ARTROPLASTÝ DERLEME / REVIEW ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC Vol. 12, No. 1, SURGERY (97-105), 2001 97 BÝLÝMSEL MAKALE YAZIMI Eftal GÜDEMEZ*, Ýzge GÜNAL**, eza KORKUSUZ*** GÝRÝÞ Yoðun bir emeðin ürünü olan bilimsel bir çalýþmanýn sonuçlarýný ve verilerini diðer bilim insanlarýyla paylaþmanýn en doðru yolu bu çalýþmanýn tarafsýzlýðý kanýtlanmýþ, danýþman sistemi olan, saygýn bir dergide yayýmlanmasýdýr. Bilgi ancak bu þekilde diðer bilim insanlarýna aktarýlabilir ve kalýcýlýðý olur. Diðer bir deyiþle yazýlmamýþ ve yayýmlanmamýþ bir çalýþma henüz tamamlanmamýþtýr. Bir çalýþmanýn yayýmlanmasýnda esas olan, bilimsel içeriðidir. Çalýþmanýn bilime önemli katkýsý varsa ve derginin yayýn kurulu deðer görüyorsa þekil açýsýndan olan eksikliklerin giderilmesi koþuluyla çalýþma el yazýsýyla yazýlmýþ bile olsa yayýmlanabilir. Burada asýl olan verinin deðil üretilen bilginin aktarýmýdýr. Günümüzde gerçekleþtirilen çoðu çalýþmadan fazlasýyla veri elde edilmesine karþýlýk bunlar yorumlandýðýnda deðerli bir bilgiye ulaþýlamadýðý görülür. Bu nedenle çalýþmanýn baþtan sona iyi planlanmasý ve yeterli veriyle doðru sonuca ulaþýlmasý önerilir. Günümüzde bilimde üretimin artýp çeþitlenmesine koþut olarak, çalýþmalarýn dergilere sunulmasýnda içerik ve þekil olarak katý bir kurallar dizisi uygulanmaktadýr. Ýçeriði ve þekli bu kurallar dizisine uygun olan çalýþmalarýn deðerlendirilmesi, kavram ve sunum karmaþasý olan ve biçimsel olarak sorunlu çalýþmalardan daha basit olduðundan, yayýmlanmalarý daha kolay olmaktadýr. Diðer bir deyiþle çoðu zaman çalýþmanýn içerik olarak iyi olmasý yetmemekte; ayný zamanda iyi bir teknikle yazýlmýþ olmasý gerekmektedir. Çoðu bilim insaný makale yazma tekniði konusunda temel bir eðitim almamaktadýr. Bu nedenle üretilen makaleler çoðunlukla uygun, bazen de uygun olmayan kaynaklar örnek alýnarak yazýlmaktadýr. Makale yazma konusundaki kaynaklarýn çok azý yazarý çalýþmanýn içeriði açýsýndan yönlendirmektedir. Bu nedenle çalýþmasýnýn sonuçlarýný yayýmlama aþamasýna gelen bilim insaný belki de o aþamaya kadar hiç düþünmediði bir çok soruyu yanýtlamak zorunda kalmaktadýr. En sýk sorulan sorular, Giriþ bölümünde neler olmalýdýr? Kaç kaynak kullanmalýyým? Gereç (hastalar) ve yöntem bölümünde hangi sýrayý izlemeliyim? Sonuçlar kýsmýnda þekiller ve tablolara nasýl yer vermeliyim? Sonuçlar bölümünün yazý kýsmýnda neler olmalýdýr? Kullanýlan istatistiksel yöntemler doðru ve yeterli midir? Tartýþma bölümü nasýl düzenlenmelidir? Baþlýk nasýl seçilmelidir? Özet neleri içermelidir? þeklindedir. Bu sorularý çalýþma biterken sormak yerine, baþlarken bir dizin içerisinde çalýþmayý planlamak her zaman daha iyi sonuç vermektedir. Bu yazýnýn amacý bilimsel makale yazmayý daha kolay hale getirmek ve özellikle Artroplasti Artroskopik Cerahi Dergisine makale yollamayý düþünenlere bazý önerilerde bulunmaktýr. Dergiye ulaþan bir makaleyle ilgili editörün yanýtlamasý gereken bir dizi soru vardýr. Bunlar: Bilimsel içeriðin doðruluðu; yöntemin özgünlüðü, klinik yaþamla uyumluluðu ve evrensel bilime katkýsý; verilen bilginin okuyucunun ilgi alanýna girip girmediði, hazýrlanma ve sunuluþ biçimi, düzeltme gerektirip gerektirmediði þeklinde sýralanabilir. Bu yazýda aðýrlýklý olarak yazarlarýn makalelerini göndermeleri, bunlarýn deðerlendirilmesi, düzeltilmesi ve son karar aþamasýnda editörle, deðerlendiren hakemlerin sonuçlarý arasýndaki iliþkiler tartýþýlacaktýr. ÖNCELÝK Her çalýþma yazarý için öncelikli deðerdedir. Oysa çalýþma asýl deðerini, diðer bilim insanlarýyla paylaþýldýðýnda ve özellikle baþkalarý tarafýndan kullanýldýðýnda bulmaktadýr. Özgün ve evrensel bilime katkýsý olan çalýþmalar iyi dergilerde büyük olasýlýkla yayýmlanýr. Ancak bunlarýn çoðu yayýmlanmadan önce o konunun uzmaný olan danýþmanlarýn önerileri doðrultusunda düzeltilir. Doðrudan yayýma kabul edilen çalýþma sayýsý * Kýrýkkale Üniversitesi Týp akültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalý, Kýrýkkale. ** Dokuz Eylül Üniversitesi Týp akültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalý, Ýnciraltý, Ýzmir. *** Orta Doðu Teknik Üniversitesi, Saðlýk ve Rehberlik Merkezi, 06531, Ankara.
