TÜRKİYE KADIN GİRİŞİMCİLER DERNEĞİ (KAGİDER) AVRUPA KADIN GİRİŞİMCİLERİ MENTOR AĞI PROJESİ EĞİTİM NOTU Kagider 01.02.2012 ÖNEMLİ NOT: Eğitim notu içinde bulunan 3.,4.,5.,6.,8.,9.,10.,11.12.,13. ve 14. Bölümlerin altındaki tüm içeriklerin telif hakkı Gülsün Zeytinoglu na aittir ve hiçbir şartta izinsiz kullanılamaz. Herhangi bir şekilde kullanılmadan önce kendisinden izin alınmasını rica ederiz. 1
AVRUPA KADIN GİRİŞİMCİLERİ MENTOR AĞI PROJESİ EĞİTİM NOTU 1. Proje Hakkında Avrupa Kadın Girişimcileri Mentor Ağı projesi KAGİDER - Türkiye Kadın Girişimciler Derneği- tarafından uygulanmaktadır. Özyeğin Üniversitesi Girişimcilik Merkezi ve ANGİKAD- Girişimci İş Kadınları ve Destekleme Derneği ortaklığında ilk yılını tamamlayan proje Eylül 2011-Eylül 2013 dönemini kapsamaktadır. Projenin ana hedefi Türkiye de gerekli altyapı ve işlevsel bir mekanizma kurulması ile Avrupa'daki kadın girişimciler için ulusal bir mentor ağı oluşturmaktır. 2. Proje Amaçları: Kadın girişimciliğini destekleyecek sürdürülebilir mekanizmalar oluşturulması Yeni kadın girişimcilerin zorlu ilk yılları daha başarılı şekilde atlatması Başarılı örnekleri ön plana çıkararak kadın girişimciliğinin arttırılması 3. Mentörlük nedir? Mentörlük bir kişinin bilgi, deneyim ve bakış açısı paylaşarak diğerinin gelişimine destek olduğu bir kişisel gelişim stratejisidir. Adayın kişisel gelişim hedefleri doğrultusunda bilgi ve yeteneklerini geliştirmesine ve sonuç almasına olanak sağlar. Mentörün de birikim ve deneyimlerini paylaşarak hem kişisel tatmin hissini güçlendirmesine, hem de kendi gelişim süreçlerini gözden geçirmesine olanak tanır 4. Mentörün rolü: İyi dinleyici: Mentörün iyi bir dinleyici olması beklenir. Açık uçlu sorular da sorarak, menteenin kendisini rahatlıkla ifade edeceği açık ve güvene dayalı bir iletişim için ortam yarattır. Rehber: Mentörün görevi menteeye ne yapması gerektiğini söylemek değil kendi yolunu keşfetmesine yardım etmektir. Onun ihtiyaç duyduğu kaynaklara sahip ve yaratıcı olduğuna inanarak onu güçlendiren kişidir. Katalist: Mentör mentee ile günceli olanı konuşmanın yanı sıra neler olabileceğini düşündüren; harekete ilham veren dış güçtür. 5. Mentörden beklentiler: Mentörlük eğitimine katılması Eşleştirildiği aday ile birlikte 12 ay boyunca ayda en az 1 kez zaman geçirmesi Doldurulan GSE Testi, Proje Takip ve Değerlendirme Formu ve analizleri Derneğe iletmesi 2
6. Adaydan beklentiler: Mentörün ayırdığı zamana saygı gösterilmesi, toplantılara zamanında hazırlıklı gitmesi Kendi sorumluluğunu tam olarak alması: Bu ilişki adayın gelişimi için çok önemli ve değerli bir fırsattır. Mentörlük sürecinin verimli işleyişi tamamen adaya bağlıdır. Aday yaptıklarını kendi için yapmalıdır; mentörü için değil. Bu açıdan bu ilişkiyi kendi için en yararlı olacak şekilde tasarlamak ve sürdürmek öncelikle adayın görevidir. Tüm programa katılması, planlanan aylık toplantı programa ve üstlendiği sorumluluklara sadık kalması. Yeni fikir ve geribildirimlere açık olması. Açık iletişim kurması; mentörünün öneri ve eleştirilerine açık olması, mentörüne bu süreçten daha da etkin yararlanmanız için gerekli olan geri bildirim vermesi. Hedef odaklı olması; istediklerini belirgin dille ifade etmesi. Hedeflere ölçüm ve zaman koyması. 