KİŞİLERİN KÜRESEL ISINMANIN NEDENLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

KİŞİLERİN KÜRESEL ISINMANIN NEDENLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ Doç.Dr.Sibel ERKAL Prof.Dr.Canan YERTUTAN H.Ü.İİBF.Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü Özet Bu araştırma, kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmaya Ankara Mamak Dr.Halil Ülgen Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan kişi katılmıştır. Çalışmanın verileri 8 Haziran- 8 Temmuz 9 tarihleri arasında anket formuna bağlı kalınarak kişilerle yüz yüze görüşme yapılarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizi SPSS 1. paket programında yapılmıştır. Araştırma sonucunda; çalışmaya katılanların %63. ünün küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inandığı, %13.2 sinin küresel ısınmanın önlenmesi konusunda toplumun duyarlı olduğunu belirttiği, %63.1 inin küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inandığı bulunmuştur. Küresel ısınmanın nedeni olarak kişilerin % 61.2 sinin suyun israf edilmesini ilk sırada belirttiği, %29. nın ise küresel ısınmanın nedenleri konusunda hiçbir fikrinin olmadığı saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Küresel ısınma, küresel ısınma nedenleri, çevre sorunları ANALYSIS OF PEOPLE OPINION ABOUT THE CAUSES OF GLOBAL WARMING Abstract The present research is designed in order to detect people opinion about the causes of global warming. The research is composed of people living in the neighborhood of Dr. Halil Ülgen Health Center (Mamak-Ankara-Turkey). Data of the research was collected with faceto-face interviews with people based on the questionnaire form between the dates of 8th of June-8th of July 9. Analysis of the data was made with SPSS 1. package program. According to the results of the research, of the participants 63.% stated that they believe in the role of people in global warming, 13.2% stated that society is sensitive for prevention of global warming, Of the participants 63.1% believe that global warming is an important issue. Of the participants 61.2% stated that water waste is primary reason of global warming, 29.% stated that they have no idea about the causes of global warming. Key Words: Global warming, causes of global warming, environmental issues 1

Giriş İnsanların çeşitli etkinlikleri sonucunda oluşan ve sera gazları olarak bilinen bazı gazların atmosferde artması sonucunda, yeryüzü ve atmosferin yeryüzüne yakın kısımlarının sıcaklığının artması olayı, küresel ısınma olarak tanımlanmaktadır (Langton 3; Yıldız, Sipahioğlu 5). Küresel ısınma sadece dünyanın her bölgesinde sıcaklığın giderek artması olayı değildir. Küresel ısınma, dünyada kavurucu sıcakların başlamasıyla orman yangınlarının hızla yayılması, çölleşmenin artması, hatta insan yaşamını bile tehlikeye sokacak düzeye ulaşması, su kaynaklarının azalması, tarım alanlarının azalması, aşırı yağışların etkisiyle her tarafın sularla kaplanması, sel felaketlerinin görülmesi, aşırı erozyon gibi doğa felaketlerinin yaşanması olayıdır (Akın 6; Tek baş vd. 5) İklim değişikliğine neden olabilecek doğal etmenleri kontrol altına almak oldukça zordur. Ancak küresel iklim değişikliği sürecini yavaşlatacak veya durduracak tedbirler vardır. Çünkü atmosfere salınan sera gazlarının azaltılması ve doğal çevrenin korunması gibi konular, büyük ölçüde insanın elindedir (Yıldız, Sipahioğlu 5). Nitekim Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Paneli (IPPC) raporunda, küresel iklim değişim nedeninin % 9, oranında insan faaliyetlerinden kaynaklandığı belirtilmektedir (Samur 7; Liu, Rodriguez 5). Bu nedenle insanların mevcut çevreye zararlı tüketim alışkanlıklarından vazgeçmeleri ve günlük hayatlarında enerjiyi daha verimli bir şekilde kullanmayı öğrenmeleri gerekmektedir (Samur 7:14). Çünkü enerjinin yoğun ve verimsiz olarak kullanılması, dünya üzerinde son yıllarda etkileri hissedilmeye başlanan küresel iklim değişikliklerinin başlıca nedeni olarak görülmektedir (Çınar, Kuyumcu 7). Küresel ısınma insan aktiviteleri sonucunda meydana geldiğine göre, bu konuda aileye de önemli görev düşmektedir. Toplumdaki her birey ve ailenin tüketim zorunluluğu dikkate alındığında, satın alma, kullanma ve ortaya çıkan atıkların atılması konusundaki karar ve davranışların çevre korunmasında ve kirletilmesindeki rolü tartışılmaz (Şafak, Erkal 1995). Küresel ısınmanın insan aktivitesi sonucu meydana geldiğinin anlaşılmasından itibaren bunun önlenmesine ilişkin konferanslar ve bilinçlendirme çabaları 195 yıllarından itibaren başlamıştır (Akın 6). 2