98 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY oldukça düþüktür. Burada verilen genel öngörüler bir çalýþmanýn nasýl yazýlmasý gerektiði konusunda yol gösterici olmakla birlikte asla baðlayýcý deðildir. Ýyi bir derginin temel amacý yeni bilgilerin doðrudan okuyucusuna ulaþmasýný saðlamak; çoðu editörün ise, yakýn gelecekte klinik uygulanabilirliði olacak yeni araþtýrmalarý öne çýkararak yayýmlamaktýr. Birçok editör olumlu sonuçlarý olan çalýþmalarý tercih ederken, bazýlarý da olumsuz bir yargýya varan ancak çok iyi bir yazým tekniði ile yazýlmýþ çalýþmalarý yayýmlanmaya deðer bulmaktadýr. Olumsuz yargý verilen makalelerde çalýþmanýn amacýnýn açýkça belirtilmesi ve buna ulaþýlmasý önemlidir. Olumsuz yargý bildiren bir çalýþma, ayný baþlýðýn diðer araþtýrýcýlarca ele alýnmasýný önleyici nitelikte olmalýdýr. Diðer konu, çalýþmaya katýlan araþtýrýcýlarýn farklý merkezlerden olmasýdýr. Çok merkezli çalýþmalar genellikle yapýlan iþin doðruluðunu arttýrdýðýndan çoðu editör bu tür çalýþmalara öncelik vermektedir. Ülkemizde bu doðrultuda önemli bir potansiyel olmakla birlikte ne yazýk ki bugüne kadar hemen hiç bir çok merkezli çalýþma yayýmlanmamýþtýr. Ayný þekilde disiplinler arasý araþtýrmalar da çalýþmanýn deðerini ve kullanýlabilirliðini arttýrmaktadýr. Temel bilimlerde gerçekleþtirilen çalýþmalara çoðu klinisyen tarafýndan baþlangýçta deðer verilmese de uzun sürede bu çalýþmalarýn geleceði belirlediði de akýldan çýkartýlmamalýdýr. Ýyi bir çalýþmanýn herþeyden önce iyi bir varsayýmý (hipotez) olmalýdýr. Ýyi bir varsayýma ulaþabilmek içinse o konuda yazýlmýþ kitap veya kitap bölümlerinin okunmuþ, özellikle güncel kaynaklarýn gözden geçirilmiþ ve kiþinin o alanla bir süredir ilgileniyor olmasý gerekmektedir. Özgün bir çalýþma, o konunun uzmanýnca ele alýnmýþsa daha deðerlidir. Buna karþýlýk bilim bir hiyerarþiden çok tartýþmaya açýktýr. Bu nedenle genç araþtýrýcýlarýn verilerini gerçeðe dayandýrarak iyi derlemeleri halinde en az o konuda uzmanlýðý kabul edilen kiþiler kadar söz haklarý vardýr. Kontrol grubu olmayan çalýþmalara ilgi genellikle azdýr. Yararlýlýðý yeterli verilerle desteklenmemiþ yeni yöntem veya süreçler bu tür çalýþmalara örnektir. Eðer yeni bir yöntem, halen uygulanan cerrahi yönteme göre daha iyi sonuç vermiþ, ancak bu yöntemi bilmeyenlere bu yarar iyi bir þekilde aktarýlamýyorsa, çalýþmanýn yayýmlanma olasýlýðý düþüktür. Olgu sunumlarý bazý dergilerce tercih edilirken, diðerlerince ilgi görmezler. Olgu sunumlarý çok eðitici ve deðerli olabilmelerine karþýn çoðu kez yeterli ilgiyi uyandýrmamakta ve baþka bilim insanlarýnca az kullanýlmaktadýr. Bir hastalýða yakalanan en genç veya yaþlý olgunun sunumu, iki ender hastalýðýn rastlantýsal olarak bir kiþide görülmesine karþýn baþka bir varsayýmla yazýlmasý veya yeni mekanik aletler üretilerek uygulanan bir cerrahi tekniðin tek bir olguyla sunulmasý yayýmlanma olasýlýðý düþük olgu sunumlarýna örnek oluþturur. Ayrýca çok az karþýlaþýlan enfeksiyonlar, bilinen bir mikroorganizmanýn farklý bir yerleþimde veya yaþta oluþturduðu lezyon veya ender görülen bir mikroorganizmanýn oluþturduðu sýradan bir enfeksiyon gibi olgu sunularý da okuyucu tarafýndan fazla ilgiyle karþýlanmaz. DERGÝ SEÇÝMÝ Çalýþma yazýldýktan sonra gönderileceði derginin seçimi önemlidir. Öncelikle alaný kapsayan derginin seçimi yapýlmalýdýr. Özel bir alana yönelik bir çalýþmanýn genel bir dergide kabul edilmesi olasýlýðý düþük olacaktýr. Editörler çoðunlukla okuyucularýnýn ilgilendiði konularda makale seçmek durumundadýrlar. Diðer bir konu da temel araþtýrma çalýþmalarýnýn yayýmlanmasýdýr. Klinik dergiler bu çalýþmalarýn hepsini yayýmlamazlar. Klinik uygulanabilirliði olan temel araþtýrma çalýþmalarý klinik dergilerde kabul görürken, temel araþtýrma çalýþmalarý alanýn özel dergileri dýþýnda nadiren kabul edilirler. Dergiye gönderilmeden önce çalýþmanýn son bir kez daha Yazarlara Bilgi bölümüne uygunluðu kontrol edilmelidir. Kurallara uygun olmayan ufak bir nokta, editör için olumsuz bir puan olabilir. Buna en iyi örnek Kaynaklar bölümüdür. Bu bölüm derginin yazým kurallarýna uygun düzenlenmemiþse editör makalenin baþka bir dergi için hazýrlandýðý düþüncesine kapýlýp çalýþmayý reddedebilir. Günümüzde çoðu dergi Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals kurallarýný kabul ettiðinden, bu kurallarýn bilinmesi ve kaynaklar girilirken þekil ve içerik olarak bu önerilere özen gösterilmesi gerekmektedir. ÇALIÞMANIN HAZIRLANMASI Her yazarýn kendisine özgün bir tarzý yaratmaya gereksinimi vardýr. Birkaç ipucu bunun için yardýmcý olabilir. Yazmaya baþlamak için en kolay görünen Gereç (hastalar) ve Yöntem bölümüdür. Çalýþmanýn baþlangýcýnda düzenli kayýt tutulduysa ve dizin oluþturularak veriler günü gününe bu deftere kaynaklar gösterilerek iþlendiyse yazmaya
