DEVLETLER HUSUSÎ HUKUKU

I Prof. Dr. Ergin NOMER DEVLETLER HUSUSÎ HUKUKU Yenilenmiş 20. Bası

II Yay n No : 2886 Hukuk Dizisi : 1420 8. Bas - Şubat 1996 - STANBUL 9. Bas - Şubat 1998 - STANBUL 10. Bas - Ocak 2000 - STANBUL 11. Bas - Ocak 2002 - STANBUL 12. Bas - Ekim 2003 - STANBUL 13. Bas - Ekim 2005 - STANBUL 14. Bas - Ekim 2006 - STANBUL 15. Bas - Kas m 2007 - STANBUL 16. Bas - May s 2008 - STANBUL 17. Bas - Eylül 2009 - STANBUL 18. Bas - Ekim 2010 - STANBUL 19. Bası - Ekim 2011 - İSTANBUL 20. Bası - Nisan 2013 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-912 - 4 Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.Ş. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.Ş. Bask - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com

III Halûk ve Füsûn a

V ÖNSÖZ Yenilenen Türk Borçlar Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu nda, Milletlerarası Özel Hukuk ile Milletlerarası Usul Hukukunu ilgilendiren ve etkileyen hükümler bulunmaktadır. Bu etkilenmeler yanında, gerek monografik çalışmalarda gerekse ve özellikle mahkeme kararlarında yer almış olup, yararlı gördüğümüz hukukî görüş ve içtihatlar da dikkate alınmak suretiyle Devletler Hususî Hukuku kitabı yenilenmiştir. Bu 20. Baskıda da Kitabın hatasız ve yanlışsız hukukçularımıza ulaşması için yardımını esirgemeyen Yard. Doç. Dr. Emre Esen e teşekkür borçluyum. Ayrıca Kitabın baskısında yardımda bulunan araştırma görevlileri İlyas Arslan, Yasemin Aydoğmuş, Zeynep Nalçacıoğlu-Erden, Yasemin Toros, Ahsen Türkmen ve Cemre Tüysüz e de teşekkür ediyorum. Her zamanki gibi Kitabın dizgisini titizlikle yerine getiren Gülgonca Çarpık a ve bu Bası yı da süratle ve itinayla gerçekleştiren Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ne ve Sayın Seyhan Satar a yalnız ben değil, fakat okuyucu da teşekkür borçludur. İstanbul, Mart 2013 Prof. Dr. Ergin NOMER

VI Birinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : Devletler Hususî Hukuku ders kitab m ö renciler için haz rlam fl olmakla beraber, ilerideki araflt rmalar nda faydal olaca n tahmin etti im kaynak bilgilere de mümkün oldu u ölçüde yer verdim. Kitab n esas n devletler hususî hukukunun genel teorisi teflkil etmektedir. Bu sebeple genifl ölçüde yabanc literatürden ve yabanc mahkeme kararlar ndan istifade etmek imkân do du. Devletler hususî hukukunun niteli i yabanc hukuklardan mukayeseli hukuk metoduna uygun flekilde yard m görmeyi zaruri de k lmaktayd. Kitapda devletler hususî hukukunun Türkiye'deki uygulamas n gösteren k sm, genel teoriye nisbetle daha öz ve s n rl olarak haz rlanm flt r. Böylece devletler hususî hukukunun müesseselerini ve ona hâkim olan genel prensip ve fikirleri tam olarak de erlendirmek gayesine ulafl lmaya çaba sarf edilmifltir. kinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : stanbul, 15.10.1978 Kitab n birinci bask s ndan bu yana geçen bir kaç y l içerisinde devletler hususî hukuku alan nda beklenmedik ölçüde bir gelişme görülmüştür. Hukukun birlefltirilmesi çabalar yoğunluk kazan rken, baz ülkelerde devletler hususî hukuku alan nda yeni düzenlemeler yürürlüğe girmifl, sviçre, Almanya gibi di er baz lar nda yeni kanun tasar lar haz rl klar hemen hemen tamamlanm flt r. As l önemlisi devletler hususî hukuku ve milletleraras usul hukuku alan nda yeni bir Kanun (Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun) Türk hukuk hayat na girmifltir. Bunlar n yan nda millî hukuklarda, özellikle medenî kanunlarda yap lan değişiklikler de devletler hususî hukuku problemlerini etkilemekte ve mahkeme kararlar na dayan larak verilen misalleri ve çözüm tarzlar n eskimifl veya yürürlükten kalkm fl medenî hukuk düzenlemelerine ait hale getirmektedir. Bu geliflmelerin fl alt nda, yap lmas gereken zarurî değişikliklere kitab n 2. Bask s nda yer verilmifl olmakla beraber, yürürlükten kalkm fl maddî hukuk kaidelerine dayanan mahkeme kararlar n konu olan misaller, mevcut sistemlerin devletler hususî hukuku alan nda ald çözüm flekillerine örnek olmalar itibariyle oldu u gibi b rak lm flt r. Milletleraras medenî usul hukuku, devletler hususî hukukunun komflu bir hukuk dal n teflkil etmesine ra men, Türk hukukunda yeni kabul edilen Kanunun da sistemi dikkate al narak, bir "Ek" fleklinde, aralar ndaki iliflkinin gerektirdi i ölçüde Kitaba ilâve edilmifltir. Bu ilâve ile derslerde ö rencilerin duydu u bir ihtiyac n giderilmesi gaye edinilmifltir. stanbul, 15.7.1982

