19 TACSO IPA ülkeleri ve bölgelerindeki (Arnavutluk, Bosna Hersek, Eski Yugoslav Cumhuriyeti'nden Makedonya, UNSCR 1244/99 altında Kosova, Karadağ, Sırbistan ve Türkiye). EuropeAid/127427/C/SER/Multi. ULUSAL EĞİTİM RAPORU Ortopedik Engelli Gençler için Sivil Toplum Liderliği Eğitim Programı 1-3 Aralık 2011, Kastamonu - Türkiye Sunulduğu kişi/makam: Ülke Koordinatörü Sunan kişi/makam: Gülesin Nemutlu, Halil Öz Etkinlik ve Konu: Ortopedik engelli gençler için sivil toplum liderliği üzerine bir eğitim programı verilmesi. Etkinlik/eğitim Yer ve Tarihleri: 1-3 Aralık 2011, Kastamonu Katılımcı Profili: Açık çağrı yolu ile tüm ülkeden seçilmiş ortopedik engelli bir grup genç. Eğitimciler/STEs: Gülesin Nemutlu (gulesinemutlu@gmail.com) Halil Öz (haliloz80@gmail.com)
29 İçerik Tablosu I. Etkinlik/Eğitim Amaçları II. Etkinlik/Eğitim İçerik/Akışı II. 1. Hazırlık Safhası (eğitim gündeminin tasarlanması, materyaller) II. 2. Eğitim İhtiyaçlarının Değerlendirilmesi III.3. Eğitimin Uygulanması (küçük konuşmalar, grup çalışmaları, egzersizler vb.) III. Sonuçların İzlenmesi ve Değerlendirilmesi IV. Eğitimcilerin Geri Bildirimi ve Tavsiyeleri Ekler Ek A Referans Terimler Ek B Katılımcı Listesi Ek C Eğitim İhtiyaçları Analizi Ek D Eğitim Gündemi Ek E Eşitlik ve Ayrımcılık üzerine Sunum Ek F Değerlendirme Formu Ek G Değerlendirme Sonuçları Tablosu I. Etkinlik/Eğitim Amaçları: Eğitimin hususi amacı: katılımcılar arasında demokrasilerde sivil toplumun rolü ve fonksiyonu konularında farkındalık yaratmak; katılımcılar arasında hak bazlı yaklaşımlar, savunuculuk, ayrımcılık konularında farkındalık yaratmak; engelli gençleri sosyal ve profesyonel yaşantıda yer almak konusunda cesaretlendirerek gelecekteki etkinliklere katılımlarını sağlamak.
39 Eğitim, sivil toplumun demokrasilerdeki rolü ve katılımcıların ayrımcılığı teşhis etme ve buna tepki gösterme kapasitelerini arttırmak odaklı olmuştur. Programın içerik akışı ana terimlerin netleştirilmesi (demokrasi, katılımcılık, sivil toplum, eşitlik, ayrımcılık vb) ile başlayıp katılımcıların gelecekteki aktif vatandaşlar planlarını hazırlamak konusunda desteklenmesi ile son bulmuştur. 3 günlük eğitim çalıştayı 1-3 Aralık 2011 tarihlerinde Kastamonu'da yapılmıştır. Eğitim, Kastamonu Rotary Kulübü'nün düzenlediği Liderlik Akademisi programının içerisine eklemlenerek gerçekleştirilmiştir. Eğitim modülüne toplam 26 kişi katılmıştır. Katılımcıların tam listesi Ek B'de görülebilir. II. Etkinlik/Eğitimin İçeriği/Akışı: II.1. Ön Hazırlık Safhası (eğitim gündeminin hazırlanması, materyaller) 2010 ve 2011'de çeşitli STK Liderliği programları uygulamıştır. Daha önceki bu deneyimlerin olumlu değerlendirmesi ortopedik engelli gençler için STK Liderliği programını desteklemiştir. Bu defa, eğitim kursu aynı dönemde Liderlik Akademisi'ni yürüten Kastamonu Rotary Kulübü ile işbirliği içinde organize edilmiştir. Liderlik Akademisi'nin iki tam günü TACSO temsilcileri ve uzman eğitimcileri ile birlikte STK Liderliği eğitimine ayrılmıştır. Eğitimciler metodolojiyi İş Tanımı na (Ek A) göre taslak olarak hazırlamış, tasarlamış ve İstanbul'daki TACSO ofisi ve Kastamonu Rotary Kulübü'nden temsilcilere sunmuştur. Geri bildirim aldıktan sonra ekip modülün hazırlanmasına odaklanmıştır. Eğitimciler, özel hedef grubu ile ilgili bir hazırlık safhası da