Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 44, Nisan 2017, s. 579-589 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 01.03.2017 13.04.2017 Ahmet Ulvar TANRIÖVER M.E.B. Kayseri F.M.G. Güzel Sanatlar Lisesi, Müzik Bölümü aulvar@gmail.com Prof.Dr. Nihan YAĞIŞAN Necmettin Erbakan Üniversitesi, Müzik Eğitimi Anasanat Dalı nihanyagisan@yahoo.com GÜZEL SANATLAR LİSELERİ NDE 9. SINIF KEMAN DERS KİTABININ ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİNE GÖRE İŞLEVSELLİĞİNİN İNCELENMESİ 1 Öz Bu araştırmanın amacı, Güzel Sanatlar Liseleri nde 9. sınıf keman ders kitabının, öğrenci görüşlerine göre işlevselliğini incelemek ve Güzel Sanatlar Liseleri nde keman dersine katkı sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda öğrencilerden beklenen bilgi-beceri kazanımlarına ulaşma düzeylerinin tespiti hedeflenmiştir. Betimsel araştırma modeli kullanılan çalışmanın evrenini; İç Anadolu Bölgesindeki (13) Güzel Sanatlar Lisesi; Örneklemi ise, bu evren içinden random tekniği ile seçilen 8 Güzel Sanatlar Lisesinin 9. sınıf öğrencileri (49) oluşturmuştur. Probleme ilişkin veriler öğrenci görüşlerine yönelik oluşturulan, 10 maddeden meydana gelmiş bir ölçme aracı kullanılarak elde edilmiştir. İstatistiksel çözümlemeler için SPSS 22.0 programından yararlanılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonunda Güzel Sanatlar Liseleri nde 9. sınıf keman ders kitabının genel içeriğine yönelik öğrencilerde net düşüncelerin oluşmadığı, dolayısıyla kitabın işlevselliği konusunda da kararsız kalındığı ortaya çıkmıştır. 1 Bu makale 2016 yılında Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünde hazırlanan Güzel Sanatlar Liselerinde 9. Sınıf Ders Kitabının Öğrenci ve öğretmen açısından işlevselliğinin adlı yüksek lisans tezimden oluşturulmuştur.
Anahtar kelimeler: Güzel Sanatlar Lisesi, Keman, Keman Ders Kitabı, İşlevsellik EXAMINING THE FUNCTIONALITY OF 9 TH GRADE VIOLIN COURSE BOOK ACCORDING TO THE STUDENTS OPINIONS AT FINE ARTS HIGH SCHOOLS Abstract The purpose of this study is to examine the functionality of 9 th grade violin course book according to the students opinions and to contribute scientifically to the violin training courses at Fine Arts High Schools. For this purpose, it was aimed to determine the attainment levels of the students including their knowledge and skills for the expected outcomes. The study utilized descriptive research method and the population was consisted of 13 Fine Arts High Schools in Central Anatolia Region. The sampling was composed of 9th grade students (49) who were randomly selected from 8 Fine Arts High Schools. The data were obtained through a questionnaire consisting of 10 items intended students' opinions. For statistical analysis SPSS 22.0 software package was used. When the results analysed, it was revealed that the students did not have clear thoughts about the general content of the violin course book and thereby the functionality was acknowledged as uncertain for students. 580 Keywords: Fine Arts High School, Violin, Violin Course book, Functionality 1. Giriş Türkiye Cumhuriyeti döneminde müzik eğitimini hazırlama, yönlendirme aşaması ilk kez Atatürk ün direktifi ile 01 Eylül 1924 de Musiki Muallim Mektebi belirli kurallara bağlanarak somut bir biçimde sistemleştirilmiştir. Bunun yanı sıra, 1936-1937 sonrası Ankara Devlet Konservatuarı müzik ağırlıklı ilkokul, ortaokul ve lise kısımlarına oradan 1985 Öğretmen Liseleri müzik kollarına oradan da 1989 ve sonrasında Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri müzik bölümlerine gelinmiştir (Uçan, 1996, s. 70-71). 2009 yılından sonra Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri, Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri adını almış ve ardından son olarak 2013 yılında G.S.L. olarak spor liselerinden ayrılmıştır. Son yıllarda hem genel hem de mesleki müzik eğitimi vermekte olan G.S.L. 14-18 yaş grubu bireylere müzik eğitimi veren kurum kimliğini korumaktadır. G.S.L. nin müzik eğitimi sürecinde en önemli eğitim kollarından biri de çalgı eğitimi olmuştur. Çalgı eğitimi zorlu ve uzun bir süreci kapsamaktadır. Bu süreç; çalgı çalmanın gerçekleşmesi için bazı becerilerin sistematik olarak kazanılmasını gerektirmektedir (Özmenteş, 2008, s. 157). Çalgı eğitiminde özellikle yaylı çalgılar üzerinde öğrenilen belli beceriler, kişinin diğer öğrenme etkinliklerinde de olumlu yansımalar oluşturur. Bilişsel temele dayalı çalgı eğitimi, duyuşsal öğrenme becerilerini fazlasıyla geliştirebileceği gibi, aynı zamanda kol-vücut eşgüdümünü de geliştirdiğinden, öğrenme etkinliklerinin devinişsel (psiko-motor) boyutlarını da kapsayacaktır (Özdemir, 2007, s. 14).
