ŞUBAT / FEBRUARY 2016
SAMEKS 1. Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi PUMAX 1.PUMAX Industry Sector Index SAMEKS Bileşik Endeksi 1 2016 yılı Şubat ayında, bir önceki aya göre 2,3 puan azalarak 52,3 puana gerilemiştir. Endekste gözlenen bu azalışta; önceki aya göre, hizmet sektörünün 9,0 puan azalarak 49,9 puana gerilemesi etkili olmuştur. Sanayi sektörü ise, önceki aya göre 14,1 puan artmış ve Bileşik Endeks te gözlenen azalışı sınırlandırmıştır. Böylece SAMEKS Bileşik Endeksi; 52,3 puanlık değeriyle, üst üste 7 ay 50 referans puanını üzerinde yer almış ve 2016 yılı Şubat ayında ekonomik aktivitenin canlılığını sürdürdüğüne işaret etmektedir. SAMEKS Sanayi Endeksi, 2016 yılı Şubat ayında, bir önceki aya göre 14,1 puan artarak 57,9 seviyesine yükselmiştir. Yeni Sipariş (21,1 puan), üretim (15,4 puan), satın alım (9,3 puan) ve tedarikçilerin teslimat süresi (7,6 puan) alt endeksinde gözlenen artışlar, sanayi sektörünün hız kazanmasının en önemli belirleyicileri olmuştur. Şubat ayında gözlenen bu artış ile; SAMEKS Sanayi Endeksi 50 baz puanının üzerinde yer almış ve sanayi sektöründe ekonomik aktivitenin canlılığına işaret etmektedir. PUMAX Composite Index 1 fell down to 52.3 in February 2016 with a 2.3-point decrease compared with the previous month. The fell down of services industry to 49.9 with a 9.0-point decrease compared with the previous month has been influential in this decrease. On the other hand, the industry sector increase 14.1 points compared with the previous month limiting the overall decrease of the Composite Index. Thus, the PUMAX Composite Index has performed 52.3-point over and over above 50 reference points in 7 consecutive months indicating that the economic activity continued its vitality in February 2016. PUMAX Industry Index increase 57.3 in February 2016 with a 15.4 point increase compared with the previous month. Increases in sub-indexes of New Orders (21.1 points), Production (15.4 points), Purchasing (9.3 points) and Suppliers Delivery Time (7.6 points) have been the most important determinants of the accelerate in the industry sector. With this increase observed in February; PUMAX Industrial Index has taken place on the 50 reference points and points to the vitality of economic activity in the industrial sector. 1 Arındırılmamış verilere göre hesaplanmıştır. 1 Calculated according to unadjusted data. 2 3
a. Üretim d. Nihai Mal Stoku a. Production d. Final Good Inventory Sanayi sektörüne ait Üretim alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 15,4 puan artarak 57,3 Sanayi sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,1 puan artarak 46,6 Production sub-index under the industry sector 57.3 point in February 2016 with 15.4-point increase compared with the previous month. Final Good Inventory sub-index under the industry sector 46.6 point in February 2016 with a 3.1 increase compared with the previous month. b. Yeni Sipariş e. Tedarikçilerin Teslimat Süresi b. New Orders e. Suppliers Delivery Time Sanayi sektörüne ait Yeni Sipariş alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 21,1 puan artarak 59,9 Sanayi sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 7,6 puan artarak 56,5 The New Orders sub-index under the industry sector 59.9 point in February 2016 with a 21.9-point increase compared with the previous month. Suppliers Deliver Time Sub-index under the industry sector increase 56.5 point in February 2016 with a 7.6-point increase compared with the previous month. c. Satın Alım f. İstihdam c. Purchasing f. Employment Sanayi sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 9,3 puan artarak 60,7 Sanayi sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,0 puan artarak 55,0 The Purchasing sub-index under the industry sector 60.7 point in February 2016 with a 9.3-point increase compared with the previous month. Employment sub-index under the industry sector 55.0 point in February 2016 with a 3.0-point increase compared with the previous month. 4 5
2. Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi 2. PUMAX Services Sector Index SAMEKS Hizmet Endeksi; 2016 yılı Şubat ayında, bir önceki aya göre 9,0 puan azalarak 49,9 değerine gerilemiştir. Stoklar (20,8 puan), istihdam (18,9 puan), satın alım (12,2 puan) ve tedarikçilerin teslimat süresi (9,7 puan) alt endekslerinde gerçekleşen azalışlar, hizmet sektörünün hız kaybetmesinin en önemli belirleyicileri olmuştur. İş hacmi (0,8 puan) alt endeksinde görülen artış ise hizmet sektöründeki azalışı sınırlandırmıştır. c. Nihai Mal Stoku Hizmet sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 20,8 puan azalarak 41,2 seviyesine gerilemiştir. PUMAX Services Index fell down to 49.9 in February 2016 with 9.0-point decrease compared with the previous month. Increases in sub-indexes of Employment (18.9 points), Final Goods Inventory (20.8 points), Purchasing (12.2 points) and Suppliers Delivery Time (9.7 points) have been the most important determinants of acceleration in the services sector. The decrease on the Business Volume (0.8 points) sub-index, on the other hand, limited the increase in the services sector. PUMAX Services Index fared above 50 basis points thanks to this increase in February signaling vitality of economic activities in the services sector. c. Final Good Inventory Final Good Inventory sub-index under the services sector fell down to 41.2 in February 2016 with a 20.8-point decrease compared with the previous month. a. İş Hacmi Hizmet sektörüne ait İş Hacmi alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 0,8 puan artarak 48,2 d. Tedarikçilerin Teslimat Süresi Hizmet sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 9,7 puan azalarak 54,8 seviyesine gerilemiştir. a. Business Volume The Business Volume sub-index under the services sector increase 48.2 in February 2016 with a 0.8-point increase compared with the previous month. d. Suppliers Delivery Time Suppliers Deliver Time Sub-index under the services sector fell down to 54.8 in February 2016 with a 9.7-point decrease compared with the previous month. b. Satın Alım Hizmet sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 12,2 puan azalarak 54,4 seviyesine gerilemiştir. e. İstihdam Hizmet sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 18,9 puan azalarak 47,4 seviyesine gerilemiştir. b. Purchasing The Purchasing sub-index under the services sector fell down to 54.4 in February 2016 with a 12.2-point decrease compared with the previous month. e. Employment Employment sub-index under the services sector fell down to 47.4 in February 2016 with a 18.9-point decrease compared with the previous month. 6 7
DÜNYA EKONOMİSİ 2016 yılının Şubat ayında, küresel ekonomideki toparlanma sürecinin ılımlı bir görünüm arz ettiği gözlenirken; FED in para politikasında normalleşme sürecinin olumsuz etkileri, emtia fiyatlarındaki düşük seyir ve küresel ticaretteki zayıflamanın etkisiyle, gelişmekte olan ülke ekonomileri gelişmiş ülke ekonomileri karşısında negatif ayrışmaya devam etmektedir. Gelişmiş olan diğer ekonomilerden pozitif ayrışan ABD ise ekonomisindeki verilerin olumlu bir grafik çizdiği gözlemlenmiştir. Son verilere göre; Ocak ayına ait sanayi üretimi bir önceki yıla göre %0,9 artarken, düşüş beklenilen Ocak ayı enflasyonunun yatay seyretmesi, çekirdek enflasyonun ise %0,3 ile Ağustos 2011 den bu yana en yüksek artışı kaydetmesi piyasalar tarafından olumlu karşılanmıştır. Bunun yanında, tarım dışı istihdamın Ocak ayında beklentilerin altında artış kaydetmesi piyasalara olumsuz yansırken, FED in atacağı adımlar piyasalar tarafından yakından takip edilmektedir. Şubat ayı itibariyle Avro Bölgesi nde ekonomik görünümdeki risklerin devam ettiği görülmektedir. 2015 yılının son çeyreğinde, önceki çeyreğe göre %0,3, önceki yılın aynı çeyreğine göre ise %1,5 büyüyen Avro Bölgesi nde, petrol ve emtia fiyatlarındaki düşük seyrin devam etmesi, fiyat istikrarının sağlanmasının önündeki en önemli risk olmayı sürdürürken, toplam talepteki canlanma toparlanma sürecini desteklemektedir. İngiltere nin Avrupa Birliği nden ayrılma ihtimaline yönelik gelişmeler ise, Şubat ayında bölge gündemdeki en önemli gelişme olmuştur. Şubat ayı içerisinde İngiltere ile Avrupa Birliği arasında düzenlenen toplantıda, İngiltere nin AB de kalmak için talep ettiği hususlarda mutabakata varıldığı ve İngiltere nin AB içerisinde özel bir statüye sahip olacağı açıklandı. Varılan bu mutabakat çerçevesinde, İngiltere nin daha fazla siyasi birlik hedefinin dışında kalabileceği ve özel bir statüsü olabileceğinin yanı sıra, İngiltere nin ilk 4 yıl AB göçmenlerine sosyal yardım vermemesini kabul eden Avrupa Birliği, İngiltere nin kendi para birimini kullanmaya devam edeceğinin teminatını da vermiş oldu. %6,9 ile son 25 yılın en düşük büyüme oranının gerçekleştiği Çin de ise, kredilerin öngörülerin üzerinde genişlemesi, geçtiğimiz aylarda alınan ekonomiyi teşvik etmeye yönelik önlemler iyimser görüşlere işaret etmektedir. Çin Merkez Bankası tarafından yapılan ve ödemeler dengesinin iyi, sermaye çıkışlarının normal ve Yuanın seyrinin temel olarak istikrarlı olduğuna yönelik açıklamalar da piyasadaki olumlu beklentileri desteklemiştir. Küresel ekonomide Şubat ayı içerisinde yaşanan bir diğer önemli gelişme OECD nin Ekonomik Görünüm Raporu nda