geçirmiştir. Katılımcıların tam katılımını sağlayabilmek amacı ile grup içinde yer alacak engellilik çeşitlerine dair bilgi araştırılmış ve yöntemler benimsenmiştir. Katılımcılara yönelik açık çağrı, TACSO ve Kastamonu Rotary Kulübü tarafından yapılmıştır. Katılımcıların seçimi de yine bu iki kurum tarafından gerçekleştirilmiştir. II.2.Eğitim İhtiyaçları Değerlendirmesi Eğitim kursunun özel hedef grubundan dolayı eğitim ihtiyaçları değerlendirmesi, daha önceki STK Liderliği eğitim programlarında olduğu gibi katılımcılara internet üzerinden bir eğitim ihtiyaç formu gönderilmesi ve yanıtların analiz edilmesi şeklinde yapılmamıştır. Eğitim başlamadan önce sıklıkla katılımcılarla temas halinde olan Kastamonu'daki programın ev sahibi konumundaki Serkan Erol eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi sürecinde çok yardımcı olmuştur. Kursun eğitimcileri Serkan Bey ile çeşitli telefon görüşmeleri yapmış ve eğitim ihtiyaçlarının tespiti konusunda katılımcılar ile ilgili anahtar soruları nakletmişlerdir. Soruların listesi Ek C'de görülebilir. Serkan Bey üzerinden gelen yanıtlar temel alınarak tasarlanmış eğitim kursu programı benimsenmiştir. Eğitim ihtiyaçları değerlendirilmesinin sonuçları, 2 katılımcı hariç diğer hiç bir katılımcının sivil toplum kuruluşları ile tecrübesinin olmadığını göstermiştir. Katılım, hak temelli yaklaşımlar ve karar verme gibi terimler bu kişilere yabancı olsa da, çoğu zaman kendi yaşadıkları engellilik durumu ile bağlantılı olarak, ayrımcılık ve eşitlik gibi terimlere oldukça aşina oldukları görülmüştür.
49 Eğitim kursuna katılımın ana motivasyonu ülkenin her yerinden benzer engellerden muzdarip diğer genç insanlar ile tanışmak olarak tespit edilmiştir. Katılımcı grubun koşulu ortopedik engelli genç kişiler olmaksa da, ihtiyaç değerlendirme süreci bir katılımcının görsel engeli varken bir diğerinin işitsel engeli olduğunu göstermiştir. Bu kişilerin katılımını sağlamak amacı ile gerekli ekipman da aynı dönemde sağlanmıştır. II.3. Eğitimin Uygulanması (kısa konuşmalar, grup çalışması, egzersizler vb.) Eğitim gündemi Ek D'de yer almaktadır. Eğitim, giriş oturumları, tematik çalıştaylar, kilit konularda tecrübe bazlı bir toplantı kadar özet giriş oturumları da içermiştir. Eğitimin ilk gününde katılımcıların ve geçmişlerinin birbirlerine tanıtılmasına odaklanıldı. Katılımcılar kendilerini "ortak mülakatları" ile sundular. Her bir katılımcı önce kendisine komşu oturan kişiyi mülakata aldı ve sonra her biri "ortaklarını" tanıttı. Giriş sunumlarının ardından eğitimciler kısaca kendilerini ve eğitim programı ile metodolojisini tanıttılar. İkinci oturumda ana konuların keşfedilmesine odaklanıldı. Katılımcılar gruplar halinde çalıştı ve her bir üyesinin refahının garanti altın alındığı bir toplum için gerekli koşulları belirledi. Sunumları takiben bir tartışma yapıldı. Tartışma sırasında eşitlik, vatandaş, ve devletin rolü gibi kavramlar tartışıldı. Oturum "bu gerekli koşulları kim belirlemelidir?" ve "bu gerekli koşullara karar verme süreci nasıl olmalıdır?" soruları ile sona erdi. Bir sonraki oturum eğitim kursunun şarkısının ne olacağına dair "sahte" bir toplum anketi ile başladı. Eğitimcilerin moderasyonu altında katılımcılar üç metod yolu ile eğitim kursunun şarkısına karar vermeye çalıştılar. Her adımda farklı demokrasi çeşitlerindeki - doğrudan, temsili ve katılımcı- farklı karar alma yöntemleri temsil edildi. "Sahte" oturumun açıklanmasından sonra demokrasi, katılım ve karar verme üzerine tartışma ve bilgilendirme oturumları gerçekleştirildi. Oturum bir öncekini tamamlayacak şekilde toparlandı. İlk günün son oturumu eşitlik ve ayrımcılığın engellenmesi üzerine giriş ve tartışma idi. Eğitimciler İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Kanun Araştırma Merkezi'nden Burcu Yeşiladalı tarafından hazırlanmış ve daha önceki bir STK Liderlik eğitim modülünde kullanılmış bir sunumu temel alan bir girdi sunumu yaptılar. Bu sunumu Ek E'de bulabilirsiniz. İkinci günün ilk oturumu hak temelli yaklaşımlar ve demokrasilerde sivil toplumun rolüne ayrıldı. Katılımcılara sivil toplum örgütlerinin rolüne dair 8 ayrı ifade verilerek kendi görüşlerini en çok yansıttığına inandıklarının arkasında durmaları istendi. Katılımcılar konumlarını belirledikten sonra tartışma eğitimcilerin moderatörlüğü altında yapıldı. Tartışma sivil toplumun üç boyutu üzerine girdilerle tamamlandı toplumsal alanların kullanımı, örgütlenme özgürlüğü ve iyi toplum iradesi. Hak temelli yaklaşım da bazı örnekler vasıtası ile kısaca tanıtıldı.
59 Bir sonraki oturum gruptakilerin sivil toplum ve/veya gönüllülükle bağlantılı olarak tecrübelerini paylaşmaları ile başladı. Daha sonra katılımcılar ortak ihtiyaçları olan engellilik konusunda vatandaşların eylemlerinin daha öteye taşınmasına dair fikirler üretmek için gruplar oluşturdular. Gruplar önerilerini sundular ve gelecekteki muhtemel etkinlikler için sivil toplum "liderleri" rolünü üstlendiler. Gruplar aynı zamanda birbirlerine geri bildirimde bulundular. Oturum, eğitimciler tarafından şimdiye kadar sunulan içeriğin özetinin sunulması ve katılımcıların kişisel eylem planlarını hazırlamaları ile son buldu. Değerlendirme oturumu katılımcıların sözlü ve yazılı geri bildirimleri temel alınarak yapıldı. Değerlendirme formu TACSO bölge ofisinden sağlanan taslak ve Ek F'de yer alan eğitim içeriğine göre geliştirildi. Katılımcılar, eğitimin sonunda sonuçları Ek G'de yer alan, değerlendirme formunu doldurdular. III. Değerlendirme Sonuçları Geri bildirimin sonuçları Ek F'deki yazılı değerlendirme formunu takiben raporlanmıştır. Detaylı değerlendirme sunumuna Ek G'de ulaşılabilir. Katılımcılardan değerlendirme formundaki maddeleri 1'den 5'e notlandırmaları istenmiştir. Sonuçlar aşağıda yer almaktadır. Hazırlık 1= Kesinlikle katılmıyorum Hazırlık 1 2 3 4 5 Eğitime davet zamanında geldi. 4,35 Eğitim öncesi sağlanan bilgi tatmin ediciciydi. Eğitimin amaçları eğitim bildirisinde net biçimde açıklanmıştı. Kendimi eğitime hazırlayacak bilgi bana gönderildi. 3,73 4,42 4,00 Katılımcılara eğitim hazırlığına dair dört soru sorulmuştur. Sonuçlara göre eğitime davet oldukça zamanında ulaştırılmıştır. Eğitime hazırlık için önceden bilgi konusu nispeten düşük kalmıştır. Sözel değerlendirmeden anlaşıldığı üzere katılımcılar içerik kapsamını ve kendi şahsi tecrübelerini analiz ederek yansıtmayı beklememiştirler. Her ne kadar katılımcıların çoğunluğu tarafından bu yeni yaklaşım benimsenmişse de, bazıları için zorlayıcı olmuştur. Son olarak ise, öyle olması beklenmese de, oturumlar genel olarak oldukça faydalı ve tatminkar bulunmuştur. Aşağıdaki tablo her oturumun notlandırmasını göstermektedir.