Dördüncü Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : VII 4 y l aflk n bir süreden beri 2675 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki Kanun yürürlüktedir. Bu dönem içerisinde Türk mahkemelerinde bu Kanunun uygulanmas nda dikkati çeken en önemli özellik, Kanunun genellikle milletleraras usul hukukuna iliflkin hükümlerinin kazanm fl oldu u canl l kt r. Bu arada yabanc mahkeme ilâmlar n n tan nma ve tenfizi hükümleri mahkemelerimizi en ziyade meflgul eden bir konu haline gelmifltir. Bu geliflmeye uygun olarak, Kitab m z n bu bask s nda "Milletleraras Usul Hukuku" k sm yeniden gözden geçirilerek belirli problemlere daha genifl yer verilmifltir. Buna mukabil, özellikle yabanc kanunlar n da tatbikinin söz konusu olabilece i devletler hususî hukuku kaidelerimizin uygulanmas na, mahkemelerimizde nadiren rastlanmaktad r. Türk hâkimlerinin yabanc bir hukuku uygulamada duyduklar tereddüdün bu konuda böyle k s r bir tatbikata sebep oldu unu zannetmekteyiz. Milletleraras iliflkilerin ço ald ve yabanc lar n da gerek aile hukuklar na gerekse ticarî münasebetlerine ait ihtilaflar n Türk mahkemelerine emanet ettikleri bu geliflme döneminde hâkimlerimizin bu tereddütlerini en k sa zamanda yeneceklerini ümit ediyoruz. stanbul, Ekim 1986 Onikinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : 12. Bas da esas yenili i, Kitab n 11. Bas s n ilk cümlesinden son cümlesine kadar gözden geçiren de erli meslektafl m Prof. Dr. Cemal fianl ile birlikte Kitaba konmas n gerekli gördü ümüz ilâveler teflkil etmektedir. Bu ilâveler ile, devletler hususî hukuku alan nda çal flan uygulay c hukukçular n beklentilerini de en genifl ölçüde karfl lam fl oldu umuz inanc nday z. Ayr ca, milletleraras doktrin alan ndaki geliflmelerin belirli ölçüde de olsa Kitapta yer almas nda, Arafl. Gör. nci Ataman-Figanmefle nin, kendisine teflekkür borçlu oldu um katk lar olmufltur. Kitab n bask s safhas nda, kitab n okuyucu eline mükemmel ve hatas z bir flekilde geçmesini temin eden Emre Esen e ve ayr ca yard mlar n esirgemeyen F. Kerem Giray a, Levent Yünlü ye, Mine Tan a, Dr. fianl ile birlikte teflekkür etmekteyiz. stanbul, Ekim 2003