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), dünyayı korumak için herkesin az veya çok katkıda bulunabileceğini belirtmiş ve bu amaçla günlük hayatta uygulanması kolay olan önerilerde bulunmuştur. Bunlardan bazıları; Ağaç dikilmeli, Kullanılmadığında musluklar kapatılmalı, Düşük akışlı duş başlıkları kullanılmalı, El-yüz kurulamak için tek kullanımlık kağıt mendiller yerine havlu tercih edilmeli, Şarj aletleri şarj edilmediğinde prizden çıkarılmalı, Alışverişlerde plastik poşetler yerine bez çanta kullanılmalı, Karbon emisyonunu azaltmak için toplu taşım araçları kullanılmalı, Doğada kolaylıkla yok olmayan köpük ve plastik bardak, tabak yerine yıkanabilir çevre dostu bardak, tabak kullanılmalı, Lambalar ve TV klimaların yanına konulmamalı vb dir (Engin 9). Bu noktalara ek olarak herkesin şu hususlara da uyması gerekmektedir; Enerji üretim ve tüketiminde gerekli tasarruf sağlanmalı, bu alanda gelişmiş teknolojik sistemlerden yararlanılmalı. Ormanların korunması için önlemler alınmalı. Fosil yakacaklar yerine yeni ve yenilenebilir enerji (güneş vb) kullanımı yaygınlaştırılmalı, Doğal kaynaklar tüketilmeden bilinçli bir şekilde kullanılmalı, dengeli ve sürdürülebilir kalkınma modeli benimsenmelidir(yıldız, Sipahioğlu 5). Türkiye de çevre sorunları konusunda yapılmış olan çalışmalar bulunmakla birlikte (Şafak; Erkal, 1995, Kaş 1; Kabaş 4; Maskan vd. 6; Küçüktüvek 7), kişilerin küresel ısınmada insanın rolü olduğuna inanma ve duyarlı davranma durumları ile küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini inceleyen bir çalışmaya rastlanmamıştır. Amaç Bu araştırmanın amacı, kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemektir. Bu amaca ulaşabilmek için şu sorulara cevap aranacaktır: 3

1. Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inanma durumunda cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır? 2. Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inanma durumunda öğrenim düzeyine göre anlamlı bir fark var mıdır? 3. Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inanma durumunda yaşa göre anlamlı bir fark var mıdır? 4. Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığına ilişkin görüşlerde cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır? 5. Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığına ilişkin görüşlerde öğrenim düzeyine göre anlamlı bir fark var mıdır? 6. Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığına ilişkin görüşlerde yaşa göre anlamlı bir fark var mıdır? 7. Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanma durumunda cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır? 8. Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanma durumunda öğrenim düzeyine göre anlamlı bir fark var mıdır? 9. Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanma durumunda yaşa göre anlamlı bir fark var mıdır? 1. Küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerde cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır? 11. Küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerde öğrenim düzeyine göre anlamlı bir fark var mıdır? 12. Küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerde yaşa göre anlamlı bir fark var mıdır? Yöntem Bu Araştırma, Ankara Mamak Dr.Halil Ülgen Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Evreni temsil edebilecek örneklem sayısı, Sağlık Ocağı bölgesinde bulunan 323 haneden istatistiksel olarak belirlenen, toplam hanedir. Her bir haneden bir kişi ile görüşülmüştür. 4