küresel ekonomi için 2016 yılı büyüme tahminini %3,3 ten %3 e düşürmesi olmuştur. Raporunda gelişmiş ekonomilerdeki iyileşmenin beklentilerin altında kaldığını vurgulayan OECD, küresel ekonomik büyümenin son 5 yılın en düşük seviyesinde gerçekleşeceğini tahmin ederken, küresel ölçekte ticaret ve yatırımın da zayıf bir görünüm sergilediği belirtti. TÜRKİYE EKONOMİSİ 2015 yılının ilk 9 ayında %3,8 büyüyen Türkiye ekonomisindeki son makroekonomik veriler 2015 yılı genelinde büyümenin OVP hedefi olan %4 düzeyine yakınsayacağına işaret etmektedir. Aralık 2015 verilerine göre; aylık bazda sanayi üretiminin bir önceki yılın aynı ayına göre %4,5 artmasıyla çeyreklik bazda sanayi üretiminin bir önceki yılın aynı çeyreğine göre artış hızı %4,2 olmuştur. GSYH içinde yaklaşık dörtte birlik bir yer kaplayan sanayi üretimindeki %4,2 lik bu artış, yılın son çeyreğine ait büyüme rakamları için oldukça iyi bir sinyal vermiş ve 4. çeyrek büyümesinin hükümetin öngördüğü gibi %5,6 yı, yıllık büyümenin yine tahmin edildiği gibi %4 ü bulacağına dair beklentileri artırmıştır. 2015 yılı genelinde; ithalatın ihracattan daha hızlı bir düşüş kaydetmesiyle dış ticaret açığının önceki yıla göre %25 azalarak 63,3 milyar dolar olması, beklen- WORLD ECONOMY While the global economic recovery presents a moderate outlook in February 2016, developing economies continue to follow a negative divergence vis-à-vis developed economies due to the negative impacts of the normalization process on FED s monetary policy, low commodity prices and a weakening global trade. The US economy, on the other hand, diverges positively from other developed economies with favorable changes in the economic data. According to the most recent data, the US industrial production in January rose by 0.9% compared with the last year and inflation, expected to decline, followed a stable trend while core consumer prices, welcomed by the markets, climbed 0.3%, the highest since August 2011. In addition, lower-than-expected non-farm employment increase in January had a negative impact on the markets which now monitor FED s steps more closely. Risks in the Eurozone economic outlook continued in February. The Eurozone grew by 0.3% in the last quarter of 2015 compared with the previous quarter and by 1.5% compared with the same quarter last year. Continued decrease of oil and commodity prices in the region remain to be the most important risk in sustaining price stability while revival in the total demand supports the recovery process. The chances of England leaving the European Union has been one of the most important developments in the region in February. It was announced after the talks between the UK and the European Union that a deal was struck regarding the UK s demands to stay in the EU. Under this agreement, the UK would be given special status to stay inside the Union and it could avoid the target of more political union with a special status as well as refraining from providing benefits to the migrants within the EU during the first four years. All this meant an EU guarantee for allowing the UK to continue to use its own currency. The fact that China, whose GDP growth rate came in at a 25-year low of 6.9%, extended more loans than expected and took measures to boost the economy in recent months signals optimistic views. Announcements by the China s Central Bank that balance of payments position was good, capital outflows were normal and Yuan was on a stable course led to positive expectations in the market. Another important development in the global economy in February has been OECD s decision to downgrade its forecast for the global economy to 3% in the Economic Outlook Report from a previous forecast of 3.3%. Emphasizing in the report that recovery in advanced economies fared below expectations, OECD forecast that world economy is likely to expand at the slowest pace in the last five years underlying that global trade and investment demonstrated a weak outlook. TURKISH ECONOMY The most recent macroeconomic data in the Turkish economy, which grew by 3.8% in the first nine months of 2015, indicate that the overall growth in 2015 will be close to 4%, as targeted in the Medium Term Program (MTP). According to December 2015 data, industrial production went up 4.5% year-on-year on a monthly basis while it increased by 4.2% compared with the same quarter of the last year. This 4.2% increase in the industrial production, which comprises a quarter of the GDP signaled quite good prospects for the last quarter growth figures and strengthened expectations that last quarter growth may reach 5.6% and annual growth may reach 4%, as estimated by the government. The foreign trade deficit in 2015 amounted to USD 63.3 billion decreasing by 25% compared with the last year with imports falling faster than exports. This had a positive impact on the current account balance. The current deficit came in USD 32.2 billion, the lowest since 2009 and the current account deficit/gdp ratio amounted to 4.5%. 8 9