VIII Onyedinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : 27.11.2007 tarihli ve 5718 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki Kanun, 12 Aral k 2007 tarihinde yürürlü e girdi. Kanunda, yürürlükten kald rd 2675 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki Kanunun hukukî yap s ve milletleraras özel hukuka temel yaklafl m aynen muhafaza edildi. 1982 tarihinden bu yana yürürlükte kalan 2675 say l Kanunun baz maddelerinde ço u pek önemli olmayan de ifliklikler yap ld ve özellikle borçlar hukuku alan nda, baz borç iliflkileri için özel maddeler kabul edildi. Bu yap s dikkate al nd nda, 5718 say l Kanunun, yeni bir milletleraras özel hukuk kanunu olmaktan daha çok, 2675 say l Kanunda de ifliklik yapan bir Kanun niteli inde oldu u anlafl l r. Bu niteli ine ra men, 16. Bask da, ilk sat r ndan son sat r na kadar tekrar ele al nmak, gerekli de ifliklikler yap lmak ve eklenen maddeler mümkün olan en genifl ölçüde aç klanmak suretiyle, Kitap adetâ yeniden yaz lm fl; tek kelimeyle yenilenmiflti. stanbul, Eylül 2009 Ondokuzuncu Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : 27.11.2007 tarihli ve 5718 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki Kanunun 12 Aral k 2007 tarihinde yürürlü e girmesi üzerine, Devlet Hususî Hukuku Kitabımın 2008 tarihli 16. Baskısı bu Kanuna göre tamamen yenilenmişti. Kitabın 2010 tarihli 18. Baskısından hemen sonra, milletlerarası özel hukuka ve milletlerarası usul hukukuna temel teşkil eden özel hukukun temel kanunları ("Türk Borçlar Kanunu", "Hukuk Muhakemeleri Kanunu", "Türk Ticaret Kanunu") yenilenerek Türk hukuk hayatına girdi. Böylece, ilk satırından son satırına kadar ele alınmak suretiyle, Kitabın tekrardan "adetâ" yeniden yazılması gerekli oldu. Yeni kabul edilmiş söz konusu Kanunlara göre düzenlemeler yapılırken de, Türk ve yabancı mahkeme kararlarına konu teşkil eden olaylardan istifade edilerek, Kitabın genel konularına eklemeler yapılmasına devam edilmiş; böylece milletlerarası özel hukuk ve milletlerarası usul hukukundaki son gelişmelerin Kitapta yer alması temin edilmiştir. stanbul, Eylül 2011

IX Ç NDEK LER ÖNSÖZ...V Ç NDEK LER... IX KISALTMALAR... XVII-XX Birinci Kısım MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK 1. Kavram I. Genel Olarak...3 II. Kanunlar htilâf Kuralları...4 1. Milletlerarası Özel Hukuk...4 a) Kavram...4 b) Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları ve Maddî Hukuk Kuralları...8 c) Milletlerarası Özel Hukukun Niteli i...9 d) sim...20 2. Bölgeleraras Özel Hukuk...21 3. fiah slararas Özel Hukuk...26 4. Zamanlararas Özel Hukuk...28 5. Statü De iflikli i ("conflit mobile")...30 2. Milletlerarası Özel Hukukun Komşu Alanlar I. Kamu Hukukuna Giren Komflu Alanlar...33 1. Milletleraras Medenî Usul Hukuku...33 2. Di erleri...35 II. Yabanc lar Hukuku...38 III. Devletler Hukuku...39 1. Devletler Hukuku ile Milletlerarası Özel Hukuk Aras ndaki S n r liflkisi...39

