TÜRKİYE EKONOMİSİ NDE GÜNCEL EĞİLİMLER VE GENEL GÖRÜNÜM

TÜRKİYE EKONOMİSİ NDE GÜNCEL EĞİLİMLER VE GENEL GÖRÜNÜM 8 Eylül 216

Sunum Akışı I. İktisadi Faaliyet II. Dış Denge III. Enflasyon IV. Parasal ve Finansal Koşullar V. Genel Görünüm 2

İKTİSADİ FAALİYET 3

GSYH yılın ilk çeyreğinde büyümeye devam etmiştir. Yıllık Büyümeye Katkılar (Yüzde Puan) 1 8 Nihai Yurt İçi Talep Net İhracat Stok Değişimi GSYİH 6 4 2-2 - 4-6 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 213 214 215 216 Kaynak: TÜİK. 4

İlk çeyrekte dönemlik büyüme son yıllardaki eğilimine yakın seyretmiştir. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (Mevs. Ard., Sabit Fiyatlarla, Milyon TL) 35 33 31 Çeyreklik: %,9 29 27 25 23 Çeyreklik: % 1,7 21 19 17 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 16 Kaynak: TÜİK. 5

Yılın ikinci çeyreğine dair göstergeler ise ekonomide ivme kaybına işaret etmiştir. 15 İş Koşulları Endeksi (Endeks < : Büyüme Eğilimi Ortalamanın Altında) 6 1 5-5 -1-15 -2 Büyüme Devreleri GSYİH (dönemlik yüzde değişim, sağ eksen) 4 2-2 -4-6 -25 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216-8 Kaynak: Kendi hesaplamalarımız. 6

13 125 12 115 11 15 İkinci çeyrekteki yavaşlamanın iç talep kaynaklı olduğu görülmektedir. Sanayi Üretim Endeksi (Mevsimsellikten Arındırılmış, 21=1) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 211 212 213 214 215 216 Kaynak: TÜİK. 135 13 125 12 115 11 15 1 135 13 125 12 115 11 15 1 Altın Hariç İhracat Miktar Endeksi (Mevsimsellikten Arındırılmış, 21=1) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 211 212 213 214 215 216 Perakende Satış Endeksi (Mevsimsellikten Arındırılmış, 21=1) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 211 212 213 214 215 216 Kaynak: TÜİK. Kaynak: TÜİK. 7

512 912 113 513 913 114 514 914 115 515 915 116 516 51 91 111 511 911 112 512 912 113 513 913 114 514 914 115 515 915 116 516 İktisadi faaliyetteki yavaşlamanın iş gücü piyasasına da yansımaları olmuştur. 38 Tarım Dışı İstihdam (15+ Nüfusa Oranla, %) 15 İşsizlik Oranları (Yüzde) İşsizlik Oranı Tarım Dışı İşsizlik Oranı 37 36 35 13 11 12.2 1.2 34 9 33 7 Kaynak: TÜİK. Kaynak: TÜİK. 8

Sinyaller, ekonomideki ivme kaybının üçüncü çeyrekte de sürdüğü yönündedir. PMI Üretim PMI İstihdam 6 58 58 56 56 54 54 52 5 52 5 48 48 46 46 44 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 44 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 211 212 213 214 215 216 211 212 213 214 215 216 *Temmuz ve Ağustos ayı aritmetik ortalamasıdır. Ağırlıklı olarak ayın ilk 15 gününe ait cevaplardan hesaplanmaktadır. Kaynak: İSO. 9

Sinyaller, ekonomideki ivme kaybının üçüncü çeyrekte de sürdüğü yönündedir. Otomobil ve Beyaz Eşya Satışları (Bin Adet, Mevsimsellikten Arındırılmış) Hafif Ticari Araç Satışları (Bin Adet, Mevsimsellikten Arındırılmış) 7 65 3 65 6 6 25 55 2 5 55 45 15 4 35 3 25 Otomobil Beyaz eşya (sağ eksen) 5 45 1 5 2 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 21 211 212 213 214 215 216 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 21 211 212 213 214 215 216 *Temmuz ayı verisidir. *Temmuz ayı verisidir. Kaynak: OSD, BESD. Kaynak: OSD. 1