Araştırmada kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla bir anket formu hazırlanmıştır (Langton, 3; Akın, 6 ). Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; araştırmaya katılan kişinin yaşı, cinsiyeti ve öğrenim düzeyini belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır. İkinci bölümde ise; kişilerin küresel ısınmanın nedenlerine ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır. Çalışmanın verileri 8 Haziran- 8 Temmuz 9 tarihleri arasında anket formuna bağlı kalınarak anket konusunda eğitim görmüş anketörler tarafından ailelerle yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizi SPSS 1. paket programında yapılmıştır. Uygulanabilen tablolarda ki-kare analizi yapılmıştır. Çalışmaya başlamadan önce Hacettepe Üniversitesi Etik Komisyonundan anket çalışmasının yapılabilmesi için gerekli yazılı onay alınmıştır. Bulgular Ve Tartışma Araştırmaya katılan kişinin %75. i kadın, %48. i ilkokul ve daha az eğitim düzeyinde, % 28.3 ü ise 35-44 yaş grubundadır. Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna araştırmaya katılanların yarısından biraz fazlasının (%63.) inandığı bu oranın, erkeklerde kadınlardan biraz daha yüksek (kadınlar %61.1, erkekler %68.7) olduğu, fakat sonucun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur (P=.5)( Şekil 1). 5

Şekil 1 Kişilerin Küresel Isınmanın Oluşmasında İnsanların Rolü olduğuna İnanma Durumuna ve Cinsiyete Göre Dağılımı 8 7 61,1 68,7 İnanıyorum 5 4 3 1 9,1 23,8 6, 4,6 6,7, Orta derecede inanıyorum İnanmıyorum Hiçbir fikrim yok Kadın Erkek X 2 = 4.581 P=.5 6

Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna 55-64 yaş grubuna kadar olan kişilerin yarısından fazlasının inandığı (16-24 %85.4, 25-34 %77.6, 35-44 %73.6, 45-54 %63.2, 55-64 %.), 65 ve üzeri yaş gruplarındaki kişilerin yarısından biraz fazlasının ise hiçbir fikrinin olmadığı ( %58.3), yaşın artması ile birlikte küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inananların oranında azalma olduğu saptanmıştır. Bu durum istatistiksel açıdan da anlamlı (p<.1) bulunmuştur (Şekil 2). Bu sonuç, daha düşük yaş grubundaki kişilerin ileri yaş gruplarındaki kişilere göre küresel ısınma konusunda daha duyarlı olduğunu göstermektedir. İleri yaş grubundaki kişilerin daha az duyarlı olması, gençliklerinde küresel ısınmanın yarattığı tehlikelerin daha az olmasından ve insanın rolü üzerinde de fazla durulmamasından kaynaklanabilir Şekil 2-Kişilerin Küresel Isınmanın Oluşmasında İnsanların Rolü Olduğuna İnanma Durumuna ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 9 8 7 5 4 3 1 85,4 77,6 73,6 63,2 58,3 3,9 23,1 13,3 16,7 12,2 8,8 7,6 12,9 6,8 7,1 1, 5,9 7,5 2,9 2,9 3,1 6,8 3,3 16-24 Yaş 25-34 Yaş 35-44 Yaş 45-54 Yaş 55-64 Yaş 65+ Yaş İnanıyorum Orta derecede inanıyorum İnanmıyorum Hiçbir fikrim yok X 2 = 131.447 P<.1 Küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna, sadece ilkokul ve daha az eğitim gören kişilerin yarısından azının (%45.5), diğer eğitim görenlerin ise yarısından fazlasının (ortaokul %68.5, lise %8.4,yüksekokul ve daha fazla (%98.1) inandığı, eğitim düzeyi arttıkça da küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inananların oranının arttığı belirlenmiştir. Bu durum istatistiksel olarak da önemli bulunmuştur (p<.1) 7