Çalgı eğitiminde yapılacak bütün çalışmalar belli bir sistematik düzen içerisinde olmalıdır. Ancak o zaman başlangıçtan itibaren çalgıda ileri seviyelere gelinebilir. Çalgı eğitimi sistematiğinde, çalgıya psikolojik açıdan bireyin adapte olması, disiplinli ve planlı çalışma saatlerine uyması, seviyeye uygun materyal/kitap kullanımı, yine bireyin yaş grubuna göre öğretim yöntem ve tekniklerin uygulanması öncelikle yapılması gerekenler olacaktır. G.S.L. inde yapılan çalgı eğitimi derslerinde M.E.B. nın oluşturduğu çalgı öğretim programları ile sistematik bir şekilde eğitim verilmektedir. Müzik eğitiminin en önemli unsurlarından birisini çalgı eğitimi, çalgı eğitiminin önemli boyutlardan birisini ise keman eğitimi oluşturmaktadır. Bu bağlamda keman eğitimini belirli amaç, yöntem, intizam ve metotlar dahilinde çalışarak keman çalabilme becerisi kazandırma, geliştirme ve pekiştirme süreci olarak tanımlayabiliriz ( Akpınar, 2016, s. 157). Ayrıca keman eğitimi keman çalgısı üzerinde belirli bir disiplin ve program çerçevesinde çeşitli yöntemlerle ve tekniklerle istendik davranış kazandırma durumudur. Güzel Sanatlar Liselerinde Keman Eğitimi Çalgı eğitimi hem mesleki, hem amatör, hem de genel müzik eğitiminin vazgeçilmez bir parçasıdır. Özellikle müziği kendisi için meslek olarak seçmiş kişilerin çalgı eğitimine çok daha fazla önem vermeleri gerekmektedir. Meslek hayatları boyunca çalgıları ile aktif görev almak zorunda olan müzik öğretmeni adayları için çalgılarına çalışmaya yönelik tutumları ve çalgı eğitimi derslerindeki başarıları çok önemlidir (Deniz, ; Atalay, ; Yungul, ; Özder, 2014, s. 414) Mesleki ve özengen müzik eğitimi boyutunda G.S.L. nde de diğer çalgılarla birlikte keman eğitimi de verilmektedir. Keman eğitimi ve öğretimi etkinlikleri, bireyi bilişsel duyuşsal ve devinişsel yönleriyle bir bütün olarak ele almakta, bu etkinlikleri bireyin belli bir disiplin içerisinde kazanmasını sağlamayı amaçlamaktadır. M.E.B. nın belirlediği öğretim programı çerçevesinde yürütülen keman derslerinde, bu programın kazanımlarının öngördüğü şekilde alanında yaratıcı, eleştirel yönü yüksek, Türkiye ve dünya keman eserlerini tanıyan, öğrenci merkezli yapıda araştırıcı ve uygulayıcı bireyler yetiştirme yönünde bir eğitim prosedürü uygulanmaktadır. G.S.L. nde uygulanan keman öğretim programı, ilköğretim okulunu bitirmiş, kendini yazılı ve sözlü olarak ifade edebilen, ancak müzik, çalgı ve müzik dili konusunda herhangi bir donanımı olmayan müziğe duyarlı öğrencileri hareket noktası olarak almaktadır (M.E.B.,2006,s. 5). Bu kurumlardaki keman eğitimi yaklaşık 14 yaşında 9. sınıfta ana çalgı dersi ile başlamakta ve 12. sınıfa kadar devam etmektedir. Bu dersler M.E.B. nın yayınladığı yönergeye göre 9. sınıfta 1 saat iken 10. 11. ve 12. sınıflarda 2 ders saati olarak yapılmakta, atölyelerde en az 2 öğrenci ile eğitim verilmektedir. 581 Güzel Sanatlar Liselerinde Kullanılan 9. Sınıf Keman Ders Kitabına Genel Bakış Ülkemizde, öğretim araç-gereçlerinin basımı ile ilgili hizmetler; Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı Yayınlar ve Basılı Eğitim Malzemeleri Genel Müdürlüğü ile bu örgüte bağlı Milli Eğitim Basım ve Yayınevleri tarafından verilmektedir. Bakanlığa bağlı okullarda okutulacak kitapların nasıl hazırlanacağı ise 1739 sayılı yasa ile belirlenmiş olup, konu ile ilgili ayrıntıları saptama ve gerekli çalışmaları yapma görevi M.E.B. Talim ve Terbiye Dairesi ne verilmiştir. M.E.B. Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği ne göre; 1. Ders kitaplarının amaç, kapsam, dayanak ve tanımlara uygun olması,
