BÖLÜM 6 Rİ DOKU L A ŞE R BE
BÖLÜM 7 COĞRAFYA Coğrafya nın iki ana bölümü vardır: Yer şekillerini, iklim, toprak, bitkiler, hayvanlar ve benzeri elemanlardan oluşan fiziki (doğal) çevreyle ilgilenen fizik coğrafya; diğeri ise insanın yeryüzündeki faaliyetleriyle ilgilenen, insan ve insana ait olayları inceleyen coğrafya dalı beşeri coğrafyadır. Beşeri coğrafyanın dalları şunlardır: - Yerleşme Coğrafyası - Nüfus Coğrafyası - Tarım Coğrafyası - Sanayi Coğrafyası - Enerji Coğrafyası - Ulaşım Coğrafyası - Turizm Coğrafyası - Sağlık Coğrafyası - Siyasi Coğrafyası Barınma ya da belirli bir faaliyet sürdürme amacıyla bir saha üzerinde inşa edilmiş bir veya birden fazla konuttan oluşan, insanların yaşam alanlarına yerleşme denir. Dünyada her yer yerleşmeye uygun değildir. Yerleşmeyi sınırlandıran bazı faktörler vardır. Söz konusu faktörler iki ana grupta incelenebilir: Birincisi fiziki (doğal) faktörler, ikincisi beşeri faktörlerdir. Fiziki Faktörler; - İklim - Yer şekilleri - Su olanakları - Toprak yapısı Beşeri Faktörler; - Sanayi - Ulaşım - Tarım - Yer altı Kaynakları Beşeri Yapı 1. Coğrafyanın, yeryüzündeki insan topluluklarının doğal ortamla olan ilişkilerini inceleyen dalına beşeri coğrafya denir. Beşeri coğrafya bazı alt dallardan oluşur. Aşağıdakilerden hangisi beşeri coğrafyanın alt dallarından biri değildir? A) Yerleşme coğrafyası B) Sağlık coğrafyası C) Matematik coğrafya D) Ulaşım coğrafyası E) Sanayi coğrafyası 2. Doğumları, ölümleri ve göçleri inceler. Toplumun sosyo - ekonomik nitelikleri yaş yapısı, cinsiyet yapısı, ülke içerisinde çalışan ve çalışmayan insan sayısı, eğitim durumu, aile büyüklüğü, meslek grupları, sağlık ve gelir durumları, bulundukları coğrafyadaki dağılışları ve sebeplerini inceleyen beşeri coğrafyanın alt dalıdır. Yukarıda araştırma ve inceleme alanları verilen beşeri coğrafyanın alt dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Nüfus coğrafyası B) Yerleşme coğrafyası C) Siyasi coğrafya D) Tarihi coğrafya E) Turizm coğrafyası 3. Dünya da bazı yerler çok kalabalık iken bazı yerler çok tenhadır. Türkiye de de nüfus dengeli dağılmamıştır. Bu duruma neden olan faktörler ise fiziki ve beşeri olmak üzere ikiye ayrılabilir. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de nüfusun farklı dağılışı üzerinde olan beşeri faktörlerden biri değildir? A) Sanayileşme B) Tarım etkinlikleri C) İklim ve yer şekilleri D) Yer altı kaynaklarının işletilmesi E) Ulaşım ve turizm olanakları 4. Türkiye de yağış miktarının yeterli yer şekillerinin engebeli olduğu alanlar olmasına rağmen seyrek nüfuslanmıştır. Yukarıdaki haritada işaretli yerlerden hangisinde bu nedenle nüfus seyrektir? A) B) C) D) E) 5. İnsanlar da diğer canlılar gibi suya bağımlı olarak yaşar. Yağışlı bölgeler, su kaynakları fazla olduğu için genellikle çok nüfuslanmış yerlerdir. Haritada işaretlenmiş alanlardan hangileri bu genellemeye uymaz? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 6. Aşa da verilen yörelerin hangisi insan yaşam na daha elverişlidir? A) Grönland B) Muson Asyası C) Antartika D) Sahra E) Amazon Havzas 7. Yükseltiye bağlı olarak oluşan olumsuz hava koşulları, aşağıdaki yerlerden hangisinde yerleşmeyi sınırlandırmıştır? A) Orta Asya B) Büyük Sahra C) Amazon havzası D) Sibirya E) Himalayalar Test 1 200 1. C 2. A 3. C 4. B 5. E 6. B 7. E
