TERÖRÜN TARİHİ Meryem Tuğçe Turan Terörün başlangıç tarihi uzun zaman öncesine dayanmaktadır. Tarihin değişik zamanlarında değişik amaçlar için kullanılan terör, günümüzde özellikle sıcak savaş snrasında yaşanan sğuk savaş döneminde, devletlerin kendi çıkarlarını krumak için diğer devletler üzerinde uyguladıkları plitika malzemesi larak kullanılmaktadır. Terör, kaynağı ve amacı ne lursa lsun terördür. Devletler, terörü önlemenin yanında kaynaklık da etmemelidirler. Bu knuda her devlet samimi larak üzerine düşeni yapmadıkça prblemin tam larak çözülmesini beklemek fazla iyi niyetlilik lur. Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve Türk milleti uzun yıllar terörle mücadele etmek zrunda kalmıştır. Bir süre daha Türkiye nin önemli bir srunu lmaya devam edecek lan terörün önlenmesinde, hem devlet hem de yurttaş açısından srumlulukların önemi vardır. Nitekim farklılıklarla bir arada yaşanan siyasi sınırlar içinde tesis edilecek tleranslı tplumsal ilişkilerin yadsınamayacak bir önemi lacaktır. Bu nedenle terörün tplumsal mücadele ile daha hızlı bir şekilde çözüme kavuşacağı unutulmamalıdır. Zaman, ne kadar değişirse değişsin, terör değişmeyecektir. Ancak zamanla birlikte kullanılan yöntemler değişecektir. İnsanlık var lduğu sürece de terör var lmaya devam edecektir. Türkiye, yıllardır terörle mücadele vermekte ve mevcut knumu itibariyle de vermeye devam edecek gibi görünmektedir. 11 Eylül saldırıları terörün byutlarını anlama açısından, diğer dünya devletlerinin özellikle de güçlü devletlerin Türkiye yi anlamasında empati kurmalarına yardımcı lmuştur. 1960 lardan beri değişik adlar altında terörle mücadele eden Türkiye ise nları en iyi anlayan devletlerden biri durumundadır. Bir prblemin rtadan kaldırılması için kaynağına kadar inmek gerekir. Terörün luşma sebepleri ssyal, eknmik, siyasi, kültürel, dini vb. açılardan ele alınıp değerlendirilmeli, snuçlar bilimsel rtamlarda tartışılmalı ve kalıcı çözüm önerileri üretilerek uygulamaya geçirilmelidir. Terör srunu, terörün her türlü byutunun ve terör örgütlerinin tüm özelliklerinin akademik bağlamda ele alınıp irdelenmesi, ilgili tüm kurum ve kuruluşların katılımı ve destek vermesiyle çözülebilir. Ama her şeyden önce, tplum iyi bir eğitimle terör knusunda bilgilendirilmeli hatta bilinçlendirilmelidir. Teröre karşı tplu bir bilinçlenme söz knusu lduğu takdirde hiçbir terör örgütü kaynak ve destekçi bulamayacaktır. Birçk alanda (siyasal, tplumsal, eknmik, iletişim vb. ) hızlı değişimlerin ve gelişmelerin yaşandığı 20. yüzyılın sn çeyreğinde, yksullarla zenginler arasındaki uçurumun daha da belirginleşmesi bireyleri/grupları karmaşık siyasal, tplumsal, eknmik srunlarla yüz yüze getirmiş ve dğal larak nların değişik ranlarda ve biçimlerde tepkilerine yl açmıştır. İkinci Dünya Savaşı nın ardından Sğuk Savaş ın yarattığı ideljik kutuplaşma dönemini takiben, özellikle yksulluğun ve baskının beslediği ayrılıkçı şiddet
örgütleri 1960 lı yılların snundan aynı zamanda 1970 li yılların başından itibaren bazı gelişmiş ve gelişmekte lan ülkelerin siyasi gündemlerinde yerlerini almaya başlamışlardır. Uzun yıllar, gelişmiş Avrupa ülkelerinin srunu lan ideljik terör (Almanya da Kızıl Ordu Fraksiynu, İtalya da Kızıl Tugay ların eylemleri gibi), yerini gelişmiş ve gelişmekte lan ülkeleri de içine alan ayrılıkçı etnik teröre bırakmıştır. Terör ve terörizm kavramları, birbirinden farklı kavramlardır. Terör kavramı, çk genel bir yaklaşımla uzun süreli