M HR fiah VAL DE SULTAN TÜRBES YAZILARI

T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A M HR fiah VAL DE SULTAN TÜRBES YAZILARI Z Yrd. Doç.Dr. Ali R za ÖZCAN 1988 MSÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk El Sanatlar Bölümü nden mezun oldu. 1989 y l nda Yüksek Lisans, 1996 da Türk Nesta lîk Ekolü adl eser çal flmas yla Sanatta Yeterlilik diplomas almaya hak kazand. 1997 y l nda Prof. Dr. Ali Alparslan dan Ta lîk, 2001 de Hattat Hüseyin Kutlu dan Sülüs-nesih yaz lar ndan icazetnâme ald. Çeflitli karma sergilere kat ld ve yaz müsabakalar nda ödüller ald. Muhtelif dergilerde yaz lar yay nland, sempozyumlara kat ld. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk El Sanatlar Bölümü nde Yard mc Doçent olarak görev yapmaktad r. 410

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X Mihriflah Valide Sultan Türbesi Eyüp te Bostan skelesi Soka üzerinde bulunan Mihriflah Valide Sultan Türbesi, Sultan III. Mustafa n n bafl kad n ve Sultan III. Selim in annesi olan Mihriflah Valide Sultan, taraf ndan yapt r lm flt r. 18. yüzy l n sonlar nda Arif A a n n hassa mimarbafl l s ras nda infla edilen türbe, Osmanl - barok mimarisinin en önemli örneklerindendir ve 10 m. 20 cm. çap nda daire üzerinde 12 kenarl bir plâna sahiptir. 1 maret, sebil, çeflme, mektep ve türbeden meydana gelen külliyenin inflas na 1207/1792 de bafllanm fl ve 1210/1795 de bitirilmifltir. Tebli imize konu olan Mihriflah Valide Sultan Türbesi nin yaz lar, Türk hat sanat tarihinde ekol sahibi hattatlar m zdan Mahmud Celâleddin Efendi ye (? 1245/ 1829) aittir. Da stanl (Kafkasya) olan Mahmud Celâleddin Efendi nin do um tarihi belli de ildir. Ancak bu konuda Say n U ur Derman, Do um y l belli olmamakla birlikte gördü ümüz 1188/1774 senesinde yaz lm fl mükemmel bir murakkaas ndan 1163/1750 tarihi civar nda do du u neticesini ç kar yoruz 2 demektedir. Ailesiyle stanbul a gelen Mahmud Celâleddin, ön- Türbenin d fl cephesinde yer alan Kasâs Sûresi 88. ayet 1 Dünden Bugüne stanbul Ansiklopedisi, Tarih Vakf Yay nlar, C.5, s.459-61 2 U ur Derman, Sabanc Koleksiyonu, Akbank Yay nlar, stanbul 1995, s. 104 3 Ali Alparslan, Ünlü Türk Hattatlar, Kültür Bakanl Yay nlar, Ankara 1992, s.102 411

T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Girifl kap s n n üst k sm nda Haflr Sûresi 2. ayet ce Ak Molla Ömer Efendi ye daha sonra Abdüllâtif Efendi ye devam ederek bir miktar sülüs-nesih yaz meflk etmifltir. Asabî ve sert mizaçl oldu u için Yamakzâde nin kendisini derse kabul etmedi ini, müracaat etti i Ebubekir Raflid in yi yazmak için çok yazmak gerekir diyerek nazikçe bafl ndan savd kaynaklarda yaz - l d r. 3 Bu yüzden kimsenin talebesi say lmaz. Ancak hat sanat na öyle afl kt r ki yaz dan vazgeçmez ve azimle çal flarak yaz - y kendi kendine ö renmeye çal fl r. Sülüsnesih yaz lar nda fieyh Hamdullah ve Haf z Osman kendisine rehber edinerek onlar takliden yaz lar yazm fl ve yaz s n ilerletmifltir. Bu iki yaz çeflidinde Haf z Osman yolunda eserler veren Celâleddin Efendi nin as l üstünlü ü celî sülüstedir ve bu yaz da ekol sahibi bir hattatt r. Ancak yolu ö rencilerinden sonra takip edilmemifl ve ekolü Mustafa Râk m ekolü karfl - s nda tutunamam flt r. Esma bret Han m, efli ve en meflhur ö rencisidir. Ayr ca Mehmed Tâhir Efendi önde gelen talebelerindendir. 1245/ 1829 da vefat eden Mahmud Celâleddin Efendi Eyüp te Niflanc Mahallesinde fieyh Murad Dergâh haziresine defnedilmifltir. Çeflitli müze ve koleksiyonlarda mushaflar, dua mecmualar, k t alar, murakka lar ve hilyeleri bulunan Celâleddin Efendi nin iki adet kuflak yaz s yazd bilinmektedir. Bunlardan Aziz Mahmud Hüdayi Türbesi 4 içerisinde yer alan kuflak yaz - s s va üzerine kalem ifli olarak uyguland - için bozulmufltur. Tebli imizin konusu olan kuflak yaz s ise mermere mahkûk oldu u için bozulmadan sa lam bir flekilde kalm flt r. Yaz lar n as l kal plar n n nerede oldu u hakk nda bir bilgimiz yoktur. Mihriflah Valide Sultan Türbesi içinden bir görünüfl 4 Muhiddin Serin, Hat Sanat ve Meflhur Hattatlar, Kubbealt Yay nlar, stanbul, s.158 412