11. Aşağıdaki haritada Dünya da nüfusun en fazla yoğunlaştığı alanlar gösterilmiştir. Yukarıdaki harita üzerinde işaretlenmiş alanlardan hangilerinde iklimin uygunluğu nedeniyle nüfus yoğunlaşmıştır? Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Kuzey Yarım Küre nin nüfus miktarı Güney Yarım Küre den fazladır. B) ve C) ve D) ve E) ve İnsanların deniz seviyesine göre yerleşebildikleri en üst yükselti sınırına yerleşme üst sınırı denir. Bu sınır, enlem etkisi gereği dan uzaklaştıkça azalır. B) Deniz kenarları kara içlerine göre yoğunluğun arttığı yerlerdir. da yaşayan insanlar yük- C) Güneydoğu Asya, nüfus yoğunluğu Orta Asya dan fazladır. özellikle yüksek yerleri yaşam ala- sek sıcaklık ve nemden kaçmak için nı olarak tercih etmişlerdir. Bu yüz- D) Tropikal kuşak nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu kuşaktır. 12. E) Nil, Ganj ve İndus gibi büyük akarsuların bulunduğu yerlerde yoğunluk fazladır. Yıllık sıcaklık ve yağış ortalamalarının normalden fazla olduğu yerler yerleşme açısından elverişizdir. leri alçak yerlere göre daha yoğun nüfuslanmıştır. Sıcak ve soğuk kuşakların az, ılıman Yukarıdaki haritada numaralandırılarak verilen alanların hangisinde nüfus yoğunluğu en azdır? A) den al de yüksek yer- 9. A) ve B) C) D) kuşağın sık nüfuslu olmasının temel nedeni iklimdir. E) Dünya da Nüfusun Dağılışı Buna göre, yukarıdaki haritada işaretlenmiş alanlardan hangisi yerleşmeye uygun değildir? A) B) C) D) E) Sık Nüfuslanmış Yerler Muson Asyası 13. Yerleşme üst sınırı, dan kutuplara doğru gidildikçe deniz seviyesine yaklaşır. 10. Yeryüzünün her yeri yerleşmeye uygun de- 0 10 19. 17 ğildir. Aşağıda yerleşmeye uygun olmayan alanlar ve nedenleri verilmiştir. Açıklamalardan hangisi uygun değildir? 60 70. 72 40 30 56. 54 88 78 43. 41 Buna göre, yukarıda matematik konumlan verilen bölgelerden hangisinde yerleşme üst sınırı en yüksektir? B) Kutuplar: düşük sıcaklıklar ve toprağın don olması C) Tropikal ormanlar: yüksek sıcaklık ve havanın çok nemli olması D) adi tabanları: verimsiz, çorak toprakların bulunması A). B). C). D). Kuzey Amerika nın doğu kıyıları Akarsu havzaları Seyrek Nüfuslanmış Yerler Çöl bölgeleri Kutuplar Denizler ve okyanuslar Yüksek dağlık ve engebeli alanlar bölgelerinde 1000 metreden alçak yerler Bataklıklar E). E) Yüksek dağlar: düşük sıcaklık 9. B 35 29. 31 50 A) Çöller: yüksek sıcaklık ve sıcaklık farkının bulunması 8. D 29 Avrupa 10. D 11. D 12. E 13. A 201 COĞRAFYA BÖLÜM 7 8.
BÖLÜM 7 COĞRAFYA Bir ülkede ya da bölgede nüfusun dağılışında fiziki ve beşeri faktörler etkildir. Söz konusu dağılışta fiziki faktörler etkiliyse o ülke ya da bölge gelişmemiş, dağılışta beşeri faktörler etkili ise gelişmiş demektir. Beşeri Yapı 1. Konut yapımında kerpiç, ahşap ya da taş malzeme kullanılması, yeryüzünde aşağıdakilerden hangisinin çeşitlilik gösterdiğinin kanıtıdır? A) İklim çeşitliliğininin B) Yüzey şekilleri çeşitliliğinin C) Yükselti değerleri çeşitliliğinin D) Nüfus yoğunluğu çeşitliliğinin E) Ekonomik faaliyet çeşitliliğinin Test 2 5. Sanayi devrimi ile birlikte özellikle demir ve kömür madenine duyulan ihtiyaç arttı. Bilinen tüm rezervler işletmeye açıldı ve nüfus bu alanlarda yoğunlaştı. Aşağıdaki yerleşmelerden hangisi bu duruma bağlı olarak gelişen şehirlerden biridir? A) Şam B) Kudüs C) Marsilya D) Essen E) Roma İlk insanlar avcı ve toplayıcı yaşam tarzı sürdürürken barınak olarak mağaraları ve ağaç kovuklarını seçmişlerdir. 2. 