Anatomi / Fizyoloji Özefagus Acilleri Yrd. Doç. Dr. Cem Oktay Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı 23 Şubat 2010 Musküler bir tüp --- 20-25 cm uzunlukta Büyük çoğunluğu mediastende, trakeanın posterolateralinde Dışta longitudinal & içte sirküler kaslar Üst 1/3 strialı kas, alt yarısının hepsi düz kas İki sfinkter: ÜÖS krikofaringeus kası AÖS özefagusun en alt 1-2 cm Anatomi Anatomi / Fizyoloji İki sfinkter: ÜÖS krikofaringeus kası AÖS özefagusun en alt 1-2 cm Anatomi / Fizyoloji Üç anatomik boğaz/geçit: Krikofaringeus Aortik ark / sol ana bronş Gastroözefageal bileşke Anatomi / Fizyoloji Kalbin inervasyonu ile özefagusunki aynı: Somatik ve visseral uyarı arasındaki uyum sempatik sistem içinde olur Sonuçta kardiyak ve özefagus ağrı benzerdir Kanlanma; inferior tiroid arter, torasik aortadan dallar, sol gastrik ve inferior frenik arterlerden dallar 1
Anatomi / Fizyoloji Venöz; submukozal pleksus özefagus dışındaki pleksusa drene olur Dış pleksuslar: İnferior tiroid Azigos Koroner Gastrik venöz sistem Tanım; yutma güçlüğü Disfaji Çoğunluğunda organik süreç vardır İki tip: Transfer disfaji; yutma sürecinin erken döneminde Transport disfaji; alt özefagustan AÖS e doğru bozulmuş hareket, süreçte geç anlaşılır, (> 2-4 sn), yemeğin tıkanması duygusu Disfaji Transfer: % 80 nöromusküler; SVO, miyastenia gravis, parkinson, kurşun zehirlenmesi, tiroid hastalığı Aspirasyon riski Özefagusa diskordine bolus yemek transferi Belirtiler; tıkanma, öksürük, nazal regurjitasyon Transport: Disfaji % 85 obstrüktif hastalık; yabancı cisim, karsinoma, web ler, striktürler, tiroid genişlemesi, damar anormallikleri, divertiküller Daha az aspirasyon riski Özefagustan mideye uygunsuz transfer Belirtiler; yemeğin takılması, retrosternal dolgunluk, odinofaji Disfaji Disfaji Öykü Akut - kronik Katılar - sıvılar İntermitan veya progresif Bir şeyin takıldığı hissi Fizik muayene; baş boyun ve nörolojik muayeneye odaklan, hastanın bir yudum su içmesini izlemek yararlı. Fizik muayene çoğunlukla normal. AS tetkik: AP & lateral boyun grafisi. Akciğer graisi. Tanı sıklıkla AS dışında konulur. Baryumlu grafi ilk tetkik. Sonuçta en iyi tetkik videoözefagografi. 2
Yapısal / Obstrüktif nedenler Neoplazm: her iki tipin de en sık nedeni. % 95 squamöz hücre Erkek : kadın, 3:1 Katılardan sıvılara disfajide hızlı ilerleme Disfajisi olan >40 yaş hastalarda neoplazi var diye kabul edin. Maligniteyi dışlamak için elverişli tetkiklere gerek vardır. Yapısal / Obstrüktif nedenler Özefageal striktür: GÖRH a bağlı skarlar nedeni ile oluşur Genellikle distal özefagus, AÖS ile karışır Belirtiler yıllar içinde ortaya çıkar, sıklıkla sadece katılar Malignite dışlanmalıdır Yapısal / Obstrüktif nedenler Schatzki halkası: katılarla olan intermitan disfajinin en sık nedeni GÖ bileşke yakınındaki fibröz striktür toplumun %15 inde vardır Hastalar sıklıkla iyi çiğnenmemiş etler ile yemeğin tıknaması sonucu başvurur Tedavi; dilatasyon Shatzki's ring Yapısal / Obstrüktif nedenler Özefageal web ler: mukoza ve submukozanın ince yapıları Sıklıkla orta veya proksimal özefagus Konjenital veya akkiz Plummer-Vinson sendromu, demir eksikliği anemisi ile beraber Tedavi; dilatasyon 3