69 1= Kesinlikle katılmıyorum Oturumlar 1 2 3 4 5 Giriş ve birbiri ile tanışma. 4,65 Herkes için yeterli yaşam koşulları üzerine oturum. 4,80 Şarkını seç - katılım ve karar verme. 4,27 Eşitlik hakkı ve ayrımcılığın engellenmesi. 4,54 Sivil toplum 4,84 Toparlama - sivil toplumda BİZ nasıl etkin olabiliriz? 4,54 1= Kesinlikle katılmıyorum İçerik sunumu 1 2 3 4 5 Eğitimin zaman planlaması iyi yönetilmişti. 4,46 Eğitim iyi yapılandırılmıştı. 4,58 Eğitimin içeriği benim ihtiyaçlarım ile ilintiliydi. Diğer katılımcıların katılımı öğrenmemde yardımcı oldu. 4,42 4,19 Eğitimin metodolojisi başarılıydı. 4,69 Eğitimin amaçları net biçimde açıklandı. 4,50 Eğitim sırasında edindiğim tecrübe işime yarayacak. 4,32
79 Metodoloji ve içerik sağlanmasını değerlendirmek için 7 soru sorulmuştur. Eğitimin en öne çıkan başlığı katılımcıların eğitimin metodolojisini oldukça başarılı ve amaçlarının net biçimde açıklanmış bulmasıdır. Katılımcılar ayrıca kursun gelecekteki işlerde pratik ve teorik katkısını da net biçimde görmüşlerdir. Eğitimin yapılandırması ve planlaması da olumlu şekilde notlandırılmıştır. En düşük notlandırılan madde katılımcıların diğer katılımcıların öğrenme sürecine yardımı konusunda olmuştur. Elel alınan konunun oldukça yansıtıcı ve zaman zaman tartışma yaratabilecek yapısı ve daha önceki STK liderlik kurslarında bu boyutun aldığı notlar göz önüne alındığında eğitimciler bu sonucun beklendiğini belirtmişlerdir. Eğiticiler 1= Kesinlikle katılımıyorum Eğiticiler 1 2 3 4 5 Örnek ve vakalar net biçimde uygulamaya bağlıydı. 4,85 Eğitimin hazırlığı iyi yapılmıştı. 4,77 Eğiticiler duyurulan programa bağlı kaldılar. 4,92 Eğiticiler aktif katılımı teşvik ettiler. 4,92 Eğiticiler soruları eksiksiz ve açık bir biçimde yanıtladılar. Eğiticiler öğrenme için gerekli desteği sağladılar. Eğiticiler çeşitli eğitim yöntemleri kullandılar. 4,69 4,65 4,58 Eğiticilerin performansı katılımcılar tarafından çok yüksek notlandırılmıştır. Ekibin iletişim becerileri, kişisel geçmişler ve engellilik ile ilgili çeşitli tecrübeler ile bağlantılı olarak katılımcıların oluşturduğu grupların çeşitliliği göz önüne alındığında oldukça yüksek notlandırılmıştır.