(Şekil 3). Eğitimin, her konuda olduğu gibi, küresel ısınmada insanların rolü olduğu konusunda insanların bilinçlendirilmesinde de önemli olduğu anlaşılmaktadır. Şekil 3 Kişilerin Küresel Isınmanın Oluşmasında İnsanların Rolü Olduğuna İnanma Durumuna ve Öğrenim Düzeyine Göre Dağılımı 1 1 98,1 8 68,5 8,4 İnanıyorum 4 45,5 39,9 Orta derecede inanıyorum İnanmıyorum 9,7 4,9 İlkokul ve daha az 15,8 1,5 6,1 9,6 7,7 1,4 1,9 Ortaokul Lise Yüksekokul Hiçbir fikrim yok X 2 = 135.8, P<.1 Araştırmaya katılanların, sadece %13.2 si küresel ısınmanın önlenmesi konusunda toplumun duyarlı olduğunu belirtirken, %5. si duyarsız olduğunu belirtmiştir. Küresel ısınmanın önlenmesinde erkeklerin( %52.) kadınlardan çok az farkla (%49.3) toplumun duyarsız olduğu düşüncesinde oldukları, fakat bu sonucun istatistiksel olarak önemsiz olduğu (p=.75) bulunmuştur (Şekil 4). 8

Şekil 4- Kişilerin Küresel Isınmanın Önlenmesine Karşı Toplumun Duyarlılığına İlişkin Görüşlerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı 5 49,3 52, 4 3 1 14,7 11,8 24,2 8,7 18, 21,3 Kadın Erkek Duyarlı Orta derecede duyarlı Duyarsız Hiçbir fikrim yok X 2 = 6.92, P=.75 Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarsız olduğunu sadece ilk ve daha az öğrenim düzeyinde olanların yarısından azının (%4.6), diğer öğrenim düzeyindekilerin ise yarısından fazlasının (%ortaokul% 5.8; lise %56.6,yüksekokul ve daha fazla %8.) belirttiği, öğrenim düzeyi yükseldikçe toplumun duyarsız olduğunu belirtenlerin oranının da arttığı saptanmıştır (Şekil 5). Bu durum istatistiksel olarak da önemli bulunmuştur (p<.1). Küresel ısınmanın önlenmesine karşı toplumun duyarlılığının artırılması konusunda da, eğitimin önemli olduğu görülmektedir. 9

Şekil 5- Kişilerin Küresel Isınmanın Önlenmesine Karşı Toplumun Duyarlılığına İlişkin Görüşlerine ve Öğrenim Düzeyine Göre Dağılımı 9 8 7 5 4 3 1 8, 56,6 5,8 4,6 4,3 24,6 18,9 12,5 16,8 6,6 12,3 12,3 7,7 9,1 1,9 İlkokul ve daha az Ortaokul Lise Yüksekokul Duyarlı Orta derecede duyarlı Duyarsız Hiçbir fikrim yok X 2 = 111.38, P<.1 Araştırmada, 65 ve üzeri yaş grubundaki kişilerin yarısından fazlasının (%59.5) küresel ısınmanın önlenmesine karşın toplumun duyarlılığı konusunda hiçbir fikrinin olmadığı, 65 yaş ve üzeri grubun yarısından azının (%22.3), diğer yaş grubundaki kişilerin ise yarısından fazlasının (16-24 %7.5, 25-34 %68.4, 35-44 %57.1, 45-54 %47., 55-64 %5., ) toplumun duyarsız olduğu görüşünü taşıdıkları, yaşın yükselmesi ile birlikte hiçbir fikri olmadığını belirtenlerin oranının da arttığı belirlenmiştir (Şekil 6). Bu durum istatistiksel olarak da önemli çıkmıştır (p<.1). Bu sonuç, ileri yaş grubundaki kişilerin evrensel sorunlara karşı daha az duyarlı olduğu kanısı yaratmaktadır. 1

