikroskopla mikropları incelemek, kısaca hepsini çok beğendim. 58

Bu programın en çok beğendiğim kısımlarından biri öğretmenler önde gelir Evimizde Tehlikeli Atıklar Var 59

Çevre Dostu Olmak Kolay Mı? Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Çevre Dostu Olmak Kolay Mı? : Drama Etkinliğin Amacı : Çevre dostu davranışlarda bulunan çocuk ve ergenlerin çevreden alabilecekleri olumlu ve olumsuz tepkileri gözden geçirmeleri ve bunları uygun biçimde karşılayacak davranışlar geliştirmelerini sağlamak amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 dk Kullanılacak Malzemeler : Çevre dostuna karşı olası tepki kartları, rol kartları, kura çekiminde kullanılacak iki adet kutu veya sepet. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Öğrenciler müzik eşliğinde mekânda yürürler. Lider bir sayı söyler ve öğrenciler o sayıda kişiden oluşan gruplar oluştururlar. Örneğin lider 3 dediğinde 3 e kişilik gruplar oluşturulur. Lider gruplara çevre dostu davranışlarda bulunan kişilerle ilgili bir tartışma konusu verir. Kısa bir paylaşım süresinin ardından yeniden yürümelerini ister. Liderin yeni bir sayı söylemesiyle aynı işlem tekrarlanır. Liderin verdiği son sayı ile öğrenciler eşit sayıda kişiden oluşan gruplara bölünebilmelidir. Lider tarafından önceden belirlenen ve küçük kağıtlara yazılan tepki türleri (alay etme; bildiğini yapmaya devam etme; azarlama; bilgisini çürütmeye çalışma, övgü, vb ) ve çeşitli roller gruplara kur a çektirilerek dağıtılır. Her grubun çektikleri kağıtlarda yer alan tepkinin ve rollerin yer aldığı birer senaryo yazarak canlandırmaları istenir. Öğrencilerin rollerindeki yaşantılarına ilişkin paylaşımlarıyla etkinlik sonlandırılır. 60

Yeşil TV, drama, oyuncaklar Çevre Dostu Olmak Kolay Mı? 61

Gezilere gitmek, öğretmenlerimle oyun oynamak v.s. Çevre Dostu Olmak Kolay Mı? 62

Dramalar, şarkılar hepsini çok beğendim ve öğretmenlerimi de. Çevre Dostu Olmak Kolay Mı? 63

Suyumuzu Arıtıyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Suyumuzu Arıtıyoruz : Deney ve gözlem Etkinliğin Amacı : İçme suyu amaçlı kullanılan suların evlerimize gelmeden önce hangi aşamalardan geçirilerek arıtıldığı, arıtma işlemlerinin önemi ve kullanılan teknolojiler konusunda öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 120 dk Kullanılacak Malzemeler : 5 er kişilik 4 grup oluşturulacaktır. Her grup için aşağıdaki malzemeler temin edilecektir; Eldiven, 5 litre kirli su, akvaryum pompası, hava taşı, plastik hortum (akvaryum pompası için-60 cm uzunluğunda), 2 litrelik beher, 1 adet 2 litre plastik şişe, 2 adet büyük beher, 2 yemek kaşığı alüm, 1.5 bardak ince kum, 1.5 bardak kalın kum, 1 bardak küçük çakıl, 1 adet filtre, 1 lastik bant, 1 yemek kaşığı, karıştırmak için 1 büyük baget (veya kaşık), fotoğraf makinesi (Her gruba 1 adet), barkovizyon Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Çocuklardan kirli suyu incelemeleri istenir. Bu kirli suyun görünümü ve kokusu hakkında değerlendirme yapmaları istenir. Çocuklardan Bu su nasıl temizlenebilir? sorusuna yanıt aramak için uzmanlar/eğitmenler eşliğinde beyin fırtınası yapmaları istenir. Çocukların evlerinde su kullanım miktarını gözlemlemeleri ve hesaplamaları için hazırlanan Tablo 6 da yer alan Tükettiğimiz Su/Ürettiğimiz Atıksu Miktarı (lt) ile ilgili tablo dağıtılır. Çocukların su miktarı gözlemlerinde nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda bilgilendirilmeleri sağlanır ve 1 hafta boyunca evlerinde tüketilen su için kayıt istenir. 1 hafta sonra toplam su tüketimleri hesaplanır ve karşılaştırma yapılır. Yapılan hesaplamalar üzerinde su tüketimlerinin karşılaştırılması, en fazla hangi faaliyet için su tükettiğimizin değerlendirilmesi, tüketimi azaltmak için yapılabilecekler üzerinde tartışılır Etkinlik Suyun önemi, su tasarrufu, su kaynaklarımız ve suyun arıtımı konusunda yapılacak görsel sunumla devam eder. Sunum sonrası elimizdeki kirli suyu, su arıtımının ana aşamaları olan havalandırma, koagülasyon, çöktürme ve filtrasyon ile nasıl arıtacağımız hakkında bilgi verilir. Öğrencilerin 4 gruba ayrılarak grup çalışması yapmaları istenir. Su arıtımı üzerine elde edilen veriler ışığında, ellerindeki suya sırası ile havalandırma, koagülasyon, çöktürme ve filtrasyon işlemelerini uygulamaları ve yapılan tüm işlemleri fotoğraflamaları istenir. 64

