1
Lex specialis derogat legi generali Madde 91 devamı: Yetki kanunu, çıkarılacak kanun hükmünde kararnamenin, amacını, kapsamını, ilkelerini, kullanma süresini ve süresi içinde birden fazla kararname çıkarılıp çıkarılamayacağını gösterir. Kanun hükmünde kararnameler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. Ancak, kararnamede yürürlük tarihi olarak daha sonraki bir tarih de gösterilebilir. Kararnameler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Yetki kanunları ve bunlara dayanan kanun hükmünde kararnameler, Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonları ve Genel Kurulunda öncelikle ve ivedilikle görüşülür. Yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmayan kararnameler bu tarihte, Türkiye Büyük Millet Meclisince reddedilen kararnameler bu kararın Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte, yürürlükten kalkar. Değiştirilerek kabul edilen kararnamelerin değiştirilmiş hükümleri, bu değişikliklerin Resmî Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer. 2
KHK lere gereksinim duyma nedenleri: Hız, iş yükü, uzmanlık, zaruret hali (olağanüstü hal ve sıkıyönetim KHK leri) 3
Lex specialis derogat legi generali 4
Temel haklar, kişi hakları ve ödevleri: Kişi dokunulmazlığı, zorla çalıştırma yasağı, kişi özgürlükleri, özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı, haberleşme özgürlüğü, yerleşme ve seyahat özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, düşünce ve kanaat özgürlüğü ve bunları yayma ve açıklama özgürlüğü, bilim ve sanat özgürlüğü, basın özgürlüğü, dernek kurma özgürlüğü, mülkiyet özgürlüğü, dernek kurma özgürlüğü. Siyasal haklar ve ödevler: Seçme ve seçilme hakkı, siyasi parti kurma hakkı, kamu hizmetine girme hakkı, dilekçe bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı. Sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler (Bunlar KHK ile düzenlenebilir; yani hem sınırlandırılabilir hem de genişletilebilir): Ailenin korunması, eğitim ve öğretim hak ve ödevi, kamu mallarından yararlanma hakkı, kamulaştırma, devletleştirme ve özelleştirme, çalışma ve sözleşme özgürlüğü, dinlenme hakkı, sendika kurma hakkı, toplu iş sözleşmesi, grev hakkı, ücrette adalet sağlama, sağlık çevre konut hakkı, gençlik ve sporun korunması, sosyal güvenlik, sanat ve sanatçının korunması, tarih kültür ve doğal varlıkların korunması. Olağan dönem KHK ları Anayasaya göre TBMM tarafından öncelikle ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanır. Meclis İçtüzüğü bunun için herhangi bir süre öngörmemiştir, iş yoğunluğuna göre görüşüp karara bağlar. 5
Olağanüstü hal KHK lerinin niteliğine şekil kıstasına göre bakılır; yani, olağanüstü hal KHK leri birer idari işlemdir, çıkaran İdaredir. Olağanüstü hal KHK lerinde kapsam, konu ve kural sınırı olmamasına rağmen; uluslar arası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilemez, ölçülülük ilkesine uyulmalıdır ve Anayasanın 15 inci maddesindeki çekirdek alana dokunulamaz. Ayrıca, olağanüstü KHK ile Olağanüstü Hal Kanunu nda değişiklik yapılamaz; bunun için TBMM den yetki alınmalı veya normal KHK çıkarılmalıdır. Ölçülülük ilkesinin üç alt ilkesi bulunmakta: 1. Elverişlilik ilkesi: Sınırlamada başvurulan aracın, sınırlama amacını gerçekleştirmeye elverişli olmasıdır. Bunun için, sınırlamada başvurulan tedbirin ulaşılmak istenen sonuca bir katkıda bulunması gerekmektedir. 2. Gereklilik ilkesi: Olağanüstü halin amacını gerçekleştirmeye elverişli aynı derecede etkili tedbirler varsa, butedbirlerin en yumuşağı ve temel hak ve özgürlükleri en azsınırlayan tercih edilmelidir. 3. Oranlılık ilkesi: Sınırlandırmayla ulaşılmak istenen amaç ile sınırlandırmada başvurulan araç ölçüsüz bir oran içinde bulunmamalıdır. Çekirdek alan: Olağanüstü hal ve hatta savaş halinde bile dokunulmayacak, mutlak olarak korunması gereken haklardır. Savaştaki ölümler ile ölüm cezalarının infazı dışında kişinin yaşam hakkına, maddi ve manevi varlığına dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; suç ve cezalar geriye yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararıyla ispatlanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. Anayasaya göre bu KHK ler Resmi Gazetede yayımlandıkları gün TBMM nin onayına sunulurlar. Komisyonlarda en çok 20 gün olmak üzere toplamda 30 gün içerisinde karara bağlanırlar. TBMM İçtüzüğü md.128, olağan KHK aksine, bu süreyi 30 gün olarak sınırlamıştır. 6