17.03.2006 TÜRKİYE DE PERAKENDE SEKTÖRÜ Türkiye de hızlı bir kentleşme yaşanıyor. Özellikle İstanbul, İzmir, Ankara ve Bursa'nın her yıl nüfusları ortalama %10 artıyor. Bununda bir sonucu olsa gerek perakendecilerin 1/3 'ü bu dört ilde bulunuyor. Örneğin Marmara bölgesinde 80 bin, Ege bölgesinde 42 bin, İç Anadolu da 39 bin civarında perakendeci var. Bugün Türkiye de toplam 204 bin perakende satış noktası var ve toplam perakende tüketiminin %60'nı gıda,%40'nı gıda dışı tüketim oluşturmakta. Türkiye deki perakendecilik pazarı ise 50 milyar doları buluyor. Diğer taraftan organize perakendecilik pazarı 10 milyar dolar düzeylerinde. Fakat öte yanda, örneğin bir İngiltere de bir zincir mağazanın yıllık cirosu 25 milyar Dolar. 2006 yılında Türkiye perakende pazarının 65 milyar dolar. Organize perakendenin payı ise 17 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. Türk perakendecilik sektöründe organize perakendenin bir yıllık süre içinde %30-35 büyümesi bekleniyor. 50m 2 civarında olanlar bakkal,100-1000 m 2 'ye kadar market,1000-2500 m2 ye kadar olan mağazalar süpermarket, 2500 m 2 üzeri mağazalar Hipermarket olarak tanımlanıyor. Türkiye de Hipermarketler Türkiye deki perakende pastasının ortalama %9 luk cirosunu paylaşıyorlar. Orta vadede bu oranın %28 olması bekleniyor. 1999 yılında 105 olan Hipermarket sayısı şu anda 160 civarında. Örnek verecek olursak Türkiye coğrafyası Fransa dan %40 daha büyük olmasına karşın Fransa da 1200 hipermarket var. Bu durumda sektörün henüz gelişmediğini ve organize olmadığını gösteriyor. Avrupa da 1 milyon kişiye ortalama 15 hipermarket ve 150 süpermarket düşerken, Türkiye de her bir milyon kişiye yaklaşık ortalama 2 hipermarket ve 16 süpermarket düşüyor. 1999 yılında Türkiye deki tüm hipermarket, süpermarket ve marketlerin toplam sayısı 15668 iken, bu sayı bugün 19850 civarındadır. Bunların içinde 4850 kadarı hipermarket ve büyük süpermarketlerdir. Diğer taraftan Türkiye de yaklaşık 24500 kadar büfe veya kırtasiye türünde küçük perakende noktası var. Türkiye de bakkal sayısı giderek azalıyor. Bilindiği üzere bakkallar 50m 2 ye kadar olan işletmeler.1998 yılında Türkiye de 155420 bakkal varken,1999 yılında 148925 olmuş. Bugün itibariyle mevcut 140000 civarında bakkal var. Bakkallar gıda piyasasının %80 ini elinde bulunduruyorlar. Türkiye perakende sektörünün %35 sini hipermarketler,%15 ni marketler ve %50 sini bakkallar oluşturuyor. Türkiye de bakkallar çok daha büyük pazara sahip olmalarına rağmen ortalama kar marjlarının %10-15 olduğu görülüyor. Fakat nispeten daha küçük bir pazara sahip olan marketlerde ortalama kar marjı %17-25 arasında. Üstelik marketlerin oluşturduğu organize perakendede ortalama fiyatlar Bakkallardaki ortalama fiyatlara göre daha ucuz. Bu farklılık güçlü satın alma ile açıklanabilir. PERAKENDE SEKTÖRÜNÜN EKONOMİYE KATKISI Türkiye de kayıt dışı sayılan ancak tam değeri bilinmeyen ve bu yüzden de vergilendirilemeyen perakende kazançları yüksek değerlerde. Ancak Türkiye de Hiper Marketler ve Süpermarketler devlet için büyük bir gelir kaynağı. Zira sadece KDV için yılda 10 milyon dolar ödüyorlar. Diğer yandan kredi kartı komisyonlarıyla bankalara da büyük gelir sağlıyorlar. Türkiye de toplam satışların %60 ının kredi kartlarıyla yapıldığı düşünüldüğünde bu rakamın büyüklüğü tahmin edilebilir. Diğer yandan Türkiye deki, sadece semt pazarlarının yıllık 15 milyon dolar ciro yapmaktadır. Türkiye deki 50 milyar Dolarlık perakende pazarının yaklaşık 20 milyar dolarını gıda dışı ürünler oluşturuyor. Bunun 1 milyar dolarını organize perakendeciler gerçekleştiriyorlar. Ülke ekonomisindeki iyileşmeler beraberinde sektörde birleşmeleri, satın almaları ve kıyasıya rekabeti getiriyor. Önümüzdeki dönemde de sektörü önemli fırsatlar dolayısıyla yoğun bir rekabet ortamı bekliyor. 1