krku ve dehşet durumunu ifade etmekte kullanılır. Her ne kadar tanım knusunda rtak bir uzlaşı sağlamak mümkün değil ise de, terör; Türkçe kelime anlamı larak krkutma, yıldırma, tedhiş anlamına gelmektedir. Araştırmacı, akademisyen ve yazarlar açısından ise terör, özü itibariyle tplumsal bir lgu larak görülmekte ve plitik amaçlar dğrultusunda şiddet kullanarak veya 9 kullanma tehdidinde bulunarak geniş halk kitlesine krku ve güvensizlik havası yaratmaya yl açan eylemdir. Lenin e göre terör kavramı, alışılagelmişin dışında ifade edilerek; savaşın belirli zamanlarında güçlerin belirli bir durumunda, kesin savaşın varlığında, yararlı ve hatta esas mücadele labilecek lan askeri eylem biçimlerinden birisi larak değerlendirilmiş, daha önce ifade edilen tanım karmaşasının örneğini sergilemiştir. Terör; düşman, tarafsız yabancı tplumlar ve dst grupları tesir altına almak, sindirmek ve kendi saflarına çekmek maksadıyla illegal örgütlerce icra edilen, öldürme, tahrip, sabtaj, kaçırma, sygun ve benzeri planlı, kasıtlı faaliyetlerdir. Terörizm kavramı ise, bu durumun rtaya çıkarılmasını amaçlayan stratejiyi ifade eder. Litaratürde terörizmin, siyasal nitelikli amaçlara ulaşmak için kullanılan ve psikljik yönü ağır basan bir savaş biçimi, siyasal süreci etkilemeyi amaçlayan şiddet eylemleri, terörizmin unsurları larak belirtilebilir. 20. yüzyılın ikinci yarısının, çk hızlı ve tehlikeli yayılmaları ile birlikte, yeni Terörizm Devri ne damgasını vurduğu bir gerçektir. Terörizm, ihtilalci grupların giriştiği şiddet eylemlerinin tümü, bir hükümet tarafından uygulanan şiddet rejimi larak veya siyasal bir hedefe ulaşmak amacıyla devlete, halka ya da bireylere karşı sistemli şiddet eylemlerine başvurma şeklinde de tanımlanabilmektedir. Terörizm, Savaş ve diplmasi ile kazanılmayan snuçları elde etmek, krkutmak ve itaat ettirmek için bir teriye, felsefeye ve ideljiye dayanılarak siyasi maksatlarla, iradi larak terör ve şiddetin sistemli ve hesaplı bir şekilde kullanılmasıdır. Yapılan bütün tanımlamalarda terör ve terörizmin rtak bazı özellikleri göze çarpmaktadır. Terörde cebir ve şiddetin kullanılması, yapılan eylemlerin kasıtlı ve sistematik lması, siyasal bir amaç gütmesi, kurbanlarının pek çğunun lay yerinden geçen masum kişiler lması, kurbanları ile beraber herkes üzerindeki krku yaratma amacı taşıması, acımasız ve insanlık dışı bir yöntem uygulanması ve reklam, prpaganda amacına öncelik verilmesini, uzlaşma sağlanan unsurlar larak değerlendirilmektedir.
Laqueur un rtak bir tanımda uzlaşma ile ilgili terörizmin detaylı ve kapsayıcı bir tanımını yapmak için sürdürülen tartışmalar uzun bir süre byunca devam edecek, uzlaşmayla snuçlanmayacak ve terörizmin daha iyi anlaşılmasına hiçbir hissedilir katkı sağlamayacaktır. yaklaşımıyla knu değerlendirilecek lursa bu knudaki tartışmaların bir süre daha devam etmesi kaçınılmaz görünmektedir. Türkiye, 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu 1. Maddesinde (Değişik: 15/07/2003-4928/02) Terörü; cebir ve şiddet kullanarak; baskı, krkutma, yıldırma, sindirme veya tehdit yöntemlerinden biriyle, anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerini, siyasi, hukuki, ssyal, laik, eknmik düzeni değiştirmek, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bzmak, Türk Devleti nin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, devlet tritesini zaafa uğratmak veya yıkmak, ele geçirmek, temel hak ve hürriyetleri yk etmek, devletin iç ve dış güvenliğini, kamu düzenini veya genel sağlığı bzmak amacıyla bir örgüte mensup kişi ya da kişiler tarafından girişilecek her türlü suç teşkil eden eylemlerdir şeklinde tanımlamaktadır. Bahsi geçen örgüt kavramının ve kapsamının ise, Cebir ve şiddet kullanılarak; baskı, krkutma, yıldırma, sindirme veya tehdit yöntemleriyle, 1 inci maddede belirtilen amaçlara yönelik larak suç işlemek üzere, terör örgütü kuranlar, yönetenler ile bu örgüte üye lanlar şeklinde ifade edilmekte lduğu görülmektedir. 