diği gibi cari işlemler dengesine olumlu yansımış, yıllık bazda cari açık 32,2 milyar dolar ile 2009 yılından bu yana en düşük seviyesine gerilemiş ve Cari Açık/GSYH oranı %4,5 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında Türkiye ekonomisinin çıpası olan mali disiplindeki son gelişmeler ise, bütçedeki iyileşmenin 2016 yılında da sürdüğüne işaret etmektedir. 2016 yılının Ocak ayında Merkezi yönetim bütçesi, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,4 artışla 4,2 milyar TL fazla vermiş, bu dönemde faiz dışı fazla da %11,7 oranında artarak 9,8 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Böylece Ocak ayında bütçe dengesi bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla daha olumlu bir görünüm sergilemiştir. İşsizlik ve enflasyon oranlarındaki nispi yüksek seyir ise sürmektedir. 2015 yılı Kasım ayı verilerine göre bir önceki aydaki %10,5 lik seviyesini koruyan işsizlik oranı OVP de %10,2 olarak tahmin edilen 2015 yılsonu işsizlik oranının gerçekleşme ihtimalini zora sokarken, gıda fiyatları ile döviz kuru gelişmelerinin etkisiyle artış eğilimini sürdüren enflasyon Ocak ayında %9,58 olarak gerçekleşmiştir. Özetle; Türkiye ekonomisindeki olumlu seyir 2016 yılının Şubat ayında da sürmüş ve ekonominin pozitif büyüme trendinin devamına işaret etmiştir. Dış Ticaret: Aralık ayında ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %11,1 azalarak 11 milyar 802 milyon dolar, ithalat %17,5 azalarak 17 milyar 984 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylece; 2015 yılı Aralık ayında dış ticaret açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre %27,4 azalmıştır. 2015 yılı genelinde ise; ihracat önceki yıla göre %8,7 azalarak 143,9 milyar dolar olurken, ithalat %14,4 azalarak 207,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece 2015 yılına ait dış ticaret açığı önceki yıla göre %25 azalarak 63,3 milyar dolar oldu. Aralık ayında, en büyük ihracat pazarımız olan Avro Bölgesi ne olan ihracatımız, önceki senenin aynı ayına göre %%1,7 artarak 5 milyar 428 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 1,7 puanlık bu artış, Avro Bölgesi ndeki ekonomik toparlanma sürecinin ivme kazandığına işaret etmektedir. Geçmiş aylarda olduğu gibi petrol fiyatlarındaki düşük seyrin Aralık ayında da sürmesi, Türkiye nin enerji ithalatına olumlu yansımaya devam etmektedir. Aylık bazda %31,9 azalan enerji ithalatımız, yıllık bazda da %31,1 azalarak 37,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Yıllık bazda en çok ihracatı yapılan 20 fasılda ilk 3 sırada Motorlu Kara Taşıtları (17,5 milyar dolar), Kazanlar ve Makinalar (12,3 milyar dolar) ve Elektrikli Makine ve Cihazlar (8,3 milyar dolar) fasılları yer almırken, en çok ithalatı yapılan 20 fasılda ise ilk 3 sırada Enerji (37,8 milyar dolar), Kazanlar ve Makinalar (25,6 milyar dolar) ve Motorlu Kara Taşıtları (17,5 milyar dolar) yer almıştır. 2015 te ekonomik aktivitenin nispeten ılımlı bir görünüm sergilemesi ve başta enerji olmak üzere emtia fiyatlarının gerilemesi dış ticaret açığının daralmasında etkili olmuştur. 2016 yılında ise, iç talep koşullarında meydana gelecek toparlanmanın ithalat artışını destekleyebileceği, jeopolitik riskler nedeniyle ise ihracatın bir miktar baskı altında kalabileceği öngörülmektedir. Bu bağlamda; 2016 yılında dış ticaret açığının 2015 yılına kıyasla bir miktar genişlemesine rağmen kontrol edilebilir seviyelerde kalacağını ifade edebiliriz. Cari Açık: 2015 yılı Aralık ayında cari işlemler açığı, beklentilere uygun şekilde 5 milyar dolar olarak gerçekleşirken, 2015 yılında cari işlemler açığı, geçtiğimiz yıla göre %26 lık bir düşüşle yaklaşık 11,4 milyar$ azalarak 32,2 milyar$ olarak gerçekleşmiştir. Cari açıkta önceki göre gözlenen bu %26 oranındaki daralma, ağırlıklı olarak dış ticaret açığındaki daralmadan kaynaklanmıştır. Zira ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı geçtiğimiz yıla göre yaklaşık 15,8 milyar dolar azalarak 47,8 milyar dolara gerilemiştir. Parasal olmayan altın ticareti, 2014 yılında 3,9 milyar dolar net açık vermişken, 2015 yılında ise 3,9 milyar$ fazla vermiştir. Böylece parasal olmayan altın ticaretinin 2015 yılında cari açığının kapanmasına katkısı yaklaşık 7,8 milyar dolar düzeyinde olmuştur. Rakamlardan da anlaşılacağı