ETKĠLEġĠMLĠ TAHTALARIN ÖĞRETĠM SÜREÇLERĠNE KATKILARI CONTRIBUTIONS OF INTERACTIVE BOARDS TO TEACHING PROCESS Özlem BAYDAġ ozlembaydas@atauni.edu.tr Münevver ESGĠCE munevveresgice@gmail.com Özgür KALAFAT ozgurkalafat@gumushane.edu.tr Yüksel GÖKTAġ yukselgoktas@atauni.edu.tr ÖZET: Bu çalıģma etkileģimli tahtaların öğretim süreçlerine katkısını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. ÇalıĢmada etkileģimliyi tahtayı öğrenme-öğretme süreçlerinde bir öğretim aracı olarak kullanan 7 öğretmen ile yarı yapılandırılmıģ görüģme yapılmıģtır. Toplanan veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiģtir. AraĢtırmanın sonuçları; etkileģimli tahtalarla dersin kaydedilebileceğini, yine etkileģimli tahtalar aracılığıyla görsel öğeler, yazılı metinleri ve animasyonlar daha etkin kullanılabileceğini göstermiģtir. Ayrıca öğrencilerin dikkatini çekmesi ve aktif katılımı sağlaması, derslerde zamandan tasarruf sağlaması, öğretmenin iģ yükünü hafifletmesi de araģtırmanın sonuçları arasındadır. Anahtar Sözcükler: etkileģimli tahtalar, akıllı tahtalar ABSTRACT: This study aims to reveal contribution of interactive boards to instruction processes. In this study, a semi-structured interview was done with seven teachers who used the interactive boards as a teaching tool in learning-teaching processes. The collected data were analyzed with content analysis method. Consequences of the research indicated that courses can be saved with interactive boards and visual elements, written texts, and animations can be used more effectively with the help of interactive boards. Also, attracting the attention and providing active participation of students, providing time-saving lessons, easing the work-load of teachers are the consequences of the research. Keywords: interactive boards, smart boards 1. GĠRĠġ BiliĢim teknolojilerinin geliģmesi ve yaygınlaģması, eğitimde bu teknolojilerin kullanılma gerekliliğini de beraberinde getirmiģtir. Bu teknolojilerden biri olan etkileģimli tahtalar çeģitli özellikleri bir arada taģımasıyla son yıllarda ilgi görmeye baģlamıģtır. Bu araçlar bilgisayar ve projeksiyon bağlantısı ile dokunmatik ekranda bilgisayar monitörünü yansıtan tahtalar olarak öğretimde kendine yer edinmiģtir (Preston & Mowbray, 2008). Dokunmatik ekran sayesinde öğrenci ve öğretmenler ekranda yapılanlara müdahale edebilmekte, yapılanlar üzerinde değiģiklik yapabilmekte ve yapılanları kaydedebilmektedirler. Ses klipleri, video ve animasyon gösterimleri, renkler, görüntüler, perdeleme ve büyütme küçültme gibi vurgulama imkanları ile de dersler daha görsel ve canlı hale gelebilmektedir (Lewin, Somekh & Steadman, 2008). EtkileĢimli tahtalar ister geleneksel ister modern sınıf araç gereçlerinin (örneğin kara tahta, yazı tahtası, tepegöz, haritalar, resimler, sayı doğruları, kitaplar, hesap makineleri ve kaset ve video çalarlar) yerini almak için kullanılabilen; önceden, biriktirmesi yıllar alacak ve onları saklamak için çok büyük bir dolap gerekecek olan kaynakların bankasına öğretmenin bir dokunuģta eriģtiği yararlı bir sunu