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY 99 bu bölümden baþlanabilir. Bu bölümde aslýnda ne yapýldýðý bellidir. Hem yöntem hem de deðerlendirmede çoðu zaman bilinen kaynaklar kullanýlmýþtýr. Uzunluk: Önemli sorunlardan biri, çalýþmanýn gereksiz uzunluðudur. Burada en sýk karþýlaþýlan yanlýþlardan biri; sonuçlarýn tablo, grafik, ve yazýda eþ zamanlý verilmesidir. Eðer tablo, verileri yeterince sunabiliyorsa, bunu ayrýca bir grafikle vermek ve yazýda tekrarlamak gereksizdir. Tartýþma bölümünde giriþ ve sonuç kýsmýnda yazýlanlarýn tekrarý çok karþýlaþýlan sorunlardandýr. Amaçtan veya elde edilmiþ veriden uzaklaþýlan tartýþmalar da yapýlmamalýdýr. Kalça sorunlarýnýn yeni doðanda taramasýnýn yapýlmasýna yönelik bir makalede, doðuþtan kalça displazisinin klinik gidiþi ve sekellerinden bahsetmek veya tartýþmaya eklemek çoðunlukla gereksiz gözükmektedir. Diðer bir sorun da, bilinen her kaynaðýn çalýþmaya eklenmesidir. Dupuytren hastalýðýnýn cerrahi sonuçlarýnýn sunulduðu bir makalede, Dupuyten in hastalýðý ne zaman tanýmladýðýný belirtip kaynak göstermek çalýþmayý gereksiz yere uzatmaktadýr. Ýki ayrý düþünceninin tek cümlede anlatýlmaya çalýþýlmasý da düþüncelerin anlaþýlmasýný zorlaþtýrýr. Yoðun bilimsel içerikli makalelerde kýsa cümleler özellikle önemli hale gelir. Kýsa, öz, iyi düzenlenmiþ bir çalýþmanýn yayýna kabul edilebilirliði hemen her zaman uzun bir yazýnýnkinden yüksektir. Dil Bilgisi Kurallarý: The Council of Biology Editors yazým için 4 kural belirlemiþtir: Kural 1; basit ve öz olmak; Kural 2; her sözcüðün anlamýndan emin olmak; Kural 3; soyut isimler yerine fiiller kullanmak; ve Kural 4; isim kümelerini kullanmamak. Bilimsel bir çalýþma kaleme alýnýrken daha fazla kýsaltmak ve basite indirgemek için nelerin yapýlabileceði ve hangi bölümlerin çýkarýlabileceði sürekli sorgulanmalýdýr. Unutmamak gerekir ki doðru olmayan her cümle, yerinde kullanýlmayan her sözcük yarar deðil zarar vermektedir. Bu her cümlenin kýsa olmasý veya ayrýntýya girilmemesi gerektiði anlamýna gelmez. Kullanýlan her kelimenin konu içinde amaca yönelik en iyi kelime olduðundan emin olmak gerekir. Güçlü bir fikrin sade bir þekilde yazýlmasý, düþüncenin doðruluk oraný arttýrmanýn yaný sýra olasý dil bilgisi hatalarýný da önler. Soyut isimler yerine fiiller kullanýlmalýdýr. iiller hareketi ifade eder. Eðer cümlenin tüm etkisi bir fiil tarafýndan ifade ediliyorsa cümle doðal ve kolay anlaþýlýr olur. Eðer bu fiilin görevini isim, nesne veya edat sözcükleri almýþsa cümle genellikle karmaþýk ve zor anlaþýlýr hale gelir. eklem hareketi arttý ile eklem hareketinde artýþ oldu cümleleri karþýlaþtýrýldýðýnda eðer ilk cümlede olduðu gibi özne, fiil ve yüklem mesaja doðru düzgün bir akýþ içerisinde ilerliyorsa cümle daha basit ve amaca doðrudan ulaþýr hale gelmektedir. Ayrýca, çarpýcý, oldukça, tümüyle, epeyce, çok, birçok, fazlasýyla gibi sýnýrlarý tam belli olmayan kelimeleri kullanmamak gerekir. Ýsim kümelerini sýk kullanmak doðru deðildir. eklem hareketi, kemik hücresi, protein konsantrasyonu gibi birleþik kelimelere yeni isimler eklenmemelidir. Sýfatlarýn isimlere eklenmesinin anlatýmda sorun oluþturduðu görülmektedir. Örnek vermek gerekirse kronik koyun deneyleri derken koyunun mu yoksa deneylerin mi kronik olduðu tam belli deðildir. Sýfatlar isim kümelerinin sonunda kullanýlýrsa cümle daha iyi anlaþýlabilmektedir. Örneðin yukarýda verilen cümle koyunlardaki kronik deneyler þeklinde verilirse deneylerin kronik olduðu anlaþýlabilmektedir. Ýki kelimelik bir kümeye üçüncüyü eklememek veya iki cümlelik kümeyi deðiþtirmemek gerekir. Bu kurallardan birkaçýnýn daha üzerinde durulmasýnda yarar vardýr. Zamirden önce gelen kelimenin belirgin olmasýna dikkat edilmelidir. Laboratuvar hayvanlarý bu hastalýða duyarlý deðildir, bu nedenle bunlarýn üzerinde yapýlan araþtýrmalara izin verilmez cümlesinde bunlarýn üzerinde derken bunlarýn hayvanlar mý yoksa hastalýk mý olduðu belli olmamaktadýr. Bu nedenle cümlenin Laboratuvar hayvanlarý bu hastalýða duyarlý deðildir, bu nedenle bu hayvanlarýn üzerinde yapýlan araþtýrmalara izin verilmez þeklinde kurulmasý gerekmektedir. Eðer paragraflar düzenli tasarlanmazsa çalýþmanýn anlaþýlmasý zorlaþýr. Her paragraf kendi içinde bir bütün olmalýdýr. Paragrafýn iyi düzenlenmesindeki en iyi yollardan biri paragrafýn bir konu cümlesiyle baþlamasýdýr. Konu cümlesi, paragrafýn ana temasýný anlatan ve paragrafýn tümüne genel bir bakýþý içeren cümledir. Diðer cümleler, konu cümlesinde anlatýlan olayý daha özgün olarak irdelerler. Trabeküler kemiðin yeniden þekillenmesinde (remodelizasyon) 3 farklý mekanizma sorumludur cümlesi tipik bir konu cümlesidir ve diðer cümleler bu üç farklý mekanizmayý anlatýrlar. Birbirinin devamý olan konular anlatýlýrken geçiþ kelimelerinin kullanýlmasý, ifadenin güçlü olmasýný saðlar. Bu nedenle, çünkü, örneðin, ilk olarak, ve raðmen gibi kelimeler bunlara örnektir.