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X Aziz Mahmud Hüdayi Türbesi kuflak yaz s ndan detay Mahmud Celâleddin in Hüdayi Türbesi ndeki kuflak yaz s n saymazsak abide üzerindeki yaz lar Mihriflah Valide Sultan Külliyesi nde bulunmaktad r. Tebli imizde yaln zca Türbe üzerinde yer alan yaz - lar hakk nda bilgi vermeye çal flaca z. Türbenin d fl cephesinde yer alan tek yaz, girifl kap s üzerindedir. Kasas sûresinin 88. ayeti 55 cm. X 132 cm.lik dikdörtgen form içerisine 3.5 cm.lik kalem kal nl - ile yaz lm flt r. Zemini boyanmay p kabartma olan celi sülüs yaz alt n varakl d r. Türbe içerisine girildi inde girifl kap s - n n üst k sm nda Haflr sûresinin 2. ayeti 32 X 155 cm ölçü içerisine yine celî sülüsle ve 2,4 cm.lik kalem kal nl ile yaz lm flt r. Kuflak yaz s iç mekân ayd nlatmak amac ile kullan lan revzenlerle alt k s mda bulunan pencerelerin aras nda yer almaktad r. Burada 30 ayetten müteflekkil Mülk sûresinin tamam yaz l d r. Üç yüz befl kelime, bin üç yüz on üç harften meydana gelen ve Tebâreke, Mania, Münciye, Mücadele, Vak ye ve Mennea 5 da denilen sûre; 70 cm X 245 cm. ölçülerinde 12 pafta halinde ve 2,4 cm kalem a z kal nl kullan larak iki sat r halinde yaz lm flt r. Yaz, kap giriflindeki Haflr suresinin üstündeki paftadan ve sa taraftan bafllayarak pencere üstlerindeki paftalarda devam etmekte ve giriflin solunda tamamlanmaktad r. Paftalardaki sat rlar ikiye ay ran perva- Mihriflah Valide Sultan Türbesi içinden bir görünüfl 413 5 M. Hamdi Yaz r, Hak Dini Kur an Dili, Eser Neflriyat Yay nlar, stanbul 1971, C.7, s.5149