Şekil 6- Kişilerin Küresel Isınmanın Önlenmesine Karşı Toplumun Duyarlılığına İlişkin Görüşlerine ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 8 7 5 4 3 1 11,8 11,8 7,5 5,9 68,4 15,3 9,2 7,1 57,1 9,4 13,5 59,5 5, 47, 16,2 23,1 21,7 22,3 13,7 16,7 11,7 1,8 7,4 Duyarlı Orta derecede duyarlı Duyarsız Hiçbir fikrim yok 16-24 Yaş 25-34 Yaş 35-44 Yaş 45-54 Yaş 55-64 Yaş 65+ Yaş X 2 = 137.9, P<.1 Kişilerin %63.1 inin küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inandığı bulunmuştur. Bu sonuç, hem araştırmaya katılanların yarısından biraz fazlasının küresel ısınmada insanların rolü olduğu, hem de toplumun rolü olduğu düşüncesiyle örtüşmektedir. Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanan erkeklerin oranının (%65.3), kadınlardan (%62.5) biraz yüksek olduğu, fakat sonucun istatistiksel olarak önemsiz olduğu (p=.51) belirlenmiştir (Şekil 7). 11

Şekil 7- Kişilerin Küresel Isınmanın Önemli Bir Konu Olduğuna İnanma Durumuna Ve Cinsiyete Göre Dağılımı 7 5 4 3 1 62,5 65,3 22,4,7 6,7 8,4 8,7 Kadın Erkek 5,3 Önemli Orta derecede önemli Önemsiz Hiçbir fikrim yok X 2 = 2.358, P=.51 Küresel ısınma konusunda, 65 ve üzeri yaş grubunun yarısından biraz fazlasının (%56.4) diğer yaş gruplarındakilerin ise yarısından azının (16-24 %2.9, 25-34 %6.1, 35-44 %12.4, 45-54 %21.4, 55-64 %15.) hiçbir fikrinin olmadığı, bu konuyu 65 ve üzeri yaş grubunun yarısından azının (%31.6), diğer yaş gruplarındakilerin ise yarısından fazlasının (16-24 %97.1, 25-34 %85.8, 35-44 %68.1, 45-54 %.7, 55-64 %63.4) önemli bir konu olarak gördüğü, yaşın yükselmesi ile birlikte önemli bir konu olarak görenlerin oranında azalma olduğu bulunmuştur (Şekil 8). Bu durumun istatistiksel olarak da önemli olduğu belirlenmiştir (p<.1). Bu sonuç, ileri yaş grubundaki kişilerin küresel ısınma konusuna daha az duyarlı oldukları kanısı yaratmaktadır 12

Şekil 8- Kişilerin Küresel Isınmanın Önemli Bir Konu Olduğuna İnanma Durumuna ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 1 1 97,1 85,8 8 4 68,1,7 63,4 56,4 31,6 21,4 13,3 7,1 12,4 9,4 7,1 12,4 8,3 15, 8,5 7,7, 2,9 6,1 1, 4,3 16-24 Yaş 25-34 Yaş 35-44 Yaş 45-54 Yaş 55-64 Yaş 65+ Yaş Önemli Orta derecede önemli Önemsiz Hiçbir fikrim yok X 2 =144.444, P<.1 Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna sadece ilk ve daha az öğrenim düzeyinde olanların yarısından azının(%45.1), diğer öğrenim düzeyindeki kişilerin ise yarısından fazlasının (ortaokul% 7.2, lise % 83.2, yüksekokul ve daha fazla % 9.9 ) önemli bir konu olarak gördükleri saptanmıştır. Yüksek ve daha fazla öğrenim görmüş kişiler arasında ise konu hakkında hiçbir fikri olmayan ve önemsiz olduğunu belirten kişiye rastlanmamıştır (Şekil 9) Bu durum istatistiksel olarak da önemli bulunmuştur (p<.1). Küresel ısınmanın önemli bir konu olduğu konusunda bilinç oluşturmada da, eğitimin ne kadar önemli olduğu görülmektedir. 13