100 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY Türkçe yazýlacak çalýþmalarda dil bilgisi kurallarýna baðlý kalmak ve Türkçe karþýlýðý olan kelimeleri kullanmak gerekmektedir. Son yýllarda özellikle týp alanýndaki bilim dilinin Ýngilizceye kaydýðý bilinmektedir. Eðer kelimenin Türkçe karþýlýðý yoksa bunun yabancý dilde olduðunun anlaþýlmasý için italik yazý kullanýlmalýdýr. Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliði Derneði nce oluþturulan bir alt komisyon ortopedi ve travmatolojideki dil üzerine çalýþmalarda bulunmaktadýr. Bu komisyonun ulaþacaðý sonuçlarýn benimsenmesi ve yazým dilinde kullanýlmaya baþlanmasý önerilmektedir. Kýsaltmalar: Teknik dilde çoðu zaman sözcüklerin baþ harflerinden oluþan kýsaltmalar kullanýlmaktadýr. Bunlar metni kýsalttýklarý gibi hýzlý okumaya yardýmcý olabilir (Ön Çapraz Bað için ÖÇB). Ancak açýklama yapýlmadan hemen böyle bir kýsaltýlmanýn kullanýlmasý sakýncalý olur. Bilimsel çalýþmalar bazen konunun uzmaný olmayan kiþilerce okunup kullanýlmaktadýr. Bu nedenle kýsaltma kullanýlacaksa sözcüðün makalede ilk geçtiði yerde açýk olarak tanýmý yapýldýktan sonra parantez içerisinde kýsaltmasý kullanýlýr. Daha sonra sadece kýslatmanýn kullanýlmasý yeterlidir. Çok sayýda kýsaltma kullanmak bazen konunun anlaþýlmasýný zorlaþtýrabilir. Bundan da kaçýnýlmasý gerekmektedir. azla teknik çalýþmalarýn sunulmasýnda makalenin giriþinde yazý içerisinde kullanýlacak tüm kýsaltmalar bir liste veya tablo þeklinde verilebilir. Ýstatistik: Ýstatistik, çoðu zaman bilimsel çalýþmalarýn sunulmasýnda vazgeçilmez bir özellik taþýr. Araþtýrýcýnýn istatistik uzmaný olmasý gerekmemekle birlikte önemli yanlýþlardan sakýnýlmasý zorunludur. Ýstatistiksel olarak bulunan her anlamlý fark önemli bir bulguya iþaret etmeyebilir. Örneðin yeni bir muayene yönteminin gerçekten tanýsal bir öneminin olup olmadýðýnýn anlaþýlmasý bazen zaman almaktadýr. Yeni bir test yöntemine ait olumlu ya da olumsuz hasta sonuçlarýnýn birbirini desteklemesi istatistiksel olarak anlamlý olabilir; ancak bu uygulanan testin klinik deðerinin olduðunu göstermez. Araþtýrýlan konunun önemi ve anlamlý bir probleme yönelik olmasý; eðer anlamlý bir fark varsa farklarýn büyüklüðünün de dikkate alýnmasý gerekir. Örneðin Aðrý da yaþayan 16 yaþýnda 1000 erkeðin ortalama hemoglobin deðeri ile Mersin de yaþayan ayný yaþtaki 1000 erkeðin ortalama hemoglobin deðerleri arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk bulunabilir. Ýller arasý yükseklik farkýndan kaynaklanan bu anlamlýlýk çok az kiþinin ilgisini çeker. Yeni kullanýma giren bir implant eskisine oranla %1 oranýnda olumlu katký saðlayabilir ve bu istatistiksel olarak anlamlý olabilir. Ancak bu fark büyüklük olarak bu yöntemin uygulanmasý doðrultusunda klinik bir önem taþýmayabilir. Bu nedenle farklarýn büyüklüðü üzerinde de önemli durulmasý gerekmektedir. Önemli olan diðer bir kavram da kullanýlan test istatistiðinin p deðeri dir. Yani o test istatistiðinin örneklenme daðýlýmýna göre gözlenme olasýðýdýr ve farklarýn anlamlýlýðýný yorumlarken kullanýlan bir özelliktir. Sýklýkla kullanýlan p<0.05 tanýmlamasý kullanýlan test istatistiðinin gözlenme olasýlýðýnýn 0.05 ten küçük olduðunu gösterir. Bu olasýlýklar aslýnda varsayým testinde yapýlabilecek hatalara verilen olasýlýklardýr. Birçok etken birbiriyle ayný anda karþýlaþtýrýlýyorsa baþtan belirlenen p<0.05 olasýlýðý karþýlaþtýrmalarda sabit kalmaz ve büyür. Bu da çoklu karþýlaþtýrmalarda hata olasýlýðýný arttýrýr. Bu nedenle eðer karþýlaþtýrýlacak parametreler fazlaysa 0.05 deðerini sabit tutan uygun testlerin kullanýlmasý gerekmektedir. Örneðin 3 deneysel ve 1 kontrol grubunun olduðu bir çalýþmada her grubu birbiriyle t-testiyle karþýlaþtýrmaktansa ANOVA modellerinin kullanýlmasý daha doðru olacaktýr. Ýstatistiksel yöntemin doðru tanýmlanmasýyla birlikte p nin gerçek deðerinin verilmesi son zamanlarda çoðu dergi tarafýndan tercih edilmektedir. Bazý büyüklük veya küçüklük kavramlarýnýn vurgulanmasý diðer bir sorundur. Örneðin A, B den büyüktür ancak aralarýndaki fark istatistiksel olarak bir anlam ifade etmez cümlesi teknik olarak doðru olmakla birlikte okuyucuyu yanlýþ yönlendirebilir. Böyle bir yargýnýn doðru ifadesi A nýn deðeri 83; B ninki ise 77 dir (p=0.093) þeklinde olmalýdýr. Bazý araþtýrýcýlar A nýn B den daha büyük olduðunu ancak hastalarýn veya gruplarýn sayýlarýnýn azlýðý nedeniyle aralarýndaki farkýn istatistiksel olarak anlamsýz olduðunu yazarlar. Bu tür ifadeler de yanýltýcý olabilir. Bunun yerine Biz bir farklýlýk saptayamadýk diyerek okuyucunun Bir fark olabilir; ama bu çalýþmada bir karara varýlamamýþ yorumu çýkarmasý daha doðru olacaktýr. Bir çalýþma; doðru olan anlamlý bir sonuca varabilmede kaç deneðin (grubunun) ve kaç kontrolün gerekliliðinin baþtan bir istatistik uzmanýna danýþýlarak saptanmasýna kadar baþlatýlmamalýdýr.
