Lisanslı güneş yatırımlarında nasıl bağlantı hakkı ve lisans «Kazanmak» için ne yapmalı? 26 Nisan 2013, İstanbul
Son bir buçuk yıl GES ler için çok hareketli geçti İller bazında bağlanabilir GES Kapasitesine ilişkin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı duyurusu yayınladı Güneş Enerjisine Dayalı Üretim Tesisi Kurmak Üzere Yapılan Lisans Başvurularına İlişkin Yarışma Yönetmeliği yayınlandı (29.05.2012/28307) Yapılacak Rüzgar ve Güneş Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğ (10.07.2012/28349) yayınlandı Lisans başvuruları alınması 12/ 2010 08/ 2011 02/ 2012 05/ 2012 06/ 2012 07/ 2012 11/ 2012 06/ 2013 GES ler için 13,3 USDcent/kwh lik sabit fiyat ve yerli katkı ilavesini de içeren revize Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun, No 5346 kabul edildi Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Tebliği (22.02.2012/28212) EPDK Kurul Kararı ile GES Lisans başvurularının 10-14 Haz. 2013 te alınacağı duyuruldu Ölçümlere başlamak üzere MİGM e başvurular alınması için son tarih 2
Bağlanabilir kapasitelerin açıklanması ile süreç başladı, yatırımcılar stratejilerini belirlemeye başladılar Hangi trafo merkezine bağlanmak üzere kaç Megawatt lık bir CSP ya da PV santral kuracağız? Arazinin seçimi Teknoloji seçimi Arazinin temini İzin başvuruları ve izinlerin tamamlanması Lokasyon seçimi Kurulu güç seçimi Ölçümlere başlanması 3
Yatırımcı zorlu süreçlerden geçti ama can alıcı kısmı şimdi başlıyor: lisans alamayan proje için emekler* boşa gidecek.. Aynı trafo merkezine bağlanacak santrallerin TEİAŞ tarafından açılacak olan bağlantı hakkı ihalesine katılması gerekiyor. İhale, GESlere ödenmesi öngörülmüş olan 13,3 USDcent/kWh düzeyindeki sabit fiyattan yine USDcent/kwh cinsinden yapılacak eksiltme yoluyla olacak İhaleye katılım için banka teminat mektubu gerekiyor (MW cinsinden kurulu gücün virgülden sonraki ilk basamağın yukarı yuvarlanmasıyla elde edilen rakamın onbin TL ile çarpılması ile hesaplanacak) Bağlantı hakkı ihalelerinde kazanan olmak çok önemli. Araziye ilişkin yapılan harcamalar, başvuru bedelleri, bir yıllık ölçüm giderleri ve diğer proje geliştirme giderleri önemli meblağlar tutuyor ve bağlantı hakkı alınmadığı durumda bu giderler büyük ölçüde boşa harcanmış olacak. * Büyük ihtimalle 4
Bağlantı hakkı ihalelerini nasıl «kazanmak» gerek? Kazanmanın tanımını net yapmak İhale sürecini iyi anlamak RES ihalelerinden çıkan derslere kulak vermek Finansal fizibiliteye önem vermek Bir ihale stratejisine sahip olmak Danışmanla çalışmak 5
Bağlantı hakkı ihalelerini nasıl «kazanmak» gerek? Kazanmanın tanımını net yapmak İhale sürecini iyi anlamak RES ihalelerinden çıkan derslere kulak vermek Finansal fizibiliteye önem vermek Bir ihale stratejisine sahip olmak Danışmanla çalışmak 6
Bağlantı hakkı ihalelerinde yatırımcı kazanmanın tanımını iyi yapmak zorunda: «kazanmaktan» ne anlıyoruz?? Bağlantı hakkını mutlaka elde etmek?? Kar edemeyeceğimiz işe girmemek ve durmasını bilmek?? Kardan vazgeçmeden bağlantı hakkını elde edebilmek?? Diğer Yatırımcının kazanmaktan ne anladığı, tamamen yatırım stratejisi ile ilgilidir. GES projesini hayata geçirmenin beklenen faydası: Finansal (kar etmek için istiyoruz) Stratejik (diğer yatırımlarımızla ve stratejilerimizle olan sinerjileri için istiyoruz) Marka değeri ve ilkesel (sosyal sorumluluk olarak görüyoruz, prestijimiz için istiyoruz) açılardan olabilir. Kazanmanın tanımı beklenen faydaya göre yapılmalıdır. İhale yaklaşımı da buna göre geliştirilmelidir. 7