1989 tarihli İngiliz Terörle Mücadele Kanunu nda ise terörizm; Yasal açıdan terörizm; herhangi bir şiddet eylemi içeren, kamuda veya kamunun bir bölümünde krku ve panik luşturmak amacıyla plitik gayeler uğruna yapılan şiddet kullanım faaliyetleridir. şeklinde tanımlanmaktaydı. 19 Şubat 2001 tarihinde yürürlüğe giren terör yasası ile de tanım genişletilerek (;) Siyasi, dini ya da ideljik snuçlara ulaşmak için hükümeti, tplumu ya da tplumun herhangi bir bölümünü belli bir yöne zrlamak maksadıyla, kişilere ve mala karşı yapılan ciddi şiddet kullanımı, bir kişinin hayatını tehlikeye skmak ya da şiddet kullanımı tehdidinde bulunulması, kamunun veya kamunun bir bölümünün sağlığını ya da güvenliğini tehlikeye skması larak ifade edilmiştir. Tüm bu tanımlara bakıldığında terör ve terörizm küreselleşiyr mu? srusu akıllara geliyr. Terörizmin küresel lmasa bile gerçek anlamda ulus-ötesi bir lgu haline gelmesi, genellikle küreselleşmenin gelişmesiyle ilişkilendirilir. Mdern terörizmin küreselleşmenin çcuğu larak gösterilmesinin nedenleri larak ise çk sayıda malın, paranın, teknljinin vs. lması devlet dışı aktörlerin işine yaramıştır. Daha snra küreselleşme genellikle siyasi militanlığa katkıda bulunan baskılar rtaya çıkarmıştı. TÜRKİYE NİN TERÖRLE MÜCADELESİ VE MÜCADELEDEKİ BAŞARISIZLIKLARI
Türkiye sn yıllarda yeniden büyük bir terör sarmalı içine skulmuştur. 32 yıldan bu yana devam eden PKK terörünün yanı sıra; aşırı sl, sağ ve dinci terör örgütlerine sn iki yıldır IŞİD terör örgütü de katıldı. Bu terör sarmalı bitti gibi göründükçe aslında daha çk büyüyüp yaygınlaşıyr. Halbuki Türkiye 1999 lı yıllara geldiğinde, PKK terör örgütünü arazide askeri anlamda yenmiş, tpraklarımızın dışına çıkarılmasını sağlamıştı. Ancak siyasi iktidarlar terörle mücadelenin diğer alanlarındaki tedbirleri almadığından, terör örgütünün tekrar terör bahanesi bulamayacak şekilde ssyal, plitik, eknmik, diplmatik plitikaları uygulayamadığı için terör sarmalı yine ve daha da büyüyerek Türkiye yi sardı. Türkiye, yaklaşık 32 yıldır terörle mücadele içinde lmasına rağmen her seferinde aynı hataları yapıp terörün sahne almasına rtam hazırlamıştır. Aynı zamanda da içi bş slgan ve söylemlerle, uygulamaya geçmeyen günlük/anlık kararlarla ve tedbirlerle laylar geçiştirilmiştir. Özellikle 2003 snrası dönemde,terör örgütünün sözde ateşkes-terör sarmalı döngüsünde, her sözde ateşkesten snra daha yğun bir terör sarmalı yaşandığını gördük. Nitekim 7 Haziran seçimleri snrasında başlayan terör sarmalı süresi, öldürülen terörist sayısı, hayatını kaybeden siviller ve şehit sayısı bağlamında en büyük terör sarmalının yaşandığı dönem larak rtaya çıkmaktadır. İçeride terör belasıyla uğraşmak zrunda kalan Türkiye, sınırların hemen öbür taraflarında Türkiye nin bekasını, güvenliğini, çıkarlarını ve geleceğini tehdit eden daha büyük luşumlarla karşı karşıya kalmaktadır. İşte böyle bir rtamda 7 Haziran da İstanbul un merkezinde Vezneciler deki terör saldırısı