Yapısal / Obstrüktif nedenler Divertikül: özefagusun her tarafında bulunabilir Zenker (faringoözefageal); ÜÖS nin üzerinde faringeal mukozanın dışa doğru ilerleyici torbalaşması Yutkunmanın hipofarengeal fazı sırasında artmış basınç nedeni ile oluşur Sıklıkla 50 yaş üzerinde görülür; akkiz Halitozis Boyunda kitle hissi Motor lezyon nedenleri Nöromusküler bozukluklar; yemek bolusunun yanlış yönlendirilmesi, Sıvılar > katılar. Belirtiler intermitan (aralıklı). SVO #1 neden Polimiyozit/Dermatomiyozit #2 neden Motor lezyon nedenleri Akalazya; dismotilite bozuklukları, Bilinmeyen nedenler. Bozulmuş AÖS relaksasyonu, Özefageal peristalzisinin yokluğu. Hastalar 20-40 yaş arası. Belirtiler; regurjitasyon, kilo kaybı, odinofaji 4
Motor lezyon nedenleri Diffüz özefageal spazm; Disfaji aralıklıdır ve ilerlemez. Tedavi = var olan herhangi bir reflüyü kontrol edin Özefagus Kaynaklı Göğüs Ağrısı Özefageal ağrıyı iskemikten ayrıt etmek çok zor. Sıklıkla AS de yapılamaz. Ağrı geceleri, spontan başlangıçlı, regürjitasyon, odinofaji, disfaji, yemek ile ortaya çıkan = her ikisinde de olabilir Kardiyak olmayan göğüs ağrısının yüksek yatış oranı uygundur. Göğüs ağrısının % 20-60 ı özefagealdir ve koroner arterler normaldir. GÖRH GÖRH Erişkinlerin % 25 i AÖS inin zayıf veya geçici relaksasyonu birincil nedendir Diğer nedenler = aşırı yağlı diyet, nikotin, ETOH, kafein, gebelik, ilaçlar (nitratlar, kalsiyum kanal antagonistleri kalsiyum kanal antagonistleri, östrojen, progesteron) Heartburn (yanma ekşime hissi) klasik belirti Diğer belirtiler = odinofaji, disfaji, asit regurjitasyonu, hipersalivasyon. Astım atağı, diş çürükleri, sık üriner sistem enfeksiyonları, vokal kord ülserleri, larenjit, ses kısıklığı, kronik öksürük Ağrıda postural değişiklikleri = artan karın içi basıncı ağrıyı artırır Antiasit ile rahatlar 5
GÖRH Komplikasyonlar = striktürler, özefagus inflamasyonu, Barrett özefagusu (kolumnar epitel çok katlı skuamoz epitelle yer değiştirir) premalign. Ağrı; sıkıştırıcı, baskı tarzında, egzersiz ile başlangıç, terleme, solukluk, bulantı, kusma, kola ve boyuna, omuz ve sırta yayılım. Hepsi kardiyak ağrı ile benzer GÖRH Tedavi; Artıran ajanlardan kaçınmak Yatağın baş tarafını 30 derece yükseltmek Yatmadan önceki 3 saat içinde bir şey yememek H2 blokerler veya PPI lar Özefajit İnflamatuar: ülser, skar, striktüre ilerleyebilir Reflüye bağlı ortaya çıkan asitin baskılanması şeklinde agresif tedavi İlaca bağlı ortaya çıkan NSAİİ lar, KCl, doksisiklin, klindamisin, tetrasiklin Enfeksiyöz: immünsupresyon; AİDS Kandida #1, HSV, CMV, aftöz ülserasyon Fungal, varisella, EBV. Reflü özefajiti CMV özefajiti Özefageal Motilite Bozuklukları Erozif özefajiti - GÖRH Göğüs ağrısı, künt/sızı şeklinde, istirahatta, 5. dekat, aralıklı disfaji Özefageal dismotilite: aşırı, koordinesiz kasılmalar Akalazya & diffüz özefageal spazm (yukarıdaki gibi) Etkisiz özefageal motilite Hipertansif AÖS Fındık kıracağı özefagus; yüksek amplitüd, uzun süreli AÖS kasılmaları, >180 mmhg Tedavi; NTG, KKB 6