Bağlantı hakkı ihalelerini nasıl «kazanmak» gerek? Kazanmanın tanımını net yapmak İhale sürecini iyi anlamak RES ihalelerinden çıkan derslere kulak vermek Finansal fizibiliteye önem vermek Bir ihale stratejisine sahip olmak Danışmanla çalışmak 8
İhale sürecin nasıl işleyeceğini anlamak yatırımcının ihale stratejisi için önemlidir Yatırımcı EPDK TEİAŞ GES Yatırımcısı EPDK ye lisans başvurusu yapar EPDK başvuruları TEİAŞ a bildirir Yarışmaya katılabilecek GES projelerine ilişkin listeler Trafo Merkezi (TM) bazında yayımlanır Yarışmaya katılacak yatırımcılar belgelerini hazırlayıp TEİAŞ a sunar Yatırımcıya ihaleye katılım için davet yazısı ve ekleri gönderilir. Yönetmelikte belirtilen formatta teklif, taahhütname ve teminat mektubu hazırlanır İhale günü ve saatinde ilgili belgelerle beraber ihaleye katılım sağlanır Tekliflerin değerlendirilmesi aşamasının detaylarına bakmakta fayda vardır. Teklifler sıralanmak ve kıyaslanmak suretiyle kesişen/çakışan alanların ve bağlantı hakkının sahipleri belirlenir Yarışma sonuçları TEİAŞ ın bağlantı görüşleri ile birlikte EPDK ya bildirilir, bağlantı gücü belirlenir. 9 Bağlantı hakkı kazanamayanların teminat mektupları iade edilir.
Proje alanına sahip olmak ihalelerde kritik bir avantaj, esas yarışma arazinin sahibi olmayanlar arasında olacak 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu Madde 7/4(a) uyarınca: Üretim tesisinin kurulacağı sahanın maliki tarafından başvuru yapılması durumunda, aynı saha için yapılan diğer başvurular dikkate alınmaz. Proje A, B ya da C den herhangi biri arazinin sahibi ise diğer projeler değerlendirmeye alınmaz A, B, C den hiçbiri arazinin sahibi değilse çakışan ve kesişen alanlara ilişkin prosedür uygulanır Proje B Proje C Proje A 10
Teklif değerlendirmelerinde kesişen ve çakışan alanlar fark yaratacak Teklifler kayda alınır, önce aynı bölge bazında sıralanır Çakışan projeler En yüksek GES Eksiltme Bedeli teklifi sıralamaya alınır, diğerleri sıralama dışı kalır Kesişen projeler Daha yüksek GES Eksiltme Bedeli teklifi sahibi kesişen alanı kullanma hakkını elde eder Kesişmesi/çakışması olmayan projeler Doğrudan trafo merkezi (TM) için sıralamaya alınır Diğer teklifler kesişmeyen alana karşılık gelen kurulu güçleriyle sıralamaya dâhil edilirler Aynı anda bağlantı hakkı kazanmış iseler, projeler arasında en yüksek teklifi veren proje çakışan veya kesişen alanın sahibi olur. Sıralama dışı kalan teklifler hariç tutularak teklifler bu kez trafo merkezi bazında sıralanır Kesişen/çakışan ancak farklı trafo merkezlerine bağlı projeler varsa Eşit teklifler arasında seçim yapılması gerektiği durumda aynı oturumda kapalı zarf ile, ilk teklif tutarından düşük olmamak kaydıyla yeniden teklif alınır. Başvurduğu TM için sıralamaya göre bağlantı hakkını elde eden proje, başka TM için daha yüksek teklif veren proje olsa bile kesişen/çakışan alanın da sahibi olur. 11 Sıralama içinde GES bağlanabilir kapasitesini aşan ilk projeden, indirim teklifini değiştirmeksizin proje kurulu gücünü kalan GES bağlanabilir kapasitesine indirmesi istenir. Kurulu gücünü bağlanabilir kapasiteye indirmeyen proje yarışma dışı kalır ve bir sonraki en yüksek fiyatlı proje değerlendirmeye alınır.
