İŞİ TÜRMOB I i ' l I (UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) 2015/1.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 30 Mart 2015-Pazartesi 18:00 SORULAR SORU 1 (25 Puan) : Tek bir mamul üretip satan ve normal kapasitesi 10.000 birim olan bir imalat işletmesinde 4 yıldan bu yana satış fiyatında ve maliyetlerde hiç bir değişiklik olmamıştır. Birim satış fiyatı 12 lira, birim değişken maliyet 6 lira ve birim sabit maliyet 1 liradır. (Yıllık Sabit Maliyet:10.000 TL/10.000 birim = 1 TL/b.) Firmanın son beş yıllık faaliyet düzeyi ve tam maliyet esasına göre hazırlanmış gelir tabloları aşağıdaki gibidir: 1. Yıl 2. Yıl 3. Yıl 4. Yıl Dönem Başı Stok (Birim) - - 10.000 5.000 Üretim Miktarı 10.000 20.000 10.000 10.000 Satış Miktarı 10.000 10.000 15.000 10.000 Dönem Stok Stok (Birim) - 10.000 5.000 5.000 Gelir Tabloları 1 1. Yıl 2. Yıl 3. Yıl 4. Yıl Satış Gelirleri 120.000 TL 120.000 TL 180.000 TL 120.000 TL SMM: DB Stok + Üretim Maliyeti - DS Stok 70.000 70.000 (35.000) 35.000 70.000 (35.000) 70.000 140.000 (70.000) SMM 70.000 TL 70.000 TL 105.000 TL 70.000 TL Fazla(-) veya Eksik (+) Yüklenen Sabit Maliyet (10.000) Brüt Kar 50.000 TL 60.000 TL 75.000 TL 50.000 TL İstenen: 1. Yılın faaliyetiyle 2. Yılın faaliyeti (10.000 birim satış) tamamen aynı, satış fiyatları ve maliyetler aynı olduğu halde 2. Yıl karı ilkine göre daha yüksek görülmektedir. 3. Yılın satışı, 2. Yıldan 5.000 birim fazladır ve kar 2. Yıla göre 15.000 lira artmıştır. Ama 3. Yıldan 4. Yıla 5.000 birim azaldığında brüt kar 15.000 lira değil, 25.000 lira azalmıştır. Bu tutarsızlıkları nasıl açıklarsınız? Şaşırtıcı olmayan, faaliyet hacmi ile karların paralellik göstereceği gelir tabloları hazırlayabilir misiniz?
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) SORU 2: Bir imalat işletmesi olan Aysan AŞ, 40.000 makine saatlik kapasitesinin %'ünü "A1" isimli mamulünün üretimine ayırmıştır. Bir birim "A1", 20 makine saatinde imal edilmektedir ve birim değişken maliyeti 8 TL'dır. Şirketin aylık sabit maliyeti 20.000 lira olup, mamullere makine saatlerine göre dağıtılmakta ve 1 birim "A1"e düşen payı 5 TL olmaktadır. Toplam birim maliyeti 13 lira olan bu mamulün fiyatı ise 20 liradır. Şirkete, aynı sektörde çalışan Boysan'dan bir teklif gelmiştir. Bu teklife göre Boysan, Aysan adına üretim yapacak, Aysan'nın göstereceği müşterilerine istenilen kalite ve miktarda mal gönderecektir. Birim başına 20 lira olan satış fiyatını da Aysan tahsil edecektir. Ancak Boysan'nın istediği fiyat birim başına 18 liradır. Böylece imalat işini Boysan'a kaydıran Aysan, satılan her A l'den birim başına karı 7 liradan 2 liraya düşecektir. Aysan, "A1"i başkasına imal ettirince, bundan boşalan kapasitede "X2" üretebileceğini düşünmektedir. Bir birim "X2"nin maliyeti 16 lirası değişken, 10 lirası sabit olmak üzere toplam 26 lira olup, piyasa satış fiyatı 35 liradır. Bir birim "X2", 40 makine saatinde imal edilebilecektir. İstenen 1 (15 Puan): Aysan'ın gelen teklifi kabul ederek A1'i dışarı yaptırıp, bu mamulden boşalan kapasite de X2 işine girmesi şirket kârlılığını arttıracak bir karar mı olur? İstenen 2 (10 Puan) : Aysan'ın karlılığını arttırmak için Boysan'a üreteceği A1 için verebileceği fiyat asgari kaç liranın altında olmalıdır? SORU 3: Ekontek Ltd. Çeşitli elektronik aletlerde kullanılan bir ara mamul olan bilgisayar çipleri üretip satmaktadır. Sipariş üzerine çalışan şirketin satış problemi yoktur. Siparişler müşterilere gönderilmeden tek tek kalite kontrolünden geçirildiklerinden müşteri memnuniyeti tamdır ve şirketin her zaman müşterisi vardır. Şirketin satışı üretim kapasitesi ile sınırlıdır. Çiplerin ortalama birim fiyatı 300 lira olup, aylık satışı halihazırda 4.500 adettir. Çip imalatındaki değişken maliyet yalnızca malzemeden ibaret olup aylık malzeme maliyeti de 350.000 lirayı bulmaktadır. Ancak malzemenin kalitesi ile imal edilen çipin kalitesi arasındaki doğrudan ilişki bulunmaktadır. Halen kullanılan malzeme nedeniyle imal edilen çiplerin %10'u kusurlu bulunduğundan sadece %90'ının satışı gerçekleştirilebilmektedir. Eğer 375.000 liralık malzemeden alınacak olursa fire oranı %5'e düşecek, 460.000 liralık malzemeden satın alınacak olursa da fire oranı %1'e düşecektir. Malzeme kalitesinin artması ve buna paralel olarak firenin düşmesi malzeme işleme, kalite kontrol gibi çeşitli maliyetlerin hiç birinde bir tasarruf sağlamayacaktır. 2 İstenen: Şirketin karını maksimize edebilmesi için hangi kalitedeki malzemeden kullanmasını tavsiye edersiniz. (25 Puan)
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFM> PUBLIC ACCOUNTANTS OF TUEKEY) SORU 4: Bir gümüş imalatçısı şirket gümüş takı ile resim çerçevesi, vazo gibi hediyelik ev eşyaları olmak üzere iki mamul hattına sahiptir. Şirketin 2014 yılına ait satış bütçesi ve fiili sonuçları aşağıdaki gibidir: BÜTÇELENEN FİİLİ SONUÇLAR Takı Ev Eşyası Toplam Takı Ev Eşyası Toplam Satış Miktarı 20.000 60.000 80.000 15.000 70.000 85.000 Katkı 10.000.000 24.000.000 34.000.000 7.500.000 28.000.000 35.500.000 2014 Yılında sektörde takı ve ev eşyası olarak toplam 800.000 parçanın satılacağı öngörülmüşse de, yıl sona erdiğinde fiilen 700.000 parçanın satıldığı belirlenmiştir. İstenen 1 (10 Puan): Şirketin bütçeden satış karışım ve miktar sapmalarını hesaplayınız. İstenen 2 (10 Puan): Şirketin Pazar payı sapmasını ve sektörel hacim sapmasını hesaplayınız. İstenen 3 ( 5 Puan): Şirketin pazarlama departmanının başarısını değerleyiniz. 3