2. Kitaplarda aranacak niteliklerin, ders kitaplarına uygun olarak hazırlanması, kitaplardaki konuların sistemli bir şekilde işlenmesi, konuların öğretime yardımcı unsurlarla beslenerek daha anlaşılır hale gelmesi, estetik bakımdan yeterli ve göz sağlığına uygun olması gerekmektedir. (M.E.B., 1997) Yine aynı yönetmeliğe göre; Hizmet birimi veya yayınevleri tarafından hazırlanacak ders kitabı, 1.İçerik (dersin eğitim ve öğretim programını kapsayacak şekilde düzenlenir; dersin özelliğine göre ünite, bölüm, tema ve konular arasında hacim bakımından eğitim ve öğretim programının içeriğine uygun bir denge kurulur); 2. Dil, anlatım ve üslup; 3. Öğrenme- Öğretme; 4. Ölçme ve Değerlendirme; 5. Teknik, tasarım ve düzenleme hususlarına göre hazırlanır (Tebliğler Dergisi, 2012) Ders kitapları tıpkı diğer eğitim-öğretim alanlarında olduğu gibi özellikle mesleki eğitim verilen kurumlardaki çalgı eğitimi için de önemli bir materyaldir. Elbette ki enstrüman çalma sürecinde ana kaynak yanında yardımcı/destekleyici pek çok alternatif metot/kaynak da gerekecektir. Ancak dersin verimliliğini ve öğrenim çıktılarını doğrudan etkileyen ana materyallerin müfredat programları çerçevesinde öğretim ortamına uygun ve yeterli olması aynı zamanda işlevselliği çok daha önemli olacaktır. Orta öğretimin bir kademesi olan G.S.L. nde ki diğer çalgı derslerinde olduğu gibi her sınıf için keman ders kitapları da bulunmaktadır. Şu an kullanılmakta olan 9. sınıf keman kitabı M.E.B. belirlediği müfredat doğrultusunda hazırlanmış ve Talim Terbiye Kurulu Başkanlığının 07.07.2009 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir. Gündemdeki kitabın genel özelliklerine değinmek gerekirse; 217 sayfadan meydana gelen G.S.L. 9. sınıf keman ders kitabında konular öncelikle öğrenme alanlarına ayrılmış, öğrenme alanı başlıkları altında ünitelendirilmiştir. Güzel Sanatlar Lisesi 9. Sınıf Keman Ders Kitabı içinde yer alan üniteler şu şekildedir: Öğrenme Alanı 1: Keman Çalmanın Temelleri Birinci Ünite; İnsan ve Keman Çalma- kazanım sayısı 4 İkinci Ünite; Kemanın, Yayın Yapısı ve Seçimi- kazanım sayısı 4 Üçüncü Ünite; Keman Çalmada Duruş ve Tutuş- kazanım sayısı 6 Dördüncü Ünite; Keman Çalmada Sağ ve Sol Elin Konumu, Eşgüdümü- kazanım sayısı 6 Beşinci Ünite; Yayın Teller Üzerinde Kullanımı- kazanım sayısı 3 Altıncı Ünite; Keman Çalmada Yayın Bölünümü- Yay Şekilleri- kazanım sayısı 5 Öğrenme Alanı 2: Kemanda Konumlar 582 Ünite; Birinci Konum- kazanım sayısı 4 Öğrenme Alanı 3: Kemanda Teknikler Ünite; Kemanda Legato ve Detaşe Çalma Teknikleri- kazanım sayısı 6 Öğrenme Alanı 4: Diziler Etütler Eserler Birinci Ünite; Sol Majör Dizi -Etüt Eser- kazanım sayısı 4 İkinci Ünite; Mi Minör Dizi- Etüt- Eser- kazanım sayısı 4 Üçüncü Ünite; Rast Makamında Dizi Etüt- Eser- kazanım sayısı 4 Dördüncü Ünite; Re Majör Dizi- Etüt -Eser- kazanım sayısı 4 Beşinci Ünite; Si Minör Dizi- Etüt- Eser- kazanım sayısı 4 Altıncı Ünite; La Majör Dizi- Etüt- Eser- kazanım sayısı 4 Yedinci Ünite; Fa Diyez Minör Dizi Etüt- Eser- kazanım sayısı 4 Sekizinci Ünite; Hüseyni Makamında Dizi- Etüt Eser- azanım sayısı 4
Dokuzuncu Ünite; Fa Majör Dizi- Etüt- Eser- kazanım sayısı 4 Onuncu Ünite; Re Minör Dizi- Etüt- Eser- kazanım sayısı 4 On birinci Ünite; Do Majör Dizi- Etüt- Eser- kazanım sayısı 3 On ikinci Ünite; La Minör Dizi Etüt- Eser- kazanım sayısı 3 Öğrenme Alanı 5: Keman Müziğinde Dönemler Ünite; Rönesans (Yeniden Doğuş) Dönemi- kazanım sayısı 4 Öğrenme Alanı 6: Uygulama Geliştirme ve Sergileme Dağarcığı Ünite; Birinci Konumda Dağarcığın Yeri ve Önemi- kazanım sayısı 3 gibi öğrenme alanları üniteler ve kazanımlardan oluşmaktadır. (M.E.B.,2006,s. 23) Ayrıca üniteler içerisine, başlangıç bölümünde hazırlık çalışmaları kısmı yerleştirilmiştir. Bu bölümde öğrencilerin araştırma yapması beklenmiştir. Hazırlık çalışmalarından sonra etkinlik olarak belirtilen kısımlar yer almaktadır. Ünite sonlarında ise ölçme ve değerlendirme çalışmaları yerleştirilmiştir. Konu anlatımları kısa tutulmuş, görsel olarak çeşitli resimlerle desteklenirken; 5. ve 6. ünitelerde konular etütlerle desteklenmiştir. Öğrenme