Kartlı alıverie dayalı e.t.t.e tüketim endeksi.sayı Ercan Türkan (ercan.turkan@tcmb.gov.tr) 22 Ocak 09
Özet Aralık 08 itibariyle tüketim endeksi, nominal olarak yıllık bazda yüzde 3,3 oranında artı göstermitir. Geçen yılın aynı dönemindeki yüzde 16,5 lik artı dikkate alındıında, tüketimde 08 yılı baından itibaren ortaya çıkan yavalama eiliminin sürdüü görülmektedir. Altın ve akaryakıt tüketimi dıarıda bırakıldıında, Aralık 08 itibariyle tüketim endeksindeki yıllık yüzde 3,3 lük artı yüzde 2,1 e gerilemektedir. Tüketim artıları (Aralık itibariyle yıllık yüzde deime) Nominal deiim Reel deiim Fiyat artılarından arındırıldıında tüketim endeksi, Aralık 08 de 07 08 07 08 reel olarak yüzde 5,1 oranında daralmıtır. Geçen yılın aynı döneminde tüketim endeksindeki reel artı yüzde 7,4 idi. Gıda Gıda-dıı 18,0 16,1 1,3 3,6 4,7,2-7,9-4,0 08 yılına üçer aylık dönemler itibariyle bakıldıında, tüketim endeksindeki reel artı birinci çeyrekte yüzde 6.8, ikinci çeyrekte yüzde 2.7, üçüncü çeyrekte Toplam 16,5 3,3 7,4-5,1 yüzde 1.4 olmutur. Dördüncü çeyrekte ise toplam tüketimde reel bazda yüzde 5.1 oranında gerileme yaanmıtır. 08 yılı geneline bakıldıında, yıllık ortalama toplam tüketim nominal bazda yüzde.7, reel bazda ise yüzde 1.1 oranında artmıtır. yeri bazlı sektörel tüketim endeksleri incelendiinde, Aralık 08 itibariyle altın, sigorta, telekomünikasyon, seyahat acentaları-taımacılık, yapı malzemeleri, gıda ve beyazeya-bilgisayar sektörlerinin ortalamanın üzerinde bir artı gösterdii görülmektedir. Buna karılık, salık, otel-lokanta, giyim, mobilya, akaryakıt, araç servis-yedek parça ve dier mal ve hizmet sektörlerindeki tüketim artıı ortalama artıın gerisinde kalmıtır. Sektörlere göre tüketim gelimeleri önemli eilim farklılıkları göstermektedir. Aralık 08 de endeks kapsamında takip edilen 14 iyeri grubundan 12 sinde bir önceki yıla göre tüketim artı hızında azalı, 2 sinde ise artı yaanmıtır.
Tablo.1 - Tüketimdeki gelimeler 07 06 07 08 09 11 12 08 01 02 03 04 05 06 07 08 09 11 12 Yıllık yüzde deiim (nominal)** Gıda 19,7,8,1 19,2 17,8 18,7 18,0 21,2 19,1 19,8,7 14,7 12,9 12,6 12,5 12,2 8,2 5,8 1,3 Gıda dıı 17,9 17,7 16,2 16,0,6 17,2 16,1 17,4,4,2 13,2 12,7 13,0 12,8 12,5 3,6 Toplam 18,4 18,5 17,1 16,6 16,1 17,5 16,5 18,2 16,1 16,1 13,6 13,1 13,1 12,9 12,7 11,9 3,3 Bilgi için; Gıda dıı* 17,7 17,7 16,6 16,5,9 1,1 16,6 14,7 14,8 12,4,8,2 9,3 5,1 2,1 Toplam* 18,4 18,6 17,6 17,3 16,5 17,4,9 17,7,8 16,0 13,2 12,3 11,9 11,4,9,3 7,4 5,6 2,1 Yıllık yüzde deiim (reel)** Gıda 8,0,1 8,1 5,4 5,8 4,7 8,3 6,3 7,0 2,8 1,7 0,0-0,7-0,1 0,2-2,5-4,0-7,9 Gıda dıı 9,5,5,0,5,4,2 11,0 9,1 8,7 6,2 5,0 4,7 3,9 3,4 2,3-0,1-1,8-4,0 Toplam 8,6 9,8 8,8 8,8 7,9 8,7 7,4 7,0 4,0 3,0 2,7 2,0 2,0 1,4-0,8-2,3-5,1 (*) Akaryakıt istasyonları ve kuyumcular hariç. (**) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