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY 101 BÝR MAKALENÝN BÖLÜMLERÝ Bu bölümde örnek bir araþtýrma makalesinin þeklinin verilmesi amaçlanmýþtýr. Genel bir özet Tablo I de verilmiþtir. Tablo I de özetlenen genel bilgiler bu bölümde ayrýntýlarý ile açýklanacaktýr. Giriþ Giriþ bölümüne baþlarken bir veya iki cümlelik genel bilgi aktarýlmasý ve sorunun tanýmlanmasý doðrudur. Örneðin ön çapraz bað tamirinin biyomekaniði ile ilgili bir çalýþmanýn giriþ bölümüne genel olarak yýlda kaç ön çapraz bað yaralanmasý görüldüðü, kaç tanesinin cerrahi giriþim gerektirdiði, sonuçlarýnýn ne olduðu ve biyomekanik incelemeye neden gereksinim duyulduðunun yazýlmasý yerinde olur. Ancak aþýrýya kaçýlmamasý gerekmektedir. Yoðun teorik bilgi çoðu zaman okuyucuyu sýkar ve konudan uzaklaþýlmasýna neden olur. Okuyucu bu bölümde çalýþmanýn amacýný ve neyle ilgili olduðunu anlamaya çalýþýr. Giriþ cümlelerinin arkasýndan konuya yönelik ne tür araþtýrmalarýn yapýldýðý, bu çalýþmalarýn neleri yansýttýðý ve daha çok konunun hangi boyutunun eksik býrakýldýðý vurgulanýr. Bu çalýþmanýn varsayýmý belirtilir ve son paragrafta çalýþmanýn amacý verilir. Örneðin Trabeküler kemiðin yeniden yapýlanmasýný düzenleyen etkenler Wolf kanunu olarak tanýmlanmaktadýr cümlesinden sonra gerekli ve güncel kaynaklar kullanýlarak bu çalýþmalarýn konunun hangi boyutunu kapsadýðý, daha önemlisi hangi boyutunu kapsamadýðý belirtilir. Kaynaklarýn konuyla doðrudan iliþkili olmasý ve güncel olmasý önemlidir. Günümüzde bazý dergiler kullanýlan kaynaklarýn birer örneðini baþvuru sýrasýnda istemektedirler. Bu nedenle çok eski kaynaklarý kullanmak yerine pratik olarak son 5 ile 10 yýlýn kaynaklarýna odaklanmak daha doðrudur. Kaynaklar kullanýlýrken kiþilerin isimlerinden çok, o kiþilerin katkýlarý daha önemlidir. Bu nedenle isim veya ekibi tanýmlamak yerine onlarýn gerçekleþtirdikleri katkýya odaklanmak doðru olacaktýr. Burada konularda genelden özele doðru bir daralmaya gidilmesinde yarar vardýr. Gerçekleþtirilecek çalýþmanýn bugüne kadar olanlardan farký ve onlara katkýsý burada verilmelidir. Giriþ bölümünün son paragrafý belki de makalenin en önemli bölümüdür. Çalýþmanýn varsayýmý ve amacý bu bölümüde verilmelidir. Eðer araþtýrma ile ilgili sorun iyi tanýmlanmýþ ve amaç iyi belirtilmiþse okuyucu araþtýrmanýn neden yapýldýðýný anlayacak ve ilerleyen bölümlerde bu amaca yönelik sorularýn yanýtýný bulmaya çalýþacaktýr. Araþtýrmanýn amacýný oluþturan soruyu TABLO I Giriþ Gereç ve Yöntem Sonuçlar Tartýþma Baþlýk ve Özet Kaynaklar Kýsa genel bilgiler verilerek sorunun tanýmlanmasý Çalýþmayý oluþturan sorularýn ve varsayýmlarýn ortaya konmasý Çalýþmanýn yapýlma amacýnýn belirtilmesi Amaca ulaþmada kullanýlan yöntemin açýklanmasý Araþtýrma protokolünün tanýmlanmasý Ýstatistiksel yöntemin yazýlmasý Tüm veri ve sonuçlarýn ortaya konmasý Araþtýrmayý oluþturan tüm sorularýn yanýtlarýnýn açýklanmasý Karmaþýk verilerin tablo veya þekillerle sunulmasý Amacý destekleyen önemli bulgularýn üzerinde durulmasý Önceki araþtýrmalarla karþýlaþtýrýlmasý Çalýþmanýn güçlü ve zayýf noktalarýnýn ayrýntýlý bir þekilde ifade edilmesi Varýlan sonucun açýk bir þekilde özetlenmesi Baþlýðýn kýsa, net ve okuyucuyu makaleyi okumaya ikna eder þekilde olmasý Özette ise amaç, varsayým ya da sorunun, araþtýrma tasarýmýnýn, belli baþlý sonuçlarýn kýsa özetinin yapýlmasý ve varýlan sonucun yazýlmasý Çok fazla sayýda olmamalý Gerektiði kadar ve konuyla ilgili, kolay bulunabilir kaynaklardan seçilmeli
102 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY gündeme getirmenin bir kaç yolu vardýr. Bir tanesi giriþin son paragrafýnda sorunun ne olduðunu açýklamak ve azalan önem derecesine göre bir dizin oluþturmaktýr. Örneðin Bu çalýþma, hasarlý trabeküler kemiðin yeniden þekillenmesinin deðerlendirilmesinde yeni bir yöntem geliþtirilmesi üzerine kuruldu. Özgün olarak bu araþtýrmada þu sorular üzerinde çalýþýldý: a) Aralýklý in vitro yüklemeler sonucunda, trabeküler kemiðin mikro yapýlarýnda hasar oluþtu mu?, b) Böyleyse hasarýn büyüklüðü aralýklý yüklemenin þiddeti, yoðunluðu, sayýsý ve zamaný ile orantýlý mý?. Diðer bir yöntem ise sorunun kendisi ile baþlamak ve araþtýrma modelini tanýmlamaktýr. Trabeküler kemikteki yorgunluk hasarýný saptamak için in vitro olarak aralýklý yüklenmeler gerçekleþtirildi. Okuyucuyu soruya yönlendirmek için ekte verilen bazý ifadeler de kullanýlabilir. Örneðin Çalýþmamýzýn amacý., Bu nedenle.., Böylece hedeflediðimiz ilk amaç., veya Öncelikle gerçekleþtirilen.. gibi. Genel kural olarak bilimsel bir çalýþmanýn giriþ bölümünde geniþ zaman kullanýlmalýdýr. Kiþilerin gerçekleþtirdiði veya deðindiði konularda deðinilirken ise geçmiþ zaman kullanýlmalýdýr. Amaç ise geçmiþ zaman ile yazýlmalýdýr. Zorunlu olmadýkça bir çalýþmanýn giriþ bölümü 12 punto harfle, çift satýr aralýðýyla yazýldýðýnda A4 boyutunda bir sayfayý geçmemelidir. Eðer o konuda fazla