Bağlantı hakkı ihalelerini nasıl «kazanmak» gerek? Kazanmanın tanımını net yapmak İhale sürecini iyi anlamak RES ihalelerinden çıkan derslere kulak vermek Finansal fizibiliteye önem vermek Bir ihale stratejisine sahip olmak Danışmanla çalışmak 12
Teklif verirken «kazanmanın tanımını» ve RES ihalelerinden çıkan dersleri unutmamak gerek 13 paket halinde yapılan RES ihalelerinde, Haziran 2013 te yapılacak GES bağlantı hakkı ihaleleri için çıkarılacak dersler var: RES bağlantı hakkı ihalelerinde yatırımcıların 20 yıl boyunca ödemeye razı oldukları katkı payı miktarı: Sabit fiyat garantisi: 7,3 USDcent/kWh Maksimum: 6,52 kuruş/kwh =3,62 USDcent/kWh ~Sabit fiyat garantisinin %50 si Aritmetik ortalama: 1,71 kuruş/kwh =0,94 USD/kWh ~Sabit fiyat garantisinin %13 ü Rüzgar hızı yüksek olan ve yüksek kapasite faktörü beklentisi olan bölgelerde daha yüksek katkı payları oluştu. Ancak rakamsal bakıldığında RESlerde %1 lik kapasite faktörü farkının net bugünkü değerde yarattığı fark, 1 kuruşluk katkı payının yarattığı farkın yarısı kadar. Kuruş/kWh Fizibilitesi uygun olmadığı için finansman bulamayan ve hayata geçemeyen ciddi bir RES proje stoku oluştu: projelerin önemli kısmı ölü doğdu. Fizibilitesi tehlikede alan 13
Bağlantı hakkı ihalelerini nasıl «kazanmak» gerek? Kazanmanın tanımını net yapmak İhale sürecini iyi anlamak RES ihalelerinden çıkan derslere kulak vermek Finansal fizibiliteye önem vermek Bir ihale stratejisine sahip olmak Danışmanla çalışmak 14
Sadece teknik fizibilite yetmez, finansal fizibilitenin bağlantı hakkı ihalesi öncesinde yapılmış olması şart Ölçümlerin tamamlanması (teknik fizibilite için çok kritik olmasa da) Teknik fizibilitenin tamamlanması Finansal fizibilitenin çeşitli senaryolar itibariyle hazırlanması Çeşitli teklif rakamları için finansal fizibilitede senaryolar oluşturulmalı ve yatırımcı için «kazanmanın tanımı» doğrultusunda başabaş noktası belirlenmelidir. Projenin nasıl/nereden finanse edileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. 15
Bağlantı hakkı ihalelerini nasıl «kazanmak» gerek? Kazanmanın tanımını net yapmak İhale sürecini iyi anlamak RES ihalelerinden çıkan derslere kulak vermek Finansal fizibiliteye önem vermek Bir ihale stratejisine sahip olmak Danışmanla çalışmak 16
Kapalı zarf içinde teklif verecek yatırımcının «tek atımlık kurşunu» var, iyi düşünmek gerekiyor Kapalı zarf içinde tek teklif İhale prosedürlerine bakıldığında yatırımcı kapalı zarf ile fiyat teklifini sunacak, (eşit fiyatlı teklifler arasında kalınması durumu hariç) teklifini revize edemeyecek. Kazanmanın belirleyicilerinden biri «rakiplerin» yani kesişen/çalışan alanların paylaşıldığı yatırımcıların olası stratejileri. Onlar kazanmanın tanımını nasıl yapıyorlar? Fizibiliteler benzer sonuçlar verebilir ancak rakibin kazanmaktan ne anladığını bilmek nasıl fiyatlayacağı hakkında fikir verir. Arazinin kesişme/ çakışma durumu Kazanmanın tanımı Senaryolara dayalı fizibilite Projenin risk analizleri Rakiplerin stratejileri 17