7. Mentörlük sürecinin işleyişi: Mentor Seçimi ve Eğitimi: Web sitesi, halkla ilişkiler çalışmaları ile projenin duyurulması, yaygınlaştırılması sağlanarak, uygun mentor adaylarına ulaşılmasına dönük çalışmalar yapılır. Mentor adayları arasından şeffaf bir prosodür yolu ile; menteeler için uygun 20 mentor belirlenir, seçim sonrası mentorlere eğitim verilir. En az beş yıl başarılı bir şekilde KOBI tarzı bir işletmenin sahibi ve yöneticisi olan gönüllü mentor adayları Mentor Başvuru Formu ile projede yer alma taleplerini iletir. KAGİDER ve ANGİKAD üyeleri de aynı uygunluk ve seçim prosedürüne tabi tutulur. Mentor seçim komitesi oluşturulur; KAGİDER ve proje ortaklarından oluşan komisyon tarafından mentorlerin değerlendirmesi ve seçimi yapılır, seçilen adaylar web sitesinde yayınlanır. Mentor seçimi konusunda Türkiye nin az gelişmiş bölgelerinde bulunan mentorlere öncelik verilerek, mentorler belirlenir Koçluk iletişim teknikleri, Girişimcilik, İş Planı Oluşturma, Mülkiyet Hakları, Mali Düzenleme Uygulamaları, Kurumsal Kimlik ve Markalaşma, Pazarlama ve Satış Yönetimi, Yasal Yönler içeriklerinde mentor eğitimleri verilir 3
Mentee Seçimleri: Seçim sürecinde proje kritlerlerine uygun kadın girişimcilere (1 yıldan fazla 4 yıldan az olmak koşuluyla bir işletmeyi devralmış / kurmuş ve yönetiyor olunması, en az 1 çalışana sahip olunması, mentorlere uygun bölgesel ve sektörel alanlarda faaliyet gösterilmesi) duyuru yolu ile projenin bilgilendirilmesi yapılır, oluşturulan Web sitesinden başvurular alınır Başvuru formu üzerineden ilk elemeler gerçekleştirilir ve Mentor adaylarına göre seçim komitesine sunulacak adaylar belirlenir Mentee olacak kadın girişimcileri belirlemek amacı ile mentee adayları ile proje paydaşlarından birer temsilcinin oluşturduğu seçim komitesi tarafından mülakatlar yapılır Projede yer alacak, seçilen tüm mentee lere süreç hakkında bilgi verilir. Mentorlerin kendilerine, kendi kişisel bilgi ve deneyimleriyle yardımcı olacakları; kişisel gelişim, uygun networkler nasıl kullanılır, kişi önerileri, know-how, yönetimde spesifik stratejiler, müşteri hizmetleri gibi alanlarda destek sağlayacaklarına yönelik birtakım detaylar paylaşılır Mentee-mentor eşleştirmesi: Mülakatta uygun bulunan mentee adaylarına mentor eşleştirmesi yapılır. Mentor ve menteelerin ayda en az bir defa olmak üzere görüşmeleri gerçekleşir. Proje personeli mentor ve menteeler arasındaki lojistik destek, sürekli iletişim gibi tüm gereksinimleri giderme noktasında aktif rol oynar. Her görüşme sonrası mentee tarafından doldurulan GSE Genel Öz Yeterlilik Ölçeği Testi ile mentee gelişimi takip edilir. Her görüşme sonrası mentor ve mentee nin birlikte doldurdukları Proje Takip/Değerlendirme Formları ile yapılan görüşmeler izlenir. Mentee ler tarafından ilk görüşmede doldurulan kişisel ve şirket performans analizleri ile son görüşmede doldurulan analizlerin karşılaştırılması ile izlenen gelişim ölçülür 8. Mentörlüğün faydaları: 8.1. Aday için: Çalışmayı seçtiğiniz alandaki seçenek ve yolların yararları ve zorlukları konusunda bilgi sahibi olmasını sağlar Kişisel farkındalığı ve öz disiplinini artırır. İlişki ve iletişim ağını geliştirir Girişimci rolüne geçişte destek sağlar Fikir ve planların ön testi için güvenli bir değerlendirme fırsatı oluşturur Gelişim alanlarında olumlu ve yapıcı geri bildirim alma olanağı sağlar Eğitim ve gelişimi hızlandırır 4