alanı 6 daki Uygulama Geliştirme ve Sergileme Dağarcığında bulunan; Birinci Konumda Dağarcığın Yeri ve Önemi adlı ünitede birinci (I.) konumda eserler, piyano eşlikli ve eşliksiz olarak verilmiştir. Kitabın son kısmında Terimler Sözlüğü alfabetik sıraya göre verilmiş olup, en sonda Kaynakça bölümü bulunmaktadır. G.S. L. 9. sınıf keman ders kitabının genel olarak kemanda birinci konum çalışması temelli oluşturulduğu, ayrıca kemanda temel duruş-tutuş pozisyonları ve temel yay tekniklerinden Legato ve Detaşe nin öğrenilmesine yönelik çeşitli etüt ve eserlerin yer aldığı görülmektedir. 583 1.2.Araştırmanın Amacı Ders içerikleri ve kullanılan ders kitaplarının güncellenmesi, bu konuda araştırmaların yapılması ve müfredatların uygulayıcısı olan bu kitapların beklenileni ne ölçüde karşıladığının ortaya çıkarılması yaşadığımız çağın ve günümüz eğitim sisteminin kaçınılmaz gerekliliğidir. Aktif olarak kullanılan ders kitaplarının özellikleri dersin verimliliğini ve öğrenci başarısını doğrudan etkilemektedir. Bu anlayıştan hareketle bu çalışma, Güzel Sanatlar Lisesi keman dersi ilk kitabı olan 9. sınıf keman kitabının, kitabın amacına ulaşma durumunun, öğretim programında yer alan kazanımların yerine getirile bilirliğinin, bilgi ve becerileri aktarma durumunun, teori ve pratikte öğrenci açısından uygulanabilirliğinin, bilgiyi aktarma yanında uygulatma yeterliliğinin dolayısıyla işlevselliğinin öğrenci görüşleri ışığında tespiti amacıyla oluşturulmuştur. 2. MATERYAL, METOT 2.1 Evren ve Örneklem Çalışmanın evrenini; İç Anadolu Bölgesindeki Güzel Sanatlar Liseleri (13), Örneklemini ise; bu evren içinden random tekniği ile seçilen 8 Güzel Sanatlar Lisesi nin 2014-2015 öğretim yılında öğrenim gören 9. sınıf keman öğrencileri (49) oluşturmuştur. Örneklemi oluşturan Güzel Sanatlar Liseleri ve öğrenci sayılarına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 1. Örneklemi Oluşturan Güzel Sanatlar Liseleri Güzel Sanatlar Liseleri 9. Sınıf % Öğrenci Sayısı (f) Ankara Güzel Sanatlar Lisesi 9 18,4 Konya Selçuklu Konya Çimento Güzel Sanatlar 9 Lisesi 18,4 Niğde Güzel Sanatlar Lisesi 8 16,3 Sivas Muzaffer Sarısözen Güzel Sanatlar Lisesi 8 16,3 Kayseri Feyziye Memduh Güpgüpoğlu Güzel Sanatlar Lisesi 6 12,2 Aksaray Güzel Sanatlar Lisesi 3 6,1 Karaman Güzel Sanatlar Lisesi 3 6,1 Yozgat Nida Tüfekçi Güzel Sanatlar Lisesi 3 6,1 Toplam 49 100 2.2. Veri toplama araçları Araştırma verileri öğrenci görüşlerine yönelik oluşturulan, 10 maddeden meydana gelmiş bir ölçme aracı (öğrenci görüşleri formu) kullanılarak elde edilmiştir. Veri toplama aracı araştırmacı tarafından 2014-2015 öğretim yılında uygulanarak verilere ulaşılmış, değerlendirilme aşamasından sonra bulgular raporlaştırılmıştır. İstatistiksel çözümlemeler için SPSS 22.0 programı içerisindeki betimsel istatistiksel çözümleme tekniklerinden yararlanılmıştır. 2.2. 1. Öğrenci Görüşleri Formu Bu form öğrencilerin ders kitabı hakkındaki görüşlerini ölçmek amacıyla geliştirilmiş olup toplam 10 maddeden oluşmaktadır. Formda yer alan maddeler alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda hazırlanmıştır. Hazırlanan maddelerde tamamen katılıyorum dan, hiç katılmıyorum a doğru 5 seçenekten oluşan bir dereceleme bulunmaktadır. Formun geliştirme sürecinde bir ön uygulama yapılmış ve uzmanlar tarafından uygun görülmeyen maddeler çıkartılmıştır. Anket formatındaki bu formda yer alan maddelerin geçerliğine kanıt sağlamak amacıyla madde toplam test korelasyonları hesaplanmıştır. Öğrenci Görüşleri Formu na ait güvenirlik katsayısı Cronbach alfa katsayısı kullanılarak elde edilmiştir. Güvenirliğini tespit etmek amacıyla da iç tutarlık katsayısı (Cronbach Alpha) hesaplanarak r = 0,89 bulunmuştur. Elde edilen güvenirlik katsayısı oldukça yüksektir. Ayrıca, öğrenci görüşleri formunun madde geçerliğine ve homojenliğine ilişkin olarak madde test korelasyonları hesaplanmış ve anketin madde toplam test korelasyonları r = 0,39 ile r = 0,61 arasında değerler aldığı görülmüştür. Forma ilişkin madde-toplam test korelâsyonları ve iç tutarlık katsayısı ile ilgili bulgular da formun uygunluğunu desteklemektedir. Geçerlik ve güvenirlik durumunu belirlemeye yönelik olarak yapılan tüm analizler, ölçme aracının geçerli ve güvenilir olduğunu ortaya koymuştur. 2.3. Verilerin Çözümlenmesi 584