İyatrojenik % 75 endoskopi #1 neden Boerhaave sendromu % 10-15 ETOH kusma Trauma % 10 Künt nadir Penetran yaralar daha sık, sıklıkla aynı alanda daha kritik yaralarla maskelenir Yabancı cisim yutma; perforasyon sıklıkla anatomik darlık bölgelerinde. d/t basınç nekrozu (bozuk para), keskin nesnelerin penetrasyonu (iğne), kimyasal irrtanlar (pil) Özefagus içeriği mediastene geçer; Mediasten fulminan nekrotizan mediastinit ve polimikrobiyal infeksiyon -- şok Plevral/peritoneal boşluk hızlı ilerleyen infeksiyon/şok Spontan perforasyonların çoğu distal özefagusun posterolateral duvarında olur. Proksimal perforasyonlar girişim ile olur Ağrı - akut, şiddetli, geçmeyen, diffüz, göğüs boyun ve karın. Sırt ve omuzlara yayılabilir Yutma ile şiddetlenir Disfaji, dispne, hematemez, siyanoz, bulunabilir Mİ, PE, ülser, aort problemleri, akut batın ile karışabilir = tanı gecikir FM; karında rijidite, hipotansiyon, ateş, taşikardi, takipne -sık Servikal cilt altı amfizem (servikal perforasyon ise) Mediastinal amfizem daha geç Hamman ın çıtırtısı kalp atımı ile mediastendeki havanın hareketi Plevral efüzyon; intratorasik perforasyonlarda %50. Akciğer grafi = akla getirir BT = tanı koydurur Endoskopi = tanı koydurur Plevralsıvı aspirasyonu = yüksek amilaz 7
Spotan özefagus perforasyonu (Boerhaave's syndrome) Water-soluble contrast esophagram from a patient with esophageal perforation after esophageal dilation shows contrast leak (arrowheads) and normal esophageal lumen (arrows). Images taken from initial endoscopy demonstrating the esophageal perforation with placement of a Polyflex temporary stent. The stent is covering the site of esophageal perforation. Nonenhanced CT scan through the mid esophagus in a patient with esophageal perforation after upper GI endoscopy shows a false tract emanating from the esophagus (arrow). Nedenden bağımsız yüksek mortalite Yeri, etiyolojisi, tanı konuluncaya kadar geçen zaman sonucu etkiler Hızlı agresif yaklaşım önemli Şok tedavisi Cerrahi konsültasyonu Özefageal kanama Genel yaklaşım: Üst GIS kanama = havayolu yönetimi, NG tüp, gastrik lavaj, gerekirse kan, GI konsültasyonu % 60 varis kanamaları destek bakım ile hallolur. Kanama varise bağlı değilse %80. Kanamaya devam ederse = erken endoskopi Farmakolojik = somatostatin analogları Balon tamponad = son çare 8
Özefageal kanama Özefageal kanama Varisler: Kronik karaciğer hastalığında ve portal hipertansiyonda görülür Kronik karaciğer hastalarının % 60 ı % 25-30 u kanama geçirir ETOH suiistimaline bağlı varislerde kanam riski daha yüksek Kanayanların 2/3 si tekrarlayan kanamadır Varisler: Endoskopi kanama kontrolü için ilk tercih Skleroterapive bağlama alternatidir Tedaviye rağmen mortalite halen yüksektir Özefageal kanama Mallory-Weiss sendromu: Distal özefagus / proksimal midenin uzunlamasına laserasyonlarından olan arteriyel kanama Üst GIS kanamaların % 5-15 i 4. 6. dekatlar Üst GIS kanamalarında akut başlangıç Cerrahi girişim veya istenmeyen sonuç insidansi göreceli olarak düşüktür Özefageal kanama Mallory-Weiss sendromu : İlk tedavi = destek, çoğu kendiliğinden durur Devam eden kanama = elektrokoagülasyon, skleroterapi, lazer fotokoagülasyon, anjiografik embolizasyon, cerrahi Özefageal kanama Özefagus kanserleri: Hem-pozitif gaita Üst veya alt GIS kanamalarının sık olmayan nedeni 9
Kaynaklar Mendelson MH. Esophageal emergencies. Tintinalli s Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide. 6th ed. 2004 Muhtelif sitelerden görüntüler. 10