8.2. Mentör için: Fikirleri paylaşmak ve yeni becerileri denemek için metodoloji sunar. Önem verilen değerler ve stratejileri eyleme dönüştürmek için fırsat oluşturur İş dünyasının farklı alanlarındaki konular hakkında bilgi almınmasını sağlar Toplumun geleceği için kişisel katkı yapılmasını destekler Kendi ön yargı, varsayım ve gelişim alanlarında kişisel farkındalık artırır. Usta olunan alanları ortaya çıkartarak keyif ve coşku artırır. Başkalarına yatırım yapmaktan dolayı kişisel tatmin sağlar. 8.3. Toplum içim: İş bilgilerinin, yetkinliklerin, tarz ve davranışların paylaşımıyla kişisel ve profesyonel gelişimin desteklendiği bir ortam oluşturur. Rol model uygulamalarının liderlerin birbirlerinden öğrenmeleriyle çoğaltılmasını sağlar. Liderlik ve diğer konulardaki yetkinliklere duyulan gelişim ve değerlendirme süreçlerinin hızlandırılmasına olanak tanır. Mentör ve adaylarda çalışma memnuniyetinin artırılmasına katkıda bulunur. Toplumdaki çeşitliliğin, deneyim ve bilgi zenginliğinin değerlendirilmesini pekiştirir. 9. Mentörlük Süreci: Mentorluk süreci mentor ve mentorluk alacak kişinin uygun bir ortamda biraraya gelerek ilişkilerinin tasarımını yapmaları ile başlar. Tasarım süreci 90-120 dakika arasında değişir. Mentörlük süreci adayın ihtiyacına göre planlanır. İlk buluşmada eşleştirilen aday ve mentör buluşur, tanışırlar. Bu ilk tasarım buluşmasında, süreçten beklentilerini karşılıklı olarak netleştirirler, aylık görüşmelerini ne şekilde yapacaklarını planlarlar, çalışma planlarını oluştururlar, iş planının üstünden birlikte geçerler. Takip eden aylarda planladıkları gibi görüşmelerini sürdürürler. Toplam 12 aylık bu süreçte her görüşme sonrası GSE testi ve Proje Takip-Değerlendirme Formları doldurulur. Formları birbirleri ile paylaşarak, mentörlük ilişkisini gözden geçirir ve gerekli gördükleri değişiklikleri yaparlar. İlk ve son görüşmelerde doldurulan kişisel ve şirket performans analizleri ile izlenen gelişim görülür. 12. ayın sonunda mentörlük sürecinin tamamlanması ile birlikte aday ve mentör Son Değerlendirme Formu nu doldururlar. Adayın bundan sonraki ihtiyacı belirlenir, duruma göre aday ve mentör süreci gönüllü olarak uzatma kararı alabilir. 10. Mentörlük Becerileri: Mentorlar sürece başlamadan önce kendi rollerinde netleşmek ve iç tutarlılıklarını sağlamak için çeşitli araçlar kullanabilirler. Bunlardan birisi aşağıdaki sorulara sırayla cevap vermek ve katmanlardaki uyumun yolgöstericiliğinden yararlanmaktır. a. Mentorluğu hangi ortamda, nerede, ne zaman, hangi koşullarda yapıyorum? b. Mentorluk için sahip olduğum davranışlar hangileridir? Neler yapıyorum? 5
c. Mentorluk için hangi becerilere sahibim? Davranışları yapmamı nasıl sağlıyorum, nasıl yapıyorum? d. Mentorluk için sahip olduğum değerler ve inançlar nelerdir? Niye mentorluk yapıyorum? e. Mentorluk yaparken sahip olduğum kimlik nedir? Kimim? Mentor olarak kendinizi zaman zaman bu sorular aracılığıyla değerlendirebilirsiniz: a. Neyin iyi bir örneğini oluşturuyorum? b. Benzeşme isteğini ne kadar uyandırıyorum? c. Nasıl bir etkiye sahibim? d. Etki gücüm ne kadar? e. Güvenilirliğim ne derecede? Mentor olarak varsayımlarınızın bazıları şunlar: a. İnsanlar bir şeyi yeterince ister ve inanırlarsa, gerçekleşmesi için bir yol bulurlar. b. Mentoru olduğum kişi için yapabileceğim en önemli şeylerden birisi, onun kendisine inanmasına ve yaptıklarına değer vermesine yardımcı olmaktır. c. Özünde