TÜRMOB (UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS OF TUEKEY) CEVAPLAR ÇÖZÜM 1 : Tablolardaki tutarsızlık sabit maliyetlerden stoklara da pay verilmesi ve stok olduğunda maliyetlerin bir kısmının bilançoya gönderilerek gelir tablosuna yansıtılmamasından, satış miktarı üretim miktarını aştığında da stoklarda tutulan (geçen dönemin) sabit maliyetlerin SMM kalemini büyütmesinden kaynaklanmaktadır. Sabit maliyetlerin üretime yüklenmeyip dönem gideri gibi tek kalemde gider yazılması durumunda (değişken maliyetleme yöntemi) brüt karlarla satış faaliyetleri paralellik gösterir. Zira faaliyet hacmiyle paralel değişkenlik gösteren maliyetler değişken maliyetlerdir. Bu yöntemin taraftarları üretim maliyetinin, üretim sırasında katlanılan, üretim faaliyetiyle ilgili maliyetler olduğunu; sabit maliyetlerin ise üretimi sağlayacak alt yapıyla, üretime hazırlıkla ilgili maliyetler olduğunu savunurlar. Buna göre faaliyetin alt yapısıyla ilgili maliyetlerin, yönetim maliyetlerinden farkı yoktur ve stoklarla ilgilendirilmemelidir. Değişken Maliyetleme Esasına Göre Gelir Tabloları 1. Yıl 2. Yıl 3. Yıl 4. Yıl Satış Gelirleri 120.000 TL 120.000 TL 180.000 TL 120.000 TL SMM: DB Stok + Üretim Maliyeti - DS Stok 60.000 60.000 (30.000) 30.000 60.000 (30.000) 60.000 120.000 (60.000) SMM (Değ. Mly. Olarak) 60.000 TL 60.000 TL 90.000 TL 60.000 TL Katkı 60.000 60.000 90.000 60.000 Sabit Maliyetler (10.000) (10.000) (10.000) (10.000) Brüt Kar 50.000 TL 50.000 TL 80.000 TL 50.000 TL 4 Görüldüğü gibi her birinde 10.000 birimlik satışların olduğu 1., 2. ve 4. Yıllardaki brüt karlar hep aynıdır. ÇÖZÜM 2: İstenen 1) Karar konusu üretim 10.000 makine saatidir. Bu süre zarfında ya 10.000/20 = 500 adet "A1" veya 10.000/40 = 250 adet "X2" üretilebilecektir. İster şirketin tamamında geçerli 20.000 liralık toplamdan bahsedilsin, isterse de bu departmana isabet eden 2.500 lira ( 500 birim x 5 TL/b.) olsun, sabit maliyetler her durumda (hangi mamul üretilirse üretilsin) var olacağına ve toplam tutarı değişmeyeceğine göre, sadece satış fiyatları ve değişken maliyetlere bakılarak karar verilecektir. "A1"in üretiminden vazgeçilmesi demek,(20-8)x 500 = 6.000 TL katkıdan vazgeçilmesi demektir. Ancak bu mamulün ticaretini sürdüreceği için, fason imalattan (20-18) x 500 = 1.000 TL kar etmeyi sürdürecektir. Sonuçta kendisinin üretip satmamasının net kaybı 5.000 liraya inecektir. Öte yandan "A1"den vazgeçildiği için 250 birim"x2"den (35-16) x 250 = 4.750 TL katkı sağlanacaktır. Şu halde sonuç: A1'den kaybedilen katkı : (5.000) TL X2'den kazanılan katkı : 4.750 Net KAYIP 250 TL. Sonuç olarak A1'i fason imalatçıya kaydırmamalıdır.
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFM> PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) İstenen 2) Boysan'a verilebilecek en yüksek fiyat, A1den vazgeçerek kaybedilecek katkıyla, X2'yi üretmekle kazanılacak katkının eşit olduğu noktadır. Şu halde: [(20-8)x 500 = 6.000 TL] - (p x 500) = 4.750 p = 2,5 TL/b. Bu 2,5 lira A1'in satış fiyatıyla Boysan'a ödenecek olan arasında, Aysan'a kar olarak yazılması gereken kısımdır. Yani Boysan'a 17,5 liradan fazla ödenecek olursa bu fason imalatın Aysan'a hiç bir getirisi ya da zararı olmaz. ÇÖZÜM 3: 4.500 adetlik satış, üretimin %90'ı olduğuna göre, üretim miktarı 5.000 adettir. Eğer fire %5'e düşürülürse 4.750 adet, fire %1'e düşürülürse 4.950 adet satılacak demektir. Bu durumda şirketin katkı payları aşağıdaki gibi olacaktır: Satış Miktarları 4.500 Adet 4.750 Adet 4.950 Adet Satış Geliri 1.350.000 TL 1.425.000 TL 1.485.000 TL Malzeme Maliyeti 350.000 375.000 460.000 Katkı 1.000.000 TL 1.050.000 TL 1.025.000 TL 5 Görüldüğü gibi malzeme kalitesi ve fiyatı dikkate alındığında sadece 375.000 liralık ikinci kaliteyi kullanarak fire oranını %5 e düşürmesi daha akıllıcadır. ÇÖZÜM 4: İstenen 1) Satış Miktar Sapması = (Bütçelenen Satış Miktarı - Fiili Satış Miktarı) x Bütçelenen (Ortalama Birim) Katkı Satış Miktar Sapması = (80.000-85.000) x 425 TL* = 2.125.000 TL (L) * 34.000.000/80.000 = 425 TL/parça VEYA:
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) Takı için miktar sapması: (20.000-15.000) 425* = 2. 125.000 TL (A) Ev Eşyası için miktar sapması: (60.000-70.000) 425* = 4. 250.000 TL (L) Toplam Miktar Sapması... 2.125.000 TL (L) * Miktar Farkının içerisine karışım farkını da sokmamak için eksik/fazla satılan miktarları, bütçelenen miktarların ortalama bütçelenen birim katkısıyla çarpmak gerekir. Satış Karışım Sapması = Fiili Miktar x (Bütçelenen (Ortalama) Birim Katkı - Fiili Satışın Ortalama Bütçelenen Birim Katkısı) Satış Karışım Sapması = 85.000 ( 425-417,65 *) = 625.000 TL (A) * Fiili Satışın Ortalama Bütçelenen Birim Katkısı = (15.000 X 500) + (70.000 X 400) 7.500.000+ 28.000.000 35.500.000 --------------- --------------- = 417,65 T L / P a rç a 8 5.0 0 0 8 5.0 0 0 8 5.000 VEYA 6 Takı için karışım sapması: 85.000 x (%25 - %17,65) x 500 = 3. 125.000 TL (A) Ev Eşyası için karışım sapması: 85.000 x (%75 - %82,35) x 400 = 2.500.000 TL (L) Toplam Karışım Sapması... 625.000 TL (A) Her Mamulün Fiili Satış Ağırlıkları: Takılar İçin: 15.000 / 85.000 = % 17,65 Ev Eşyaları İçin: 70.000 / 85.000 = % 82,35 BİR DİĞER AÇIKLAMA YOLU: Fiili ortalama birim katkının değişmesine sebep, fiilen satılan miktarların öngörülen oranda satılmamasıdır. Satılan 85.000 birimin %25i Takı, %75'i ev eşyası olsaydı 21.250 adet Takı, 63.750 adet ev eşyası satılmış olurdu. Buna göre: Takı 21.250-15.000 eksik satıldığından 6.250 x 500 = 3.125.000 lira, takının istenen miktarda satılamamasından kaynaklanmıştır. Benzer şekilde 85.000 x %75 = 63.750 adet satılması öngörülen ev eşyası da 70.000 adet yani 6.250 adet fazla satılmıştır. Bu da firmaya öngörülenin ötesinde 6.250 x 400 = 2.500.000 TL kazandırmıştır.