X 2. Devletler Hukuku ile Milletlerarası Özel Hukuk Aras ndaki "Özel" liflkiler...42 IV. Anayasa Hukuku...43 V. Karfl laflt rmal Hukuk...45 3. Milletlerarası Özel Hukukun Tarihçesi I. Statüler Teorisi (1300-1800)...50 II. lk Kanunlaflt rma Hareketleri...54 III. Milletlerarası Özel Hukukun Modern Ça...54 IV. slâm Hukukunda Kanunlar htilâf Kavram...65 4. Milletlerarası Özel Hukukun Kaynaklar I. Genel Olarak...67 II. Kanunlar...67 III. Örf ve Âdet ve çtihat Hukuku...68 IV. Milletleraras Sözleflmeler...69 1. ki Tarafl Sözleflmeler...71 2. Çok Tarafl Sözleflmeler...72 5. Literatür I. Türk Milletlerarası Özel Hukuku...78 II. Yabanc Literatür...79 Birinci Bölüm GENEL HÜKÜMLER 6. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Niteli i ve Nevileri I. Maddî Hukuk Kurallarına Gönderme (At f)...83 II. Boflluklar...85 III. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Kullan lmas...87 IV. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Nevileri...91 7. Ba lanma I. Milletlerarası Özel Hukukun Unsurlar...95 II. Ba lanma Konusu ve Yorumu (Vas fland rma)...95 1. Kavram...95 2. Vas fland rma Hukuku...99

III. Ba lanma Noktas ve Yorumu...104 1. Kavram...104 2. Yorum...105 IV. fiahsî Statü (Ahkâm fiahsiye) Kifli Halleri...108 8. fiahsî Statünün Ba lanma Noktalar : Tabiiyet, kametgâh veya Mûtad Mesken I. Genel Olarak...111 II. Tabiiyet (Vatandafll k)...114 1. Kavram...114 2. Birden Fazla Tabiiyet (sujets mixtes)...114 3. Tabiiyetsizlik...116 4. Mülteciler...117 III. kametgâh (Yerleşim Yeri)...117 IV. Mûtad Mesken...119 9. Hileli Ba lanma : Milletlerarası Özel Hukukta Kanuna Karfl Hile ("fraus legis") I. Kavram...122 II. Hukukî Durum ve Çözüm...124 10. Normlar Çeliflkisi ve ntibak ( adaptation ) I. Problem...131 II. Normlar Çeliflkisi...132 1. Norm Kümelenmesi...132 2. Norm Eksikli i...132 3. Di er Uyumsuzluklar...133 11. Önmesele ("Vorfrage") I. Kavram...135 II. Çözüm...137 III. Statü Kararlar...140 12. ade - At f ve Devam Eden - At f ("renvoi") I. Kavram...142 II. Renvoi Probleminin Geliflimi...143 III. Çözüm...148 XI

XII 13. Kamu Düzeni ("ordre public") I. Kavram...157 II. Kamu Düzeninin Görevi...163 III. Kamu Düzeninin Müdahalesine liflkin Baz Özellikler...167 IV. Kamu Düzeni Müdahalesinin Sonuçlar...176 V. Yabanc Kamu Düzeni...179 VI. Do rudan Uygulanan Kurallar...180 14. Yabanc Hukukun Tatbiki I. Genel Olarak...185 II. Yabanc Hukukun Tesbiti...187 III. Temyiz Mahkemesinde Yabanc Hukuk...196 kinci Bölüm KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI 15. Türk Milletlerarası Özel Hukukunun Ba lama Kurallar I. Genel Olarak...203 1. 1330 Tarihli Muvakkat Kanun...203 2. Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun...205 II. Genel Hükümler...206 1. Hukukî fllemlerde fiekil...206 2. Zamanafl m...212 III. fiahs n Hukuku Alan nda...215 1. Gerçek fiah slar...215 a) Hak Ehliyeti...215 b) Fiil Ehliyeti (medenî hakları kullanma ehliyeti)...219 2. Tüzel Kifliler...227 IV. Aile Hukuku Alan nda...232 1. Kar Koca Hukuku...232 a) Niflanlanma...232 b) Evlilik...234 aa) Evlili in Maddî fiartlar...235 bb) Evlili in fieklî fiartlar...244 c) Boflanma...251 d) Evlili in Genel Hükümleri...259 e) Mal Rejimleri...261