herkes olumlu niyete sahiptir. Bu olumlu niyetimizi etkin ve bütünün yararına olarak ifade etmemizin temelini, uygun değerlere ve inançlara sahip olmak sağlar. d. Mentorluğunu yaptığım kişi güçlendirici inançları ve uygun değerleri benim desteğim ve ilgimle geliştirecektir. e. Onlara tavsiyede bulunmamın ve öğüt vermemin en iyi yollarından biri etkin bir rol model oluşturmaktır. Mentoru olduğunuz kişide güven oluşturmak için: a. Gerçek, b. İçten, c. Yetkin, d. Dürüst, e. Tutarlı ve f. Burada olun. Mentorluk yaparken kullanmaya ihtiyaç duyacağınız beceriler ve özellikler: - Güçlü sorular - Farklı düzeylerde dinlemek - Ara özetler vermek - Metafor kullanmak - Takdir etmek (kimliklerini, özelliklerini) - Cesaretlendirmek - Hesap verebilirlik tasarımı - Sezgi - Odaklı olmak - Meraklı olmak - Kendimizi yönetmek (yargılarımızın ve kendi sabotajcılarımızın farkında olmak!) 6
11. Mentörlük ilişkisi tasarımı: Müşterinizle(*) ilk seansınıza tasarım seansı adını veriyoruz. Bu seansın amacı: a. Karşılıklı birbirini tanımak, b. Mentorluk ilişkisinin sınırlarını belirlemek, c. İlişkinin güven ve gizlilik ilkelerine dayandığını vurgulamak, bunun için neler gerektiğinde anlaşmak, d. Hangi konulara odaklanılacağı konusunda fikir birliği oluşturmak. Müşterinizi tanımak ve hedefleri belirlemek için kendi sorularınıza ek olarak aşağıdaki soruları da kullanabilirsiniz: a. 10 sene sonrasına bak. Bir toplantıdasın ve birisi seninle ilgili bir konuşma yapıyor. Ne söylemesini istersin? Neler duymak istersin? b. Zaman ve kaynak sorun olmasa, yapmayı çok arzu ettiğin şeyler neler? c. Seni motive eden, coşkunu arttıran 2-3 kişiyi düşün. Onlara ait olan neler sende bu duyguları yaratıyor? d. Yaşamını daha tatmin edici, doyurucu hale getirebilecek, belki şu anda eksik olan ne var? e. Şu anki durumunda büyük değişiklik yaratacak 2 adım ne olabilir? f. Seni ne öfkelendirir? g. Gücünden ne zaman vaz geçiyorsun? h. Özgün katkın ne? i. Nasıl mentorluk yapmamı istersin? j. Benden beklediğin nedir? k. Tamamlamaya/gerçekleştirmeye söz verdiğin bir şeyi yerine getirmediğinde nasıl olmamı, nasıl tepki vermemi istersin? l. Kendini çaresiz, sıkışmış hissettiğinde ben ne söylesem toparlanıp eyleme geçersin? m. Sabotajcın nasıl konuşur, neler söyler? n. Sana iyi mentorluk yapmam için bana ipuçları versen, neler söylersin? (*) Müşteri kelimesi bu belgede mentorluk yapılan kişi anlamında kullanılıyor. 12. Hedef belirlerken iyi yapılandırma koşulları: Aşağıda hedef belirlerken göz önünde bulundurmanız gereken noktalar ve onları netleştirmek için kullanabileceğiniz bazı sorular var. Bu sorular size örnek oluşturabilir. Müsterinizin durumuna ve o anki iletişiminizin gereklerine bakarak soruları değiştirebilirsiniz. a. Olumlu ifade - Ne istiyorsun? (eğer cevabı Şunu istemiyorum, şöyle olmasını istemiyorum. şeklindeyse sorunuzu tekrar Öyle olmayı istemiyorsan nasıl olmayı istiyorsun? Negatifin yerine ne olacak? gibi sorarak olumlu ifadeyi alabilirsiniz.) b. Belirgin Tam olarak ne istiyorsun? Daha net ifade edecek olsan neler söylersin? Gerçekleştiğinde ne görüyor, duyuyor, hissediyor olacaksın? 7