aracıdır (Becta, 2006; Akt: Erduran ve Tataroğlu, 2009). Bu doğrultuda etkileģimli tahtalar çok yönlü özelliklere sahip olup, öğrenciler dersin içeriğini duyabilir, dokunabilir ve görebilirler (Qirim, 2011). Dolayısıyla etkileģimli tahtalar bu sayede farklı öğrenme sitillerini destekleyerek çoklu modları sunabilmektedir (Preston & Mowbray, 2008; Qirim, 2011). Aynı zamanda bireysel öğrenme ile birlikte öğrencilerin öğretmenle ve birbirleriyle etkileģimini ve kavramsal anlama düzeyini artırmaktadır (Barak, 2007). Özellikle küçük yaģtaki öğrenciler için yüksek düzeyde motivasyon sağlamaktadır (Preston & Mowbray, 2008). Günümüzde geliģmiģ ülkelerde yaygın olarak benimsenen oluģturmacı yaklaģımın temel noktası olan öğrenci merkezli ve iģbirlikçi ortamların yaratılması için de anahtar noktaları sunmakta ve öğretimin üst düzeyde gerçekleģtirilmesine izin vermektedir (Somyürek, Atasoy & Özdemir, 2009). EtkileĢimli tahtayı kullanan öğretmenlerin görüģlerini alan AteĢ (2010) etkileģimli tahtaların zaman kazandırdığını, materyal çeģitliliği sağladığını, konuların tekrarını kolaylaģtırdığını ve teknolojik altyapısı yardımıyla derslerin kaydedilmesini sağladığını belirlemiģtir. Diğer taraftan sınıf kontrolünü kolaylaģtırdığını, öğrencilerin derse ilgisini artırdığını ve derslerin daha zevkli geçmesinde etkileģimli tahtaları kullanmanın oldukça faydalı olduğu konusunda öğretmenlerin olumlu bir düģünceye sahip olduğunu ortaya çıkarmıģtır (AteĢ, 2010). Geer ve Barnes (2007) öğretmenlerin geleneksel tahtanın önünde durup öğretimi yönlendirdiğini, etkileģimli tahtaların ise öğrenci merkezli bir anlayıģa olanak sağlayarak öğrencilerin etkileģimlerine izin verdiğini, öğretmenlerin de bu tahta ile daha etkili sunumlar yapabileceğini belirtmiģlerdir. Ancak Baran (2010) etkileģimli tahtaların teknik ve pedagojik olarak kullanımıyla ilgili çalıģmaların az sayıda olduğunu ifade etmiģtir. Bu durum etkileģimli tahtaları aktif olarak kullanan öğretmen sayısının sınırlı olmasından da kaynaklanabilmektedir. Ancak FATĠH (Fırsatları Artırma Teknolojiyi ĠyileĢtirme Hareketi) projesi kapsamında okullarda teknolojinin geliģimi için iyileģtirme çalıģmaları baģlatılacaktır. Bu nedenle etkileģimli tahtaların kullanımına dair araģtırmaların yürütülmesi önemlidir. Bu çalıģma etkileģimli tahtaların öğretim süreçlerine katkısını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda aģağıdaki araģtırma sorularına cevap aranmaktadır. 1. EtkileĢimli tahtaların öğretim süreçlerine katkıları nedir? 2. YÖNTEM ÇalıĢmada nitel araģtırma yöntemlerinden durum çalıģması kullanılmıģtır. ÇalıĢmanın evrenini etkileģimli tahtayı kullanan öğretmenler oluģturmaktadır. Evreni temsil edecek örneklem ise etkileģimli tahtayı öğretim ortamlarında (0-4 yıl arasında) kullanan 7 öğretmenden oluģmaktadır. Öğretmenler ulaģılabilir örnekleme yöntemiyle seçilmiģtir. Bu çalıģma için veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmıģ görüģme rehberi hazırlanmıģtır. GörüĢme rehberi alan yazın taranmasının ardından, araģtırma sorusu doğrultusunda araģtırmacı tarafından geliģtirilmiģtir. Ayrıca formların hazırlanma sürecinde 2 uzman ve iki akran araģtırmacı tarafından dönüt alınmıģtır. Bu dönütlere göre bir pilot görüģme yapılmıģtır. Veriler ise içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiģtir. 3. BULGULAR ÇalıĢmada 7 katılımcıyla görüģme yapılmıģ, görüģlerin aktarımında her bir katılımcıya ayrı bir kod verilerek ÖĞRT_x, olarak kullanılmıģtır. Ayrıca katılımcıların etkileģimli tahtaları kullanım süreleri de yıl/frekans 0-1/3, 1-2/2, 2-4/2 Ģeklindedir. 3.1. EtkileĢimli tahtaların öğretim yöntemlerine etkisi EtkileĢimli tahtaların öğretim yöntemlerine etkisi katılımcıların görüģleri kodlanarak Tablo 1 te sunulmuģtur. Belirlenen kodlarda; yapılan dersin kaydedilmesi, görsel öğelerin kullanımının değiģmesi, derslerde yazılı metinlerin ve animasyonların aktif kullanılması, ders etkinliklerini hazırlama ve uygulama Ģekillerinin değiģmesi ve öğretmenlerin ders öncesinde kendilerini hazırlık yapmaya zorunlu hissetmeleri öne çıkan noktalardandır.