Grafik.1 - Tüketimdeki nominal ve reel gelimeler (Toplam tüketim, Yıllık yüzde deiim*) 1 18,4 18,5 17,1 16,6 16,1 17,5 16,5 18,2 16,1 16,1 14,0 13,6 13,1 13,1 12,9 12,7 11,9 8,6 9,8 8,8 8,8 7,9 8,7 7,4 7,0 4,0 4,0 3,0 2,7 2,0 2,0 1,4-0,8-2,3-5,1 3,3-1,0 Tem.07 Eyl.07 Kas.07 Oca.08 Mar.08 May.08 Tem.08 Eyl.08 Kas.08-6,0 Reel deiim Nominal deiim (*) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
(Sayı Aralık 08) 25,0,0,0 Grafik.2 - Tüketimdeki nominal ve reel gelimeler (Gıda tüketimi, Yıllık yüzde deiim*),8 21,2 19,7,1 19,2 19,8 18,7 19,1 17,8 18,0,7 14,7 12,9 12,6 12,5 12,2,0 5,0 0,0-5,0,1 8,0 Tem.07 8,1 Eyl.07 5,4 5,8 Kas.07 4,7 8,3 Oca.08 6,3 7,0 Mar.08 2,8 1,7 May.08 0,0-0,7-0,1 0,2 Tem.08 Eyl.08-2,5 8,2 5,8 1,3-4,0-7,9 Kas.08 -,0 Reel deiim Nominal deiim (*) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
,0,0,0 5,0 Grafik.3 - Tüketimdeki nominal ve reel gelimeler (Gıda-dıı tüketim, Yıllık yüzde deiim*) 17,9 17,7 17,2 17,4 16,2 16,0,6 16,1,4,2 13,2 11,0,5,5 9,5,0,4,2 9,1 8,7 6,2 12,7 13,0 12,8 12,5 5,0 4,7 3,9 3,4 3,6 2,3 0,0 Tem.07 Eyl.07 Kas.07 Oca.08 Mar.08 May.08 Tem.08 Eyl.08-0,1-1,8 Kas.08-4,0-5,0 Reel deiim Nominal deiim (*) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
5,1 17,9 17,7 17,7 17,7 16,2 16,6 16,0 16,5,6,9 17,2 1 16,1,1 17,4 16,6,4 14,7,2 14,8 13,2 12,4 12,7 13,0 12,8,8 12,5,2 9,3 2,1 3,6 25,0,0,0,0 5,0 0,0 Tem.07 Eyl.07 Kas.07 Oca.08 Mar.08 May.08 Tem.08 Eyl.08 Kas.08 Grafik.4 - Tüketimdeki nominal gelimeler (Gıda-dıı tüketim, Yıllık yüzde deiim*) Akaryakıt istasyonları ve kuyumcular dahil Akaryakıt istasyonları ve kuyumcular hariç (*) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0 Grafik.5 - Üçer aylık dönemler itibariyle tüketimdeki reel gelimeler, % 8,7 7,0 4,7 2,3 2,6 2,7 1,4 0,0 0,2-0,7 Gıda Gıda dıı Toplam 1,1-4,0-6,0-4,0-5,1-8,0 -,0-7,9 08 Q1 08 Q2 08 Q3 08 Q4 08 Yıllık
Grafik.6 -yeri gruplarına göre tüketimdeki nominal gelimeler 35,0 30,0 25,0 29,8 23,9 25,3 (Aralık 08 itibariyle yıllık yüzde deiim*),0 19,3 19,5,0,0 5,0,9,8,5 7,7 6,7 6,1 2,9-0,7,7-9,6 0,0-5,0 -,0 -,0 Altın Sigorta Yapı malzemeleri Telekomünikasyon Seyahat acentaları&taımacılık Gıda&içki&tütün Beyaz eya&bilgisayar Araç servis&yedek parça Çeitli mal&hizmetler Akaryakıt Mobilya Giyim Lokanta&otel Salık yeri gruplarına göre yıllık tüketim artıları Ortalama yıllık tüketim artıı (*) 12 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
5 0-5 - 5 0-5 Giyim Mobilya 5 0 35 30 25 5 0 Grafik.7a -yeri gruplarına göre tüketimdeki nominal gelimeler* Beyaz eya & bilgisayar Yapı malzemeleri (*) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
33 28 23 18 13 8 30 0 - - Salık Seyahat acentası & taımacılık 25 5 0 25 5 0 Grafik.7b -yeri gruplarına göre tüketimdeki nominal gelimeler* Akaryakıt Araç servis & yedek parça (*) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
40 35 30 25 35 30 25 Telekomünikasyon Kuyumcular 35 5 0-5 - 30 25 Grafik.7c -yeri gruplarına göre tüketimdeki nominal gelimeler* Lokanta & oteller Sigorta (*) 3 aylık hareketli ortalamalardan elde edilen endeks deerlerinden hesaplanmıtır.