112 512 912 113 513 913 114 514 914 115 515 915 116 516 112 412 712 112 113 413 713 113 114 414 714 114 115 415 715 115 116 416 716 Tüketici güveni hızla iyileşirken reel kesim güveni bozulmuştur. Tüketici Güven Endeksleri Reel Kesim Güven Endeksleri 13 85 11 115 12 8 15 11 11 1 9 8 7 6 75 7 65 6 1 95 9 85 8 Hizmet sektörü güven endeksi 15 1 95 9 85 8 5 Bloomberg HT TÜİK-TCMB (sağ eksen) 55 75 Reel kesim güven endeksi Perakende ticaret sektörü güven endeksi 75 4 5 7 İnşaat sektörü güven endeksi 7 Kaynak: TÜİK, TCMB. 11

DIŞ DENGE 12

İhracatın ana eğilimi yılın ilk yarısında güçlü bir seyir izlemiştir. 135 Altın Hariç İhracat Miktar Endeksi (Mevsimsellikten Arındırılmış, 21=1) 13 125 12 115 11 15 1 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 211 212 213 214 215 216 Kaynak: TÜİK. 13

3/7 7/7 11/7 3/8 7/8 11/8 3/9 7/9 11/9 3/1 7/1 11/1 3/11 7/11 11/11 3/12 7/12 11/12 3/13 7/13 11/13 3/14 7/14 11/14 3/15 7/15 11/15 3/16 7/16 İhracat büyümesini büyük ölçüde Avrupa Birliği ekonomilerinin artan talebi sürüklemiştir. 65 Avrupa Birliği ne İhracat (12-Aylık Birikimli, Milyar Euro) 6 55 5 45 4 35 3 Kaynak: TÜİK. 14

AB bölgesi talebindeki olumlu seyir yılın üçüncü çeyreğinde de sürmektedir. Seçilmiş Ülkelere İhracat (Altın hariç, İş Günleri ile Düzeltilmiş, Yıllık Yüzde Değişim) 1. Çeyrek 2. Çeyrek Temmuz Ağustos* 2 1 1.4 8.3 5. 9.8 7.5 8.1 11.2-1 -12.7-9.8-1.6-2 Fransa Almanya İtalya İngiltere ABD Kaynak: TÜİK. * TİM geçici verileri kullanılmıştır. 15

Jeopolitik gerginlikler ise komşu ülkelere ihracat imkânlarını sınırlamaktadır. Seçilmiş Ülkelere İhracat (İş Günleri ile Düzeltilmiş, Yıllık Yüzde Değişim) 1. Çeyrek 2. Çeyrek Temmuz Ağustos* 3 2 17.9 24. 1-1 -2-3 -15.1-14.1-15.9-19.1-7.8-27.5-4 -5-6 -7-55.4-57. Rusya S. Arabistan Irak İran B.A.E. Kaynak: TÜİK. * TİM geçici verileri kullanılmıştır. 16

Rusya Irak İtalya Fransa Almanya İngiltere Hollanda İran Toplam Rusya Irak İtalya Fransa Almanya İngiltere Hollanda İran Toplam Turizm sektöründeki daralma cari denge görünümünü olumsuz etkilemektedir. Ülkelere Göre Turist Sayıları (Yıllık Yüzde Değişim) Ocak-Haziran 6 Haziran 7-2 -2-4 -6-8 -56-5 -34-27 -27-24 -26-4 -6-8 -71-62 -5-44 -33-35 -41-1 -86-1 -93 Kaynak: TÜİK. 17

1/1 4/1 7/1 1/1 1/11 4/11 7/11 1/11 1/12 4/12 7/12 1/12 1/13 4/13 7/13 1/13 1/14 4/14 7/14 1/14 1/15 4/15 7/15 1/15 1/16 4/16 7/16 Petrol fiyatlarının cari denge üzerindeki olumlu etkisi önümüzdeki dönemde de sürebilecektir. 65 Enerji İthalatı (12-Aylık Birikimli, Milyar Euro) 55 45 35 25 15 5-5 Kaynak: TÜİK.. 18

Cari açıkta 211 yılından bu yana gözlenen iyileşme eğilimi devam etmektedir. 1 Cari İşlemler Dengesi (CİD) (12-Aylık Birikimli, Milyar Euro) -1-2 -3-4 -5-6 -7-8 -9 CİD CİD (Altın hariç) CİD (Altın ve enerji hariç) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 21 211 212 213 214 215 216 Kaynak: TÜİK. 19