Tablo 1. EtkileĢimli tahtaların öğretim süreçlerine katkısı Kodlar Yapılan dersin kaydedilmesi 7 Ders kayıtlarının öğrenciye ders sonrasında verilmesinden dolayı öğrencinin derste yazmaması 3 Önceki dersin tekrarının daha hızlı yapılması 3 Derse gelmeyen öğrencilere eksikliklerini gidermeleri için ders kaydının verilmesi 2 Daha sonraki yıllar için ders arģivi oluģturulması 1 Ders kayıtlarıyla öğrencinin dönem boyunca geliģiminin takip edilmesi 1 Ders esnasında vurgulanması gereken noktalara geri dönüģün sağlanması 1 Öğrencilerin dikkatini çekmesi 6 Öğrencinin aktif katılımını sağlaması 5 Derslerde yazılı metinlerin ve animasyonun aktif kullanımını sağlaması 4 Zaman kazandırması 4 Ders etkinliklerini hazırlama ve uygulama Ģekillerini değiģtirmesi 3 Öğretmenin ders öncesinde hazırlık yapma zorunluluğu hissetmesi 3 Öğretmenin iģ yükünden tasarruf sağlaması 3 ġekil çizme kolaylığı sağlaması 3 Daha fazla soru çözmeye olanak tanıması 2 Öğretmenlerin sınıf yönetimini esnekleģtirmesi 1 Öğrencinin özgüvenini artırması 1 Öğrencinin keģfederek öğrenmesi 1 Büyütme, küçültme ve perdeleme özelliklerinin kullanılması 1 Ġstenen tahta moduna getirilmesi (kareli, çizgili, müzik) 1 Öğretmenlerin sınıf yönetimini esnekleģtirmesi 1 Elde edilen veriler doğrultusunda, derslerin kaydedilmesi, derslerde kullanılan öğretim yöntemlerini etkileyen bir faktör olarak karģımıza çıkmaktadır. Dersin kaydedilmesiyle derslerde birçok farklılık gözlenmektedir. Bunlar; ders kayıtlarının öğrenciye ders sonrasında verilmesinden dolayı öğrencilerin derste yazmaması, önceki dersin tekrarının daha hızlı yapılması, derse gelmeyen öğrencilere eksikliklerini gidermeleri için ders kaydının verilmesi dikkati çeken noktalardandır. Bu durumla ilgili katılımcılar Ģu ifadelere yer vermiģlerdir: Tahtaya yazmış olduğum bilgileri daha sonra tekrar kullanabiliyorum hatta öğrenciler yazmaktan sıkılıyorlar yoruluyorlar. Benim yazmış olduğum bilgileri daha sonra kolaylıkla yazıcıdan çıkartarak öğrencilere çalışma kağıdı olarak sağlayabiliyorum. (ÖĞRT_4) Bir önceki dersin tekrar edileceği zaman hemen önceki konuyu daha hızlı bir şekilde tekrar edebiliyoruz. (ÖĞRT_3) Diğer taraftan ders kayıtlarının öğretim yöntemlerine etkisinde; daha sonraki yıllar için ders arģivi oluģturulması, ders kayıtlarıyla öğrencinin dönem boyunca geliģiminin takip edilmesi, ders esnasında vurgulanması gereken noktalara geri dönüģün sağlanması yer almaktadır. Bu durumla ilgili katılımcılar Ģu ifadelere yer vermiģlerdir: Yaptığınız işlemleri kayıt altına alabiliyorsunuz. Bu noktada en önemlisi de bir sonra ki dönem için veya yıl için arşivleme şansınızı artıryor. (ÖĞRT_2) Çocukların yaptıkları tahtayı kullandıkları zaman yaptıkları ürünün ortaya tekrar yeniden kayıt altına alınması bir sonraki dönemde kullanıldığında hoşlarına gidiyor (ÖĞRT_7) Şekli yada deney formatını tahtaya verdiğiniz zaman çocuğa tekrar onu hatırlatma şansınız çok zor oluyordu geriye döndüğünüzde tekrar çizmek zorunda kalıyordunuz. Ancak etkileşimli tahta ile geriye dönerek tekrar çizmek zorunda kalmıyorsunuz. (ÖĞRT_4) f