Havalandırma: Öğrencilerin 2 litrelik beheri kirli su ile doldurmaları istenir. Daha sonra plastik hortumun bir ucuna hava taşlarını takmaları ve bunu beherin içine koymaları istenir. Plastik hortumun diğer ucu hava pompasına takılır ve hava pompası çalıştırılır. Hava pompası 90 saniye çalıştırılır. Koagülasyon: Öğrencilerden beherdeki suyun içine 2 kaşık alüm koymaları ve 5 dakika yavaşça karıştırmaları istenir. Büyük kümeler yapmak için birbirine tutunan partikülleri gözlemlemeleri istenir. Çöktürme: Öğrencilere, beherin içinde flok oluşturan kümelerin beherin dibine kendi ağırlıkları ile çöküşünü 5 dakikalık aralıklarla toplam 20 dakika boyunca izlemeleri istenir. Filtrasyon: Öğrencilerden 2 litrelik şişeleri alt kısmından kesmeleri istenir. Ters çevrilen şişelerin ağız (uç) kısmına filtreyi sıkıca bantlamaları sağlanır. Üzerine sırasıyla; çakıl, kalın kum ve ince kum koymaları istenir. Bu şekilde süzme işleminin gerçekleştirileceği filtreler hazırlanmış olur. Yaklaşık 3 litre musluk suyunu yavaş ve dikkatli bir şekilde dökerek fitreler temizlenir. Ardından öğrencilerden çöktürme aşamasında elde ettikleri ve üstte kalan suyu filtrelemeleri istenir. Çıkan suyumuzu ve ilk suyumuzu karşılaştırarak öğrencilerle tartışılır. Suyumuzu Arıtıyoruz 65

Suyumuzu Arıtıyoruz Geziler, ben herşeyi çok beğendim. 66

Oyuncak yapmak, kompost yapmak, ph ölçmek, mikropları incelemek, çok sevdik. Suyumuzu Arıtıyoruz 67

DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi : Gezi Etkinliğin Amacı : İçme suyu arıtımı ile ilgili süreç, uygulanan prosesler hakkında çocukların bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 120 dk Kullanılacak Malzemeler : Otobüs, Bone, Eldiven, Fotoğraf makinesi, Not kağıdı. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Öğrenciler proje ekibi tarafından sağlanan otobüsler ile belirlenen saatte alınarak Dobruca İçme Suyu Arıtma Tesislerine gidilir. Arıtma tesisine gelen öğrencilerin güvenlik amaçlı bone ve eldivenlerini takmaları öğütlenir. Tesis sorumlusu tarafından tesis hakkında genel bilgi verildikten sonra tesisle ilgili filmler izletilir. Tesiste yer alan temel yapılar olan Giriş ve Havalandırma Yapıları, Durultma Havuzları ve Filtreler, Kimya ve Klor Binaları, Çamur Koyulaştırıcı ve Filtre Press üniteleri hakkında ayrıntılı bilgi tesis sorumlusu tarafından verilir. Öğrenciler tesisi kuşbakışı incelerken gerekli gördükleri notları alırlar diğer taraftan da fotoğraf makineleri ile tesisi kendi bakış açıları ile fotoğraflarlar. Etkinlik, tesiste sorumlu kişilerin öğrencilerin sorularını yanıtlamaları ve gezi değerlendirilmesinin yapılmasından sonra sona erdirilir. Öğrenciler tesisten otobüsler ile merkeze bırakılır. 68