ENFLASYON 2

8.13 1.13 12.13 2.14 4.14 6.14 8.14 1.14 12.14 2.15 4.15 6.15 8.15 1.15 12.15 2.16 4.16 6.16 8.16 Enflasyon son aylarda işlenmemiş gıda ve tütün ürünleri kaynaklı olarak dalgalanmıştır. 1. 9.5 9. 8.5 TÜFE ve İGTD (Yıllık Yüzde Değişim) 8. 7.5 7. 8.5 7.57 6.5 6. 5.5 TÜFE İşlenmemiş Gıda ve Alkol Tütün Hariç TÜFE 5. Kaynak: TÜİK. 21

8.14 1.14 12.14 2.15 4.15 6.15 8.15 1.15 12.15 2.16 4.16 6.16 8.16 Çekirdek enflasyonda ise iyileşme devam etmektedir. 11 TÜFE ve Çekirdek Enflasyon (Yıllık Yüzde Değişim) TÜFE H I 1 9 8 7 6 5 Kaynak: TÜİK. 22

8.13 11.13 2.14 5.14 8.14 11.14 2.15 5.15 8.15 11.15 2.16 5.16 8.16 Çekirdek enflasyonun ana eğilimi enflasyondaki mevcut düzeylerin altında seyretmektedir. 16 Çekirdek Enflasyon Eğilimi (Mevs. Ard. Aylık Yüzde Değişim, 3-Aylık Ortalama, Yıllıklandırılmış, Yüzde) 14 H I 12 1 8 7.67 7.25 6 4 Kaynak: TÜİK. 23

12/1 6/11 12/11 6/12 12/12 6/13 12/13 6/14 12/14 6/15 12/15 6/16 12/16 Yıllık enflasyon üzerindeki döviz kuru etkileri kademeli olarak zayıflamaktadır. 4 Yıllık Enflasyon Üzerindeki Döviz Kuru Etkisi (Yüzde Puan) 3 2 1-1 -2 Kaynak: Kendi hesaplamalarımız. 24

11.9 3.1 7.1 11.1 3.11 7.11 11.11 3.12 7.12 11.12 3.13 7.13 11.13 3.14 7.14 11.14 3.15 7.15 11.15 3.16 7.16 Ancak enflasyon beklentileri halen hedefin üzerinde seyretmektedir. Sabit Panel ile Enflasyon Beklentileri Temmuz 216 Ağustos 216 Dönemler Arası Fark 216 Yıl Sonu TÜFE Enflasyonu 7.81 8.2.39 Gelecek 12 Aylık TÜFE Enflasyonu 7.61 7.61. Gelecek 24 AylıkTÜFE Enflasyonu 7.2 7.15.13 İYA Gelecek 12 Aylık TÜFE Enflasyonu* 9.3 9.18.15 * Temmuz ve Ağustos 216 anketlerinde cevap veren katılımcıların beklentilerinin aritmetik ortalamasıdır. Enflasyon Beklentileri (Tüm Katılımcılar) 9 8 12 Ay 24 Ay Hedef 7.61 7 7.16 6 5 4 Kaynak: TCMB. 25

615 915 1215 316 616 916 1216 317 617 917 1217 318 618 918 1218 319 619 Yüzde Enflasyonun 217 sonunda yüzde 6 ya düşmesi öngörülmektedir. Temmuz 216 Enflasyon Raporu Tahminleri 12 Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Çıktı Açığı 12 1 Kontrol Ufku 1 8 8 6 6 4 4 2 2-2 -2 Kaynak: TCMB. 26

Parasal ve Finansal Koşullar 27

4/7 11/7 18/7 25/7 1/8 8/8 15/8 22/8 29/8 5/9 4/7 11/7 18/7 25/7 1/8 8/8 15/8 22/8 29/8 5/9 4/7 11/7 18/7 25/7 1/8 8/8 15/8 22/8 29/8 5/9 4/7 11/7 18/7 25/7 1/8 8/8 15/8 22/8 29/8 5/9 Temmuz ortasındaki gelişmelerin finansal piyasalar üzerindeki olumsuz etkisi kısmen giderilmiştir. 9.8 9.6 9.4 9.2 9. 8.8 8.6 8.4 8.2 8. Türkiye 2 Yıllık Devlet Tahvil Getirisi 9.6 8.98 8.6 3 29 28 27 26 25 24 23 22 21 2 222 289 Türkiye 5 Yıllık CDS 244 3.1 3.5 3. 2.95 2.9 2.85 2.8 2.88 3.9 Dolar/TL Kuru 2.95 85 825 8 775 75 725 7 675 65 82825 BIST 1 Endeksi 71595 77792 28