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS OF TUEKEY) İstenen 2) Şirketin Pazar Payı Sapması = Bütçelenen (Ortalama Birim) Katkı x Mevcut Sektör Hacmi x (Hedef Pazar Payı - Fiili Pazar Payı) Şirketin Pazar Payı Sapması = 425 TL/parça x 700.000 x ( 0,10* - 0,1214**) = 6.375.000 TL (L) * ): 80.000/800.000 = %10 **): 85.000/ 700.000 = % 12,14 Sektörel Hacim Sapması = Bütçelenen (Ortalama Birim) Katkı x (Mevcut Sektör Hacmi - Fiili Sektör Hacmi) Sektörel Hacim Sapması = 425 TL/parça x 0,10 x (800.000-700.000 ) = 4.250.000 TL (A) Şirketin Pazar Payı Sapması: Sektörel Hacim Sapması: 6.375.000 TL (L) 4.250.000 TL (A) Toplam... 2.125.000 TL (L) Sektör hacmindeki (piyasadaki) daralma (4.250000 TL Aleyhte) ve buna mukabil pazar payındaki genişleme (6.375.000 TL Lehte), firmanın satış miktarlarındaki değişimin gelire etkisinin (2.125.000 TL Lehte) açıklamasıdır. 7 SAPMA ANALİZLERİNİN ÖZETLENMESİ: Şirket 34.000.000 lira katkı elde etmeyi planlamışken, 35.500.000 lira elde etmiştir. Aradaki 1.500.000 liralık farkın kaynaklandığı unsurlar şu şekilde özetlenebilir: Sektördeki Daralma 4.250.000 (A) Paz.Py. daki Büyüme 6.375.000 (L) Miktar Farkının Etkisi 2.125.000 (L) Takı'daki Miktar Farkı 2.125.000 (A) Ev Eş.' daki Miktar 4.250.000 (L) Farkı Toplam Miktar Farkı Karışım Farkının Etkisi Takı'daki KarışımFarkı 3.125.000 (A) Ev Eş.'daki Karışım 2.500.000 (L) Farkı Toplam Karışım Farkı Toplam Fark 2.125.000(L) 625.000 (A) 1.500.000 (L)
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) İstenen 3: Şirketin planladığından daha yüksek bir katkı elde etmesi, daralan bir piyasada pazar payını arttırabilmesi başarı gibi görülmektedir. Ancak satış departmanın takı satışına gerektiği önemi vermemesi başarısını düşürmektedir. Şirket gelirinin daha az kısmını takı bölümünden beklemekteyse de, burada satılan her parça, hediyelik eşya bölümünde satılandan daha yüksek bir katkı bırakmaktaydı. Bu nedenle takı satışının toplam satış içindeki payının %20'den % 17,65'e düşmesi şirketin 3.125.000 lira kaybetmesine yol açmıştır. Diğer üründen daha yüksek oranda satılması, katkısının düşük olması nedeniyle kaybı karşılayamamış, neticede toplam 625.000 lira kaybetmesine neden olmuştur. 8
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TURKEY) 2015/2.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 3 Ağustos 2015-Pazartesi 18:00 SORULAR SORU 1: Tek mamul üretip satan bir firma 2013 yılında hem farklılaşma (üstün kalite) hem de maliyet liderliği (prodüktivite artışı sağlayarak maliyetleri düşürme) rekabet stratejilerini uygulama çabasında bulunmuştu. Bu çabalar sonucunda 2014 kârı, 2013'e göre %46 gibi çok önemli bir artış göstermişti. Özet gelir tabloları aşağıda sunulan bu şirkette sadece malzeme maliyetleri değişken olup, işçilik dahil diğer bütün imalat maliyetleri sabittir. Söz konusu sabit maliyetler 50.000 adetlik üretim kapasitesi için geçerli olup, 2013 ve 2014 yıllarında üretim kapasitesinde herhangi bir değişim olmamıştır. Firmada dönem başı ve dönem sonu stok bulunmamaktadır. Özet Gelir Tabloları: 2013 Yılı 2014 Yılı Satış Gelirleri (Fiili Satış Miktarı x Satış Fiyatı) 40.000.000 TL (40.000 adet x 1.000 TL/a) 52.500.000 T L (42.000 adet x 1.250 TL/a) 1 Satılan Malın Maliyeti Değ. Mal. (Malzeme Maliyeti) 12.000.000 TL 14.145.000 TL (Mlz. Miktarı x Mlz. Fiyatı) (120.000 kg.x 100 TL/kg.) (123.000 kg. x 115 TL/kg.) Sabit Maliyetler 10.000.000 12.000.0000 Toplam Maliyetler 22.000.000 TL 26.145.000 TL Kâr 18.000.000 TL 26.355.000 TL Görüldüğü gibi firmanın kârı 2013 yılından 2014 yılına 8.355.000 lira artmıştır. Ancak bu artışta artan satış/üretim miktarının beraberinde getirdiği gelir ve maliyet artışları ile girdi ve satış fiyatlarındaki değişiklikler de rol oynamıştır. İstenen 1 ( 10 Puan) İstenen 2 ( 10 Puan) İstenen 3 ( 10 Puan) : Firmanın bir yıllık kâr artışında büyümenin etkisini hesaplayınız. : Firmanın bir yıllık kâr artışında fiyat artışlarının etkisini hesaplayınız. : Firmanın bir yıllık kâr artışında prodüktivite artışının etkisini hesaplayınız. İstenen 4 ( 5 Puan) : Yukarıda hesapladığınız kârdaki yükselişi oluşturan unsurların ışığı altında firmanın hangi rekabet stratejisini nasıl bir başarıyla uyguladığını yorumlayınız.