Veri çözümlemede betimsel istatistik teknikleri (frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma) kullanılmış ve istatistiksel analizler tablolaştırılarak yorumlanması yapılmıştır. Beş dereceli likert tipi ölçme aracı olarak öğrenci ve öğretmen görüşlerine yönelik olarak geliştirilen testin verilerinin yorumlanmasında kullanılan puan aralığı aşağıda verilmiştir. Tablo 2. Likert Tipi Ölçme Aracının Puan Tablosu Seçenek Seçenek Puanı Seçenek Puan Aralığı Hiç Katılmıyorum 1 1-1,79 Katılmıyorum 2 1,80-2,59 Kararsızım 3 2,60-3,39 Katılıyorum 4 3,40-4,19 Tamamen Katılıyorum 5 4,20-5,00 3. BULGULARIN ANALİZİ (Verilerin Çözümü ve Değerlendirilmesi) Araştırmadan elde edilen öğrenci görüşlerine yönelik bulgular aşağıda sunulmuştur. 9. Sınıf Öğrencilerinin Keman Ders Kitabının İşlevselliğine İlişkin Görüşleri Tablo 3. Öğrencilerin keman ders kitabının genel içeriğine yönelik belirlemelere ilişkin frekans dağılımı 585 Ders Kitabının Genel İçeriğine Yönelik Belirlemeler f % ss Hiç katılmıyorum 6 12,2 Katılmıyorum 7 14,3 1. Keman dersinde keman ders kitabını kullanıyoruz Kararsızım 10 20,4 Katılıyorum 6 12,2 3,55 1,45 Tamamen katılıyorum 20 40,8 2. Keman ders kitabı dışında keman ile ilgili çeşitli kaynaklar kullandık 3. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan, hazırlık çalışmalarını uyguluyoruz 4. Keman ders kitabında yer alan eser ve etütlerin hepsini seslendirdik 5. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan etkinlikleri yaptık Hiç katılmıyorum 11 22,4 Katılmıyorum 2 4,1 Kararsızım 5 10,2 Katılıyorum 9 18,4 Tamamen katılıyorum 22 44,9 Hiç katılmıyorum 15 30,6 Katılmıyorum 5 10,2 Kararsızım 7 14,3 Katılıyorum 3 6,1 Tamamen katılıyorum 19 38,8 Hiç katılmıyorum 9 18,4 Katılmıyorum 10 20,4 Kararsızım 10 20,4 Katılıyorum 12 24,5 Tamamen katılıyorum 8 16,3 Hiç katılmıyorum 11 22,4 Katılmıyorum 12 24,5 Kararsızım 7 14,3 3,59 1,61 3,12 1,72 3,00 1,36 3,00 1,58
6. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan parmak alıştırmalarını uyguladık 7. Keman eğitimi dersinde her hafta dersi keman eğitimi kitabından işliyoruz 8. Keman ders kitabındaki ölçme ve değerlendirme sorularını cevaplandırdık 9. Keman ders kitabında ismi verilen bütün eserlerin kayıtlarına ulaşabildim 10. Keman ders kitabı bu dersin verimli biçimde işlenmesi için gereklidir Katılıyorum 4 8,2 Tamamen katılıyorum 15 30,6 Hiç katılmıyorum 6 12,2 Katılmıyorum 5 10,2 Kararsızım 6 12,2 Katılıyorum 9 18,4 Tamamen katılıyorum 23 46,9 Hiç katılmıyorum 15 30,6 Katılmıyorum 7 14,3 Kararsızım 1 2,0 Katılıyorum 8 16,3 Tamamen katılıyorum 18 36,7 Hiç katılmıyorum 20 40,8 Katılmıyorum 9 18,4 Kararsızım 9 18,4 Katılıyorum 6 12,2 Tamamen katılıyorum 5 10,2 Hiç katılmıyorum 22 44,9 Katılmıyorum 9 18,4 Kararsızım 7 14,3 Katılıyorum 5 10,2 Tamamen katılıyorum 6 12,2 Hiç katılmıyorum 3 6,1 Katılmıyorum 14 28,6 Kararsızım 5 10,2 Katılıyorum 7 14,3 Tamamen katılıyorum 20 40,8 3,77 1,44 3,14 1,74 2,32 1,39 2,26 1,44 3,55 1,42 586 Keman dersinde keman ders kitabını kullanıyoruz görüşüne; öğrencilerin 6 sı (%12,2) hiç katılmıyorum, 7 si (%14,3) katılmıyorum, 10 u (%20,4) kararsızım, 6 sı (%12,2) katılıyorum, 20 si (%40,8) tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,55, standart sapması 1,45 dir. Bu bulguya göre keman derslerinde yürürlükteki ders kitabının aktif olarak kullanıldığı görülmektedir. Keman ders kitabı dışında keman ile ilgili çeşitli kaynaklar kullandık görüşüne; öğrencilerin 22 si (%44,9) tamamen katılıyorum, 9 u (%18,4) katılıyorum, 11 i (%22,4) hiç katılmıyorum, 5 i (%10,2) kararsızım, 2 si (%4,1) katılmıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,59, standart sapması 1,61 dir. Öğrenci görüşlerinden anlaşıldığı üzere keman ders kitabı dışında başka kaynak kitaplar da büyük bir oranda öğretmenler tarafından tercih edilmektedir. Bu durum çalgı öğretiminde tek bir kitabın yetersiz kalabileceğini, ek kaynaklara ihtiyaç duyulabildiğini düşündürmektedir. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan, hazırlık çalışmalarını uyguluyoruz görüşüne; öğrencilerin 19 u (%38,8) tamamen katılıyorum 15 i (%30,6) hiç katılmıyorum, 7 si (%14,3) kararsızım, 5 i (%10,2) katılmıyorum, 3 ü (%6,1) katılıyorum, seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,12, standart sapması 1,72 dir.öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun (%38,8) kitapta yer alan konulara hazırlık çalışmalarını uyguladıklarını, onlara yakın bir çoğunluk da (%30,6) uygulamadıklarını ifade etmiştir. Bu sonuç ders kitabının öğretmenler tarafından farklı şekilde yorumlandığını ve/veya aktarıldığını, bunun ders saati yetersizliği ya da öğrenci bireysel farklılıkları gibi durumlara göre şekillendirildiğini düşündürmektedir. Yine
%14,3 nün bu konuda kararsız kalması hazırlık çalışmalarının ders kitabı dâhilinde yapılıp yapılmadığının farkında olmayabileceğini, bunların ders süreci içindeki çalışmaların bir parçası olduğunu da düşünmüş olabileceklerini akla getirmektedir. Keman ders kitabında yer alan eser ve etütlerin hepsini seslendirdik görüşüne; öğrencilerin 12 si (%24,5) katılıyorum, 10 u (%20,4) katılmıyorum, 10 u (%20,4) kararsızım, 9 u (%18,4) hiç katılmıyorum, 8 i (%16,3) tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,00, standart sapması 1,36 dır. Öğrencilerin 12 si kitaptaki eser ve etütlerin tamamını seslendirdiklerini ifade ederken yakın bir çoğunluk 10 u bu görüşe katılmadıklarını (buradan bu eserlerin tamamının seslendirilmediğini), yine aynı oranda bir grup ise 10 u konuyla ilgili bir fikir beyan etmemiş kararsız kalmıştır. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan etkinlikleri yaptık görüşüne; öğrencilerin 15 i (%30,6) tamamen katılıyorum, 12 si (%24,5) katılmıyorum, 11 i (%22,4) hiç katılmıyorum, 7 si (%14,3) kararsızım, 4 ü (%8,2) katılıyorum, seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,00, standart sapması 1,58 dir.kitapta yer alan etkinliklerin yapıldığına yönelik öğrenci görüşlerine bakıldığında tamamen katılıyorum ve katılıyorum seçenekleri yaklaşık %38 iken, katılmıyorum ve hiç katılmıyorum seçeneğinin yaklaşık %47 olması, %14 ünün de kararsız kalması kitabın etkinliklerinin yetersiz kaldığını ya da ders öğretmeni tarafından tercih edilmediğini göstermektedir. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan parmak alıştırmalarını uyguladık görüşüne; öğrencilerin 6 sı (%12,2) hiç katılmıyorum, 5 i (%10,2) katılmıyorum, 6 sı (%12,2) kararsızım, 9 u (%18,4) katılıyorum, 23 ü (%46,9) tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,77, standart sapması 1,44 tür.bu bulguya göre keman ders kitabındaki parmak alıştırmalarının derslerde büyük oranda kullanıldığı düşünülebilir. Keman dersinde her hafta dersi keman eğitimi kitabından işliyoruz görüşüne; öğrencilerin 15 i (%30,6) hiç katılmıyorum, 7 si (%14,3) katılmıyorum, 1 i (%2,0) kararsızım, 8 i (%16,3) katılıyorum, 18 i (%36,7) tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,14, standart sapması 1,74 tür.