Genel Yay n S ra No: 163 2010/5 Cep Kitapl : LIV ISBN No: 978-605-5614-29-4 Yay na Haz rlayan Av. Celal Ülgen - Av. Coflkun Ongun Kapak Can Eren Tasar m / Uygulama Referans Ajans Tel: +90.212 347 32 47 e-mail: info@referansajans.com Bask Sanat Matbaac l k Medya ve Reklam Hizm. San. Tic. Ltd. fiti. Hattat Halim Sokak No:13 Balmumcu - Befliktafl / stanbul Tel: +90.212 267 04 23 e-mail: as@sanatmatbaacilik.com Birinci Bas m: Mart 2010 stanbul Barosu Yönetim Kurulu Karar yla 1.000 adet bas lm flt r.
stanbul Barosu TÜRK T CARET KANUNU TASARISI ile DEN Z T CARET HUKUKUNA GET R LEN DE fi KL KLER N DE ERLEND R LMES 7 Kas m 2009 T.C. MarmaraÜniversitesi Haydarpafla Yerleflkesi STANBUL BAROSU YAYINLARI stiklal Caddesi Orhan Adli Apayd n Sokak 1. Baro Han Beyo lu / stanbul Tel: (0212) 251 63 25 (pbx) Faks: (0212) 293 89 60 dergi@istanbulbarosu.org.tr
Ç NDEK LER Yay n Kurulu ndan... 7 Aç l fl... 9 Av. Esin HAT PO LU... 9 Av. Muammer AYDIN... 9 Birinci Oturum... 17 Prof. Dr. Rayegan KENDER... 19 Prof. Dr. Samim ÜNAN... 21 Doç. Dr. Emine YAZICIO LU... 36 Av. Dr. Hac KARA... 51 Soru - Yan t... 75 kinci Oturum... 89 Av. Esin HAT PO LU... 91 Prof. Dr. Dr. Selçuk DEM RBULAK... 91 Prof. Dr. Fehmi ÜLGENER... 91 Av. lyas KAM LO LU... 104 Doç. Dr. P nar AKAN... 143 Soru - Yan t... 159
STANBUL BAROSU DEN ZC L K VE DEN Z HUKUKU KOM SYONU Divan Baro Baflkan Koordinatör Baflkan Baflkan Yard mc s Sekreter Ad Av. MUAMMER Prof.Dr.Dr. SELÇUK Av. Dr. HACI Av. LYAS Av. ES N Av. SA ME Av. AYKUT Doç.Dr.Av. PINAR Av. EMEK Av. LHAN Av. HAKAN Av. ERTAN Stj.Av. SELÇUK Soyad AYDIN DEM RBULAK KARA KAM LO LU HAT PO LU DALYAN ERDO AN AKAN ÖZTÜRK AYDIN MURAN MANTAfi ESENYEL
Deniz Hukuku Ülkemizde ilk Deniz Ticaret Kanunu 1864 te yürürlü e giren Ticareti Bahriye Kanunu dur. Cumhuriyet in ilan yla birlikte 65 y l sonra 2. Deniz Ticaret Kanunumuz 1929 y l nda yürürlü e girmifltir. Yürürlükteki 6762 say l Ticaret Kanunumuzun 4. kitab deniz ticaretine ayr lm flt r, Ancak 1956 tarihinden beri yürürlükte olan Ticaret Kanununun di er hükümleri gibi deniz ticaretine dair hükümleri de zamanla eskimifl ve gereksinimleri karfl layamaz hale gelmifltir. Bunun yan s ra de iflen ve geliflen toplum dinamikleri ve uluslararas ticaret koflullar yeni bir Ticaret Kanunu haz rlanmas n gerektirmifltir. Deniz Hukuku alan nda yay mlanm fl pek az yay n var. Meslektafllar m z bu konuda s k s k yay n istemlerini bizlere iletiyorlar idi. Bu kitap vesilesiyle bir bak ma bu istemi de karfl lam fl oluyoruz. stanbul Barosu Denizcilik ve Deniz Hukuku Komisyonu nu bu etkinli inden dolay kutluyoruz. Kitab n Ticaret Yasas Tasar s n gelifltirece- ine inan yoruz. Yeni bir yay nda buluflmak umuduyla Av. Celal ÜLGEN Yay n Kurulu Baflkan
STANBUL BAROSU & MARMARA ÜN VERS TES TÜRK T CARET KANUNU TASARISI ile DEN Z T CARET HUKUKUNA GET R LEN DE fi KL KLER N DE ERLEND R LMES PANEL 7 Kas m 2009 T.C Marmara Üniversitesi Haydarpafla Yerleflkesi