TÜRMOB (UNION OF CHAMBERS OF CERUHEL) PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) SORU 2: Mavi İmalat İşletmesinde Mayıs ayı üretimi 5000 birim ve bu üretime ilişkin malzeme maliyeti 100 TL/kg x 2 kg/b x 5.000 birim = 1.000.000 TL olarak bütçelenmiştir. Mayıs ayında fiilen 5.000 birim üretilmiş ve bu aya ait malzeme maliyeti toplam bütçe sapması 140.000 TL (Aleyhte) olarak hesaplanmıştır. Bu toplam sapmanın 60.000 lirası lehte fiyat sapmasıdır. İstenen 1 (15 Puan) İstenen 2 (15 Puan) : İşletmenin Mayıs ayı üretimi için fiilen kullandığı malzeme miktarı kaç kilodur? : Kullanılan malzeme fiilen kaç liradan satın alınmıştır? SORU 3: BioBilim zirai ilaçlar üreten bir firma olup, "Bahçe İlaçları" ve "Tarla İlaçları" olmak üzere iki departmandan ibarettir. "Tarla" bölümü beş yıldan bu yana beş milyon lira Ar-Ge giderine katlanarak, tahıl ekimine nicelik ve kalite olarak büyük hasar veren süne zararlısı için çevre dostu bir ilaç geliştirmiştir. SK adı verilen bu ilacın ticari üretimini yapmak üzere on yıl ekonomik ömrü olan, 6.000.000 liraya mal olmuş ve ayda 10.000 litre üretim kapasitesine sahip bir üretim tesisi kurmuştur. Tam kapasitede üretilen bir litre SK'nın maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanmıştır: Aylık Sabit Maliyetler : Değişken Maliyetler Amortisman Diğer Sabit İmalat Mal 50.000 (=6.000.000/120 Ay) TL 50.000 2 30.000 Toplam Maliyetler Aylık Üretim Birim Maliyet 10.000 litre 130.000 13 TL/litre SK'nın satış fiyatı 20 TL/litre olarak belirlenmiştir. İstenen 1 : SK'ya talep şimdilik aylık 8.000 litredir. Şirketin "Bahçe" departmanı "Tarım İlaçları" departmanından kendilerine 5 TL/litre fiyatla 1.000 litre SK satmalarını istemektedir. Bu SK için litre başına 7 liralık bir ek maliyete katlanarak meyve bahçelerine musallat olan zararlılar için ilaç haline dönüştürecek ve litresi 18 liraya satacaktır. Şirketin Tarım İlaçları Departmanının üretim müdürü bu talebe karşı çıkmaktadır. "Bahçe departmanı bizden 5 liraya aldığı ilaca 7 liralık da ek maliyet yapacak, böylece litresini 12 liraya mal ettiği ilacı 18 liraya satarak, toplam 6.000 lira kar edecektir. Oysa bizim departman 13 liraya imal ettiği ilacı komşu departmana 5 liraya satarak (13-5) x 1.000 litre = 8.000 lira zarar etmiş olacak" demektedir. Bahçe departmanından gelen böyle bir talebe onay vermek şirketin topyekûn karlılığı açısından aylık kaç lira ilave kâr ya da zarar neden olur? (15 Puan). Departmanların ayrı ayrı kar - zarar durumları ne olur? (5 Puan)
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS OF TUEKEY) İstenen 2 (15 Puan): Tarım İlaçları bölümü gelecek ayki 2.000 litrelik boş kapasitesinin 1.000 litresini kullanarak Bahçe departmanına göndermeye karar vermişken, uzaktaki bir çiftlik gelecek ay gönderilmek üzere 2.000 litrelik bir sipariş vermiştir. Şirket yöneticileri, bahçe departmanına ilaç vermekten vazgeçerek, uzaktaki çiftliğe 2.000 litre göndermeğe karar vermişlerdir. Tarım İlaçları Departmanın atıl kapasitesinin yarısını Bahçe İlaçları Departmanında değerlendirmekten vazgeçerek, uzaktaki çiftliğe 2.000 litre tarım ilacı satışı yapmanın şirketin topyekûn karlılığına kaç liralık bir ilave yaratır? 3
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TURKEY) ÇÖZÜM 1: İstenen 1: CEVAPLAR Büyümenin Gelir (2014 Satış Miktarı - 2013 Satış Miktarı ) x 2013 Satış Fiyatı Etkisi: 2013 Prodüktivite Büyümenin düzeyi süreydi 2013 Maliyet Etkisi : 2104 üretim Girdi x 2013 Girdi Fiyatı adedinin - Miktar gerektireceği girdi miktarı Gelir Etkisi : Maliyet Etkisi: (42.000-40.000) x 1.000 = Malzeme Maliyeti (126.000 kg. - 120.000 kg.) x 100 TL/kg. = Büyümenin Toplam Etkisi 2.000.000 TL (L) 600.000 TL (A) 1.400.000 TL(L) İstenen 2: Fiyat Değişmelerinin Etkisi: Gelir Etkisi: (2014 Satış Fiyatı- 2013 Satış Fiyatı) x Maliyet Etkisi: (2014 Girdi Fiyatı - 2013 Girdi Fiyatı) x 2014 Satış Miktarı 2013 Prodüktivite düzeyi süreydi 2104 üretim adedinin gerektireceği girdi miktarı 4 Gelir Etkisi : (1.250-1.000) x 42.000 Maliyet Etkisi: Malzeme Maliyeti (115 TL/kg. - 100 TL/kg. ) x126.000 kg. Sabit Maliyetler 12.000.000-10.000.000 Fiyat Değişiminin Toplam Etkisi = 10.500.000 TL (L) 1.890.000 (A) 2.000.000 TL (A) 6.610.000 TL (L)
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS OF TUEKEY) İstenen 3: Prodüktivitenin Etkisi: Prodüktivite (2014 Girdi Miktarı) -(2013 Prodüktivite düzeyi süreydi 2104 Etkisi: üretim adedinin gerektireceği girdi x miktarı) 2014 Girdi Fiyatı Prodüktivite Etkisi: Malzeme Maliyeti: (123.000 kg. - 126.000 kg.) x 115 TL/kg. 345.000 TL (L)* Sabit (50.000 birim - 50.000 birim) x 240 TL/b** = Maliyetler ( Üretim artışı kapasite genişletme getirmemiştir.) *: Sonucun çıkması Lehte Sapma olduğunu gösterir. ** 12.000.000 T L /50.000 birim Prodüktivite Etkisi: 0 345.000 TL (L) İstenen 4 : Kâr artışının unsurları aşağıdaki gibi özetlenecek olursa: Büyümenin Etkisi Fiyat Değişmelerinin Etkisi Prodüktivitenin Etkisi Toplam Fark 1.400.000 (L) 6.610.000 (L) 345.000 (L) 8.355.000 % 16,75 79,11 4,14 % 100,00 5 Kârdaki farklılık çok büyük oranda fiyatlardaki değişimden kaynaklanmıştır. Bu etmenin olumlu olması, firmanın girdi fiyatlarındaki artışı fazlasıyla satış fiyatlarına yansıttığını ifade etmektedir. Bu da müşterilerin elde ettikleri değerle, ödedikleri değeri karşılaştırdıklarında bu fiyat artışını kabul ettiklerini