Ekonomi göstergelerdeki iyileşmeler, şirketlerin karlılıklarını da olumlu yönde etkiliyor. Büyümeye bağlı olarak tüketicilerin eline daha fazla nakit geçmesi ve alım gücünün artması, perakende sektöründe hem karlılığı artıran, hem de trendleri belirleyen bir unsur. Perakende sektörü temsilcileri alım gücü yüksek grupları hedeflerken, demografik eğilimlere yoğunlaşıyor. Sektördeki olumlu iklimle şirketlerin nakit pozisyonlarının güçlenmesi, evlilikleri ve satın almaları da teşvik ediyor. Perakendecilerin karlı büyümelerindeki bir diğer önemli etkeni de teknoloji oluşturuyor. Perakendecilik, teknolojiye yatırım yapan sektörlerin başında geliyor. Tedarik zinciri yönetimi, mal çeşitliliğinin optimizasyonu ve müşteri yönetim sistemleri şirketlerin karlılığını artırıyor. Teknoloji, bu unsurların doğru uygulanmasında etkili bir araç olma özelliği taşıyor. Dünya çapında İnternet erişiminin artması on-line alışveriş oranında bir patlama yarattı. Tüketicilerin alışverişe zaman bulmakta zorlanması ve her ihtiyacın tek bir yerden karşılanmasına olan talep alışverişte İnternet in de önemini artırdı. Çok kanallı perakendecilik tüketiciler arasında gitgide büyük popülarite kazanıyor. Ancak, bilgisayar korsanları ve dolandırıcılar İnternet üzerinden alışverişin önündeki en büyük engelleri oluşturuyorlar. SEKTÖRDEKİ BÜYÜME BİRLEŞMELERLE DEVAM EDECEK Marka, mağaza ve alışveriş yatırımları alanında bir çok yabancı yatırım geldi. Bu açıdan beklentiler 2007 yılında büyümenin daha hızlı olacağı yönünde. Gima ve Tansaş ın satılması, sektörün görünümünü değiştirecek ve pazardaki payları birleştirerek dağınık görüntüyü konsolide edecek gelişmeler olmuştur. Sektörle ilgili genel rakamlara bakıldığında ise, bu yıl itibariyle özellikle hızlı tüketim mallarındaki satışların oldukça yükseldiği, geçen seneye göre enflasyondan arındırılmış olarak %12 artış elde edildiği görülmektedir. Son dönem ülkede yaşanan makro ekonomik gelişmeler, tüketim miktarları ve alışkanlıkları üzerinde organize perakende lehine değişiklikler yapmıştır. Geleneksel satıcılara karşı pazar payında %34 le oldukça geride olan organize pazar da bu değişikliklerin AB süreciyle ivme kazanmasıyla payını yükseltecektir Birleşme haberlerinin ve ekonomideki olumlu gelişmelerin ilgiyi canlı tuttuğu sektörde, şirketlerin son dönem performansları da ön plana çıkmıştır. Dönemsel ciro ve net kar artışları yakından izlenirken, verimlilik artışı da bir başka önemli konu haline gelmiştir. Mağaza cirosunun mağazanın metrekaresine oranı hesaplanarak bulunan verimlilik, özellikle büyükşehirlerdeki iyi lokasyonların tutulduğu ve mağaza yeri bulmanın sorun haline geldiği şu dönemde en önemli performans göstergelerinden biri oldu. Mağaza Sayısı Net Satış Net Kar (YTL) (31.09.2005) Pazar Payı BİM 1205 1.213.218.944 15.241.000 10% Migros 700 1.802.433.056 34.807.000 Tansaş 219 931.899.776 9.323.340 22% Gima 74 504.819.744-32.991.802 Carrefour 378 1.480.000.000-14% Tesco Kipa 8 326.538.528 7.897.573 4% 2