Av. ES N HAT PO LU De erli Hocalar m z, k ymetli misafirlerimiz, panelimize hofl geldiniz. Teknik bir gecikmeden dolay çok özür diliyoruz. Öncelikle kendimi tan tmak istiyorum. stanbul Barosu Denizcilik ve Deniz Hukuku Komisyonu Genel Sekreteriyim. fiimdi aç l fl konuflmas n yapmak üzere hiç vakit kaybetmeden stanbul Barosu Baflkan m z Say n Av. Muammer Ayd n kürsüye davet ediyorum. Av. MUAMMER AYDIN ( stanbul Barosu Baflkan ) Say n kat l mc lar, De erli Meslektafllar m; stanbul Barosu nun yapt panelleri takip eden ve bu panellerin takibiyle kendilerine sertifika verece imiz arkadafllar m z var. Dolay s yla yapt m z bu etkinlikler gerçekten takip edildi inde özellikle genç meslektafllar - m za çok önemli bilgiler katacak durumda. Bunlardan birisini de bugün stanbul Barosu Denizcilik ve Deniz Hukuku Komisyonu gerçeklefltiriyor. Kuruldu u günden beri gerçekten önemli konulara de inen, bunlar hayata geçiren, bununla ilgili fark ndal k yaratan ve bilgilerimizi tazeleyen Komisyon Baflkan ve arkadafllar m za teflekkürü bir borç biliyorum. Türk Ticaret Kanunu Tasar s di er temel yasalarda oldu u gibi özellikle Avrupa Birli iyle ilgili uyum yasalar çerçevesinde birtak m de ifliklik ihtiyaçlar do rultusunda yap lan çal flmalarla belli noktalara getirildi ve Türk Ticaret Kanunu Tasar s n n bir bölümü de bildi iniz gibi Deniz Ticaret Kanunuyla ilgili. Ülkemizde ilk Deniz Ticaret Kanunu
10 stanbul Barosu Yay nlar 1864 te yürürlü e giren Ticareti Bahriye Kanunu, o günkü ad yla Kanunnameyi Hümayunu Ticareti Bahriye. Bundan 65 y l sonra 1897 tarihli Alman Ticaret Kanunun 474. maddesinden bafllayan flekilde 4. kitab n n hemen hemen tamam iktibas suretiyle 2. Deniz Ticaret Kanunumuzun 1929 y l nda yürürlü e girmifl olmas yla Cumhuriyet döneminin ilk ve önemli kanunlar ndan birisi olarak hayat m za girmifltir. Yürürlükteki 6762 Say l Ticaret Kanunumuzun 4. kitab deniz ticaretine ayr lm flt r, ancak 1956 tarihinden beri yürürlükte olan Ticaret Kanununun di er hükümleri gibi deniz ticaretine dair hükümleri de zamanla eskimifl ve gereksinimleri karfl layamaz hale gelmifl ve bunun yan s ra de iflen toplum ihtiyaçlar ve uluslararas ticaretle yeni bir Ticaret Kanunu haz rlanmas ihtiyac da do mufltur. Bu ba lamda sözlerimin bafl nda da söyledi im gibi bir Ticaret Kanunu Tasar s haz rland ve bunun içerisinde de deniz ticaretiyle ilgili yeni bir bab, yeni bir kitap içinde yer ald. Tabii bu de iflikliklerin Avrupa Birli inin ekonomik, ticari ve siyasi bir güç olmas n n yan s ra maddi hukuk sahas nda da kurallar koyan bir topluluk haline gelmesi önemli bir faktör olarak karfl m za ç kmaktad r. Avrupa Birli i hukuku özellikle ticaret flirketleri, sermaye piyasas ve ticari iflletme alanlar nda deniz, kara ve hava tafl mac l yla, sigorta konular nda kendisini hissettirecek düzeye ulaflm flt r. Her ne kadar baz konularda elefltirsek de, bazen çifte standartta bulunduklar n bilsek de, dünyayla entegrasyon aç s ndan Avrupa Birli i hukukunun da hukukumuzu etkileyebilece ini gözden kaç rmamak gerekiyor.