sayýda çalýþma varsa ve derinlemesine konu araþtýrýlmýþsa bu bölüm en fazla 2 A4 sayfasýna kadar uzatýlabilir. Gereç (Hastalar) ve Yöntem Gereç (hastalar) ve yöntem bölümü okuyucuya giriþ bölümünde anlatýlan ve bu çalýþmanýn amacýný oluþturan sorularý çözmek için nelerin yapýldýðýný, hangi yöntem, araç ve gereçlerin kullanýldýðýný anlatýr. Denekler ve araþtýrma protokolü tanýmlanýr. Kullanýlan araç, malzeme ve yöntemlere ait gerekçeler yazýlýr. Gereç (hastalar) ve Yöntem bölümü yazýlýrken dikkat edilmesi gereken; çalýþmanýn tekrarlanabilirliðidir. Ayný yöntem veya ortam yaratýlarak çalýþma tekrarlandýðýnda ayný sonuçlara ulaþýlmasý beklenmelidir. Bu ayrýntýlý bilgi verme bazen çok uzun olabilir ve farklý tür bilgiler içerebilir. O zaman gereç (hastalar) ve yöntem bölümü, verilecek bilgi türüne göre alt bölümlere ayrýlmalýdýr. Alt bölümler kronolojik olarak veya önem sýrasýna göre dizinlenir. Bu bölümlere paragraflar ve alt baþlýklar gibi görsel uyarýlar konmalýdýr. Bu hayvan modeli kullanýlarak künt travmanýn patella eklem kýkýrdaðýna etkisini incelenmiþtir þeklinde bir baþlangýç ile okuyucu paragrafýn diðer cümlelerinde bu model ve çalýþma yönteminin ayrýntýlarýný bulacaðýný bilir. Geçiþ ifadeleri de bir konuya giriþte yardýmcý olur. Test için örneði hazýrlamada önce spinöz çýkýntýlar çýkartýlmýþtýr.. Bu ifade okuyucuyu deney örneðinin hazýrlanmasýnýn ayrýntýlarýnýn anlatýlacaðýna dair uyarýr. Gereç konusunda ne kullanýldýðý veya ne üzerinde çalýþýldýðýna dair ayrýntýlý bilgi vermek gerekir (materyal, hücre, kemik, hayvan veya insan). Deneklerin veya gereçlerin nereden edinildiði, jenerik isimleri, içeriði ve üretici firma belirtilmelidir. Hayvan çalýþmalarý için türü, aðýrlýðý, ýrký, cinsiyeti, yaþý ve diðer özellikleri yazýlýr. Ýnsan kaynaklý çalýþmalarda yaþ, cinsiyet, ýrk, boy, kilo, genel durumu ve saðlýk yönünden özgeçmiþi verilmelidir. Çoðunlukla çalýþmanýn hangi kurumda ve kimler tarafýndan gerçekleþtirildiðinin bir önemi yoktur. Bu nedenle çalýþmayý gerçekleþtiren kiþilerin isimlerinin ve kurumlarýnýn sadece kapak sayfasýnda verilmesi ve yazýnýn herhangi baþka bir yerinde deðinilmemesi doðru olacaktýr. Bu bölümü, verilerin nasýl analiz edildiðini açýklayarak bitirmek gerekir. Ýstatistik yöntem ve hangi testlerin hangi amaçlar için kullanýldýðý ayrýntýlarý ile belirtilmelidir. Gereç (hastalar) ve yöntem bölümünü yazarken baþka önemli kurallar da vardýr. Kullanýlan yöntem konusunda baþka kaynaklar varsa bunlara burada deðinilmelidir. Kaynak gösterilmiþse fazla ayrýntý verilmesi gerekli deðildir. Ýsteyen okuyucu ayrýntýlý bilgi için adý geçen kaynaðý incelemeye yönlendirilir. Yöntem geçmiþ zaman ile yazýlýr. Sonuçlardan hiçbiri bu bölümde yazýlmaz. Tek istisna, yöntemin doðruluðunu kanýtlamak için ara sonuçlarýn yazýlmasýdýr. Eðer bir gereç kullanýlmýþsa bunun nereden edinildiði eksiksiz olarak belirtilmelidir. Ayný deneyin tekrarý için gerekli gereç ve cihazlarýn nasýl edinileceði de eklenmelidir. Etik: Günümüzde gerçekleþtirilen tüm klinik ve deneysel çalýþmalarda etik kurul uygunluðu belgelenmelidir. Üzerinde çalýþma gerçekleþtirilecek kiþilere çalýþma hakkýnda bilgi verilmeli ve böylesi bir çalýþmada kendilerinden elde edilecek verilerin kullanýlacaðý bildirilmelidir. Bilgilendirme sýrasýnda olasý yan etkiler ve komplikasyonlar açýkça belirtilmelidir. Eðer yeni bir yöntem uygulanýyorsa
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY 103 kiþilerden yazýlý onay alýnmalýdýr. Gerçekleþtirilecek tüm klinik çalýþmalarýn Helsinki 1975 insan haklarý açýklamasýna uygunluðu kanýtlanmalýdýr. Ayný zorunluluk hayvan deneyleri için de vardýr. Bu konuda çalýþýlan kurumun etik kurulunun onayýnýn alýnmasý gerekmektedir. Sonuçlar Bu bölüm çalýþmanýn sonuçlarýný içerir ve okuyucuyu sonuçlarý destekleyen verilere yönlendirir. Sonuçlar ve veriler ayný þey deðildir. Sonuç bir mesajdýr Daha fazla yüklenmelerle örneklerden alýnan kesitlerde daha çok kýrýlma saptandý. Veriler sonuçlarý destekleyen rakamlardýr ve tablolar veya grafiklerle en iyi þekilde gösterilebilir. Nadiren veriler metin içinde yazýlabilir. Bu durumda istatistiksel özet sayýlar (ortalama ve standart sapma) veya oranlarýn kullanýlmasý doðru olacaktýr. Oran kullanýlýrken parantez içerisinde mutlaka gerçek sayýlar verilmelidir. Bir kiþide gerçekleþtirilen bir çalýþmada sonuç olumluysa bunun oran olarak tanýmý %100 olacaktýr ve gerçek sayý verilmeden bu oranýn kullanýlmasý son derece yanýltýcýdýr. Sonuçlar verilirken içine düþülen en önemli hata tüm verilerin sunulmaya çalýþýlmasýdýr. Doðrusu amaca doðrudan yönelik sonuçlarýn verilmesidir. Diðer çalýþmalarýn sonuçlarý ile karþýlaþtýrma bu bölümde yapýlmaz ve tartýþmaya býrakýlýr. Amaçlarýn giriþ bölümünde en önemliden daha az önemliye doðru sýralanmasý gibi, sonuçlar da en önemliden daha az önemliye doðru sýralanmalýdýr. Paragraflarýn konu cümleleri güçlü ve kesin olarak sonuçlarý