BIM Birleşik Mağazalar A.Ş. (BIMAS) Mağaza yatırımlarını düşük tutarda gerçekleştiren BİM, bunu tüketicilere maliyet avantajı olarak yansıtmaktadır. 2005 yıl sonu itibariyle mağaza sayısı 1200'e ulaşmıştır. BİM, temel gıda ve tüketim malzemelerini düşük maliyetle satın alıp, mümkün olan en düşük fiyatta tüketiciye sunmaktadır. Şu anda 1200 satış mağazasına sahip olan şirket, mağazalarında yaklaşık 600 sınırlı ürün satışı gerçekleştirmekte ve mağazaların büyüklüğü ortalama olarak 200 ile 600 m2 arasında değişmektedir. Toplam net satış alanı yaklaşık 300 bin m2 seviyesinde bulunan BİM, Alman ucuzluk marketi olan Aldi nin iş planını uygulamaya çalışmaktadır. BİM organize perakende sektöründe %10 pazar payına sahiptir Organize perakende sektöründe %22 pazar payına sahip Migros-Tansaş ve %14 Pazar payına sahip Carrefour- Gima nın ardından %10 ile pazar payı ile üçüncü sırada yeralan BİM, daha çok alt ve orta gelir grubuna hitap etmektedir. BİM in en büyük rakipleri Şok, Endi ve DiaSA mağazalarıdır. Mağazalarında; markalı ürün, BİM markalı ürün, haftalık olarak sunulan spot ürünler ve özel ürünler olmak üzere 4 kategoride ürün satan BİM in, bu ürünlerin satışlardaki payı sırasıyla; %46, %5, %6 ve %43 seviyesinde bulunmaktadır. Şirket önümüzdeki dönemlerde ürün çeşitlerini 600 ile tutmayı ve fiyatları daha düşük olan özel ürünlerin satışlar içerisindeki payını artırmayı planlamaktadır. Şirket beş sene içinde 600 mağaza açmayı hedeflemektedir - 2005 yılında 10 milyon dolar yatırım ile toplam 125 satış mağazası açan, şirket önümüzdeki beş yıl içinde mevcut bölgeler yanı sıra Karadeniz, Akdeniz ve Orta Anadolu bölgelerinde senede 120 mağaza açmayı planlamakta ve pazar payını artırmayı hedeflemektedir. Bir mağazasını yaklaşık olarak 65 bin dolar gibi düşük bir bedel ile açan şirketin senelik yatırım harcaması da böylece yaklaşık olarak 10 milyon dolar seviyesinde olmaktadır. BİM in satışları yıllık bazda %33 oranında artarak 906.4 milyon dolara ulaştı. Brüt kar marjı ise aynı dönemde özel markalı ürünlerin satışların içindeki payının %43 ten %46 ya çıkmasıyla birlikte %17.2 den %17.8 e ulaştı. MİGROS (MIGRS) Migros ağırlıklı olarak bir gıda perakendecisi konumundadır. 2005 ilk yarısı itibariyle yurtiçi satışların %78,1'i Migros, %16,8'si Şok mağazalarından elde edilmiştir. Şirket'in yurtdışında başta Rusya olmak üzere; Kazakistan, Azerbaycan, Makedonya gibi ülkelerde alışveriş merkezleri ve perakende satış mağazaları vardır. Şirket Rusya'da faaliyet gösteren Ramenka mağazalarında Enka ile %50-%50 ortaktır, Kazakistan ve Azerbaycan da ise çoğunluk hissesine sahiptir. Rusya ve Kazakistan pazarları oldukça hızlı gelişmeleri sebebiyle önemlidir. FAVÖK marjı Rusya için %10, Kazakistan için %16 civarındadır. Migros 2005/09 döneminde 1.357 milyar USD konsolide satış geliri elde etmiştir. Bu geçen yıl aynı döneme ait konsolide satış gelirinin % 26 üzerindedir. * Şirketin brüt kar marjı %23 düzeyindedir. 2004/09 dönemine göre değişim gözlenmemektedir. Ramenka tarafından 2005-2007 arasında Rusya'da yapılması planlanmış yatırım tutarı 400 milyon USD'dir. Bu büyümeyle birlikte yurtdışı kaynaklı satış gelirlerinde önemli artış bekliyoruz. 3
Migros-Tansaş entegrasyonuyla 2005 sonunda yaklaşık 476.000 m2 satış alanı, 730 mağaza ve 2.6 milyar USD büyüklüğe ulaşılması beklenmektedir. Hedeflenen ciro ise 3.8 milyar dolar düzeyindedir. Rekabet kurulu tarafından da onay verilen Tansaş ın alınmasıyla, şirketin pazar payının 8,8' e yükselmesi ve Carrefour'un Gima'yı almasının ardından % 5,2' e çıkan pazar payını geride bırakması bekleniyor. Böylece, Migros, Gima'nın satışından önce olduğu gibi sektör liderliğine geri dönmüş olacak. Ayrıca şirketten yapılan açıklamada geçen yıl 1.9 milyar YTL olan yurt içi cirosunun, Tansaş ın satın alınmasıyla birlikte katlanarak 2006 yılında 3.8 milyar YTL ye ulaşmasının hedeflendiği de belirtildi. Migros un, entegrasyon sürecini de 2006 yılının ilk yarısı itibariyle tamamlaması bekleniyor. Migros satış geliri açısından Türk perakende sektörünün lideri konumundadır. Şirket süpermarket, hipermarket, discount ve toptan satış alanlarında faaliyet göstermektedir. 