2. Soyba (Nesep) Hukuku...263 XIII a) Soyba n n Kurulmas (Nesep Statüsü)...264 b) Soyba n n ptali...272 c) Ana-Baba-Çocuk Aras ndaki liflkiler (Soyba n n Hükümleri)...272 3. Evlâd Edinme...273 4. Nafaka...279 5. Vesâyet Hukuku...281 V. Miras Hukuku Alan nda...284 VI. Eflya Hukuku Alan nda...292 1. Lex Rei Sitae...292 2. Lex Rei Sitae'nin Uygulama Alan...294 3. Statü De iflikli i (Conflit Mobile)...297 4. Lex Rei Sitae Kaidesinin stisnalar...299 a) Res in transitu (Tafl nmakta olan mallar)...299 b) Tafl ma Araçlar (Nakil Vas talar )...300 c) Maddî Olmayan Mallar...302 VII. Borçlar Hukuku Alan nda...303 1. Akitler (Sözleflmeler)...307 a) Genel Olarak...307 b) rade Muhtariyeti Esas...308 c) Hukuk Seçimi...311 d) Hukuk Seçiminin Yoklu unda Uygulanacak Hukuk...317 e) Akit Statüsünün Kapsam...325 f) Özel Akit Tipleri...331 (1) fl Sözleflmeleri...331 (2) Tüketici Sözleflmeleri...338 (3) Fikrî Mülkiyet Haklar na liflkin Sözleflmeler...341 (4) Eflyan n Tafl nmas na liflkin Sözleflmeler...343 (5) Akreditif...344 (6) Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler...344 2. Haks z Fiiller...346 3. Sebepsiz Zenginleflme...359 4. Vekâletsiz İş Görme...360 İkinci Kısım M LLETLERARASI USUL HUKUKU 16. Kavram I. Genel Olarak...365 II. Milletleraras Usul Hukukunun Nitelikleri...375

XIV 17. Lex Fori Prensibi I. Genel Olarak...380 II. Lex Fori'nin Etki Alan...386 III. sbat Hukukunda "Lex Fori" Prensibi...388 18. Vas fland rma I. Genel Olarak...398 II. Çözüm...398 19. Maddî Hukuk ile liflki I. Genel Olarak...407 II. Karfl l kl Etki Alanlar...408 20. Milletleraras Yetki I. Kavram...411 II. Kapsam...412 1. Yarg Yetkisi...412 2. Yarg Yetkisinin S n rlar : Yarg Muafiyeti (Yargılanma Bağışıklığı)...414 a) Devletin Yarg Muafiyeti...414 aa) Yarg lanma Ba fl kl...414 bb) Cebrî cra Ba fl kl...422 b) Devlet Temsilcilerinin Yarg Muafiyeti...424 c) Sefaret ve Konsolosluk Binalarının Yargı Muafiyeti...430 d) Yabanc Mahkeme Kararlar n n Yarg Muafiyeti...431 3. De erlendirme ve Sonuç...431 21. Türk Milletleraras Yetki Sistemi I. Genel Olarak...435 II. Milletleraras Yetkinin S n rlar...436 III. Milletleraras Derdestlik...441 22. Milletleraras Yetki Kuralları I. Genel Olarak...444 II. Türk Milletleraras Yetki Kuralları...445 1. ç Hukukun Yetki (Selâhiyet) Kuralları...445 2. Türklerin Kifli Hallerine liflkin Davalar...454 3. Yabanc lar n Kifli Hallerine liflkin Baz Davalar...459 4. Miras Davalar...460