TTK Tasar s ve Deniz Ticaret Hukuku 11 Bu nedenle 5 y l süren bir çal flma neticesinde haz rlanan Türk Ticaret Kanunu Tasar s ilk kez 28 fiubat 2005 tarihinde kamuoyunun bilgi ve de erlendirmesine sunulmufltur. Tasar 1353 madde ve 2 de geçici maddeden oluflmaktad r. 5 ay gibi k sa süren bir de erlendirme sonras nda taslak 9 Ekim 2005 tarihinde Baflbakanl a gönderilmifltir. 15 Kas m 2005 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanl nca Adalet Komisyonu Baflkanl na havale edilen Türk Ticaret Kanunu Tasar s Adalet Komisyonunun 01 Aral k 2005 tarihli toplant s nda ayr nt l bir çal flmayla alt komisyonda de erlendirmeye al nm flt r. Tasar 02 Aral k 2005 tarihinde kamu kurum ve kurulufllar na, üniversitelere, Türkiye Odalar ve Borsalar Birli ine, Ticaret ve Sanayi Odalar na, ticaret borsalar na, Deniz Ticaret Odalar na ve barolara, di er ilgili sivil toplum kurulufllar na ve örgütlerine gönderilmifl, görüfllerinin bildirilmesi istenmifltir. Öngörülen bu 6 ayl k süre sonunda alt komisyon ilgili kurulufllar taraf ndan sunulan görüfllerden faydalanarak çal flmalar n bitirmifltir. Bu arada o tarih itibariyle yine stanbul Barosu da bu tasar n n, yani Türk Ticaret Kanunu Tasar s ve içindeki deniz ticaretiyle ilgili hükümleri de kastederek söylüyorum, bu tasar n n o tarih itibariyle eksik yönlerini, aksak yönlerini ve stanbul Barosunun görüfllerini de içeren bir panel yapm flt k o tarihte, bu panelle ilgili kitab m z da çok k sa bir sürede basarak hem Türkiye Büyük Millet Meclisindeki bütün milletvekillerine gönderdik, hem de komisyondaki kiflileri bilgilendirmek amac yla Türkiye Barolar Birli i-
12 stanbul Barosu Yay nlar ne, di er barolara, üniversitelere bu görüfllerimizi gönderdik. Komisyon ilgili kurulufllar taraf ndan sunulan bu görüfllerden faydalanarak çal flmalar n bitirdi. Tasar n n son flekliyse Adalet Komisyonu taraf ndan 2006 Ekim ay nda görüflmeye bafllanmas hedeflenmiflse de, geçen y l meclis gündemine al nabildi ve bir k s m baz maddelerin görüflülmesine müteakip de ara verildi. Tahminimiz yeni yasama döneminde Ticaret Kanunu Tasar - s yla ilgili görüflmelere yeniden bafllan - lacakt r. Türk Ticaret Kanunu Tasar s gerekçesinde belirtilen deniz ticaret ve sigorta hukukunda yap lan temel de iflikliklere de inmek istiyorum. Bunlar n bafll calar flunlar: 1. Öncelikle Türk Ticaret Kanunu bafllang ç ve son hükümleri hariç 5 kitaptan oluflmaktayken önceden yeni Türk Ticaret Kanunu 6 kitaptan oluflmaktad r. Eklenen yeni kitap tafl ma hukukuna iliflkindir. 2. Navlun sözleflmelerine iliflkin hükümlerde hem 1968 Visby Protokolü kurallar, hem de 1978 Hamburg kurallar müfltereken kullan lm flt r. 3. Deniz yoluyla yolcu tafl malar nda 2002 Atina Sözleflmesi hükümleri aynen al nm flt r. 4. Deniz kazalar bak m ndan York Anwers Kurallar nda 1974 ve 1994 y llar nda yap lan de ifliklikler temel olarak al nm flt r. 5. Çatmada 1910 tarihli Brüksel Sözleflmesi hükümleri esas al nm flt r. 6. Türk Ticaret Kanununda yer alan kurtarma ve yard m kurtarma bafll alt nda düzenlenmifl ve bu düzenlemede 1989 Londra