Ne kadar sürecek bu süreç? Ne zaman başarmış olacaksın? c. Gösterge ve geri bildirim İlerlemeni nasıl ölçeceksin?(kendini referans aldığnde nasıl, dışarıdaki kişilerin gözünden baktığında nasıl?) Hangi sıklıkta ölçeceksin? Doğru yolda ilerlediğini nereden bileceksin? Kilometre taşların neler? d. Kaynaklar Nelere ihtiyacın olacak? Hangileri var? Nereden bulacaksın? e. Proaktif Ne kadarı senin kontrolünde? Neler yapacaksın? Başkalarının sana yardımını sağlamak için onlara neler önerirsin? f. Geniş sonuçlar/etkiler/ekolojik bakış Bu hedefini gerçekleştirmen başkalarını nasıl etkileyecek? (kendisini onların yerine koyarak) Zaman, para ve fırsatlar açısından maliyeti nedir? Bu hedefi elde edince yaşamının diğer alanları nasıl etkilenecek? 13. Okuma önerileri a. Coach to Awakener, Robert Dilts b. Coaching with NLP, Joseph O Connor & Andrea Lages c. Co-Active Coaching, Laura Whitworth & Henry Kimsey-House & Phil Sandahl d. Leadership and The New Science, Margareth Wheatley e. Taming Your Gremlin, Richard D. Carson (iç sabotajcıyla ilgili) f. Yes or No - Guide to Better Decisions, Spencer Johnson 14. Güçlü sorular: Ne istiyorsun? Seçeneklerin neler? Bir seçeneğin olsaydı ne olurdu? İstediğini aldığında ne olacak? Bunun gerçekleştiğini nereden bileceksin? Bu konuda bugüne kadar neler denedin? Ne demek istiyorsun? Kafanı karıştıran nedir? Bu çözüm hedeflerinle nasıl örtüşüyor/çelişiyor? Bu konuda başka hangi düşüncelere sahipsin? İstediğin gibi sonuçlanmazsa ne yaparsın? Aynı durumla bir kere daha karşılaşşan, neyi farklı yaparsın? Sorun nerede? Engel olan nedir? Seni durduran nedir? Seni endişlendiren nedir? 8
Bunun tamamlanması için ne yapacaksın? Hangi desteklere ihtiyacın var? Bundan ne öğreniyorsun? İleri yıllarda yaşamına bakıp ne demek istersin? Bütüne baktığında bunun önemi nerede? Bu duruma nasıl bir katkıda bulunmuş olabilirsin? Bu kararı almak için neye ihtiyacın var? Bundan sonra seni ne bekliyor? 9
EK 1: GSE GENEL ÖZ YETERLİLİK ÖLÇEĞİ TESTİ Genelleştirilmiş özyetki beklentisi A. Yeşilay, R. Schwarzer & M. Jerusalem dogru biraz daha tümüyle değil doğru doğru doğru 1) Yeni bir durumla karşılaştığımda ne yapmam gerektiğini bilirim. 1 2 3 4 2) Beklenmedik durumlarda nasıl davranmam gerektiğini her zaman bilirim. 1 2 3 4 3) Bana karşı çıkıldığında kendimi kabul ettirecek çare ve yolları bulurum. 1 2 3 4 4) Ne olursa olsun, üstesinden gelirim. 1 2 3 4 5) Güç sorunların çözümünü eğer gayret edersem her zaman başarırım. 1 2 3 4 6) Tasarılarımı gerçekleştirmek ve hedeflerime erişmek bana güç gelmez. 1 2 3 4 7) Bir sorunla karşılaştığım zaman onu halledebilmeye yönelik birçok fikirlerim vardır. 1 2 3 4 8) Güçlükleri soğukkanlılıkla karşılarım, çünkü yeteneklerime her zaman güvenebilirim. 1 2 3 4 9) Ani olayların da hakkından geleceğimi sanıyorum. 1 2 3 4 10) Her sorun için bir çözümüm vardır. 1 2 3 4 10
EK 2: PROJE TAKİP / DEĞERLENDİRME FORMU KAGIDER MENTOR AĞI PROJESİ Proje Takip / Değerlendirme Formu Mentee Adı; Mentor Adı; Görüşme Yeri; Tarih; Tespitler/Hedefler; Aksiyon Planı; Gerçekleşenler(*); Revize olanlar(*); Bir Sonraki Toplantı Tarihi; Mentee İmza: Mentor İmza: (*) 2. toplantıdan itibaren doldurulacaktır. 11
EK 3: KİŞİSEL PERFORMANS ANALİZİ Kariyer Sağlık Ortam/Yaşam standardı Aile/Arkadaş 10 0 Ozel Hayat Kazanç Kişisel Gelişim Hobi/Keyif Lütfen her baslık icin 0-10 arası bir not veriniz 12
EK 4: ŞİRKET PERFORMANS ANALİZİ Katma Deger(Patent icat vb) Ürün / Hizmet Rekabet Gücü/Riskler Üretim Süreci 10 0 Pazarlama Personel/org. Yapısı Satış Finansal Yeterlilik Lütfen her baslık icin 0-10 arası bir not veriniz 13