5. Taraflar n Anlaflmas yla Bertaraf Edilemeyen Yetki Kurallar...460 a) fl Sözleflmelerinden Do an Davalar...461 b) Tüketici Sözleflmelerinden Do an Davalar...462 c) Sigorta Sözleflmelerinden Do an Davalar...462 6. stisnaî Hallerde Milletleraras Yetki...462 a) Kamu Düzeninin Müdahalesi...463 b) Millî Mahkemelere Müracaat Edememe...463 7. Milletleraras Yetkisizlik tiraz...464 8. Yetki Anlaflmas...466 a) Yetki Anlaflmas ile Türk Mahkemelerinin Milletleraras Yetkisinin Kabulü...466 b) Yetki Anlaflmas ile Yabanc Mahkemelerin Yetkisinin Kabulü...468 9. Forum non conveniens...478 23. Teminat 24. Yabanc Mahkeme Kararlar n n Tan nmas ve Tenfizi I. Genel Olarak...484 1. Tan ma...485 2. Tenfiz...488 II. Türk Hukukunda Tan ma ve Tenfiz...488 25. Milletleraras Tahkim I. Tahkimin Unsurlar...530 II. Hakem Mahkemesinin Tatbik Edece i Hukuk...533 III. Daimî (Kurumsal) ve Ad-hoc (Geçici) Hakem Mahkemeleri...534 IV. Millî ve Yabanc Hakem Kararlar...535 V. Tenfiz...538 VI. Hakem Mütalâalar (Hakem Bilirkifli Kararlar )...553 VII. Türk Milletleraras Tahkim Hukuku...553 26. Milletleraras Adlî Yard m I. Milletleraras stinabe...562 II. Tebligat...564 27. Milletleraras İflâs I. Ülkesellik ve Evrensellik Prensipleri...567 II. Türk Hukukunda Milletlerarası İflâs...568 1. Türkiye'de İflâs...568 2. Yabancı Ülkede İflâs...569 XV

XVI Kanunlar 23 fiubat 1330 tarihli Türkiye'de Bulunan Yabanc lar n Hukuk ve Vazifeleri Hakk nda Muvakkat Kanun, m. 4...573 Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun...575 Milletlerarası Tahkim Kanunu...593 Bibliyografya...611 Madde ndeksi...633 Milletleraras Sözleflmeler ndeksi...639 Kavram ndeksi...641 Türk Mahkeme Kararları İndeksi...650

XVII KISALTMALAR AB : Avrupa Birli i ABD : Ankara Barosu Dergisi ABGB (AllgBGB) : Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch AcP : Archiv für civilistische Praxis AD : Adalet Dergisi AET : Avrupa Ekonomik Toplulu u (Avrupa Toplulu u) AfP : (Archiv für Presserecht) Zeitschrift für Medien- und Kommunikationsrecht AHFD : Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi A HM : Avrupa nsan Haklar Mahkemesi A HS : Avrupa nsan Haklar Sözleflmesi BAG : Bundesarbeitsgericht Batider : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi BGB : Bürgerliches Gesetzbuch BGE : Entscheidungen des schweizerischen Bundesgerichts, Amtliche Sammlung BGH (BGHZ) : Bundesgerichtshof (Entscheidungen des Bundesgerichtshofes in Zivilsachen) Bkz. (bkz.) : Bak n z BayObLG : Bayerisches Oberstes Landesgericht BVerfG : Bundesverfassungsgericht Cass. Civ. : Cour de Cassation, Chambre Civile Cass. Req. : Cour de Cassation, Chambre des Requêtes CC : Code civil, Codice civile, Codigo civil CD : Ceza Dairesi CIEC : Commission Internationale de l Etat Civil Clunet : Journal du droit international DHH : Devletler Hususî Hukuku DIP : Droit international privé, diritto internazionale privato, derecho internacional privato Dip n. (dip n.) : Dip not D.P. : Recueil Dalloz, Recueil périodique et critiqe de Jurisprudence, de Législation et de Doctrine