T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Hatice Turhan Valide Sultan Türbesi kuflak yaz s ndan detay Sultan I. Abdülhamid Han Türbesi kuflak yaz s ndan detay z n kal nl 1,5 cm.dir. Pervaz yer yer harflerin müdahalesiyle bozulmufltur. Yaz, ustal kla mermere hakkedilmifltir. Zemini boyanmayan kuflak yaz s alt n varakl d r ve halen iyi bir durumdad r. Kufla n tamam toplam 29.40 m. dir. Metnin iki sat r halinde yaz ld düflünülürse yaklafl k 59 metrelik bir yaz oldu u görülür. Mülk Sûresi bu 59 metre içine yaz lm flt r. Kuflak yaz s n n sonunda imza ve tarih kayd vard r. Buradaki 1210/1795 tarihi ayr ca türbenin infla tarihini verir. Mihriflah Valide Sultan, türbenin inflas ndan 10 y l sonra, 1805 te vefat etmifltir. Türbe içerisinde kuflak yaz lar n n üstündeki pencerelerin aralar nda bulunan çaplar yaklafl k 60 cm olan sm-i Celâl, sm-i Nebî, Çehâryâr- güzîn, Hasan, Hüseyin, Sa ad, Saîd, Talha ve Zübeyir isimleri ile celî sülüs kuflak yaz s Mahmud Celâleddin ekolünün bütün özelliklerini tafl - maktad r. Mahmud Celâleddin Efendi nin bu yaz lar yazmadan evvel daha önce yaz lm fl kuflak yaz lar ndan haberdar oldu u bunlar gördü ü ve inceledi i muhakkakt r. Mülk sûresi yaz l türbelerden, 1619 tarihinde yap lan Sultan I. Ahmed Türbesi nin çinileri üzerindeki kuflak yaz s ile Hatice Turhan Valide Sultan (1095/1683) Türbesi içinde yer alan 17. yüzy l çinileri üzerinde bulunan ve hatlar Teknecizâde Mustafa Çelebi ye ait kuflak yaz s yla, Sultan I. Abdülhamid Han Türbesi nin kuflak yaz s n yazan Edirneli Emin Efendi ye ait 1149/1736 tarihli kuflak yaz lar n muhtemelen görmüfl olmal d r ki, afla da tespit etmeye çal flt m z özelliklerin bir k sm bu yaz larda mevcuttur. Mahmud Celâleddin Efendi nin kuflak yaz s incelendi inde: * Yaz n n meyli azd r. * Noktalar kare fleklindedir. Baz yerde ise noktalar yuvarlak fleklindedir. Noktalar gayr muntazam flekilde konulmufltur. * Harekeler azd r. Ancak tezyinî iflaretlerden tirfil bolca kullan lm flt r. * Hareke kalemi kal nl klar muhteliftir. Baz harekeler 1,2 cm baz lar 1,5 ve baz harekeler de 2 cm.lik kalemle konulmufltur. * Harfler yerine göre büyük ve küçük yap lm flt r. * fieddeler de yaz daki bofllu a göre büyük veya küçük yap lm flt r. * Cezimler baz yerde içi bofl yuvarlaklar fleklindedir. 414

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X 415 * Zülfeler keskindir. * Yaz n n teflrifat na tam riayet edilmemifltir. * 3. ve 12. paftan n üst sat r nda harflerin da l m seyrektir. * 4, 8, 9 ve 10. paftalar s k fl k tertip edilmifltir. * Küplü harfler yaln zca 2 kere kullan lm flt r. (3. paftada ha küpünde ve 12. paftan n sonunda) * mza kalemi yaz da kullan lan kalem a z kal nl ile yaz lm flt r. * M. Celâleddin, Boru kefleri kullanmay tercih eden bir hattatt r. Kuflak yaz s nda 8 adet Boru kef kullanm flt r. * Mahmud Celâleddin in yaz anlay fl na göre, yaz harflerden meydana gelir. Hareke ve tezyinî iflaretlere ihtiyaç yoktur. Onun yaz anlay fl na göre esas önemli olan harflerin anatomisi ve bünyesidir. Harflerin tek bafllar na durufl güzelli i önceliklidir. Yaz n n bütününde harflerin dengeli da - l m na çok fazla özen göstermez. Kendisi de hat sanat yla u raflm fl olan. Hakk Baltac o lu, Türklerde Yaz Sanat adl kitab nda, Onun celîlerinde, Râk m celîlerinde hep görüldü ü gibi yerine göre duraklama, geniflleme yoktur. Tersine harfler yaz ld ktan sonra donup kalm fllard r. Celâleddin e göre her harfin yaln z bir tek duruflu, onun bir tek güzelli- i vard r Celâleddin e göre istif; harfleri, kelimeleri sanki birbirleriyle hiçbir iliflkileri yokmufl gibi, birbiriyle anlaflmadan birbiriyle kak flma durumunda üst üste dizmektir. Böyle olunca yaz durgunlafl - yor, Yâkut yaz s n n karakterini and r yor. Celâleddin, celî yaz da duruflla istifi güzellik kaynaklar olarak tan mayan bir sanatç d r. Eserlerinde harekelere, tezyinî iflaretlere karfl gösterdi i o eflsiz çekingenlik de sanat içinde tak nt lara bezemelere de il, gövdeye verdi i önemi gösterir Bu flâyân- hayret intizam, denge ve keskinlik sayesinde yaz lar yla sizi hayrete düflürerek teshîr eder yani büyüler der. 6 Mahmud Celâleddin kudretli bir ele, titiz ve sanatkâr bir ruha sahiptir. Yaz lar nda kararl l, titizli i ve kaleminin tereddütsüz yürüyüflü hissedilir. Râk m ekolünü benimseyip o vadide eserler vermemesi Celâleddin Efendi nin sanat n küçültmez. Son devrin büyük hat üstad Hezarfen Necmeddin Okyay da Celâleddin Efendi nin sanat kudretine dikkati çekerek, Mahmud Celâleddin o derece kuvvetli bir ele sahipti ki, sülüste Haf z Osman; celîde Mustafa Râk m yolunda yürüseydi her ikisinin de hat tarihinin sayfalar aras nda adlar bile an lmazd. diyerek onun sanat gücünü teslim etmektedir. Ancak çal flmalar m z esnas nda yaz n n estampajlar n al rken afla dan bak ld nda hemen fark edilemeyen baflka bir imzaya daha rastlad k. Sütun bafll n n arkas nda kalan ve 6 mm. lik kalemle konulan bu imzada, Resemehû Mehmed fievki yaz l yd. Yani Mehmed fievki taraf ndan resmedildi anlam na gelen böyle bir ibare bir kuflak yaz s nda ilk defa karfl m za ç kmaktad r. Hat sanat nda imza, yani ketebe koyma flekli bafll bafl na bir meseledir. Bu konuda Mahmud Bedreddin Yaz r, Kalem Güzeli adl eserinde Hattatlar, yazd klar yaz - lar ekseriya bunu yazd demek olan ketebehû kelimesiyle birlikte yazarlar ki; buna ketebe koymak, ketebe yazmak, ketebe atmak, k saca ketebe derler. Ketebelerde hattatlar; (noktalad anlam na gelen ) nemekahû, (yazan kendinden bir söz Esseyyid Mehmet fievki Efendi ye ait imza 6. H. Baltac o lu, Türklerde Yaz Sanat, Ankara Üniversitesi lahiyat Fakültesi Yay nlar, Ankara 1958