üzere, altın Latest developments in fiscal discipline, an anchor for the Turkish economy in 2015, signal that improvements in the budget continue also in 2016. The central administration budget gave a surplus of TL 4.2 billion in January 2016 with an 11.4% increase compared with the same month of the last year while the primary plus amounted to TL 9.8 billion with an 11.7% increase for the same period. Therefore, budget balance in January showed a more positive outlook compared with the same period of the last year. However, relatively high unemployment and inflation rates remain unchanged. Unemployment rate maintained the 10.5% level from the previous month according to November data meaning that estimated year-end MTP forecast of 10.2% is less likely to be achieved. Increased due to the impact of food prices and foreign exchange fluctuations, the January inflation rate was 9.58%. In summary; positive outlook in the Turkish economy lasted in February 2016 signaling a continued positive growth trend in the economy. Foreign Trade: Exports in December amounted to USD 11.802 billion with an 11.1% decrease compared with the same month of 2014 and imports amounted to USD 17.984 billion with a 17.5% decrease. Thus; trade deficit in December 2015 decreased by 27.4% compared with the same month of the last year. Throughout 2015, exports decreased by 8.7% compared with the previous year amounting to USD 143.9 billion while imports decreased by 14.4% to USD 207.2 billion. Thus, the trade deficit for the year 2015 amounted to USD 63.3 billion with a 25% decrease compared with the previous year. In December, our exports to the Eurozone, Turkey s largest export market, fared USD 5.428 billion with a 1.7% increase compared with the same month of the last year. This 1.7-point increase suggests that economic recovery has gained momentum in the Eurozone. Low price trends in oil continued in December as in the past months and kept leaving a positive impact on Turkey s energy imports. Our energy imports fell by 31.9% and 31.1%, respectively, on a monthly and annual basis amounting to USD 37.8 billion in total. The first 3 of the top 20 export items on an annual basis included Motor Land Vehicles (USD 17.5 billion), Boilers and Machinery (USD 12.3 billion) and Electrical Machinery and Equipment (USD 8.3 billion) whereas the first 3 of the 20 import items included Energy (USD 37.8 billion), Boilers and Machines (USD 25.6 billion) and Motor Land Vehicles (USD 17.5 billion). Relatively moderate economic activity, declining commodity prices -primarily in energy- contributed to the narrowing of the foreign trade deficit. It is foreseen that recovery in domestic demand in 2016 may support imports whereas exports may remain under pressure to a certain extent due to geopolitical risks. In this context; foreign trade deficit will remain, compared with 2015, at controllable levels in 2016 despite its expansion to a certain extent. Current Account Deficit: Current account deficit in December 2015 amounted to USD 5 billion in line with expectations whereas the overall current account deficit in 2015 amounted to USD 32.2 billion with a 26% (USD 11.4 billion) decrease compared with the last year. This 26% shrinkage in current account deficit was mainly caused by the contraction in the foreign trade deficit. It is because the foreign trade deficit in the balance of payments table fell down to USD 47.8 billion compared with last year decreasing by USD 15.8 billion. Non-monetary gold trade gave USD 3.9 billion net surplus in 2015 compared with a deficit of the same amount in 2014. Thus, contribution of non-monetary gold trade to close the current account deficit in 2015 was approximately USD 7.8 billion. As the numbers imply, gold exports continue to assume a leading role in financing Turkey s current account deficit. 10 11
ihracatı; Türkiye nin cari açığının finanse edilmesindeki önemli rolünü üstlenmeye devam etmektedir. Yabancı yatırımcıların 2014 yılı Ocak-Ağustos döneminde 2 milyar$ lık alım yaparak hisse senedi piyasasında finans hesabı yoluyla cari dengeye olan pozitif etkisi, 2015 yılı Ocak-Ağustos döneminde 715 milyon$ lık hisse senedi satışı olarak gerçekleşmiştir. Bu da 2015 yılı Ocak-Ağustos dönemi cari açığına, geçen ayılın aynı dönemine göre yaklaşık 2,7 milyar$ daha negatif yönlü yansımıştır. Önümüzdeki dönemde AB ülkelerinde ekonomik aktivitedeki toparlanmanın tahmin edilen boyutta gerçekleşmesi durumunda ihracat performansımızın hız kazanmasının yanı sıra, enerji fiyatlarının düşük seviyelerdeki seyrini sürdürmesinin paralelinde cari açığın olumlu görünüm sergilemeye devam edeceği tahmin edilmektedir. Bununla beraber, jeopolitik risklerin yükselmesi ve Rusya ile yaşanan gerginliğin 2016 yılında dış ticaret ve turizm kanalıyla cari işlemler dengesine olumsuz yansımaları olabilecektir. Sanayi Üretimi: Aralık 2015 verilerine göre; mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi bir önceki aya göre %0,8, takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi ise bir önceki yılın aynı ayına göre %4,5 arttı. Bu artış sanayinin çarklarının dönmeye devam ettiğine işaret ederken, takvim etkisinden arındırılmış sanayi endeksindeki artış trendi 11 aya yükselmiştir. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi bir önceki çeyreğe göre %0,9 artarken, takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretiminin bir önceki yılın aynı çeyreğine göre artış hızı %4,2 oldu. %4,2 lik bu artış gösteren sanayi üretimi, yılın son çeyreğine ait büyüme rakamları için oldukça iyi bir sinyal vermiştir. Hatırlanacağı üzere sanayi üretimi; yılın 3. çeyreğinde de bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,3 artmış, bu çeyreğe ait GSYH büyümesi ise beklentileri aşarak %4 olarak gerçekleşmişti. Sanayi üretiminin yıllık ortalamalarına bakıldığında ise, takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretiminin 2014 te 120,6 olan ortalamasının 2015 yılında 124,3 e yükseldiği görülmektedir. SAMEKS Sanayi Endeksi de 2015 yılını 53,3 ortalama ile kapatmış ve ekonomik aktivitenin canlılığına işaret etmişti. İşsizlik: Ekim, Kasım ve Aralık 2015 dönemlerinin ortalaması alınarak hesaplanan Kasım 2015 dönemi işsizlik rakamları, geçtiğimiz aya göre değişim kaydetmeyerek arındırılmamış veriye göre %10,5 seviyesinde gerçekleşti. Böylece işsizlik üst üste 4 ay çift hanede kalırken, işsizlik oranının %9,8 olduğu Temmuz 2015 döneminden Kasım 2015 dönemine istihdam 666 bin azalmış oldu. Kasım 2015 döneminde; geçtiğimiz aya göre, toplam işgücünde gözlenen 202 bin kişilik azalma, istihdamda meydana gelen 180 bin seviyesindeki kaybı bir miktar elimine etmiş ve böylece, önceki aya göre işsiz sayısındaki artış 22 bin olarak gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz senenin Kasım ayına göre ise; Kasım 2015 döneminde, işgücü 831 bin düzeyinde artarken, istihdamın 802 bin kişi artış göstermesi; bu dönemde toplam işsiz sayısının 29 bin artmasına neden olmuştur. Ekonomik faaliyetlere göre işgücü istatistiklerine baktığımızda ise; geçtiğimiz yılın aynı ayına göre; Kasım 2015 döneminde, sanayi sektöründe 80 bin, inşaat sektöründe 47 bin, hizmet sektöründe ise 702 bin istihdam artışı sağlandığı görülmektedir. Tarım sektöründe ise geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre 26 bin seviyesinde bir istihdam kaybı yaşanmıştır. Verilerden anlaşıldığı üzere; hizmet sektörü ülkemizin istihdam deposu olmaya devam etmektedir. Tarım sektöründe meydana gelen istihdam kaybı ise mevsimsel olarak değerlendirilmelidir. Kasım 2015 döneminde %10,5 olarak gerçekleşen işsizlik oranı, OVP de %10,2 olarak tahmin edilen 2015 yılsonu işsizlik oranının gerçekleşme ihtimalini zora sokmuştur. Bununla beraber; Aralık ayı sanayi üretimi verilerinin önceki aya ve bir önceki ayın aynı ayına göre artış kaydetmesi, sanayi sek- Foreign investors positive impact on the current account balance through financial accounts in the stock market by making purchases worth USD 2 billion in January-August 2014 brought floating shares of USD 715 million in January-August 2015 period. This, in turn, had a negative impact of approximately USD 2.7 billion on the current account deficit in the January-August 2015 period compared with the same period of the last year. Provided that the recovery in economic activity of the EU countries reach the estimated level in the coming period our export performance will gain speed and the current account deficit is estimated to continue to demonstrate a positive outlook in parallel with continued low energy prices. However, rising geopolitical risks and tensions with Russia can have negative implications on the current account deficit through foreign trade and tourism in 2016. Industrial Production: According to December 2015 data; industrial production adjusted for seasonal and calendar effects increased by 0.8% and 4.5%, respectively, compared with the previous month and the same month of the last year. This increase points to continued spinning of the wheels in the industry whereas the increase trend in adjusted industry index reached its 11th month. Thus, the industrial production adjusted for seasonal and calendar effects increased by 0.9% compared with the previous quarter whereas industrial production adjusted for calendar