1.15 3.15 5.15 7.15 9.15 11.15 1.16 3.16 5.16 7.16 Enflasyon beklentilerinin artmasıyla reel faizlerdeki yükselişin de bir bölümü geri alınmıştır. 6 Türkiye nin İki Yıllık Reel Faizi* 12 5 4 11 1 9 3 8 2 7 6 1 Reel Faiz Gösterge Faiz (sağ eksen) 5 4 *2 yıllık devlet tahvili getirilerinden TCMB Beklenti Anketi nden alınan önümüzdeki 2 yıla ait TÜFE enflasyon beklentisinin çıkarılmasıyla hesaplanmıştır. 29

115 315 515 715 915 1115 116 316 516 716 Getiri eğrisi tüm vadelerde yukarı kaymış; sonrasında kısa vadeli faizlerde geri dönüş olmuştur. 1. Getiri Eğrisi (Yüzde) 1. Uzun ve Kısa Vadeli Faiz Farkları (Swap Faizleri, Yüzde) 1. 9.6.5.5 9.2.. 8.8 -.5 -.5 8.4 8. 21 Haz-15 Tem Ort 19 Tem-17 Ağu Ort 17.Ağu -1. -1.5 5yıl-3ay Farkı 2yıl-3ay Farkı -1. -1.5 7.6,25,5 1 2 3 4 5 7 8 9 1-2. -2. Vade (Yıl) 3

1.15 4.15 7.15 1.15 1.16 4.16 7.16 1.15 4.15 7.15 1.15 1.16 4.16 7.16 Küresel finansal koşulların desteği olumsuz etkilerin sınırlanmasında önemli rol oynamaktadır. Küresel Risk İştahı Gelişmiş Ülke 1 Yıllık Tahvil Faizleri VIX (yüzde) Almanya İngiltere 35 MOVE (baz puan,sağ eksen) 11 3 ABD Japonya 3 3 95 2.5 2 2.5 2 25 8 1.5 1.5 2 1 1 15 65.5.5 1 5 -.5 -.5 31

1/15 1/15 2/15 3/15 3/15 4/15 5/15 5/15 6/15 7/15 7/15 8/15 9/15 1/15 1/15 11/15 12/15 12/15 1/16 2/16 2/16 3/16 4/16 4/16 5/16 6/16 6/16 7/16 8/16 25 2 15 1 5-5 -1-15 -2-25 -3-35 -4 Son dönemde gelişmekte olan ülkelere (GOÜ) fon akımları güçlü seyretmektedir. Tahvil Piyasaları GOÜ Portföy Hareketleri (4 Haftalık Ortalama, Milyar Dolar) Hisse Senedi Piyasaları 25 2 15 1 5-5 -1-15 -2-25 -3-35 -4 Kaynak: EPFR. 32

1/15 2/15 3/15 4/15 5/15 6/15 7/15 8/15 9/15 1/15 11/15 12/15 1/16 2/16 3/16 4/16 5/16 6/16 7/16 8/16 4 Ancak GOÜ lere yönelik güçlenen fon akımlarından Türkiye yeterince pay alamamıştır. Türkiye de Portföy Hareketleri (4 Haftalık Ortalama, Milyar Dolar) 4 3 DİBS Hisse Senedi 3 2 2 1 1-1 -1-2 -2-3 -3 Kaynak: TCMB. 33

Finansal koşullar küresel gelişmelere bağlı olarak daha destekleyici bir konuma gelmiştir. 3 FKE_Küresel Koşullar FKE_Diğer Koşullar FKE 2 1-1 -2-3 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 *216 yılı üçüncü çeyrek verileri tahmindir. Tahmin oluşturulurken fiyat değişkenlerinin Ağustos ayı itibarıyla mevcut son değerleri kullanılmış, kredi standartlarının tarihsel ortalamalarından biraz daha sıkı ve net sermaye akımlarının ılımlı düzeyde negatif seyredeceği bir durum esas alınmıştır. Endekste Türkiye için risk primi, kredi ve bono faizleri, getiri eğrisinin eğimi, reel kur, borsa getirisi, sermaye akımları ve kredi standartları gibi çeşitli finansal değişkenler kullanılmaktadır. 34