T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Mihriflah Valide Sultan Türbesi kuflak yaz lar 416

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X Mihriflah Valide Sultan Türbesi kuflak yaz lar 417

T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Mahmud Celâleddin Efendi ile Esseyyid Mehmed fievki Efendi nin imzalar kat yorsa) harrerehû, (harekeli yazm fl ise) rakamehû, (tevazu için yahut karalama yapt ysa) sevvedehû, (meflk olmak üzere yahut meflke bakarak yazd ysa) meflflekahû, (istinsah yani kopya ederek yazd ysa) nesehahû, (sat ra dizdi ini ifade ediyorsa) saterahû, (aynen taklit ederek yazd ysa) kalledehû veya nakalehû gibi ibareler kullan rlar 7 demektedir. Ancak uygulamada bu tasnife uyulmam fl, hattatlar istedikleri kelimeyi kullanm fllard r. Yine hattatlar tevazu cümlesinden olmak hasebiyle, imzalar n yazd klar yaz kal nl ndan çok daha küçük bir kalemle istifin uygun bir bofllu una koyarlar. mzalar düz sat r fleklinde olabildi i gibi istifli flekilde olanlar da vard r ve hattatlar ço- u zaman bu istifli flekilleri tercih etmifllerdir. mzalar bazen tezyini bir iflaret gibi görülür, imza oldu unu anlamak için biraz dikkat gerekir. Mahmud Celâleddin in imzas, kuflak yaz s n n sonundad r. mzalar n yaz lar nda farkl yerlere koyan Mahmud Celâled- Mahmud Celâleddin Efendi taraf ndan yaz lm fl celî sülüs levha Ya Hazreti Muhammed Bahaeddin fiah- Nakfl bend 7 Mahmud B. Yaz r, Medeniyet Aleminde Yaz ve slam Medeniyetinde Kalem Güzeli, Diyanet flleri Baflkanl Yay nlar, Ankara 1981, s.131 418