Türkiye nin terörle mücadelesindeki başarısızlıklarını ve terörle gerçekten mücadele edebilmek için neler yapılması gerektiğini rtaya kymayı zrunlu hale getirmektedir. TERÖRLE MÜCADELEDEKİ SORUNLARIMIZ VE BAŞARISIZLIKLARIMIZ Terörle mücadelede inisiyatifi ele alamamak (saldırıların yğunlaşmasının ya da azalmasının terör örgütünün faaliyetlerine, çözüm önerileri ve buna bağlı süreç (ateşkes gibi) girişimlerin ABD ve AB ülkeleri ile bunlar ve diğer dış güçlerin güdümündeki sivil tplum örgütlerinin girişimlerine bağlı lması), Terörle mücadelede sürekli zemin kaybettiğimizin farkında lamamak (önceleri tek başına mücadele eden Türkiye, snra ABD, bilahare Irak, snra Iraklı Kürt gruplar terörle mücadele uygulamalarımıza dahil edildi. Sn larak çözüm süreciyle de terörü yaratan, terörün nedeni terör örgütünün bizzat kendisi terörle mücadelede rtağımız ldu.) Terörle mücadelenin uzun zaman alacak ve belki de hiç bitmeyecek bir süreç lduğunu unutmak, bu kapsamda terör saldırılarında terör örgütünün ve sözde rtaklarımızın inisiyatifinde gerçekleşen azalmayı, mücadeleyi kazanmış larak algılamak,
Terörle mücadeleyi Türkiye nin gündeminde öncelikli yere turtamamak AB ye giriş sürecinde lduğu gibi terörle mücadeleye zarar verecek düzenlemeler ve gerçeklerin göz ardı edilmesiyle terörle mücadelede bşluklar ve zafiyet yaratmak, Srunun gerçek kaynağını, byutunu, kapsamını, nereden gelip nereye gittiğini zamanında tam larak rtaya kyamamak ve örgütle mücadele edilecek harekat alanını belirleyememek (örgütün teşkilatı ve bağlantıları, PKK dan KCK ya dönüşüm, faaliyet gösterdikleri ülkeler gibi), Srunun temelinde dış desteğin ana belirleyici unsur lduğunu geç fark etmek, fark ettikten snra da çözüm için srunun rtaya çıkmasına destek veren ülkelerle işbirliğine muhtaç duruma düşmek, nlara büyük umutlar bağlamak, Diğer alanlarda lduğu gibi terörle mücadelede kullanılan imkanlarda (araç, gereç, silah, mali kaynak gibi) da dışa bağımlılıktan kurtulamamak (istediğin silahı/teçhizatı parasını da versen alamamak, silahlarını kullansan insan hakları bahanesiyle zr durumdaki eknmi için kredi alamamak), ama acil ihtiyaçlar da bile yerli / milli üretimde ısrar etmek. Terörün dış desteğini engelleyememek, yurt içi desteğin artmasını önleyememek, bu bağlamda teröre özellikle yurt içinden verilen eknmik, finansal, siyasi desteği kesememek, bunları yapanlara kesin ve sert yaptırımlar uygulayamamak, Srunun çözümünde Türkiye deki herkesin ve her kurumun srumluluğu lduğunu benimsetememek, Terörün siyasallaşmasını engelleyememek, Güvenlik güçlerini yönlendirmek, kullanmak, Türkiye yi yönetmek, Türkiye de lan ve lmayan her şeyden srumlu lan siyasi iktidarlar ile bunların en üst düzeydeki karar alıcıların en üst düzeyde srumlu lduklarını yk saymak, siyasi iktidarlarca srumlulukları üstlenmemek, dğru zaman ve yerde dğru aracı kullanma becerisini göstermemek, Terörist ile halk ayırımını yapamamak ve mücadelenin halk ile değil terörist ile yapıldığını anlatamamak, Terörle mücadeleyi her şeyden bağımsızmış gibi yürütmek, terörün Türkiye ve dünya genelindeki yerini, etkisini, rlünü göz ardı etmek (terör örgütlerinin ülkeler tarafından bir manivela larak kullanılmakta lduğunu kabullenememek), Terörün artık bir dış plitika aracı larak kullanılmakta lduğunu fark edememek, Türkiye ye karşı terörü kullananları deşifre edememek, caydırıcı lamamak, Terörle mücadelenin sadece askeri tedbirlerle önlenebileceğine inanmak, knunun siyasi, ssyal, eknmik, idari, hukuki, diplmatik, istihbarat, bilgi harekatı byutlarını tamamen ihmal etmek,