1.15 4.15 7.15 1.15 1.16 4.16 7.16 1.15 4.15 7.15 1.15 1.16 4.16 7.16 Para politikası da üst bant indirimleriyle birlikte daha destekleyici olmuştur. 12 Faiz Koridoru ve Fonlama Faizi (Yüzde) 12 3 Aylık Hazine Bonosu ve Kur Takası Faiz Oranları 12 (Yüzde) 12 11 11 11 11 1 1 1 15 Temmuz 1 9 9 9 9 8 8 7 BİST Gecelik Repo Faizleri 7 8 8 6 5 Ortalama Fonlama Faizi Bir Hafta Vadeli Repo Faizi 6 5 7 6 TCMB AOFF (5 Günlük HO) 3 Ay Vadeli Kur Takası Faizi (5 Günlük HO) 3 Ay Vadeli Hazine Bono Faizi (5 Günlük HO) 7 6 35

1/16 2/16 3/16 4/16 5/16 6/16 7/16 8/16 1/16 2/16 3/16 4/16 5/16 6/16 7/16 8/16 Üst bant indirimleri ve ortalama fonlama faizindeki düşüş kredi ve mevduat faizlerine yansımıştır... (%) 18 Tüketici Ticari (4 HO) 11.5 TL Mevduat 17 16 25 Mart 216-95bp 11. 1.5 1. 25 Mart 216 TCMB AOFF 15 9.5-19bp 14 9. 13 8.5 8. 12 7.5 11 7. 36

1.12 5.12 9.12 1.13 5.13 9.13 1.14 5.14 9.14 1.15 5.15 9.15 1.16 5.16 8.12 11.12 2.13 5.13 8.13 11.13 2.14 5.14 8.14 11.14 2.15 5.15 8.15 11.15 2.16 5.16 8.16 Ancak kredi koşulları ve dolayısıyla yurt içi finansal koşullar halen sıkı seyretmektedir. (%) 19 Tüketici - Mevduat Tüketici Mevduat 19 16 Ticari-Mevduat TL Ticari Kredi (KMH Hariç) Mevduat 16 17 17 14 14 15 15 12 12 13 13 1 1 11 11 8 8 9 9 6 6 7 7 4 4 5 5 2 2 3 3 37

Sıkılaşma Gevşeme Nitekim kredi standartları, bankacılık kesiminin iktisadi görünüm algısıyla yakından ilişkilidir. 2-2 -4-6 -8-1 4 2-2 -4-6 -8-1 -12 Ekonomik Görünüme İlişkin Beklentiler ve Kredi Standartları Ticari Krediler Konut Kredileri Endüstri ya da Firmalara İlişkin Görünüm 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215216 Taşıt Kredileri Endüstri ya da Firmalara İlişkin Görünüm Kredi Standartları Kredi Standartları 123412341234123412341234123412341234123412 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215216 6 4 2-2 -4-6 -8-1 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12 Endüstri ya da Firmalara İlişkin Görünüm 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215216 Diğer Bireysel Krediler Endüstri ya da Firmalara İlişkin Görünüm Kredi Standartları Kredi Standartları 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215216 38

Genel Görünüm İktisadi faaliyetteki ana eğilim ılımlı bir büyümeye işaret etmekle birlikte yakın dönemde yavaşlama sinyalleri artmaktadır. Cari işlemler açığındaki makul seviyeler korunmakta; turizm sektöründeki toparlanmanın hızına ve emtia fiyatlarındaki düşük seviyelere bağlı olarak dış denge görünümünün daha da iyileşeceği öngörülmektedir. Birikimli döviz kuru etkilerinin zayıflaması ve iç talepteki yavaşlamaya bağlı olarak çekirdek enflasyon göstergelerindeki kademeli iyileşmenin sürmesi beklenmektedir. Küresel risk iştahı ve GOÜ lere yönelik fon akımları son dönemde güçlü seyretmektedir. İç belirsizliklerin azalması, Türkiye nin bu olumlu dalgadan daha fazla pay almasını sağlayacaktır. Para politikası faiz oranlarındaki indirimler kredi faizlerine kısmen yansımakla birlikte kredi standartlarındaki sıkılık ekonomideki toparlanmanın hızına ilişkin aşağı yönlü riskleri canlı tutmaktadır. 39

TÜRKİYE EKONOMİSİ NDE GÜNCEL EĞİLİMLER VE GENEL GÖRÜNÜM 8 Eylül 216