Tablo.2 - e.t.t.e endeks deerleri (aylık) Ocak ubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Austos Eylül Ekim Kasım Aralık e.t.t.e gıda endeks deerleri 06 0,00 0,67 3,91 2,70 6,25 113,30 16 7,05 118,53 07 99,69 113,57 116, 118,27 122,28 124, 124,83 121 132,49 130,97 130,70 136,49 08 127,33 131,24 135,96 135,57 137,65 138,62 141,58 142,74 146,61 133,19 137,36 132,80 e.t.t.e gıda-dıı endeks deerleri 06 0,00 5,73 111,26 1,03 113,14 111,83 9,60 8,19 1,09 07 2,06 112,09 1,76 118,17 126,32 129,28 129,43 129,87 129,19 128,00 129,19 129,52 08 123,34 125 129,73 135,33 141, 146,19 147,23 144,05 142,16 135,69 134,79 130, e.t.t.e toplam endeks deerleri 06 0,00 4,85 9,96 8,75 112,00 112,18 1, 8,18 116, 07 1,88 112,74 116,11 118,39 125,83 128,61 128,83 129,55 129,87 128,89 129,63 131,45 08 124,63 128,03 131,11 135,66 140,84 145, 146,72 144,39 143,37 135,80 135,80 131,31
140 135 130 125 1 1 1 5 0 95 e.t.t.e aylık bülten Haz.06 Tem.06 Au.06 Eyl.06 Eki.06 Kas.06 Ara.06 Oca.07 ub.07 Mar.07 Nis.07 May.07 Tem.07 Eyl.07 Kas.07 Oca.08 Mar.08 May.08 Tem.08 Eyl.08 Kas.08 Grafik.8 - e.t.t.e endeks deerleri (3 aylık hareketli ort.) "e.t.t.e" endeks deerleri (toplam tüketim) "e.t.t.e" endeks deerleri (toplam tüketim, reel)
e.t.t.e tüketim endeksi yöntemi-1 Endeks hesabında temel veri kaynaı, Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından derlenen kredi ve banka kartlarına ilikin bilgilerdir. Veri kaynaı, tüketici ya da firma beyanlarına deil, tüketicinin Türkiye nin dört tarafına daılmı 1 milyon civarında iyerini kapsayan geni bir firma aından kartla ödemesini yaptıı fiziki alıveri bilgisine (efektif talebe) dayanmaktadır. Endeks, tüketicinin taıt alımı ve kira giderleri ile ilgili tüketim eilimlerini yansıtmamaktadır. Çünkü, doası gerei bu tür mal ve hizmet alımlarında temel ödeme aracı kredi kartı deil, nakit, tüketici kredisi vb. ödeme araçlarıdır. Harcamaların gruplandırılmasında, kart irketleri tarafından Standart Endüstriyel Sınıflandırma (SIC) sisteminden türetilmi iyeri kategori kodları esas alınmaktadır. yeri kategori kodları ile Bireysel Tüketim Sınıflaması (COICOP) nda belirlenen sektörel ayırım arasında bire bir örtüme sözkonusu deildir. Tüketimdeki reel gelimelerin görülebilmesi açısından enflasyondan arındırma ileminde COICOP sınıflandırmasına göre; gıda için 011, 012, 021 ve 022 harcama kalemlerine ilikin TÜFE deerleri; gıda-dıı için 01, 02, 04, 071 harcama kalemleri hariç TÜFE deerleri; toplam tüketim için ise 04 ve 071 harcama kalemleri hariç TÜFE deerleri kullanılmaktadır.
e.t.t.e tüketim endeksi yöntemi-2 ibt = {(kait/gs) / (kais/gs)} veya ibt = {kait / kais} ilem baına tutar, ibt kart baına tutar, kbt kbt = {(kait/gs) / ks} iyeri baına tutar, isbt isbt = {(kait/gs) / kayis} pos baına tutar, pbt pbt = {(kait/gs) / pts} kartlı alıveri ilem tutarı, kait Endeks deeri = (Cari dönem deeri / Baz dönem deeri ) * 0 e.t.t.e = {endeks deerleri (ibt + kbt + isbt + pbt) / 4} kartlı alıveri ilem sayısı, kais kart sayısı, ks kartlı alıveri yapılan iyeri sayısı, kayis Endeks deerleri, aylık, üç aylık ve on iki aylık hareketli ortalamalar alınarak üç ayrı ekilde hesaplanmaktadır. pos terminali sayısı, pts aylık normal gün sayısı, gs
Bu bülten aylık olarak yayımlanmakta olup, ercan.turkan@tcmb.gov.tr mail adresinden mesaj yollanmak suretiyle edinilebilir. Bu bültende sonuçları aylık olarak paylaılan tüketim endeksi hakkında detaylı bilgi için aaıdaki dökümanlara bakılabilir: 1) Ercan Türkan, Özel tüketim talebinin izlenmesinde kartlı alıveri: Yeni bir tüketim endeksi önerisi (e.t.t.e), Haziran 08 (TCMB internet sayfası, www.tcmb.gov.tr). 2) Ercan Türkan, Özel tüketim talebinin izlenmesinde kartlı alıveri: Yeni bir tüketim endeksi önerisi (e.t.t.e), (Türkiye Bankalar Birlii nde 28 Kasım 07 tarihinde yapılan sunu, www.tbb.org.tr). Bu bülten bilgilendirme amaçlı olup, içinde yer alan bilgilere dayanarak verilecek yatırım ya da benzeri kararların sonuçlarından yazar sorumlu tutulamaz. Bu bültende ve bültenin dayandıı makale ile sunuta ileri sürülen görüler yazarına ait olup, kurumunu balayıcı nitelik taımaz. e.t.t.e nin hesaplanmasında kullanılan ve yukarıdaki dökümanlarda tanıtılan metodolojinin tüm hakları saklıdır. Yazarın yazılı izni olmaksızın kısmen ya da tamamen kopyalama veya baka bir suretle kullanılamaz.