XVIII EGBGB : Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuch EheG : Ehegesetz EHFD : Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi FamRZ : Zeitschrift für das gesamte Familienrecht Fschr : Festschrift GrZS : Grosser Senat in Zivilsachen GÜHFD : Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu HUMK : (mülga) Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu BD : stanbul Barosu Dergisi BK : çtihad Birlefltirme Karar ICC : International Chamber of Commerce ICSID : International Center for the Settlement of Investment Disputes HD : fl Hukuku Dergisi HFM : stanbul Hukuk Fakültesi Mecmuas İİK : İcra İflâs Kanunu K D : lmî ve Kazaî çtihatlar Dergisi İKÜHFD : İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi IntRDipl. : Internationales Recht und Diplomatie IPR : Internationales Privatrecht IPRax : Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts IPR-G : Gesetz über das internationale Privatrecht [Devletler Özel Hukuku Hakk nda Kanun] IPRspr. : Die deutsche Rechtsprechung auf dem Gebiete des internationalen Privatrechts IStR : Internationales Steuerrecht JA : Juristische Arbeitsblätter JherJb : Jherings Jahrbücher für die Dogmatik des Bürgerlichen Rechts JW : Juristische Wochenschrift JZ : Juristen Zeitung K. : Kanun, Karar KG : Kammergericht L.R.A. : Locus regit actum M. (m.) : Madde MHAUM : Mukayeseli Hukuk Araflt rmalar Dergisi MHB : Milletleraras Hukuk ve Milletleraras Özel Hukuk Bülteni MK : Medenî Kanun MÖHUK : Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun

XIX MTK : Milletleraras Tahkim Kanunu MTO : Milletleraras Ticaret Odas, Paris MUK : Medenî Usul Kanunu MuvK : Türkiye'de Bulunan Yabanc lar n Hukuk ve Vazifeleri Hakk nda Muvakkat Kanun n. : Not NAG : Bundesgesetz betreffend die zivilrechtlichen Verhältnisse der Niedergelassenen und Aufenthalter NJW : Neue Juristiche Wochenschrift N.Y. : New York Reports OGH : Oberster Gerichtshof OLG : Oberlandesgericht OR : Schweizerisches Obligationenrecht PIL : Private International Law RabelsZ : Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht Rec. (des cours) : Recueil des cours de l'acedemie de droit international de La Haye Rev. crit. dr. i.p. : Revue critique de droit international privé Rev. dr. int. lég. comp. : Revue de droit international et de législation comparée R.G. : Resmî Gazete RG : Reichsgericht RGZ : Entscheidungen des Reichtsgerichts in Zivilsachen RIW : Recht der Internationalen Wirtschaft RKD : Resmi Kararlar Dergisi Rpfleger : Der deutsche Rechtspleger s. : sayfa SchweizJahrbintR : Schweizerisches Jahbuch für internationales Recht Sirey : Recueil général des lois et des arrêts fondé par J.B. Sirey StAZ : Das Standesamt, Zeitschrift für Standesamtswesen t. : tarihli TBBD : Türkiye Barolar Birli i Dergisi TBK : Türk Borçlar Kanunu TTK : Türk Ticaret Kanunu TMK : Türk Medenî Kanunu Trib. : Tribunal, Tribunale TYK : Tatbikatta Yarg tay kararlar UCM : Uluslararas Ceza Mahkemesi UNCITRAL : United Nations Commission on International Trade Law UTTDER : Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi VatK : Vatandafll k Kanunu

XX VerschG VersR vd. VR v.s. WM Yar. BHGK. Yar. 2. HD. Yar. D. Yb.P.I.L. YD YHD YKD YÜHFD ZfRV ZGB ZvglRW ZZP : Verschollenheitsgesetz : Versicherungsrecht : ve devam : Verwaltungsrundschau : vesaire : Wertpapier-Mitteilungen : Yarg tay çtihad Birlefltirme Hukuk Genel Kurulu : Yarg tay 2. Hukuk Dairesi : Yarg tay cra- flas Dairesi : Yearbook of Private International Law : Yarg tay Dergisi : Yasa Hukuk Dergisi : Yarg tay Kararlar Dergisi : Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Zeitschrift für Rechtsvergleichung, Wien : Zivilgesetzbuch : Zeitschrift für vergleichende Rechtswissenschaft : Zeitschrift für Zivilprozess