gösterir. Nitekim satış miktarları da artmıştır. Bu göstergeler de bizi firmanın malının "değerli" olduğu sonucuna götürmektedir. Başka ifadeyle firma farklılaştırma politikasında başarılıdır. Ancak maliyet liderliğiyle ilgili olarak prodüktivite artışına baktığımızda firmanın aynı derecede başarılı olamadığını görürüz. ÇÖZÜM 2: İstenen 1: Malzeme maliyetinin bütçeden toplam sapması 140.000 TL Aleyhte olarak ortaya çıktığına göre ve bunun 60.000 liralık kısmı Lehte Fiyat Sapması olduğuna göre, demek ki 200.000 liralık kısmı da malzemenin fazla kullanılmasından kaynaklanmış olan Aleyhte Miktar Sapmasıdır. Formül olarak, Miktar Sapması = Bütçelenen Miktardan Farklı Kullanılan Malzeme Miktarı x Bütçelenen Birim Fiyat Bildiğimiz rakamları yukarıdaki formüle yerleştirirsek: 200.000 TL =? x 100 TL/kg? = 2.000 kg. hesaplanır. Bütçeden olan bu sapma "Aleyhte" olduğundan, demek ki 10.000 kg. yerine, fiilen 12.000 kg. kullanılmıştır.
TÜRMOB (UNION OF CHAMBERS OF CERUHEL) PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) İstenen 2: Bütçeden fiyat sapması 60.000 TL olarak verilmişti. Formül olarak, Fiyat Sapması = Bütçelenen Fiyattan Farklı Ödenen Fiyat x Fiilen Kullanılan Malzeme Miktarı Bildiğimiz rakamları yukarıdaki formüle yerleştirirsek: 60.000 TL =? x 12.000 kg? = 5 TL/kg. hesaplanır. Bütçeden olan bu sapma "Lehte" olduğundan, demek ki 100 TL/kg. yerine, fiilen 95 TL/kg. kullanılmıştır. ÇÖZÜM 3 İstenen 1 : Şirkette atıl kapasite olmasaydı 20-3 = 17 lira katkı sağlayan mamul, 18 - (3+7)= 8 lira katkı sağlayan mamulle değiştirilecekti. Oysa 2.000 litrelik atıl kapasite söz konusu olduğundan bu 8 lira katkı, ek katkı sağlamaktadır. (8 x1.000 litre= 8.000 TL Şirketin ek kazancı olacaktır.) Tarım İlaçları Bahçe İlaçları Toplam Gelir 5 x 1.000 = 5.000 TL 18x1.000= 18.000 TL 23.000 TL Maliyet (3 x 1.000 = 3.000) (5 x 1.000 = 5.000) ( 8.000) Ek Maliyet - (7 x 1.000 = 7.000) ( 7.000) Toplam Maliyet ( 3.000) TL (12.000) TL (15.000) TL Kar 2.000 TL 6.000 TL 8.000 TL 6 Görüldüğü gibi bu işlemden her iki departman da karlı çıkmıştır. İstenen 2 Yeni çiftliğe yapılacak satıştan sağlanan katkı: 2.000 x 17 = 34.000 TL Bahçe Departmanın sağlayacağı katkı kaybı: (1.000x 8 = 8.000) 26.000 TL İkinci Çözüm Yolu: Bu alternatifi şöyle de değerleyebiliriz: Yeni çiftliğe yapılacak ilk 1.000 litrelik satıştan sağlanan katkı: 1.000 x 17 = 17.000 TL ; ikinci 1.000 litrelik satıştan sağlanan katkı (bu partiden zaten litre başına 8 lira katkı sağlanıyordu, şimdi 17 lira sağlanıyor demek ki sadece 9 lira fazla katkı gelecek) 9 x 1.000 litre = 9.000 TL. Toplam olarak: 17.000 + 9.000 = 26.000 TL
B3 TURMOB (UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TURKEY) 2015/3.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI YÖNETİM MUHASEBESİ 7 Aralık 2015-Pazartesi 18:00 SORULAR SORU 1: Bir fotokopi makinesi imalatçısı firma, makinelerini banka, kütüphane gibi kamuya açık yerlere yerleştirerek müşterilerin kullanımına sunmayı planlamaktadır. Fotokopi yaptırmaya ihtiyacı olan kimseler, makine üzerindeki bir kumbaraya her kopya için 10 kuruş atıp, kendi başlarına işlerini görebileceklerdir. Kumbaraya atılan her 10 kuruşun 2 kuruşu, makinenin yerleştirildiği yere kira olarak kalacaktır. Makinelerin kağıt ve toner ihtiyacı imalatçı firma tarafından karşılanacak olup, bunun da maliyeti kopya başına 1,5 kuruş (0,015 TL)'tur. Ayrıca söz konusu yapımcı şirket her 30.000 kopyada makinenin bakımını da yapacaktır. Makine başına bakım masrafının da 150 lira olacağı hesaplanmıştır. Öte yandan her makinenin sabit masrafının, kendisine bağlanan sermayenin fırsat maliyeti de dahil, yıllık 600 lira olacağı öngörülmektedir. İstenen 1 (5 Puan): İmalatçı firmanın bu projesinden zarar etmemesi için her bir makinesini yerleştireceği yerde yılda en az kaç fotokopi yapılması gerekir? (Vergi söz konusu değildir.) İstenen 2 (10 Puan): Firmanın her makineden, vergiden sonra yıllık 1680 lira kar elde edebilmesi için her makinede kaç fotokopi yapılmalıdır? Firmanın vergi oranı %30'dur. İstenen 3 ( 15 Puan): Firma, makinelerin yerleştirildiği kurumda görevli güvenlik görevlisinden, ara sıra kendi makinelerine de göz kulak olmasını isteyecek, bu hizmeti karşılığında da her makineden sağlanacak vergi öncesi karın %5'inin kendisine yıllık ücret olarak ödeneceğini vaat edecektir. Güvenlik görevlisine vaat edilen ücret vergiden düşülebilir bir gider değildir. Bu durumda vergi yükü %30 olan bu şirketin, güvenlik görevlisine de vaat edilen ücret de ödendikten ve vergiden sonra her makineden yıllık 1680 lira kar elde edebilmesi için her makinede yılda en az kaç fotokopi yapılmalıdır? 1 SORU 2: Bir tekstil firması sıfır yaka, polo yaka ve kapüşonlu olmak üzere üç çeşit tişört imal etmektedir. Firmanın imalat kapasitesi günde 200 makine saati olup, mamullerle ilgili bilgiler aşağıdaki gibidir: Sıfır Yaka Polo Yaka Kapüşonlu Birim Satış Fiyatı (TL) 20 25 35 Birim Değişken Maliyet (TL) 6 7 11 Birim Sabit Maliyet (TL) 10 10 10 Birim Kar (TL) 4 8 14 Bir Birimi İmal Etmek İçin Gerekli Makine Saati V Saat (Otuz Dakika) 1 Saat (Altmış dakika) 1% Saat (75 dakika) Günlük Talep (Adet Olarak) 100 200 100 Firmanın kapasitesi ürünlerine olan talebi tümüyle karşılamaya yeterli değildir. İstenen (20 Puan): Şirketin günlük kârını maksimize etmesi için hangi mamulden kaç adet üretmesi gerekir?