TTK Tasar s ve Deniz Ticaret Hukuku 13 Sözleflmesi ve 2 no.lu eki esas al nm flt r. 7. Gemi alacakl s haklar düzenlenirken kanuni rehin hakk ve imtiyaz bak m ndan 1993 Cenevre Sözleflmesi ihtiyati haciz bak m ndansa 1999 Cenevre Sözleflmesi hükümleri esas al nm flt r. 8. Deniz ticaretini düzenleyen 5. kitab n 7. k sm nda deniz alacaklar bak m ndan özel cebri icra hükümleri getirilmifltir. 9. Türk Ticaret Kanununda yer almayan gemi kiras Frans z, Hollanda ve Türk Borçlar Kanunundaki kira hükümleri esas al narak düzenlenmifl ve yeni hükümler eklenmifltir. 1 0. Türk Ticaret Kanununda bulunmayan zaman zaman üzerine kiralama -time charter- yani Frans z hukukundaki düzenlemeler esas al narak yeni düzenlemelere gidilmifltir. 11. Sigortayla ilgili genel hükümlerden sonra özel sigorta türleri düzenlenmifltir. 12. Yang n, zirai sigorta ve deniz sigortas na dair hükümler tamamen yürürlükten kald r lm flt r. 13. Sigorta zarar, yani mal ve sorumluluk sigortas ve can sigortas, hayat sigortalar, sa l k ve hastal k, kaza sigortalar gibi bafll k alt nda düzenlemeler gerçeklefltirilmifltir ve son olarak da sorumluluk sigortalar nda madde 1456 da zarar görenin do rudan do ruya sigortac ya dava hakk kabul edilmifltir. fiunu önemle belirtmek gerekiyor ki, AB ye uyum yasalar çerçevesinde ç kart lan Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu uygulamalar nda ciddi sorunlar
14 stanbul Barosu Yay nlar yaflanm flt r. Ticaret Kanunu Tasar s hakk nda da bu endiflelerin tekrar gündeme geldi i görülmektedir. stanbul Barosu olarak Türk Ticaret Kanunu Tasar s yla ilgili baz de erlendirmelerimiz oldu unu ifade etmifltim. Bunlardan önemli bir k sm da özellikle avukat meslektafllar m z n denetleme hususunda mali denetlemenin d fl nda, hatta mali denetlemeyi yapanlarla birlikte hukuki denetleme yapan olarak da burada yer almalar gerekti i hususuydu. Bununla ilgili Say n Hocam z bizi k rmayarak stanbul Barosuna davet etmifltim, kendisiyle gerekli görüflmeleri yapt k, ancak kendisini ikna etme flans m z olmam flt. Sadece ben ikna olmad m, ama karfl da ç kmayaca m demiflti, ama kendisinin içine dahil etmedi i hükümleri komisyonun do rudan do ruya dahil etme flans olmad n da biliyoruz. Ancak, Türk Ticaret Kanunu Tasar s n n Meclisteki görüflmelerinin de stanbul Barosu olarak takibimizde olaca n bir kez daha belirtmek istiyorum. Oradaki özellikle milletvekilleri arac l yla, önergelerle belki avukatlar n da anonim flirketlerdeki denetlemede hukuki denetleme k sm nda yer almas gerçekleflebilir ve meslektafllar m za zaten yapt klar bu görevler nedeniyle yeni ifl alanlar açma noktas nda, yeni görev alanlar açma noktas nda da stanbul Barosu olarak faydam z dokunabilir diye düflünüyorum. Bu nedenle de tasar henüz yasalaflmadan birtak m de iflikliklere u ram fl olmas da bu stanbul Barosu olarak bizim kayg lar m z art rmaktad r. Bu nedenle önceki yasalaflma süreçlerinde yaflananlardan ders al narak ülkemiz deniz ticaret sektörünün gereksinim-
TTK Tasar s ve Deniz Ticaret Hukuku 15 lerini en iyi flekilde karfl layacak bir Ticaret Kanununun yürürlü e konulabilmesi için stanbul Barosu olarak her türlü katk y vermeye haz r oldu umuzu bir kez daha ifade etmek istiyorum ve bu panelin gerçekleflmesine katk veren de erli meslektafllar ma baflta teflekkür etti im gibi bugün bu panelin gerçeklefl-mesinde bize katk veren, bizleri ayd nlatacak olan de erli hocalar ma da flükranlar m sunuyorum, sevgi ve sayg lar m sunuyorum. Beni dinledi iniz için hepinize teflekkür ediyorum. Av. ES N HAT PO LU Say n Baro Baflkan m za de erli konuflmas için teflekkür ediyoruz. 1. Oturumu bafllatmak üzere 1. Oturum Baflkan Say n Hocam z Prof. Dr. Rayegan Kender i davet ediyoruz.