açýklar olmalýdýr. Bu cümlelerde yöntem anlatýlmamalýdýr. Ýlgili sonuçlarýn doðru bir þekilde açýklandýðýna özen göstermek gerekir. Verileri hem yazý hem de tablo veya þekillerde belirtmek gereksizdir. Çoðu okuyucu kendisini doðrudan ilgilendirmiyorsa tablolarla ilgilenmez. Bu nedenle yazýda Sonuçlar tabloda verildiði gibidir þeklinde okuyucuyu tabloya yönlendirmek ve kendisinin bir sonuç çýkarmasýný beklemek hatalýdýr. Sonuç bölümüne yazýlacak her cümlenin açýklayýcý olmasý gerekmektedir. Örneðin, A tipi sementsiz protezlerde gevþemenin B tipine oranla zon 1 de anlamlý olarak daha belirgin olduðu saptandý gibi. Bunun tersi de doðrudur. Bazý okuyucular sonuç bölümüne önce þekil ve tablolarý inceleyerek baþlarlar. Bu nedenle Tablo veya þekillerin baþlýk ve alt yazýlarý sonucu açýklayýcý olmalýdýr. Þekil, resim (fotoðraf) ve tablolarýn hazýrlanmasýnda da bazý önemli noktalar vardýr. Þekillerin boyutlarý basým sýrasýnda belirgin olarak küçülmektedir. Bu nedenle þekil ve resimlerin üzerinde yer alan iþaretlerin belirgin olmasýna özen gösterilmelidir. Kiþilere ait resim kullanýlýyorsa bu kiþilerin tanýnmasýný önlemek üzere her tür önlemin alýnmasý gerekmektedir. Grafik veya tablolarda ortalama, standart sapma, gerçek sayý ve istatistik sonuçlarýn birarada verilmesi gerekmektedir. Çoðunlukla bir tablonun üçten az ve altýdan fazla kolon içermemesi beklenir. Üçten az kolon gerektiren tablodaki veriler yazý içerisinde sunulabilir. Altýdan fazla kolon gerektiren tablolarýn ise küçük tablolara bölünmesinde yarar vardýr. Þekil, resim ve tablolarý özensiz hazýrlanmýþ bir çalýþmanýn danýþmanlarca anlaþýlmasý zor olacaðýndan kabul edilme olasýlýðý da belirgin olarak azalmaktadýr. Çalýþmanýn tamamlanmasý ve son kontrolü aþamasýnda Giriþ bölümünde deðinilen her sorunun cevabýnýn Sonuç bölümünde verilip verilmediðine bakýlmasý gerekir. Bu bir yerde gerekli tüm bilgilerin çalýþmada verildiðinin saðlamasý anlamýna gelir. Tartýþma Bu bölüm makalenin genellikle en uzun bölümüdür. Tartýþmanýn temel görevi çalýþmanýn yapýlma amacýna yanýt verip vermediðinin irdelenmesidir. Tartýþma bu amacýn kýsaca tekrar yazýlmasý ile baþlayabilir. Daha sonra çalýþmanýn sonuçlarýndan kaynaklanan ve bu amacýn ne kadarýnýn saðlandýðýna deðinilmelidir. Yanýt açýk ve doðrudan olmalýdýr. Tartýþmanýn ikinci görevi sonuçlarýn amacý nasýl desteklediðini betimlemektir. Yöntem ve sonuçlar burada tekrar edilmemelidir. Tam tersine sonuçlarýn cevaba nasýl ulaþtýðýna odaklanýlmalýdýr. Þekil ve tablolardaki anahtar sonuçlar vurgulanarak okuyucuya verilerden sonuçlara nasýl ulaþýldýðý anýmsatýlabilir. Gerçekleþtirilen her ölçümde çalýþmanýn merkezinde yer alan soru(lar)nun yanýtlanmaya çalýþýldýðý unutulmamalýdýr. Tartýþma, çalýþmanýn her yönüyle ortaya konmasý ve okuyucuya tüm resmin gösterilmesine yöneliktir. Tartýþmanýn bir diðer göreviyse konu ile ilgili diðer bilgilerle çalýþma sonuçlarýnýn karþýlaþtýrýlmasýdýr. Bu aþamada çalýþmanýn güçlü ve zayýf yönlerinin irdelenmesi gerekir. Sonuçlarýn kaynak bilgilerle uygunluðu (veya uygunsuzluðu) ve bunlarýn açýklanmasý gerekmektedir. Bu karþýlaþtýrmalar ayný zamanda çalýþma konusunun önemini de vurgulamaya yardýmcý olur.
104 ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY Tartýþma kesin bir ifade ile bitirilmelidir. Çalýþmanýn amacýna nasýl ulaþýldýðýnýn tekrar edilmesi ve bulgularýn ne anlama geldiðinin açýklanmasý öz olarak bir sonuç paragrafýyla verilmelidir. Tartýþmada genel olarak üç önemli yanlýþ yapýlmaktadýr. Bunlardan ilki çalýþma sonuçlarýný tartýþmak yerine uzun bir kaynak tartýþmasýna girmek ve çok kýsaca orijinal verilerin bunun neresinde yer aldýðýna deyinmektir. Okuyucu aslýnda kaynakçayý deðil bu özgün çalýþmanýn ne tür yeni bilgiler içerdiðini bilmeyi istemektedir. Ýkinci önemli yanlýþ, olmayan verilerle bir gerçeðin aydýnlatýldýðý sanýsýna kapýlmaktýr. Çoðu zaman bulgularla tartýþma birbiriyle uyum içinde deðildir ve yazar gereksiz ve uzun spekülasyonlarda bulunmaktadýr. Üçüncü yanlýþ, gelecekte planlanan çalýþmalara burada yer verilmesidir. Planlar bu çalýþmanýn bir parçasý deðildir ve çoðu zaman okuyucuyu ilgilendirmemektedir. Baþlýk ve Özet Çalýþmanýn baþlýðý ve özet bölümü aslýnda yazýlmasý en zor bölümlerdir ve mutlaka sona býrakýlmasý gerekmektedir. Okuyucunun öncelikle ilgisini çeken bölüm baþlýk bölümüdür. Baþlýk bölümü çalýþmanýn ana fikrini içermelidir. Kýsa, özlü ve tartýþmaya açýk olmayan bir baþlýk tercih edilmelidir. Baþlýk okuyucunun ilgi alanýna giriyorsa daha sonra okunacak bölüm genellikle özettir. Bu nedenle baþlýðýn çalýþmanýn içeriðini yansýtýyor ve sonucu hakkýnda bilgi veriyor olmasý gerekmektedir. Örneðin A tipi sementsiz kalça proteziyle B tipi sementsiz kalça protezinin 2 yýllýk izlemde karþýlaþtýrýlmasý baþlýðý yerine A tipi sementsiz kalça protezi B tipi sementsiz kalça protezine oranla 2 yýllýk izlemde daha az gevþemeye yol açmaktadýr baþlýðý