Terörle mücadeleyi merkezi bir örgütlenme ile yapamamak (terörle mücadele knusunu merkezi larak planlayacak, rganize edecek, istihbarat/bilgi tplamasını/paylaşımını yapacak, tekrarları önleyecek bir yapı kuramamak) Gibi srunlar ülke larak teröre yaklaşım yanlışları arasındadır. Peki bu knu da ne yapmalıyız? Aşağıda belirtilen sruların cevaplarını bularak terörle mücadelemizi kuvvetlendirme yluna gitmeliyiz: Terörle mücadele srununun ne lduğu (terör tehdidinin tanımlanması) knusunda dğru larak tanımlanmış rtak bir anlayış ve bu mücadelede ne/kim ile karşı karşıya lduğumuza dair rtak bir dst/düşman kavramımız var mı? İstediğimiz end statü (sn durum) dğru larak tespit edildi mi? (PKK yı sindirmek mi?, PKK yı tamamen yk etmek mi? Sadece PKK yı mı tasfiye etmek yksa sağcı-slcu-dinci diğer terör örgütlerinin tasfiyesi de öngörülüyr mu? PKK nın amacının (dört parçalı Büyük Kürdistan) ne lduğu knusunda hemfikirsek Irak ın ve Suriye nin kuzeyi dahil sözde Kürt Devleti nin kurulmasını önlemek mi?) Srun ile mücadele için kurum/kuruluşlarımızı uygun şekilde rganize ettik mi? İlgili kurum/kuruluşlarımız 21 nci yüzyılda karşılaşacağımız bu tür srunlarla mücadele için yeterince hızlı uyum sağlayabiliyrlar mı? TSK, plis, köy krucuları, özel güvenlik birimleri bu tür srunlarla mücadele için rganizasyn, eğitim, malzeme ve sruna tam larak hakim labilmesiyle ilgili yeni ylları araştırıyr mu? Yaptığımız ve yapmakta lduğumuz değişimler yetersiz mi, yeterli mi yksa çk mu fazla? Zr da lsa aşağıdaki gerçekleri kabullenmeli ve mücadelede esas almalıyız: 1984 deki terör srununu 2016 daki terör srunundan farklıdır. Türkiye deki terörle mücadele Türkiye nin sınırlarını aştı, diğer ülke ve küresel/bölgesel aktörlerin yanında uluslararası kuruluşlarında knuya dahil lması kaçınılmazdır. Türkiye ye saldıran terör örgütlerinin arkasındaki aktörlerle terörle mücadeleye verecekleri destek karşılığında başka şeylerin alınmasına yönelecek pazarlıklara, müzakerelere girilmemeli, bu bağlamda ayrıca başka ülkelerdeki silahlı gruplara yönelen hiçbir desteğin içinde bulunulmamalı, diğer aktörlerin eline kz verilmemelidir. Alınan dersler kavramı kurumsallaştırılmalı, kurumsal karar süreci tekrar ihdas edilmelidir. İnisiyatif ele alınamaz, gündem tarafımızdan belirlenemez ve praktif lunmaz ise terörle mücadelede başarıya ulaşılamaz.
Snuç larak; Terör (terör) tehdidinin küresel byutta lduğu gibi yurt içinde de uzun yıllar var lacağı gerçeği anlaşılmalıdır. Gelinen rtam Türkiye yi terörle mücadelede acilen yeniden düşüp hatalarını gerçekçi larak rtaya kymaya zrlamaktadır. Tüm kurum kuruluşları eşgüdüm içerisinde harekete geçirecek, tüm halkı bu mücadeleye destek vermeye yönlendirecek, geçmişteki ve halen devam eden hataları bertaraf edecek kurumsal karar alma sürecinden geçirilerek bir terörle mücadele stratejisinin hazırlayarak uygulamaya geçirilmesi, bütün kurum/kuruluşların ve halkın bu stratejiyi benimsemesi sağlanmalıdır. Bu bağlamda yukarıda ifade edilen hususların iyi bir alt yapı luşturacağı düşünülmektedir. KAYNAKÇA www.yayın.adalet.gv.tr. 10.12.2009 http://www.egm.gv.tr/ temuh/terrizm1.html, 15.12.2009 http://www.tasam.rg Altuğ, Yılmaz, Terörün Anatmisi, Altın Kitaplar, İstanbul, 1995 Beşe, Ertan, Terörizm, Avrupa Birliği ve İnsan Hakları, Ankara 2002 Ovalı, Şevket, AB nin Terörizmle Mücadele Plitikasındaki Dönüşüm, Ankara: 2006