Bağlantı hakkı ihalelerini nasıl «kazanmak» gerek? Kazanmanın tanımını net yapmak İhale sürecini iyi anlamak RES ihalelerinden çıkan derslere kulak vermek Finansal fizibiliteye önem vermek Bir ihale stratejisine sahip olmak Danışmanla çalışmak 18
Deloitte GES yatırımcılarına entegre hizmetler sunmaktadır, ihale stratejisi dahil Fizibilite&İhale Proje Geliştirme İnşaat Operasyon Ölçüm sonuçlarına dayalı teknik fizibilitenin gerçekleştirilmesi Uzun vadeli (destekleme mekanizması sona erdikten sonra) fiyat tahminine dayalı finansal fizibilite yapılması (ihale stratejisi belirlemeye yönelik senaryo çalışmaları ile) Uzun vadeli üretim değerlerinin hesaplanması İş planlarının detaylı bir şekilde yapılması Ekipmanların seçiminin analitik şekilde yapılması Ekipmanların kalitesini teminen imalat sürecinin izlenmesi ve tasarım esaslarına uygunluğunun denetlenmesi (üçüncü tarafların bu amaçla görevlendirilmesi) Şebeke bağlantı tasarımının yapılması Sosyal etki değerlendirmesi Teknik, finansal, çevresel ve diğer faktörlerin bir arada değerlendirildiği risk değerlendirmesi çalışmalarının yapılması Bağımsız üçüncü taraf görüşleri ile planlama ve inşaat sürecinin izlenmesi İnşaat sürecinin bir program yönetimi yaklaşımı ile yürütülmesi, Risk yönetimi uygulamaları Performansın sürekli izlenmesi optimizasyonu Meteorolojik verilerin izlenmesi ve günlük üretimin öngörülmesi Operasyonel maliyetleri azaltmak üzere dış kaynak kullanma imkanlarının araştırılması Ticari, teknik, vergi ve finansal mevcut durum değerlendirme Birleşme ve satın alma hizmetleri Vergi hizmetleri Bordro ve muhasebe hizmetleri 19
Deloitte, faaliyet alanı bir çok endüstriyi kapsayan özel ve kamu sektörü müşterilerine denetim, vergi, danışmanlık ve kurumsal finansman hizmetleri sunmaktadır. Küresel bağlantılı 150 den fazla ülkedeki üye firması ile Deloitte, nerede faaliyet gösterirse göstersin, başarılarına katkıda bulunmak için müşterilerine birinci sınıf kapasitesini ve derin yerel deneyimini sunar. Deloitte un 200.000 den fazla uzmanı, mükemmelliğin standardı olmayı kendilerini adamıştır. Deloitte uzmanları; ortak kültürün sağladığı birlik, pazar ve müşterilere sağlanan katma değer, birbirlerine olan bağlılık ve kültürel çeşitliliğin gücü ile tek bir bütündür. Uzmanlar, sürekli öğrenim, mücadele isteyen deneyimler ve zengin kariyer olanakları sunan bu çevrede çalışır. Deloitte uzmanları kurumsal sorumluluğu güçlendirmeye, kamu güvenini oluşturmaya ve toplumlarında pozitif bir etki yaratmaya kendilerini adamışlardır. Deloitte; bir veya birden fazla, ayrı ve bağımsız birer yasal varlık olan, İngiltere mevzuatına gore kurulmuş olan Deloitte Touche Tohmatsu Limited ve üye firma ağına atfedilmektedir. Deloitte Touche Tohmatsu Limited ve üye firmalarının yasal yapısının detaylı açıklaması için lütfen www.deloitte.com/about adresine bakınız.