Elde edilen veriler doğrultusunda etkileģimli tahtaların öğrencilerin dikkatini çektiği ve aktif katılımı sağladığı ortaya çıkmaktadır. Buna yönelik katılımcılardan biri görüģünü Ģu Ģekilde dile getirmiģtir: Etkileşimli tahtayı kullandıktan sonra öğrenciler daha hevesli oldu diyebilirim çünkü sadece bir ofis programını bile tahtada kullanmaya başladık. Öğrenciler renkleri kullanmayı seviyor ve özellikle çizmeye çalışıyor. Bu tabi öğrencinin derse etkin katılımını sağlıyor.(öğrt_5) Katılımcılar etkileģimli tahtaların derslerinde kullandıkları yazılı metinlerin ve animasyonların aktif kullanımını sağlandığını ifade etmiģ ve ders etkinliklerini hazırlama ve uygulama Ģekillerinin değiģmesini öne çıkarmıģlardır. Bu durumla ilgili katılımcılar Ģu ifadelere yer vermiģlerdir: Özellikle yapmış olduğumuz resimli görsel ve yazılı materyallerin üzerinde oynamalar yaparak tahtanın kullanılması işimi kolaylaştırdı. (ÖĞRT_3) Ben daha çok slaytlar üzerinden konuları işliyorum veya etkinlikleri bilgisayar ortamına aktarıyorum pdf ortamına aktarıp doğrudan öğrencilere sunuyorum veya flash animasyonları şeklinde gösteriyorum ki uzaktan kumanda edebilmek daha çok akıllı tahta kullanımında işime yarıyor. (ÖĞRT_5) Öğretmenlerin ders anlatımlarında zamandan ve öğretmenin iģ yükünden tasarruf sağlaması Tablo 2 de yer almaktadır. Bu durumla ilgili katılımcılar Ģu ifadelere yer vermiģlerdir: Öğretmenin tahtayı yazması silmesi, tekrar doldurması olayı çok hızlı yapıyor. Bir dokunma ile ekranı temizleyebiliyorsunuz, sildiğiniz zaman önceki formu geri dönüp tekrar gösterilebiliyor. (ÖĞRT_2) Akıllı tahtaya uygun o cdler i bilgisayara bağladığınız zaman doğrudan bilgisayara yansıtabiliyorsunuz. Yan tarafta da boşlukta kalemi alıp kenara çekip çözebiliyorsunuz. Dediğim gibi daha çok zaman kazandırıyor bize. (ÖĞRT_4) Tahtada gereksiz yere yazmıyorsunuz gerekli olan kısımları siz alıyorsunuz akıllı tahtada önemli olan yeri belirtiyorsunuz. Çok detay gerekmiyor koskoca bir parçada sadece birkaç cümle ifade etmeniz gerekiyorsa, altını çizmeniz yeterlidir. Dolayısıyla en büyük avantajı tasarruf diyebiliriz. (ÖĞRT_6) EtkileĢimli tahtayla öğretmenlerin ders öncesinde hazırlık yapma zorunluluğu hissetmesi ve tahta üzerinde daha fazla soru çözmelerini sağlaması katılımcılar tarafından ifade edilmektedir. Buna yönelik katılımcılardan biri görüģünü Ģu Ģekilde dile getirmiģtir: Öğretmen 2-3 sene derse girdiği zaman sürekli aynı şeyleri tekrar ettiği için bir süre sonra derse hazırlık yapma ihtiyacı bile hissetmeyebiliyor. Çünkü zaten senelerdir anlattığı şey birşey değişmiyor. Ancak etkileşimli tahta uygulamasıyla her türlü şey getirebileceğinizi biliyorsunuz ve siz derse daha hazırlıklı olmak zorundasınız en azından döküman anlamında yeterli olmak zorundasınız. (ÖĞRT_7) Diğer taraftan katılımcılar etkileģimli tahtaların Ģekil çizme kolaylığı sağladığını ve öğrencinin özgüvenini artırdığını Ģu Ģekilde ifade etmiģlerdir: Geometrik şekilleri çizerken ciddi ölçüde avantajları mevcut. Özellikle yamuk, paralel kenar ve çember benzeri şekilleri tahtada düzgün çizemiyoruz ama tahta otomatik olarak düzeltiyor. Bu da bize kolaylık sağlıyor. (ÖĞRT_1) 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER EtkileĢimli tahtaların çok yönlü özellikleriyle öğretim süreçleri yeni boyut kazanmaktadır. EtkileĢimli tahtalar gerek geleneksel gerekse modern öğretim araçlarının özelliklerini tek baģına taģımaktadır. Özellikle derste yapılan her Ģeyin kayıt altına alınması derslerde kullanılan öğretim yöntemlerinde en önemli değiģiklik olarak gösterilebilir. Bu sayede derslerin kaydedilmesi yoluyla önceki dersin tekrarının sağlanması ve derse gelmeyen öğrencilere kayıtların verilmesi önemli değiģiklikler arasında yer almaktadır. Diğer taraftan öğrencilerin tahta üzerinde yaptıklarının kaydedilmesi yıl içinde