2005 yılında Migros Türkiye nin önde gelen perakende zincirlerinden Tansaş ı bünyesine katarak birincilik pozisyonun perçinleştirmiştir. Yurtiçi operasyonlarının yanı sıra Migros Rusya, Kazakistan, Azerbaycan ve Bulgaristan olmak üzere dört ülkede daha faaliyet göstermektedir. Gima 1956 yılında bir kamu iktisadi teşekkülü olarak kurulmuş ve çoğunluk hisseleri ile yönetimi 1996 yılında Fiba Şirketler Grubu'na geçtikten sonra 13 Temmuz 2005 tarihi itibariyle Fiba şirketler grubuna ait %60.18 oranındaki hisse Sabancı Holding'in %40 ortağı olduğu Carrefoursa ya 120.36 milyon dolar bedelle (şirketin toplam değeri 200.6 milyon dolar ) satılmıştır. Türkiye'nin ilk ulusal süpermarket zinciri olan Gima, faaliyetlerini yurt çapında yaygın toplam 77 adet mağaza ile sürdürmektedir. Şirket 2005/09 ayında 1 yeni mağazasını daha faaliyete geçirmiştir. TANSAŞ (TNSAS) Mevsimsel olarak şirketin satışlarının en yüksek seviyede olduğu Temmuz-Ekim döneminin de etkisiyle marjlarda da belirgin iyileşmeler gerçekleşmiştir.gelir tablosunun alt kalemlerinin de net kar üzerinde olumlu etkisi olmuş, özellikle finansman giderlerindeki ve diğer faaliyet giderlerindeki (çoklu banka sistemine geçişle kredi kartı komisyon giderlerinde düşüş sağlandı) belirgin düşüş şirketin operasyonel performansını desteklemiştir. Şirketle ilgili önemli bir haber de Tansaş ın Migros tarafından devir alınmasına Rekabet Kurulu tarafından izin verilmesi oldu. Tansaş ın % 70.77 sinin 387.1 milyon dolara satışı için hisse devir sözleşmesi 19 Ağustos ta imzalanmıştı. Bu fiyata göre Tansaş'ın tamamı için 547 milyon dolar değer biçilmişti. Deviri izleyen süreçte, Tansaş hisseleri için Migros tarafından yapılacak çağrı da bu fiyattan gelecektir. Amortisman ve finansman giderlerindeki azalmanın devamı, 2005 yılının ilk yarısında şirket net karını 2 milyon YTL seviyesine çıkardı. Satış anlaşmasına göre Tansaş ın %100 ü 547 milyon dolara denk geliyor - Ağustos ayında imzalanan hisse devir anlaşmasına göre Koç Holding, Tansaş ın %70.77 si için 387.1 milyon dolar ödeyeceğini açıkladı. Anlaşmaya göre Koç Holding, toplam bedelin 318.4 milyon dolarlık kısmını peşin öderken, geri kalan 69 milyon doları ise vade farkı ile birlikte 88 milyon dolar olarak 5 yıl içerisinde 10 eşit taksitle ödeyecek. Diğer yandan Rekabet Kurumu ndan izin alınmasına müteakip Tansaş ın halka açık kısmı için de çağrı yapılacak. Tansaş, 208 satış mağazası ile toplam 126 bin m 2 net satış alanına sahiptir. 2005 yılı içinde verimsiz mağazalarını kapatmaya devam ederek, yeni konsepte göre düzenlenmiş daha verimli mağazalar açan Tansaş, bunun sonucu olarak toplam net satış alanını 2004 yılı sonuna göre %2.4 artırarak 2005 te 126 bin m 2 seviyesine ulaştırmıştır. 4