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X din, burada yine farkl biçimde karfl m za ç kar. Celâleddin Efendi, sûrenin son ayetinden sonra kalem kal nl n de ifltirmeyerek ayn kalemle (2,4 cm lik kalemle) ketebe kayd n koymufltur. Ancak imza, baflka bir çerçeve içine al narak as l yaz - dan ayr lm flt r. Estetik aç dan de erlendirildi inde imza nispetinin paftadaki metne ideal oranlar gözetilerek konuldu u görülmektedir. Doç. Dr. Fevzi Günüç, XV. ve XVI. Yüzy l Dini Mimarisinde Celî Sülüs Hatt Uygulama ve Teknikleri adl doktora tezinde 8 bu imzaya atfen imzan n hakkâk imzas oldu una iflaret etmekte ve ayn tezde yine imzan n bir benzerinin Karagümrük te bir çeflme üzerinde bulundu- undan bahsetmektedir. Ancak, Say n Günüç ün bahsetti i Karagümrük te Pazar Arkas Soka nda bulunan Pertevniyal Kad n Meydan Çeflmesi üzerindeki 1279/1862 tarihli yaz daki imza meflhur sülüs-nesih hattat fievki Efendi nin imzas na çok benzemektedir. Çeflmenin tu ras nda Abdülfettah Efendi nin imzas vard r. Günüç, muhtemelen tu radaki Abdülfettah imzas na dayanarak yaz lar n ona (yani Abdülfettah a) ait oldu unu, fievki isminin de yaz y hakkeden sanatkâr n imzas oldu unu yazmaktad r. Kuvvetle muhtemeldir ki buradaki yaz, Hulusi Efendi talebesi fievki Efendi ye aittir. mzas da buna delildir. Buradaki yani bahsimize konu olan kuflak yaz s ndaki Mehmed fievki imzas meflhur sülüs-nesih hattat m z fievki Efendi ye ait olamaz. Çünkü fievki Efendi, Mahmud Celâleddin in öldü ü y l olan 1245/1829 da do mufltur. Bu yüzden bu imza baflka bir sanatkâra aittir. Sanat tarihimizde Mehmed fievki isimli baflka sanatkârlar da mevcuttur. Bunlardan biri Harputlu Haf z Mustafa Efendi nin o lu Esseyyid Mehmed fievki Efendi dir. Mehmed fievki, 1198/1783 de Küçük Ayasofya da do du. Arapça ve Farsça tahsil etti. Bu arada çeflitli yaz lardan icazet ald. E itim ve ö retimini tamamlad ktan sonra 1219/1804 te Bafl Muhasebe Kalemine girdi. Zamanla terfi ederek 1254/1838 de Evkaf- Hümayûn ve Darbhane-i Âmire müsteflar oldu. 1255/ Pertevniyal Kad n Meydan Çeflmesi üzerinde Mehmed fievki imzas Muhammed (s.a.v.) ve Talha (r.a.) yaz l levhalar 419 8 Fevzi Günüç, XV. ve XVI. Yüzy l Dini Mimarisinde Celî Sülüs Hatt Uygulama ve Teknikleri, Yay nlanmam fl Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1991

T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Esseyyid Mehmet fievki Efendi taraf ndan tezyin edilmifl Esma bret Han m a ait Hilye-i fierif 9 Mehmed Süreyya, Sicilli Osmanî, (Hz. Ali Aktan, Abdülkadir Yuval v.d.), Sebil Yay nlar, stanbul 1996, s.174 10 bnülemin Mahmud Kemal nal, Son Hattatlar, Maarif Vekaleti Yay nlar, stanbul 1955, s.396 1839 da Evkâf- Hümâyûn Naz rl na, 1257/1841 de ticaret müsteflarl na atand. 1259/ 1843 te Meclis-i Vâlâ üyesi oldu. 9 Dîvân- Muhasebat memurlu undan emekli oldu. 1281/1864 te vefat etti. Kabri Eyüp te Küçük Emir Efendi Türbesi haziresindedir. Bu çok yönlü sanatkâr için bnülemin Mahmud Kemal nal, Son Hattatlar adl eserinde her çeflit yaz da usta bir hattat oldu unu; ayr ca musikide, nesc de (yani dokumac l kta), ciltçilikte ve 420 tezhipte mâhir bir sanatkâr oldu unu yazmaktad r. 10 Bu bilgilere dayanarak kuflak yaz s n n sonundaki imzan n Esseyyid Mehmed fievki Efendi ye ait olmas ihtimali çok fazlad r. 1783 te do an fievki Efendi, Mahmud Celâleddin Efendi bu kufla yazd s ralarda henüz 12-13 yafllar nda bulunmaktad r. Büyük bir ihtimalle gelecek vaad eden ve Mahmud Celâleddin in yak n çevresinde bulunan fievki Efendi; yaz n n