öğrencinin geçirdiği süreci izlemeyi kolaylaģtırmaktadır. Bu, aynı zamanda öğrencinin portfolyosunun da önemli parçasıdır. Ayrıca öğretimde görsel öğelerin kullanımının önemi (Perkmen & Öztürk, 2009) literatürde sıkça vurgulanırken yazılı ve görsel metinlerin kullanımı da etkileģimli tahtalarla yeni bir boyut kazanmıģtır. Her türlü yazılı metin ve görsel öğelerin ekrana yansıtılması ve üzerinde değiģiklik yapılması hem zaman konusunda avantaj sağlarken hem de görsellerin kullanımını kolaylaģtırmıģtır. Ayrıca yazılı metinlerin (pdf, word) tahtaya yansıtılması ve yan tarafta soru çözümüne olanak sağlaması da zamandan tasarruf sağladığı için daha fazla soru çözümünü ve soruların çözüm Ģeklini değiģtirmiģtir. Ayrıca öğretmenin tahtaya yansıtacağı materyallerin belirlenmesinde hazırlık yapma zorunluluğu hissetmesi öğretmenin geliģimi için önemli bir noktadır. Diğer taraftan etkileģimli tahtaların öğretme süreçlerine getirdiği katkılar açısından öğrencilerin dikkatini çekmesi ve aktif katılımı sağlaması önemli unsurlardır. Ayrıca etkileģimli tahtalar derslerde zamandan tasarruf sağlamakta ve öğretmenin iģ yükünü hafifletmektedir. Böylece öğretmenlerin öğretim sürecinde ki verimliliği artmaktadır. Bunun yanında Ģekil çizmeyi kolaylaģtırması ve diğer özellikleri açısından etkileģimli tahtalar dersin iģleniģini ciddi ölçüde kolaylaģtırmaktadır. Sonuç olarak etkileģimli tahtalar öğretim süreçlerinde öğrenci merkezli bir anlayıģın ortaya konmasına yardımcı olurken öğretim yöntemlerinde değiģimler söz konusu olmuģtur. KAYNAKLAR Al-Qirim, N (2011). Determinats of interactive white board success in teching in higher education institution, Computers & Education, 56, 827-838. AteĢ, M. (2010). Ortaöğretim coğrafya derslerinde akıllı tahta kullanımı. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 409 427. Barak, M. (2007). Transition from traditional to ICT-enhanced learning environments in undergraduate chemistry courses. Computers & Education, 48, 30 43. Baran, B. (2010). Experiences from the process of designing lessons with ınteractive whiteboard: Assure as a Road Map. Contemporary Educatıonal Technology, 1(4), 367-380. Erduran, A., & Tataroğlu, B. (2009). Eğitimde akıllı tahta kullanımına ilişkin fen ve matematik öğretmen görüşlerinin karşılaştırılması, 9. International Technology Conference (IETC). Ankara Geer, R., & Barnes, A. (2007). Cognitive concomitants of interactive board use and their relevance to developing effective research methodologies. International Education Journal, 8(2), 92-102. Lewin, C., Somekh, B., & Steadman,S. (2008). Embedding interactive whiteboards in teaching and learning: The process of change in pedagogic practice. Education and Information Technologies,13, 291-303. Perkmen, S., & Ozturk, A. (2009). Multimedya ve görsel tasarım. Ġstanbul: Profil Yayıncılık Preston, C., & Mowbray L (2008). Use of smart boards for teaching learning and assesment in kindergarten science. Teaching Science, 54(2), 50-53. Somyürek, S., Atasoy, B., & Özdemir, S. (2009). What makes a board smart? Computers & Education, 53(2), 368 374.