Kompost, deneyler, öğretmenlerimle tanışmam, oyuncaklar, geziler, oyunlar, şarkılar. Bunlar beni mutlu etti. DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi 69

Hepsini çok beğendim. DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi 70

DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi Geziler 71

Çevre Şarkımız Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Çevre Şarkımız : Drama Etkinliğin Amacı : Proje etkinliklerine katılan öğrencilerin program boyunca edindikleri bilgi ve deneyimleri gözden geçirmelerini sağlamak; öğrencilerin kazanımlarını şarkı sözüne dönüştürerek kalıcı hale getirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 dk Kullanılacak Malzemeler : CD çalar, güncel pop müzik parçalarının sözlü ve sözsüz versiyonları, uzun bir kağıt rulosu, Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Çember halinde oturan öğrencilerden müzik eşliğinde Çevre Eğitim Programı boyunca yaşadıkları güzel deneyimleri ve bu programdan kazanımlarını hatırlamaları istenir. Öğrencilere hatırladıkları bu yaşantılara dayanarak bir grup şiiri yazılacağı söylenir. Renkli kağıtlara her öğrencinin duygu ve düşüncelerini yazması sağlanır. Şiir yüksek sesle okunur. Yazılan bu şiir, grup kararıyla belirlenecek popüler bir şarkının bestesine uyacak şekilde uyarlanır. Grup isterse mekandaki çeşitli araç ve gereçler çalgı aleti olarak kullanılarak yeni bir beste de yapılabilir. Hazırlıklar tamamlandığında şarkı koro halinde söylenir. Paylaşımlarla etkinlik sonlandırılır. 72

Saha yapmak, kompost yapmak, geziler çok eğlendik. Çevre Şarkımız 73

Bu program çok eğitici ve çok eğlenceli, bu programı çok sevdim Çevre Şarkımız 74

Çevre Şarkımız Herşeyi çok beğendim. 75

Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi : Gezi Etkinliğin Amacı : Etkinlik ile atıksu arıtımı ile ilgili süreç hakkında çocukların bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 120 dk Kullanılacak Malzemeler : Otobüs, bone, eldiven, fotoğraf makinesi, not kağıdı. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Öğrenciler proje ekibi tarafından sağlanan otobüsler ile belirlenen saatte alınarak Bursa Doğu Atıksu Arıtma Tesisine gidilir. Arıtma tesisine gelen öğrencilerin güvenlik amaçlı bone ve eldivenlerini takmaları öğütlenir. Tesis sorumlusu tarafından tesis hakkında genel bilgi verildikten sonra güvenlik açısından tesis araçla genel olarak gezilir. Tesiste yer alan temel yapılar (giriş,taşkın savağı, ızgara, selektör tankı, burgulu pompalar, kum tutucu, debi ölçüm üniteleri, son çökeltme tankları ve çamur arıtma üniteleri hakkında ayrıntılı bilgi tesis sorumlusu tarafından verilir. Öğrenciler tesisi gezerken bir taraftan not kağıtlarına gerekli gördükleri notları alırken diğer taraftan da fotoğraf makineleri ile tesisi kendi bakış açıları ile fotoğraflarlar. Etkinlik, tesiste sorumlu kişilerin öğrencilerin sorularını yanıtlamaları ve gezi değerlendirmesinden sonra sona erdirilir. 76

Deneyler, geziler, etkinlikler, dramalar, sahalar kompostlar, ph lar. Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi 77

Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi Deneyler, dramalar, bilmediğim konular vardı 78