89 Mekan Eğitim alanı Kastamonu'daki İksir Otel'dir. 1= Tatmin edici değil 5 = Çok tatmin edici Eğitim mekanı 1 2 3 4 5 Toplantı odası ve ilgili mekanlar eğitim için konforlu bir ortam sağlamıştır. 4,50 Yemek ve kahve araları tatmin ediciydi. 4,48 Eğitim mekanı ile ilgili geri bildirim iki soru ile değerlendirilmiştir. Ortalama olarak katılımcılar eğitimin mekanı, kahve araları ve yemeklerden tatmin olmuştur. Hem kursun ev sahibi Serkan Bey hem de otel personeli hizmetlere erişimi sağlamak için muazzam bir çaba göstermişlerdir Diğer 1= Kesinlikle katılmıyorum Diğer 1 2 3 4 5 Grup içi dinamikler öğrenmeye öğrenmeye katkı sağlamıştır. Diğer katılımcıların tecrübeleri öğrenmeye katkıda bulunmuştur. 4,42 4,38 Katılımcıların, öğrenme sürecine katkı yapan eğitim sırasındaki grup içi dinamiklerden tatmin oldukları açıktır. Tüm katılımcılar kendi aralarında ağ oluşturmaya başlayabilmek adına bir araya gelmiş olmaktan mutlu olmuşlardır.
99 Genel Notlandırma 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ortalama: 8,92 3 6 6 10 Ortalama değerlendirmeye verilen kişisel notlar temelinde ortopedik engelli bireyler için STK liderlik eğitim programı 8,95 puan almıştır. IV. Eğiticilerin geri bildirimi ve tavsiyeler Bu bölümde eğitimciler uygulanan eğitim ile ilgili bir kaç genel gözlem ve yorumda bulunacaklar. Eğitimciler eğitim kursunun amaçlarına ulaşmak açısından genel olarak başarılı olduğuna inanmaktadırlar. Başlığa bağlı olarak katılımcıların sayısı nispeten düşüktür; burada katılımcıların çoğunluğunun Sivil Toplum Kuruluşlarından gelmediği akılda tutulmalıdır. Eğitimcilerin bir kaç defa uyumlu hale getirmeleri gerekmiş ve tartışmaların yoğunluğunu diğer STK modüllerine kıyas ile daha düşük tutmuşlardır. Eğitimciler açısından öğrenilen noktalardan biri mevcut hedef grup ile tartışmaların "normalden" daha uzun sürdüğüdür. Bu durum katılımcıların kendilerini ifade etme ve saygı ile dinlenilme ihtiyaçlarının çok yüksek oluşundan ötürüdür. Bazı katılımcılar bu eğitim kursunun kendilerini "eşit" olarak hissetikleri nadir yerlerden olduğunu belirtmişlerdir. Bu sözün kendisi bile eğitimciler tarafından güçlendirici bir öğrenme tecrübesinin verildiğinin işaretidir. Buradaki "teknik öğrenme noktası, özellikle tartışmalar sırasında, zamanın yönetimidir. STK Liderlik modülünün tertibi Kastamonu Rotary Kulübü'nün Genç Liderler Akademisi'nin içinde yer almaktaydı. Ancak iki tam gün STK programına ayrılsa da açılış günü, kapanış günü ve geceler Kastamonu Rotary ekibi tarafından getirilen esaslara ayrılmıştır. İki program mekan, metodoloji ve katılım açısından öğrenmeye farklı yaklaşımlar göstermiştir. Bu farklılıkların katılımcılara açıklanması her hangi bir akıl karışıklığı ya da rahatsızlık yaşanmasını engellemiştir. Bu zorluk iki programın ekipleri üzerinde kalmış ve katılımcılara yansıtılmamıştır. Ekip bunu nispeten olumlu bir tecrübe olarak değerlendirmiştir. Kurs boyunca yaşanan tek olumsuz gelişme katılımcılardan birnin ikinci günkü sabah oturumuna gözlerindeki bir sağlık sorunu nedeni ile katılamamış olmasıdır. İçeriğin ulaştırılması ve eğitimcilere dair değerlendirme formlarındaki yüksek notlar temel alındığında ekip memnundur ve eğitmenlerden birinin oturumların birinde yer alamamasının sürece zarar vermediğinden emindir.