B3 TURMOB (UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS OF TUEKEY) SORU 3 : Mis Makarnacılık birisi spagetti, diğeri lazanya tipi makarna imal etmektedir. Makarna imalinde hemen hemen hiç işgücü kullanılmadan tüm imalat makinelerle gerçekleştirilmededir. Az sayıdaki imalat işçisinin sabit ücretinin genel imalat maliyetlerine katılması, maliyet hesaplamalarında kolaylık sağladığı gibi tutarın çok küçük olması nedeniyle de herhangi bir yanılgıya yol açmamaktadır. Aynı hamur makinelerde karılmakta daha sonra kalıp makinelerinden geçirilerek fırınlanmakta, bantlarla taşınan makarnalar otomatik makinelerde paketlenmektedir. Ancak her aşamada mamullerin düzgün ve kırıksız olmasından emin olunması için kalite kontrol işçileri önlerinden akan imalatı gözle kontrol etmektedirler. Bu kontrol lazanya için daha yoğun yapılmaktadır, çünkü geniş plakalar halindeki hamurun kıvrık şekilli kenarları çok kolaylıkla kırılıp bozulabilmektedir. Aylık imalatla ilgili bazı bilgiler aşağıdaki gibidir: Spagetti Lazanya Toplam Üretim 6.000 kg. 2.000 kg. 8.000 kg. Birim Malzeme Maliyeti (TL/kg.) 0,20 0,20 Birim Genel İmalat Maliyeti (TL/kg.)* 0,54* 0,40* Toplam Maliyet 0,74 TL/kg. 0,60 TL/kg. Satış Fiyatı 0,90 TL/kg. 1,10 TL/kg. Makine Saatleri 1600 saat (%80) 400 saat (%20) 2.000 saat (%100) Kalite Kontrol Saatleri 8 saat (%20) 32 saat (%80) 40 saat (%100) *: 2.000 makine saatinin %80'ı Spagetti, %20'ı Lazanya için kullanıldığından 4.000 liralık toplam genel imalat maliyetinin %80'ı yani 3.200 lirası Spagetti'nin, 800 lirası ise Lazanya'nın payına düşmüştür. Kilogram başına düşen maliyetler ise sırasıyla 3.200 TL/6.000 kg= 0,54 TL/kg.; ve 800 TL/2.000 kg.= 0,40 TL/kg.dır. 2 Genel İmalat Maliyetinin tamamı sabit nitelikte olup aylık 4.000 liralık tutarın 2.500 lirası kalite kontrol süreci için katlanılan maliyetlerdir. Kalan 1.500 lirası ise elektrik, kira, bakım, amortisman gibi ana kalemlerden oluşmaktadır. Makarna hamurundan (malzeme) ne kadar kullanıldığı mamul türleri itibarıyla kesinlikle bilinmektedir. Genel maliyetleri ise, fabrikadaki faaliyeti makineler temsil ettiğinden, mamullere makine saatlerine göre dağıtılmaktadır. Sektörde özellikle spagettide aşırı rekabet söz konusudur. Bu nedenle satış fiyatları çok önemi bir unsurdur. Böyle olmakla birlikte şirket satış fiyatlarını tespit ederken maliyetlerini göz önünde tutmakta ve belli bir kârı korumaya özen göstermektedir. Şirketin hesaplamalarına göre spagettideki kâr oranı: (0,90-0,74)/0,90 = %17,7 ve Lazanyadaki kâr oranı ise: (1,10-0,60)/ 1,10 = % 45,5'dir. Şirket yetkilileri spagettiden pazar kaybetme tehlikelerine rağmen fazla fiyat indirimi yapamayacaklarını düşünmektedirler. İstenen 1 (20 Puan): Yukarıdaki şirketin maliyetleme ve fiyatlama politikasını değerleyiniz. Sizce doğru maliyetleme hangi yöntemle yapılmalıdır? Bu yönteme göre mamullerin kg. maliyetleri nedir? İstenen 2 (10 Puan): Eğer spagetti için %17,7 kâr oranı yeterliyse, doğru yöntemle hesaplayacağınız maliyete göre spagettinin kilogram fiyatı kaç liraya düşürülebilir?