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X mermere aktar lmas iflini üstlenmifl, Celâleddin Efendi de çocuk denebilecek yaflta birinin imzas n kendi imzas n n yan na koyarak gelece in sanatkârlar ndan biri olacak fievki Efendi yi teflvik ve taltif etmifl olmal d r. Yine Mehmed fievki imzas, Mahmud Celâleddin ve efli Esma bret e ait tezhibli levhalarda da karfl m za ç kmaktad r. Geleneksel sanatlar m z n en muteberlerinden biri olan tezhip sanat nda hat sanat nda oldu u gibi imza gelene i yoktur. Bu yüzden bilebildi imiz müzehhip yahut müzehhibe isimleri hattatlar n yan nda çok azd r. Bu durum kitap sanatlar ndan cilt sanat için de geçerlidir. Çini sanat nda ve di er klâsik sanatlar m zda da sanatkâr imzas yok denecek kadar azd r. Mehmed fievki imzas bu yüzden önem kazanmaktad r. flin di er ilginç bir taraf da eserlerini Resemehû fleklinde imzalamas d r. Zira müzehhipler imzalar n Zehebehû fleklinde koyarlar. Dikkat edilecek olursa, Mehmed fievki Efendi nin tezyin etti i hilyeler klâsik tezyinat anlay fl m z aç s ndan da biraz farkl - d r. Yar natüralist motifler (güller), vazo motifinin içinden ç kmaktad r. Vazonun yan nda gelincik çiçekleri yer almaktad r. Eserin her iki yan nda servi a ac motifi bulunmaktad r. Süsleme özelliklerinden ve kulland motiflerden yine fievki Efendi nin tezyin etti ini tahmin etti imiz Mahmud Celâleddin e ait sülüs-nesih k t alarda da yar natüralist çiçekler kullanm flt r. Bu süslemelerden devrin tezyinat anlay fl na uygun eserler verdi i sonucunu ç karabiliriz. Sonuç olarak: Dinî ve lâdinî mimarî eserlerimizin en önemli süsleme unsurlar ndan olan kuflak yaz lar, yer ald eserin yap ld yüzy ldaki yaz n n durumu ve hattat n yaz anlay fl hakk nda bize önemli ipuçlar vermektedir. Celî hattatlar denince akla ilk 421 gelen yaz lar kuflak yaz lar d r. Celâleddin Efendi nin Mihriflah Valide Sultan Türbesi ndeki yaz lar günümüze kalabilmifl Mahmud Celâleddin yaz ekolünün bütün özelliklerini bünyesinde bar nd ran bildi- imiz tek ve en güzel kuflak yaz s d r. Eyüp Mihriflah Valide Sultan Türbesi; iki usta sanatkâr n birlikte çal flt klar ve ortaya koyduklar dayan flman n belgesi olan imzalar yla, hat ve tezhip sanat m zla u raflanlar için tarihi bir belge niteli i tafl maktad r. Her ikisine de rahmet olsun. KAYNAKÇA * Ali Alparslan, Ünlü Türk Hattatlar, Kültür Bakanl Yay nlar, Ankara 1992, s.102 * Dünden Bugüne stanbul Ansiklopedisi, Tarih Vakf Yay nlar, C.5, s.459-61 * Fevzi Günüç, XV. ve XVI. Yüzy l Dini Mimarisinde Celî Sülüs Hatt Uygulama ve Teknikleri, Yay nlanmam fl Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1991 * H. Baltac o lu, Türklerde Yaz Sanat, Ankara Üniversitesi lâhiyat Fakültesi Yay nlar, Ankara 1958, * bnülemin Mahmud Kemal nal, Son Hattatlar, Maarif Vekaleti Yay nlar, stanbul 1955, s.396 * M. Hamdi Yaz r, Hak Dini Kur an Dili, Eser Neflriyat Yay nlar, stanbul 1971, C.7, s.5149 * M. B. Yaz r, Medeniyet Aleminde Yaz ve slam Medeniyetinde Kalem Güzeli, D B Yay nlar, Ankara 1981, s.131 * Mehmed Süreyya, Sicilli Osmanî, (Hz. Ali Aktan, Abdülkadir Yuval v.d.), Sebil Yay nlar, stanbul 1996, s.174 * Muhiddin Serin, Hat Sanat ve Meflhur Hattatlar, Kubbealt Yay nlar, stanbul, s.158 * U ur Derman, Sabanc Koleksiyonu, Akbank Yay nlar, stanbul 1995, s. 104