Şekil 9- Kişilerin Küresel Isınmanın Önemli Bir Konu Olduğuna İnanma Durumuna ve Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı 1 9 8 7 5 4 3 1 83,2 9,9 7,2 45,1 39,2 11,5 12,3 8,8 8,4 6,3 4,2 8,8 2,1 9,1,, İlkokul ve daha az Ortaokul Lise Yüksekokul Önemli Orta derecede önemli Önemsiz Hiçbir fikrim yok X 2 =131.543, P<.1 Kişilerin yarısından biraz fazlasının( %61.2) küresel ısınma nedeni olarak suyun israf edilmesini, en düşük oranda ise (%2.3) kurşunsuz benzin kullanılmamasını belirttikleri, %29. nın ise küresel ısınmanın nedenleri konusunda hiçbir fikrinin olmadığı saptanmıştır. Konu cinsiyete göre incelendiğinde, elektriğin israf edilmesini (kadın %38.7, erkek %51.3, p=.6) ve kurşunsuz benzin kullanılmamasını (kadın %1.3, erkek %5.33, p=.6), yakıtın tedbirli kullanılmamasını (kadın %3.8, erkek %17.3, p<.1) ve ormanların tahrip edilmesini (kadın %27.1, erkek %43.3, p<.1) belirten kadınların oranının erkeklerden biraz daha düşük olduğu, bu farkın istatistiksel olarak da önemli olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar, küresel ısınma konusunda erkeklerin kadınlardan daha fazla duyarlı olduğu kanısını uyandırmaktadır. 14

Şekil 1. Kişilerin Küresel ısınmanın Nedenlerine İlişkin Görüşlerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı 7 65,3 59,8 51,3 5 43,3 4 38,7 3 27,1 23,6 3,6 29,8 26,6 17,3 16, 1 1,3 5,3 3,8 3,8 6, 1, Suyun israf edilmesi Elektriğin israf edilmesi Kurşunsuz benzin kullanılmaması Yakıtın tedbirli kullanılmaması Elektrikli araçların Ormanların tahrip kullanılmadığında edilmesi kapatılmaması Ozon tabakasına zararlı maddelerin kullanılması Ağaçlandırma yapılmaması Hiçbir fikrim yok Kadın Erkek Küresel ısınmaya; yaş artıkça suyun israf edilmesini (16-24 %82.3, 25-34 %74.4, 35-44 % 67.1, 45-54 %58.9, 55-64 %68.3, 65+ %34.7 (p<.1), elektriğin israf edilmesini (16-24 %55.8, 25-34 %51.1, 35-44 % 47.6, 45-54 %41.8, 55-64 %43.3, 65+ %21.5 (p<.1), elektrikli araçlar kullanılmadığında kapatılmamasını (16-24 %11.7, 25-34 %9.2, 35-44 % 2.3, 45-54 %5.12, 55-64 %3.3, 65+ %.8) ( p=.11) ve ormanların tahrip edilmesini (16-24 %41.1, 25-34 %4.8, 35-44 % 33.5, 45-54 %31.6, 55-64 %3., 65+ %17.4) (p=.4) belirtenlerin oranının azaldığı, hiçbir fikri olmadığını belirtenlerin oranın ise arttığı (16-24 %2.94, 25-34, %1.2, 35-44 %.5, 45-54 %34.1, 55-64 %26.6, 65+ %59.5) ( p<.1) ve istatistiksel olarak ta bu durumun anlamlı olduğu görülmüştür (Şekil 11). Bu sonuç, ileri yaştaki kişilerin evrensel sorunları gençler kadar önemsemediğini göstermektedir. 15