Tesco Kipa (KIPA) Tesco Ege Bölgesi nin tanınmış hipermarket zinciri Kipa yı 2003 yılında satın aldı. Tesco- Kipa nın İstanbul ve Ankara gibi büyük şehirlerde yeni mağaza açmak için uygun yer bulma sorunu nedeniyle büyüme stratejilerini tam anlamıyla gerçekleştirme fırsatı bulamadılar. 2006 yıl sonuna kadar mağaza sayısını 12'ye çıkarmayı planlayan Tesco Kipa'nın, Türkiye'deki büyüme stratejisinin perakende sektöründeki rekabeti artıracağını düşünüyoruz. 2003 yılında Kipa nın Tesco tarafından satın alınmasından sonra uzun bir süre yeni mağaza açmayarak daha çok birleşme sonrası yatırımlarını tamamlayan Kipa, ilk mağazasını 2005 Haziran ayında Bodrum da açmıştır. Bugüne kadar faaliyetlerini sadece Ege bölgesinde sürdüren Kipa, yeni büyüme stratejisine bağlı olarak diğer bölgelere yayılmaya başlamış ve 2005 yılı yatırımları çerçevesindeki ikinci mağazasını 2006 Ocak ayı başında Antalya da açmıştır. Şirket Ocak ayı sonunda Çanakkale'de açtığı mağaza ile birlikte toplam mağaza sayısını 8 e yükseltmiştir. Kısa dönemli büyüme stratejisini daha çok organik büyüme üzerine kuran şirket açtığı bu yeni mağazalar sonrası net satış alanını YS04'teki 38 bin m 2 seviyesinden 55 bin m 2 seviyesine yükseltmiştir. 2006 yılında Konya ve Aydın da yeni mağazalar açmayı hedefleyen şirket, uygun olması halinde İstanbul da da mağaza açmayı planlamaktadır. Bu yıl sonuna kadar mağaza sayısını 12 ye çıkarmayı hedefleyen Kipa, 2006 yılı içinde mağaza yatırımları için toplam 100 milyon sterlin yatırım yapmayı planlamaktadır. 2004 yıl sonunda 38.200 m 2 seviyesinde bulunan net satış alanını açmış olduğu yeni mağazası ile birlikte %18 artırarak 9A05'te 45.200 m 2 seviyesine çıkaran Kipa, satış alanındaki büyümenin yanı sıra, tüketim harcamaları ve müşteri sayısındaki artıştan olumlu etkilenmiş, şirket net satış gelirleri 9A04'e göre dolar bazında %30 artarak 244 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Bununla birlikte, 9A04'te 18.1 dolar seviyesinde olan m 2 başına günlük ortalama satışlar, cari dönemde 20 dolar seviyesine yükselmiştir. 2006 yılına yatırımlarla başlayarak sadece Ocak ayı içinde 10 bin m2 net satış alanına sahip iki mağaza açan Kipa'nın, açacağı yeni mağazalar ile net satış alanını 2006 yıl sonuna kadar 80 bin m2 seviyesine çıkaracağını öngörüyor, artan net satış alanının şirket net satış gelirlerine olumlu katkı yapacağını düşünüyoruz. Bu bağlamda dünyanın en büyük perakende şirketlerinden birisi olan Tesco'nun izleyeceği strateji ile birlikte, organize perakende sektöründe %4 pazar payına sahip Kipa'nın pazar payını artıracağını ve kısa dönemde Türkiye'nin en büyük satış alanına sahip organize perakendecilerden birisi olabilir. Carrefour Gima nın satın alınması Carrefour un portföyü için tamamlayıcı bir rol oynamıştır. Carrefour mevcut 12 hipermarket, 7 süpemarket ve 324 soft discount tan oluşan portföyüne 81 süpermarket ve 45 soft discount mağazasını daha ilave etmiştir. Satın almadan önce 183 bin metrekare olan toplan satış alanı satın almayla birlikte 107.8bin metrekare daha artış göstermiştir. GIMA Gima 1956 yılında bir kamu iktisadi teşekkülü olarak kurulmuş ve çoğunluk hisseleri ile yönetimi 1996 yılında Fiba Şirketler Grubu'na geçtikten sonra 13 Temmuz 2005 tarihi itibariyle Fiba şirketler grubuna ait %60.18 oranındaki hisse Sabancı Holding'in %40 ortağı olduğu Carrefoursa ya 120.36 milyon dolar bedelle (şirketin toplam değeri 200.6 milyon dolar ) satılmıştır. Türkiye'nin ilk ulusal süpermarket zinciri olan Gima, faaliyetlerini yurt çapında yaygın toplam 77 adet mağaza ile sürdürmektedir. Şirket 2005/09 ayında 1 yeni mağazasını daha faaliyete geçirmiştir. 5
Metro Grubu Alman Metro Grubu Türkiye de 9 Metro, 7 Real ve 8 Praktiker mağazalarıyla faaliyet göstermektedir. Grup önümüzdeki üç sene boyunca 350 milyon Euro luk yatırımla Türkiye de 15 yeni mağaza daha açmayı hedeflemektedir. 6