Kompost, ph, geziler Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi 79

Kirli Suyu Temizleyen Canlılar Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Kirli Suyu Temizleyen Canlılar : Deney ve gözlem Etkinliğin Amacı : Evlerimizde suyu nasıl kirlettiğimiz ve ne kadar su tükettiğimiz konusunda farkındalık kazandırmak, diğer taraftan da kirlenen suların arıtımının nasıl gerçekleştiği, arıtmanın önemi, arıtılan suların ne yapıldığı, kullanılan teknolojiler ve özellikle atık suyu temizleyen mikroorganizmalar (biyolojik arıtma) hakkında öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 60 dk Kullanılacak Malzemeler : Eldiven, Hesap makinesi (Atıksuların miktarını belirlemek için) (Çocuk Sayısı Kadar), Milimetrik kağıt (Çocukların topladıkları verilerle grafik çizmeleri için) (Çocuk Sayısı Kadar), Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale getirmek için) (Çocuk Sayısı Kadar), Adi Işık Mikroskobu (Öğrenci mikroskobu) (Her bir grup için), Lam ve lamel (Her bir grup için), Pipet (Her bir grup için), İmmersiyon yağı (Her bir grup için), Karışık sıvı örneği (Her bir grup için), Biyolojik arıtma biriminden örneği almak için koyu renkli plastik veya cam bir şişe (Her bir grup için), Bilgisayar, Lazer yazıcı, Barkovizyon Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Evlerde üretilen atıksuların nasıl arıtılabileceği konusunda beyin fırtınası yapılır Çocuklara atıksu arıtma üniteleri ve amaçları konusunda eğitimciler tarafından görsel sunuş yapılır Bursa Büyükşehir Belediyesi nin arıtma tesislerinden alınan karışık sıvıda mikroorganizmalar incelenir. Öğrenciler 4 gruba ayrılır, her grup mikroskobunun başına geçer, lam üzerine karışık sıvı örneğinden pipet yardımı ile bir iki damla örnek alır, örnek lamın ortasına gelecek şekilde lam üzerine aktarılır, örneğin üzeri hiç hava boşluğu kalmayacak şekilde lamel ile kapatılır, Lam-lamel arası preperasyonu hazırlanmış örnekler tüm öğrenciler tarafından mikroskop altında incelenir. Öğrencilerin ne gördükleri tartışılır. Etkinlik sonunda öğrencilere mikroorganizmalar ve bunların kirlilikleri nasıl arıttığı hakkında ve diğer arıtma yöntemleri konusunda bilgi aktarılır. 80

Hepsini çok sevdim Kirli Suyu Temizleyen Canlılar 81

Çok iyi Öğretmenlerin olması, bir şeyler öğrenmek Kirli Suyu Temizleyen Canlılar 82

Kirli Suyu Temizleyen Canlılar Öğretmenlerin bize gösterdiği şefkat ve sevgi, eğlenceli geziler 83

Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz Etkinliğin Adı Ekinlik Çeşidi : Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz : Atölye çalışması Etkinliğin Amacı : Çocuklara bu proje kapsamında edindikleri bilgileri kullanarak atığı tanıma özelliği kazandırmak ve atık yönetimi problemlerine çözüm getirebilme anlayışı vermek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 60 dk Kullanılacak Malzemeler : Renkli kurdeleler, kancalı iğneler, farklı renklerde fon kartonları, bant, raptiye, mandal, renkli ve fosforlu kalemler, ayaklı yazı tahtası. Katılımcı Sayısı : 20 kişi Etkinliğin Nasıl Yapıldığı : Uzman/Eğitimci aşağıdaki soruları her soru farklı renkte olacak şekilde fon kartonuna listeler ve herkesin okuyabileceği bir yere asar. Bu atık hangi faaliyet sonucu oluşur?, Bu atığın oluşumunu azaltmak için ne yapabiliriz?, Bu atık hangi yöntemle yönetilmelidir?, Bu atık neye dönüşebilir? Bu atık kötü yönetilirse ne olur? Çocuklar 4 gruba ayrılır. Bulut şeklinde kesilmiş fon kartonlarına evlerimizden çıkabilecek farklı atıkların isimleri yazılarak grup temsilcilerine verilir. Bunun yanında öğrencilere farklı renklerde dikdörtgen şeklinde kesilmiş fon kartonları verilir. Kancalı iğne, bant ve kurdele verilir. Gruplara belli bir süre verilerek ellerindeki atık türleri için yukarıda verilen soruları yanıtlamaları, yanıtlarını uygun renklerdeki fon kartonlarına yazmaları istenir. Gerekli malzemeler yardımıyla yanıtlarını aşağıdaki şekilde yerleştirerek atık yönetim haritasını oluşturmaları istenir. Her grup hazırladığı atık yönetim haritasını sınıf ortamında sunar. 84