İŞİ TÜRMOB I i ' l I (UNION OF CHAMBERS OF CERUHEL) PUBLIC ACCOÜNTAHTS OF TDEKEY) SORU 4: 2014 Yılının sektör çapındaki toplam gazete satışının 25.000.000 adet olacağını tahmin eden Kurye Gazetesi kendisi için %15'lik bir Pazar payı ile 3.750.000 adetlik satışı hedeflemişti. Gazetenin planlanan birim satış fiyatı 0,50 TL, birim değişken maliyet ise 0,30 TL'dir. 2014 yılı sona erdiğinde sektördeki toplam gazete satışlarının fiilen 28.800.000 adet olduğu, bunun 4.032.000 adedinin ise Kurye Gazetesine ait olduğu ortaya çıkmıştır. Gazete yönetimi, 2014 yılı için bütçelediklerinden daha fazla elde ettikleri katkıdaki 56.400 liradaki kendi başarılarını analiz etmek istemektedirler. (Bütçelenen Katkı: 3.750.000 x 0,20 TL - Fiili Katkı: 4.032.000 x 0,20 TL = 56.400 TL) İstenen 1 (10 Puan): Kurye Gazetesinin 2014 yılına ait pazar payı sapması ne kadardır? (Bu sapmanın parasal büyüklüğü ne kadardır?) İstenen 2 (10 Puan): Kurye Gazetesinin 2014 yılında bütçelediğinden daha fazla satmasında (3.750.000-4.032.000) genel okuyucu kitlesindeki genişlemenin payı (parasal anlamda) nedir? (Başka bir deyişle Sektörel Hacim Sapması ne kadardır?) 3
(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TURKEY) CEVAPLAR ÇÖZÜM 1 : Bu soru Başabaş Analizi sorusudur. Başabaş Analizi bütün maliyetlerin sadece sabit ve değişken maliyetlerden ibaret olduğunu varsayar. Bu nedenle 30.000 liralık bakım gideri hesaplamalara "yarı sabit" maliyet olarak değil, kopya başına 0,005 liralık değişken maliyet olarak alınmalıdır. İstenen 1) Bir kopyanın değişken maliyeti: Kira... 0,020 TL Kağıt-Toner 0,015 B akım Toplam 0,005 ( = 150 TL/30.000 k.) 0, 040 TL Bir kopyanın Katkı Payı: 0,10-0,04 = 0,06 TL/ kopya Bir makine için başabaş noktası: Sabit Maliyet/ Birim Katkı Payı : 600 TL/ 0,06 = 10.000 kopya. Makinenin yerleştirileceği yerde yılda 10.000 adetten az fotokopi yapılacağı bekleniyorsa, buraya konan makineden zarar edilir. 4 İstenen 2: (Q: Yapılması gereken fotokopi sayısı) Şirket tüm maliyetlerini karşıladıktan sonra net 1.680 lira kâr elde etmek istiyorsa, vergiden önce 2.400 lira kazanması gerekir. Şu halde 600 lira sabit maliyet, 2.400 lira da kâr yani toplam 3.000 lira kazanabilmesi için 3.000/0.06= 50.000 adet kopya yapması gerekir. (50.000 tane 0,06 lira, toplam 3.000 lira etmektedir.) Veya aynı çözümün bir başka algoritması aşağıdaki gibi sunulabilir: (0,06 Q - 600 ) ( 1-0.30) = 1.680... (0,06 Q - 600 ) (0.70) = 1.680 0,042 Q - 420 = 1.680 Q= 2.100/0,042 = 50.000 Adet fotokopi yapılması gerekmektedir. İstenen 3: (R: Güvenlik görevlisine ödenecek ücret) (Güvenlik görevlisine verilecek ücret "2.400 x %5" değildir. Çünkü bu 2.400 lira yukarıda hesaplanmış olan 50.000 adet fotokopi ile sağlanan brüt kârdır. Oysa yeni koşuldaki fotokopi sayısı bilinmemektedir. Bilinmeyen bu miktara Q denecek olursa, hesap aşağıdaki gibi yapılır.) R= (0,06 Q - 600) x 0,05 (0,06 Q - 600 ) (0.70) - R = 1.680 (0,06 Q - 600 ) (0.70) - (0,06 Q - 600) x 0,05 = 1.680 0,042 Q - 420-0,003 Q + 30 = 1.680 0,39 Q - 390 = 1.680... Q= 2.070/0,39 = 53.077 Adet fotokopi yapılması gerekmektedir.
TÜRMOB (UNION OF CHAMBERS OF CLRİIHLD PUBLIC ACCOUNTANTS OF TUEKEY) ÇÖZÜM 2 : Bu soru bir üretim faktörü kıt kaynak olduğu takdirde, bu kısıta göre optimal üretim kombinezonunun belirlenmesi konusuna ilişkindir. Çözümde birim kâr üzerinden hareket etmek yanlıştır. Çünkü birim kâr hesabındaki birim sabit maliyet herhangi bir (keyfi) yöntemle yüklenmiş olan maliyet payıdır. Farklı bir yükleme anahtarı uygulandığında soruda verilen her mamule düşen on liralık pay mutlaka değişecek, bu da birim kâr rakamını çok etkileyecektir. Değişmeyecek olan: Toplam sabit maliyettir. Bu nedenle ürün yelpazesine karar verilirken kapasite kullanımında, sabit maliyetlerin karşılanmasına en çok hizmet eden mamulden başlamak gerekir. Ancak bu durumda da yalnızca birim katkı paylarına bakmak yine yanlış olur. Zira makine saatlerinin kısıtlı olması ve kullanılabilecek sadece 200 saatin olduğu gerçeği göz ardı edilmiş olur. Nitekim en yüksek katkı payını veren mamul kapüşonlu tişörttür. Ancak kısıtlı olan bir saatte bir kapüşonlu tişört üretilip 24 lira kazanılırken (hatta net olarak konuşmak gerekirse, bir tişört imal etmek için bir saatten de uzun süre gerektiği göz önünde tutulacak olursa saatte sadece 19,2 lira kazanırken) aynı süre zarfında iki adet sıfır yaka tişört yapılıp 14 x 2 = 28 lira kazanılır. Bu nedenle doğru çözüm makine saati (Kıt faktör) başına düşen katkı payını bulmaktan geçer. Sıfır Yaka Polo Yaka Kapüşonlu Birim Satış Fiyatı (TL) 20 25 35 Birim Değişken Maliyet (TL) 6 7 11 Birim Katkı (TL) 14 18 24 Bir Birimi İmal Etmek İçin Gerekli Makine Saati V Saat 1 Saat 1% Saat Saat Başı Katkı 14 x 0,5 = 28 18 x 1 = 18 24 x 1,25 = 19,2 Sıralama 1 3 2 Günlük Talep (Adet Olarak) 100 200 100 5 Kullanılan Kapasite Kalan Kapasite Optimal (makine saati) (makine saati) Üretim Sıfır Yaka 0,5 x 100 = 50 150 100 Adet Kapüşonlu 1,25 x 100 = 125 25 100 Polo Yaka 1 x 25 = 25-25 (Her üç mamulde de birim başına sabit maliyet - 10'ar lira - eşit olduğundan, birim kârlara göre bulunan ürün gamı da yukarıdaki gibidir. Ancak bu sonuç çözümün doğru olduğunu göstermez, sadece basit bir aritmetik sonuçtur. ) ÇÖZÜM 3: İstenen 1: Sınav sorusundaki problem "doğru fiyatı" hesaplamaktır. Birim maliyet üzerine %17,7 gibi bir kâr marjı koyarak satış fiyatı belirlemeye çalışan şirket, birim maliyeti yanlış hesapladığından piyasada fiyat rekabetine yenik düşmektedir. Birim maliyet yanlış hesaplanmıştır, çünkü: 4.000 liralık GİM'in 2.500 lirası "kalite kontrol" maliyetidir ve bu maliyet kaleminin ortaya çıkmasına da kalite kontrol saatleri neden olmaktadır. Kalite kontrol saatlerinin dağılımına baktığınızda da Spagetti bu saatlerin sadece %20'sini kullanmaktadır. Oysa şirket maliyet kalemleri arasında hiçbir ayırım yapmadan maliyet dağıttığında bu 2.500 liranın %80'i spagettiye yüklenmiştir. Yani mamul olması gerekenden çok daha yüksek maliyetlenmiş, dolayısıyla fiyatı da