Şekil 11. Kişilerin Küresel ısınmanın Nedenlerine İlişkin Görüşlerine ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 9 8 7 5 4 3 1 82,3 74,4 68,3 67,1 58,9 Suyun israf edilmesi 34,7 55,8 51,1 47,6 41,8 43,3 Elektriğin israf edilmesi 21,5 11,7 9,2 1,2 1, 9,2 3,3 6,5 5,1 3,1 3,4 4,1 2,3 3,3 1,6 1,6, 1,7, Kurşunsuz benzin kullanılmaması Yakıtın tedbirli kullanılmaması 4,8 41,1 33,5 31,6 3, 17,4 Elektrikli araçların Ormanların tahrip kullanılmadığında edilmesi kapatılmaması 47,1 39,7 29,4 23,9 Ozon tabakasına zararlı maddelerin kullanılması 16,6 16,2 13,2 11,7 11,6 9,4 7,4 8,3 Ağaçlandırma yapılmaması 2,9 1,2,5 34,1 26,6 59,5 Hiçbir fikrim yok 16-24 Yaş 25-34 Yaş 35-44 Yaş 45-54 Yaş 55-64 Yaş 65+ Yaş Küresel ısınma nedenlerini belirtenlerin oranının eğitim düzeyi yükseldikçe arttığı, bu konuda hiçbir fikri olmayanların oranının ise azaldığı ve bu durumun da istatistiksel olarak da anlamlı olduğu bulunmuştur (suyun israf edilmesi; ilkokul ve daha az %46.2, ortaokul %66.6, lise %76.9, yüksek okul ve üstü %87.3 (p<.1), elektriğin israf edilmesi; ilkokul ve daha az %3.2, ortaokul %37.7, lise %55.2, yüksek okul ve üstü %76.4 ( p<.1), kurşunsuz benzin kullanılmaması; ; ilkokul ve daha az %1.3, ortaokul %1.8, lise %1.4, yüksek okul ve üstü %1.9 (p=.9), yakıtın tedbirli kullanılmaması; ; ilkokul ve daha az %3.5, ortaokul %6.1, lise %9.8, yüksek okul ve üstü %21.8 (p<.1), elektrikli araçlar kullanılmadığında kapatılmaması; ilkokul ve daha az %.7, ortaokul %3.5, lise %6.9, yüksek okul ve üstü %18.1 (p<.1), ormanların tahrip edilmesi; ; ilkokul ve daha az %19.8, ortaokul %42.1, lise %39.9, yüksek okul ve üstü %45.5 (p<.1), ozon tabakası için zararlı maddelerin kullanılması; ; ilkokul ve daha az %16.3, ortaokul %19.3, lise %4.5, yüksek okul ve üstü 16

%45.5 (p<.1), ağaçlandırma yapılmaması; ; ilkokul ve daha az %8.3, ortaokul %1.5, lise %16.7, yüksek okul ve üstü %16.4 (p=.43), hiçbir fikri olmama; ilkokul ve daha az %45.8,ortaokul%.2 lise % 12.6, yüksek okul ve üstü %1.8 ( p<.1) (Şekil 12). Bu sonuç, küresel ısınmanın nedenleri konusunda kişileri bilinçlendirmede eğitimin ne kadar etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Şekil 12. Kişilerin Küresel ısınmanın Nedenlerine İlişkin Görüşlerine ve Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı 1 9 87,3 8 76,9 76,4 7 66,6 55,2 5 4 46,2 37,7 42,1 45,5 39,9 4,5 45,5 45,8 3 3,2 1 Suyun israf edilmesi Elektriğin israf edilmesi 1,3 1,8 1,4 1,9 Kurşunsuz benzin kullanılmaması 9,8 6,1 3,5 21,8 Yakıtın tedbirli kullanılmaması 6,9 3,5,7 18,2 19,8 19,3 16,3 Elektrikli araçların kullanılmadığında kapatılmaması Ormanların tahrip edilmesi Ozon tabakasına zararlı maddelerin kullanılması 1,5 8,3 16,7 16,4 Ağaçlandırma yapılmaması,2 12,6 1,8 Hiçbir fikrim yok İlkokul ve daha az Ortaokul Lise Yüksekokul Sonuç ve Öneriler -Araştırmaya katılanların yarısından fazlası küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğunu belirtmiştir.yaşın artmasıyla birlikte küresel ısınmanın oluşmasında insanların rolü olduğuna inananların oranında azalma olurken, öğrenim düzeyinin artmasına bağlı olarak bu konuda insanların rolü olduğuna inananların oranında da artış olmaktadır. -Kişilerin yarısı küresel ısınmanın önlenmesi konusunda toplumun duyarsız olduğu görüşünü belirtmiştir. Öğrenim düzeyi yükseldikçe toplumun bu konuda duyarsız olduğunu belirtenlerin, yaşın yükselmesiyle birlikte de bu konuda hiçbir fikri olmadığını bildirenlerin oranı artmaktadır. 17