öğrencilerin yaklaşık %44 ü keman derslerinde her hafta ders kitabının kullanılıp kullanmadığı sorusunu hiç katılmıyorum ve katılmıyorum olarak cevaplarken, yaklaşık %54 ü kullandıklarını beyan eder şekilde katılıyorum ve tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemişlerdir. Bu noktada derslerde büyük çoğunlukla her hafta ders kitabının kullandığını ama ona yakın bir oranda da farklı kaynakların kullanıldığını söylemek yanlış olmaz. Keman ders kitabındaki ölçme ve değerlendirme sorularını cevaplandırdık görüşüne; öğrencilerin 20 sı (%40,8) hiç katılmıyorum, 9 u (%18,4) u katılmıyorum, 9 u (%18,4) kararsızım, 6 sı (%12,2) katılıyorum, 5 i (%10,2) tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 2,32, standart sapması 1,39 dur. Bu sonuçlara göre öğrencilerin büyük bir çoğunluğuna göre keman ders kitabında ünite sonlarında yer alan ölçme ve değerlendirme soruları cevaplandırılmamakta, dolayısıyla kitap bu yönde amacına ulaşmamaktadır denilebilir. Keman ders kitabında ismi verilen bütün eserlerin kayıtlarına ulaşabildim görüşüne; öğrencilerin 22 si (%44,9) hiç katılmıyorum, 9 u (%18,4) katılmıyorum, 7 si (%14,3) kararsızım, 5 i (%10,2) katılıyorum, 6 sı (%12,2) tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 2,26, standart sapması 1,44 tür. Bu bulgulara göre öğrenciler keman ders kitabında geçen eser kayıtlarına ulaşamadıklarını ifade etmiştir. Bu yönüyle ders kitabının daha işlevsel ve verimli kullanılabilmesi adına öğretmenlerin öğrencileri kaynak sağ- 587
lama konusunda daha aktif rol alması ve kitaplarda yer alacak eserlerin de daha ulaşılabilir olanlardan seçilmesi önerilebilir. Keman ders kitabı bu dersin verimli biçimde işlenmesi için gereklidir görüşüne; öğrencilerin 3 ü (%6,1) hiç katılmıyorum, 14 ü (%28,6) katılmıyorum, 5 i (%10,2) kararsızım, 7 si (%14,3) katılıyorum, 20 si (%40,8) tamamen katılıyorum seçeneklerini işaretlemiştir. Maddenin aritmetik ortalaması 3,55, standart sapması 1,42 dır. Keman ders kitabının dersin verimli biçimde işlenmesi için gerekli olduğu görüşüne öğrenciler çoğunlukla katılmıştır. Bu noktada çalgı derslerinde temel ders kitabının olması öğrenci görüşleriyle de desteklenmektedir. 4. SONUÇ 9. sınıf öğrencilerinin öğrenim gördükleri liselere göre şu şekilde dağılmaktadır: Araştırmaya katılan öğrencilerin 9 unun (%18,4) Ankara Güzel Sanatlar Lisesi, 9 unun (%18,4) Konya Selçuklu Konya Çimento Güzel Sanatlar Lisesi, 8 inin (%16,3) Niğde Güzel Sanatlar Lisesi, 8 inin (%16,3) Sivas Muzaffer Sarısözen Güzel Sanatlar Lisesi, 6 sının (%12,2) Kayseri Feyziye Memduh Güpgüpoğlu Güzel Sanatlar Lisesi, 3 ünün (%6,1) Yozgat Nida Tüfekçi Güzel Sanatlar Lisesi, 3 ünün (%6,1) Karaman Güzel Sanatlar Lisesi, 3 ünün (%6,1) Aksaray Güzel Sanatlar Lisesi de öğrenim gördüğü, Elde edilen verilere göre veri toplama araçlarının nerede kaç öğrenciye uygulandığının tespiti açısından, işlevselliğin belirlenmesinde öğrencilere ulaşma durumunun yeterli olduğu söylenebilir. Elde edilen veriler likert tipi ölçek puanlama tablosuna uygun olarak değerlendirilmiştir. Bu veriler ışığında; 9. sınıf öğrencilerinin keman ders kitabının genel içeriğine yönelik görüşlerine ilişkin sonuçlar; Öğrenciler keman dersinde keman ders kitabını kullanılma durumuna katılmışlardır. Bu bulguya göre keman derslerinde yürürlükteki ders kitabının aktif olarak kullanıldığı görülmektedir. Keman ders kitabı dışında keman ile ilgili çeşitli kaynakların kullanılma durumuna katılmış olmaları, keman ders kitabı dışında başka kaynak kitaplar da büyük bir oranda öğretmenler tarafından tercih edildiği, bu durumun ise çalgı öğretiminde tek bir kitabın yetersiz kalabileceğini, ek kaynaklara ihtiyaç duyulabildiğini düşündürmektedir Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan, hazırlık çalışmalarının uygulanıp uygulanmama durumu karşısında kararsız kalmış olmaları, ders kitabının öğretmenler tarafından farklı şekilde yorumlandığını ve aktarıldığını, bunun ders saati yetersizliği ya da öğrenci bireysel farklılıkları gibi durumlara göre şekillendirildiğini düşündürmektedir. Keman ders kitabında yer alan eser ve etütlerin hepsini seslendirilip seslendirilmeme durumu karşısında ölçek puanlama tablosuna göre kararsız kalmış olmaları, öğrencilerin ders kitabındaki eser ve etütler hakkında yeterince bilgi sahibi ve bunları gerçekleştirip gerçekleştirmeme konusunda farkındalıklarının olmadığı düşünülmüştür. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan, etkinliklerin yapılıp yapılmama durumu karşısında ölçek puanlama tablosuna göre kararsız kalmış olmaları, kitapta yer alan etkinliklerin yetersiz kaldığını ya da ders öğretmeni tarafından tercih edilmediğini düşündürtmektedir. Keman ders kitabı ünitelerinde yer alan parmak alıştırmalarının uygulama durumuna katılmış olmaları, keman ders kitabındaki parmak alıştırmalarının derslerde büyük oranda kullanıldığını göstermektedir. Keman dersinde her hafta dersi keman kitabından işlenme konusunda kararsız kalmış olmaları, derslerde ders kitabı dışında farklı kaynaklarında kullanıldığını düşündürmektedir. 588
Keman ders kitabındaki ölçme ve değerlendirme sorularının yeterince cevaplandırılamadığı, bu sonuç ışığında kitabın bu yönde amacına ulaşmadığı söylenebilir. Keman ders kitabında ismi verilen bütün eserlerin kayıtlarına ulaşılıp ulaşılamama durumu karşısında kararsız kalmış olmaları, ders öğretmenlerinin öğrencileri yönlendirmede geri planda kaldığını ya da daha ulaşılabilir olan eserlerin seçiminin sağlanması gerektiği düşünülmektedir. Keman ders kitabının bu dersin verimli biçimde işlenmesi için gerekli olduğu, sonucuna varılmıştır. Keman ders kitabının dersin verimli biçimde işlenmesi için gerekli olduğu görüşüne öğrenciler çoğunlukla katılmıştır. Bu noktada çalgı derslerinde temel ders kitabının olması öğrenci görüşleriyle de desteklenmektedir. Elde edilen sonuçlara göre öğrencilerin ders kitabının genel içeriğine yönelik belirlemelerde hazırlanan 10 anket sorusunun 4 üne katılıyorum, 4 ünde kararsızım ve 2 sinde ise öğrencilerin katılmıyorum seçeneklerini işaretlemeleri doğrultusunda öğrencilerin ders kitabının genel içeriğine yönelik görüşlerinde kararsız olduğu, kitabın öğrenciler açısından yeterince işlevsel olmadığını düşündürmektedir. Bu çalışmadan hareketle, kitap hazırlama ve uygulanmakta olanların değerlendirme dönemlerinde sadece akademisyenlerin, hazırlama komitelerinin ve ders öğretmenlerinin görüşleri değil birebir bu kaynakları kullanacak, geri dönütlerin ana öğesi olan öğrencilerin de görüşlerine yer verilmesi bu çalışmanın temel önerisidir. KAYNAKLAR Akpınar, Mehmet, (2016) Kemanda Tiril Tekniğinin Öğretilmesinde Türk Halk Ezgilerinin Kullanılması, The Journal Of Academic Social Science (Asos Journal) Y, 4, S, 37, s. 155-165 Deniz,Levent; Atalay Beste ; Yungul, Okan; Özder, Zeynep, (2014) Müzik Öğretmenliği Öğrencilerinin Çalgı Çalışmaya Yönelik Tutumları: Marmara Üniversitesi Örneği, The Journal Of Academic Social Science (Asos Journal) Yıl,2, S, 6, s. 413-422 MEB, Milli Eğitim Bakanlığı, http://www.resmigazete.gov.tr MEB, Milli Eğitim Bakanlığı, http://tebligler.meb.gov.tr MEB, Milli Eğitim Bakanlığı, http://ogm.meb.gov.tr Özdemir, Gökhan, (2007), Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinde Uygulanan Viyola Öğretim Programına Dayalı Üçüncü Sınıf Düzeyinde Devinişsel Hedeflere Ulaşma Durumları, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Özmenteş, Sabahat, (2008), Çalgı eğitiminde ön düzenlemeli öğrenme taktikleri, İnönü Üni versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Y,9 S,16, s,157-175 Uçan, Ali, (1996), Yirminci Yüzyıl Eşiğindeki Türkiye de Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümleri: Genel Durum-Sorunlar-Çözüm Önerileri,1. Ulusal Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümleri Sempozyumu,28-30 Kasım 1996, Uludağ Üniversitesi, s.70-71,bursa. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Nitel Veri Analizi Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara. 589