B3 TURMOB (UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOÜNTANTS OF TUEKEY) çok yüksek belirlenmiştir. (Tabii bu arada Lazanya'ya gitmesi gereken maliyet yanlışlıkla spagettiye yüklendiğinden, şirket Lazanya'dan büyük kâr ettiğini sanmaktadır.) 2.500 liralık kalite kontrol maliyetinde kontrol saatleri, kalan 1.500 liralık kısım da yine makine saatleri (ki bu kalan maliyetin ortaya çıkmasında makine saatlerinin etmen olduğu varsayımı mantıklıdır çünkü elektrik tüketimi, amortisman ve bakım doğrudan doğruya makinenin çalışmasıyla ilgilidir) esas alınacak olursa, genel imalat maliyet dağıtımı aşağıdaki gibi olacaktır: Spagetti Lazanya Kalite Kontrol 2.500 x %20 = 500 TL 2.500 x%80 = 2.000 TL Diğer Maliyetler 1.500 x%80 = 1.200 TL 1.500 x%20 = 300 TL Toplam 1.700 TL 2.300 TL Üretim 6.000 kg. 2.000 kg. Kg. Başına genel maliyet 0,28 TL/kg. 1,15 TL/kg. Kg. Başına malzeme maliyeti 0,20 0,20 Kg. Başına toplam maliyet 0,48 TL/kg. 1,35 TL/kg. (1.500 liralık kısmın kira, elektrik, bakım ve amortisman olduğundan bahsediliyorsa da bunların birer GİM unsuru olduğu, yani imalatla ilgili olduğu soruda belirtilmiştir. Bu nedenle imalata sadece kalite kontrol maliyetini yüklemek, bu 1.500 lirayı üretim maliyetlerinden çıkarmak ya da bu maliyet kalemlerinin de - ortaya çıkmalarında hiçbir etkisinin olmadığı kalite kontrol saatlerine göre dağıtılmak - yani toplam 4.000 liranın %20'sini S. ye % 80'nini L.yaya yüklemek - yanlıştır.) 6 Her iki yöntemde bulunan maliyetleri karşılaştırırsak: Spagetti Lazanya Satış Fiyatı 0,90 TL/kg. 1,10 TL/kg. Geleneksel Maliyetleme 0,74 TL/kg. 0,60 TL/kg. Faaliyet Tabanlı Maliyetleme 0,48 TL/kg. 1,35 TL/kg. Bu problemin çözümünde değişken maliyetleme sisteminin dolayısıyla, fiyatın sadece değişken 0,20 TL/kg.'lik malzeme maliyetini kurtarmasının yeterli olacağının asla düşünülmemesi gerekir. Değişken Maliyetleme stoka çalışan firmalarda yöneticiyi uyaran bir sistemdir. Zira Değişken Maliyet Sistemi faaliyet hacmi ile faaliyetin sonucuna katkı arasında paralellik kurar. Şöyleki: Tam maliyetlemede stoklar üzerinde sabit maliyet payı olduğundan, ne kadar çok mal satılmaz stokta tutulursa, o kadar sabit maliyet tutarı bilançoda "saklanır", gelir tablosuna yansımaz. Satış düştükçe gelir tablosuna daha az maliyet gönderileceğinden gelir tablosu gittikçe yükselen kârlar raporlamaya başlar. Sonuçta yönetici farkına varmadan stoka çalışmak, ürettiğini satamasa da hâlâ kârlı olduğuna inanmak gibi bir yanılgıya düşer. Oysa değişken maliyet sisteminde "satış geliri - değişken maliyet" firmaya sabit maliyetlerini karşılamak üzere ne kadar katkı kaldığını gösterir. (Tabii sabit maliyetleri aşan kısım da kârdır.) Satışınız düştükçe bu katkı da doğal olarak azalacaktır. Bu yönteme yöneltilen en büyük eleştiri: Yöneticinin kısa dönemlik ve "fark eden maliyetlere" ilişkin kararları dışında, fiyatlama politikasını salt "katkı payına" dayandırması halinde uzun dönemde sabit maliyetlerini gözden kaçırabileceği ve şirketin iflasına neden olabileceğidir. Zira bir şirketin hayatta
PfQTÜRMOB I l ' j I (UNION OF CHAMBERS OF CERUHEL) PUBLIC ACCOÜNTAHTS OF TURKEY) kalabilmesi için satış fiyatının bütün maliyetlerini karşılaması, hatta üstüne yatırımı cazip kılacak bir kâr marjı da bırakması zorunludur. Görüldüğü gibi sorun "doğru fiyatlama" olduğunda, değişken maliyetten bahsetmek şirket için tehlikelidir. İstenen 2: Yukarıdaki tablo incelenecek olursa, şimdiki fiyatlama ile Lazanya'dan zarar edildiği, Spagetti'den ise çok kâr edildiği görülebilir. Fiyat rekabeti nedeniyle Spagetti'nin fiyatında (SF - 0,48)/ SF = 0,177 denkleminden SF= 0, 5832» 0,59 liraya kadar düşürme yapılabilir. (Kâr Marjı'nın "Maliyet/Satış Fiyatı" olmadığı, dolayısıyla fiyatın, hesaplanamayacağı gözden kaçırılmamalıdır.) SF = Maliyet x 1.117 şeklinde ÇÖZÜM 4: İstenen 1: Pazar Payı Sapması: (Hedef PP - Fiili PP) x Fiili Sektör Hacmi x Bütçelenen Birim Katkı Pazar Payı Sapması = ( 0,15-0,14) x 28.800.000 x 0,20 = 57.600 TL Aleyhte İstenen 2: 7 Sektörel Hacim Sapması: (Bütçelenen Sektör Hacmi - Fiili Sektör Hacmi ) x Hedef Pazar Payı x Bütçelenen Birim Katkı Sektörel Hacim Sapması = (25.000.000-28.800.000 ) x 0,15 x 0.20 = 114.000 TL Lehte Sonuç olarak bakıldığında: Pazar Payı Sapması : 57.600 TL Aleyhte Sektörel Hacim Sapması : + 114.000 Lehte Toplam Sapma 56.400 TL Lehte Görüldüğü gibi, bütçelediğinden 56.400 lira daha fazla kazanan bu gazetede, gelirlerin artmasına sadece genel okuyucu sayısının artması etken olmuştur. Özel olarak gazeteye olan ilgi düşmüştür. (%15 umulurken %14 olmuştur.) Gazetenin satış yönetimi başarısızdır.