-Katılımcıların yarısından fazlası küresel ısınmanın önemli bir konu olduğuna inanmaktadır. Yaşın artmasıyla birlikte bu konuyu önemli olarak belirtenlerin oranında azalma olmaktadır. İlk ve daha az öğrenim görenlerin yarısından azı, diğer öğrenim düzeyindeki kişilerin ise yarısından fazlası küresel ısınmayı önemli bir konu olarak görmektedir. -Kişilerin yarısından biraz fazlası küresel ısınmanın nedeni olarak suyun israf edilmesini, en düşük oranda ise kurşunsuz benzin kullanılmamasını belirtmiştir. Küresel ısınma nedenlerini belirtenlerin oranı eğitim düzeyi yükseldikçe artmakta, bu konuda hiçbir fikri olmayanların oranı ise azalmaktadır. Yaşın artmasına bağlı olarak bu konuda hiçbir fikri olmadığını belirtenlerin oranı da yükselmektedir. Bu sonuçlar doğrultusunda; Toplumda kişilerin, küresel ısınmanın nedenleri ve önlenmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda bilinçlenmelerini sağlayacak eğitim programlarının hazırlanması ve uygulanması, Özellikle radyo, tv gibi kitle iletişim araçlarından yararlanılarak tüm toplumun, özellikle de ileri yaş ve eğitim düzeyi düşük olan kişilerin bu konuda bilgi sahibi olmalarının sağlanması, Bu konuda yapılan araştırmaların ülke genelinde yaygınlaştırılarak, sonuçlarının paylaşılması önerilebilir. Kaynaklar Akın, G. (6). Küresel Isınma Nedenleri ve Sonuçları. A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. 46(2: 29-43. Çınar, M.A, Kuyumcu, F.E.(7). Elektrik Enerjisinin Üretimi ve Tüketiminin Küresel Isınmaya Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler (Öztopal A, Şen Z,Ed), I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi Bildiri Kitabı. TİKDEK, İTÜ, İstanbul. S. 295. Engin, S. (9). 5 Haziran Dünya Çevre Günü. Gezegenimizin İhtiyacı Var. İklim Değişikliğiyle Savaşmak İçin Bir Araya Gelin. Anahtar Dergisi. 21 (246): 26-27. Kabaş, D. (4). Kadınların Çevre Sorunlarına İlişkin Bilgi Düzeyleri ve Çevre Eğitimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Aile Ekonomisi ve Beslenme Anabilim Dalı. Kaş, S. (1). Ailede Kadının Çevre Korunması ile İlgili Davranışlarının İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bilim Uzmanlığı tezi, Ankara. Küçüktüvek, D. (7).Kadınların Çevre Korumaya Yönelik Mevcut Bilgi ve Tutumlarının Saptanması ( Afyonkarahisar ili örneği). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Aile Ekonomisi ve Beslenme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 18

Langdon, K. (3). Human Activity and Global Warming. Journal of the Prometheus Society. 14: 1-9. Available from: http://www.polymath-systems.com/ pubpol/ globwarm.html. Liu, H., Rodriguez, G. (5).Human Activities and Global Warming; A Cointegration Analysis. Environmental Modelling & Software. : 761-773. Maskan, A.K., Efe, R., Gönen, S., Baran, M. (6). Farklı Branşlardaki Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarının Nedenleri, Eğitimi ve Çözümlerine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Ç.Ü.Eğitim Fakültesi Dergisi. 32(2),1-11. Samur, H. (7). Küresel İklim Değişikliği: Fırsatlar ve Tehditler (Öztopal A, Şen Z,Ed). I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi Bildiri Kitabı. TİKDEK, İTÜ, İstanbul. S. 14. Şafak,Ş., Erkal, S. (1995) Ailelerin Evle İlgili Faaliyetlerde Çevre Korunmasına İlişkin Davranışlarının İncelenmesi, Standard Dergisi, Vol, 34; 45,84-9. Tekbaş F, Vaizoğlu, SA., Oğur, R., Güler, Ç.(5). Küresel Isınma, İklim Değişikliği ve Sağlık Etkileri, ISBN:137-9649, Ankara. Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş., Yılmaz, M. (5). Çevre Bilimi. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara. 19