daha fazla ilgi uyandýracaktýr. Ayný þekilde özetin de okuyucuyu amaç, yöntem, sonuçlar ve çýkarýmlar konusunda doyurucu bilgiyi aktarmasý gerekmektedir. Sýk karþýlaþýlan yanlýþlardan birisi özetin uzun, ayrýntýlarla dolu ve sonuç hakkýnda çýkarým yapýlamayacak þekilde yazýlmasýdýr. Bundan daha sýk karþýlaþýlan yanlýþ ise özetin çalýþma ve sonuçlarý hakkýnda hemen hiç bir bilgiyi içermiyor ve oldukça kýsa olmasýdýr. EDÝTÖRLER VE DANIÞMANLAR Editörlerle ve danýþmanlarla etkili bir iliþki kurabilmesi için deðerlendirme, derleme ve karar aþamalarýnýn iyi anlaþýlmasý gerekir. Bunlar dergiden dergiye deðiþmekle birlikte benzerlikler farklardan daha fazladýr. Çoðu editör, gelen çalýþmalarý önce dergiye uygunluk açýsýndan deðelendirir ve uygun olmayanlarý danýþmanlara göndermeden yazarlara iade edebilir. Eðer uygunlukta bir sorun yoksa çalýþma danýþmanlara aktarýlýr. Saygýn dergilerin geniþ bir danýþma kurulu vardýr ve bu kurul sürekli yenilenmektedir. Uzmanlýklarýna, alt uzmanlýk dallarýna veya özel ilgi alanlarýna göre ayrýlmýþ bu danýþmanlara uygun çalýþmalar gönderilir. Son kararda deðerlendiren danýþmanýn etkisi önemli olmakla birlikte kararýn sorumluluðu çoðu zaman editöre aittir. Çalýþmanýn kalitesinin yanýnda baþka bir çok etken de kabulü ve basýmý etkiler. Çoðu yayýmcý derginin her sayýsý için belli sayfa oraný ayýrdýðýndan yer sýkýntýsý önemli bir sorundur. Çalýþmanýn derginin amacýna ve okuyucusuna uygun olmasý, ayný konuda basýlmýþ veya basýmda olan diðer çalýþmalarýn varlýðý, deðerlendirenin bakýþ açýsý ve eþ zamanlý deðerlendirilen diðer çalýþmalarýn kalitesi belirleyici diðer etkenlerdir. Bir çalýþmanýn kabul edilmemesi durumunda bile yazara danýþman görüþleri ve kabul edilmeme nedenleri bilgi olarak aktarýlýr. Bu aslýnda yazarýn eðitiminin önemli bir parçasýdýr ve yeni çalýþmalarýn da yol göstericisidir. Çalýþmanýn deðerlendirilmesi aþamasý hem yazar hem de editör için en sýkýntýlý dönemdir. Deðerlendirme için geçen zamanýn uzamasý her iki tarafý da olumsuz yönde etkiler. Çalýþmayý bir dergiye göndermeden önce araþtýrýcýlarýn en çok konuþtuklarý konu derginin çalýþmayý deðerlendirme ve yayýmlama süresidir. Bu süre dergiden dergiye ve iþ yüküne göre deðiþmekle birlikte bu sürenin iki ayý geçmemesi beklenir. Araþtýrýcýnýn bilmek istediði diðer bir konu deðiþliklik önerilen noktalara olmasý gereken yaklaþýmdýr. Çok az makale olduðu gibi kabul edilir. Genellikle önemli düzeltmeler gerekir. Düzeltmede önerilenleri yapmak önemli olmakla birlikte her önerileni yapmak her zaman zorunlu deðildir. Danýþmanlarca yönlendirilen önerilerin mantýklý bir açýklamasý ve dayanaðý varsa araþtýrýcý bunlarý ayrý bir mektupta yanýtlayarak çalýþma verilerinin arkasýnda durabilir. Bu noktada editörün yaklaþýmý önemlidir ve araþtýrýcýyla danýþman arasýnda çoðu zaman uzlaþtýrýcý bir görevi üstlenir. Çalýþma düzeltildikten sonra yazarlarýn bir mektupla istenen deðiþiklikleri nasýl düzelttiklerini açýklamalarý önerilir. Çoðu zaman deðiþiklik önerisi getiren danýþmana çalýþmanýn ilk haliyle birlikte düzelmiþ hali birlikte iletilir. Bu durumda yazý içerisinde gerçekleþtirilen deðiþikliklerin ayrýca iþaretlenmesi çoðunlukla olumlu bir etki yaratýr ve yayýmlanma
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL O ARTHROPLASTY ARTHROSCOPIC SURGERY 105 þansýný arttýrýr. Bu þekilde çalýþmanýn yeniden gözden geçirilmesi kolaylaþýr ve küçük deðiþiklik önerilerinde bazen editör doðrudan yayýmlama kararýný verebilir. Yazýlan ve basýlmasý için dergilere yollanan tüm çalýþmalar yazarlara ve okuyuculara yeni kavramlar öðretir. Çok az makale, araþtýrýcýlara yeni deneyim kazandýrmaz. Bu nedenle deðiþiklik yapýlmak üzere gönderilen çalýþma ciddi olarak deðerlendirilmeli, incelenmeli ve düzeltilmelidir. Hemen her zaman çalýþmaný son hali, ilk gönderilenden daha iyidir. Editörler ve deðerlendiren danýþmanlar ayný yazarlar gibi birer insandýr ve önemli bir sorumluluðu üstlenmiþlerdir. Bu kiþilerin hata yapma olasýlýklarý her zaman vardýr ancak iyi niyetli yaklaþýmlarla hatalarýn giderilmesi olasýlýðý her iki taraf için de söz konusudur. Teþekkür: Yazýnýn istatistik bölümüne katkýlarýndan dolayý ODTÜ Eðitim akültesi Öðretim Üyesi Sn. Prof. Dr. Giray Berberoðlu na teþekkür ederiz. KAYNAKLAR 1. Garfunkel JM, Merril RE. How to write a scientific paper and get it published. Adolesc Med 1994; 5(3): 405-418. 2. Higa GM. Scientific publications and scientific style. The W V Med J 1995; 91(5): 198-199. 3. International Committee of Medical Journal Editors. Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. JAMA 1997; 277(11): 927-934. 4. Wright TM, Buckwalter JA, Hayes WC. Writing for the Journal of Orthopaedic Research. J Orthop Res 1999; 17(4): 459-466. 5. Grant JS. Writing manuscripts for clinical journals. Home Healthc Nurse 1998; 16(12): 813-822. 6. Carter E. Quality of writing in manuscripts. Chest 1999; 116(5): 1494.