effect grew by 4.2% compared with the same quarter of the last year. Showing a 4.2% increase, this industrial production indicated a positive outlook regarding the growth figures of the fourth quarter. As it can be remembered, industrial production increased by 3.3% compared with the same quarter of the last year with a GDP growth of 4% which surpassed expectations. When one examines annual averages of industrial production, a calendar-adjusted industrial production average of 120.6 increases to 124.3 in 2015. Also, the Purchasing Managers Index s (PUMAX) Industrial index closed 2015 with an average of 53.3 suggesting vitality in economic activities. Unemployment: Calculated with an average of October, November and December, unemployment figures for November fared 10.5% according to unadjusted data remaining unchanged compared with the last month. Therefore, unemployment remained in double digits for the fourth consecutive month, while the number of unemployed people decreased by 666 thousand between July 2015 (when the figure was 9.8%) and November 2015. A decrease of 202 thousand in the total workforce in November compared with the past month compensated for an employment loss of 180 thousand and therefore the number of unemployed people increased 22 thousand compared with the previous month. On the other hand, an employment increase of 802 thousand people vis-à-vis a workforce increase of 831 thousand in November 2015 compared with the same period of the last year caused the total number of the unemployed to increase to 29 thousand. Workforce statistics on economic activities showed that industry, construction and services sectors achieved employment increases of 80 thousand, 47 thousand and 702 thousand, respectively. Agricultural sector lost 26 thousand jobs compared with the same period of the last year. As understood from the data, services sector continues to be the employment store for our country. Employment loss in the agricultural industry should be considered to be seasonal. Coming in at 10.5% in November 2015, the general unemployment rate meant that the MTP year-end unemployment target of 10.2% will be difficult to achieve. However, an increase in the industrial production in December compared with the previous month and the same month of the last year signals that employment will increase in the industry sector. 12 13
töründeki istihdam artışının süreceğine işaret etmektedir. Enflasyon: 2016 yılı Ocak ayında enflasyon oranı %9,58 olarak gerçekleşerek, son 20 ayın en yüksek enflasyon oranı olarak kayıtlara geçmiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre en çok fiyat artışının gerçekleştiği grup %13,43 ile lokanta ve oteller olurken, bunu %12,05 ile eğlence ve kültür grubu izledi. Gıda fiyatlarındaki artış eğilimi ise sürmüş ve gıda enflasyonu aylık bazda %4,28 yıllık bazda ise %11,69 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılının ilk ayından itibaren geçerli olmak üzere belirli ürünlerde gerçekleştirilen fiyat artışları ve asgari ücret düzenlemesi enflasyon beklentilerinin yükselmesinde önemli bir rol oynamıştır. TL deki değer kaybı ve gıda fiyatlarındaki yüksek seyre bağlı olarak enflasyon göstergelerindeki bozulmanın bir süre daha devam edeceğini düşünülmektedir. Veri Derleme ve Hesaplamalar SAMEKS kapsamında aylık olmak üzere sanayi ve hizmet sektörleri için iki ayrı anket formu düzenlenmiştir. Sanayi ve imalat sektörü anketi 6; hizmet sektörü anketi ise 5 sorudan oluşmaktadır. Sanayi ve imalat sektörü anketi, üretim, yeni sipariş, satın alınan hammadde, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri içermektedir. Hizmet sektörü anketi ise iş hacmi, satın alım, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri kapsamaktadır. Endekse kaynak olan anketler, her ayın 20-21-22 sinde belirlenen örnek grubunun satın alma müdürlerinin profesyonel çağrı merkezince telefonla aranmasıyla hayata geçirilir. SAMEKS endeksini oluşturan ham veriler, bu kapsamda düzenlenen ankete katılan işyerleri satın alma müdürlerinin sorulan sorulara verdiği, içinde bulunulan aya dair arttı/azaldı/değişmedi cevaplarından oluşmaktadır. Örneklem büyüklüğü hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonomideki ağırlıklarını da yansıtan bir karışımdaki 500 ü aşkın şirketten oluşmaktadır. Bu veriler daha sonra şirketin sağlığının farklı yönlerini ölçen aylık alt endekslerin oluşumunda kullanılmaktadır. Alt endekslerin her biri, soruya arttı cevabı verenlerin yüzdesiyle değişmedi cevabı verenlerin yüzdesinin yarısının toplamı ile oluşan 0 ile 100 arasındaki yayılım değerleridir. Örneğin arttı ve azaldı diyenlerin sayısı eşitse, bu yayılım değeri 50 olacaktır. Bu hesaplama, göstergelerin aynı yönlü olmaları için, tedarik teslim süreleri endeksi hesaplanırken azaldı diyenlerin yüzdesi ile yapılmaktadır. Bu alt endekslerin her biri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından da kullanılan iş günü etkilerinden arındırma yöntemiyle düzeltilmiştir. Bu değerlerde 50 nin üzerinde bir okuma son ayda bir gelişim ve iyiye gidiş, 50 altındaki değerler ise durumda kötü yönde bir hareket olarak algılanır. SAMEKS sanayi ve hizmet endeksleri, kendileri ile ilgili alt endekslerin belli bir yüzdeye göre ağırlıklandırılması ile oluşturulmuştur. Bu ağırlıklar, alanında uzman akademisyenlerin profesyonel satın alma müdürleri ile yaptıkları odak grubu çalışmaları ve her bir göstergenin şirket sağlığı için önemini ölçen anketler sonucu karar verilmiş; kullanım kolaylığı için yuvarlatılmış değerler belirlenmiştir. SAMEKS Bileşik Endeksi ise, hizmet ve sanayi endekslerinin her bir sektörün Türkiye Gayri Safi Milli Hasılası (GSMH) içindeki göreceli ağırlıklarına göre alınan ortalaması ile belirlenmiştir. Bu değerler GSMH toplamından tarım sektörünün çıkarılmasından sonra hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonominin geri kalanındaki ağırlıklarıdır. Inflation: Inflation rate in January was recorded as 9.58%, a 20-month record. The group that recorded the highest price increase was restaurants and hotels with 13.43% compared with the same month of the last year and followed by the leisure and culture group, which recorded a 12.05% increase. Also, an upward trend in food prices continued and food inflation fared 4.28% and 11.69, respectively, on a monthly and annual basis. Effective from the first month of 2016, price increases in certain products and the new minimum wage arrangement played a major role in the increase of inflation expectations. Deterioration in inflation indicators are considered to remain unchanged for a while longer due to depreciation of the Turkish Lira and high food prices. Data Compilation and Calculation Two separate questionnaires were prepared monthly for the industry and services sectors by PUMAX. The Industry and manufacturing sector survey includes 6 questions whereas the services sector survey consists of 5 questions. The industry and manufacturing sector survey includes an assessment of production, new orders, purchased raw materials, inventories, delivery times and the number of employees. The services sector survey covers business volume, purchases, inventories, delivery times and the number of employees. Surveys that contribute to the Index are conducted through the phone conversations on 20 th 21 st and 22 nd day of each month between the call centers and purchasing managers chosen for the sample group. Raw data that make up the PUMAX index are, in this context, based on the answers of increased/decreased/steady given by the surveyed purchasing managers of from different companies. Sample size consists of a mixture of over 500 companies reflecting the weight of services and industry sectors in the economy. These data are later used when forming monthly sub-indexes which measure different aspects of a company s health. Each sub-index is the spread value between 0-100 reached by adding half the percentage of those who answers the question as increased and steady. For instance, such a spread value would be 50 if those who replied increased would be equal to those who replied decreased. This calculation is conducted with the percentage of those who reply decreased in supply delivery time index calculation so that indicators are in the same direction. Each sub-index was adjusted with a method, also applied by the Central Bank of the Republic of Turkey, to remove working day effects. A value of over 50 means an improvement and upturn in the past month whereas one below 50 indicates a negative change. PUMAX industry and services indices were created by weighting of relevant sub-indices pursuant to a certain percentage. Ratios were decided as a result of focus group studies conducted by specialist academics with professional purchasing managers and surveys which measure the importance of each indicator for the health of a company. Values were rounded for ease of use. PUMAX Composite Index, on the other hand, was determined with the average of relative weights of the services and industry indices in the Gross National Product (GNP). These values refer to the weight of the services and industry sectors in the rest of the economy after exclusion of the agricultural sector from the total GNP. 14 15
Dr. Özel Balkız Ekonomist ozer.balkiz@musiad.org.tr