6. Yerleşmelerin kurulup gelişmesinde fiziki ve beşeri faktörlerin birlikte etkisi vardır. Aşağıdakilerden hangisi yerleşmelerin gelişmesini etkileyen fiziki faktörlerden değildir? Tarım yapılan yerler çoğunlukla suyun kolay sağlandığı akarsu veya göl kenarlarında, yerleşim yerleri ise daha yüksekteki mağaralardaydı. Bu durum insanların konut ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Tarım yapılabilen bölgelerde nüfusun artması ile ilk köy yerleşmeleri ortaya çıkmıştır. Avcılık ve toplayıcılıktan tarımsal üretime geçen insan, zamanla ihtiyacından daha fazla üretmeye başlamıştır. İhtiyaç fazlası üretim, takas yöntemini geliştirmiş ve ticaretin temelleri atılarak zamanla ticaretin yoğunlaştığı yerleşmeler ticaret yerleşmeleri haline gelmiştir. Ticaretin zamanla gelişmesi ve deniz aşırı yerlerde hangi yaşam koşullarının var olduğu merakı insanı denizlere yönlendirdi. İnsanların deniz aşırı ülkelere ulaşma ve oralardaki doğal kaynaklardan yararlanma isteği deniz kıyılarında limanların ve yerleşmelerin kurulmasını sağladı. Limanlar ve liman ticareti sayesinde büyüyen yerleşmeler liman şehirlerini meydana getirdi. Yukarıdaki haritada verilen bölgelerde yaygın olarak kullanılan konut yapı malzemesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Taş B) Ahşap C) Kerpiç D) Toprak E) Yün çadır 3. Türkiye de Karadeniz si ndeki kırsal yerleşmelerde evler ahşaptan, Akdeniz si nde taştan, Güneydoğu Anadolu si nde ise kerpiçten yapılmaktadır. Buna göre, konut yapı malzemesinin bölgeden bölgeye değişmesi aşağıdakilerden hangisinin farklı olması ile açıklanabilir? A) Nüfus miktarı B) Ulaşım koşulları C) Yer yapısı D) Doğal çevre E) Geleneksel yapı 4. Aşağıdaki yeryüzünün önemli kentlerinden hangisinin gelişimi diğerlerinden farklı bir nedene bağlıdır? A) atikan B) Kudüs C) Cambridge D) Mekke E) Medine A) Su kaynakları B) Yer şekilleri C) İklim koşulları D) Toprak verimliliği E) Sanayi tesisleri 7. Yeryüzünde iklim koşullarının farklı olması, bazı yerlerde alçak alanların, bazı yerlerde ise yüksek alanların yoğun nüfuslu olmasını sağlamıştır. Aşağıdaki dağlık alanlardan hangisi bulunduğu, bölgenin alçak alanlarına göre daha kalabalıktır? A) Hindistan da Himalayalar B) Peru da And Dağları C) ABD de Kayalık Dağları D) Türkiye de Ağrı Dağı E) Avrupa da Alp Dağları 8. Kırsal yerleşmelerde, çeşitli ekonomik faaliyetler ve yeryüzü şekillerinin engebeli olması, bazı köy altı yerleşmelerinin doğmasına sebep olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi bu tür köy altı yerleşmelerinden biri değildir? A) Yayla B) Kasaba C) Kom D) Divan E) Mahalle 202 1. A 2. B 3. D 4. C 5. D 6. E 7. B 8. B
9. Neolitik çağda tarıma başlayan insan, zamanla ihtiyacından fazla ürün elde etmeye başlamış ve bu ürünleri diğer meslek gruplarının elde ettiği ürünlerle takas yoluna girmiştir. Zamanla bu ekonomik faaliyet gelişmiş ve yepyeni bir kent kavramı daha ortaya çıkmıştır. Yukarıda sözü edilen kent türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Tarım kentleri 13. İlk devletlerin kurulmasıyla birlikte, bu devletleri ve onları oluşturan nüfusu yönetecek idari kentler ortaya çıkmıştır. Aşağıdaki kentlerden hangisi tarihte ve günümüzde idari kent statüsündeki yerleşmelerden biri değildir? A) Roma B) Paris C) İstanbul D) Atina E) Californiya Yerleşim alanlarında nüfusun kalabalıklaşması ile şehirler oluştu. Şehirlerin büyüyerek ve bir araya gelerek oluşturduğu irili ufaklı devletlerin yönetim kademeleri olan idari şehirlerin temelleri atıldı. BÖLÜM 7 COĞRAFYA B) Ticaret kentleri C) Turizm kentleri D) Ulaşım kentleri E) Liman kentleri 10. Aşağıdakilerden hangisi kırsal ve kentsel yerleşmeleri birbirinden ayıran özelliklerden biri değildir? A) Matematik konum B) Ekonomik faaliyet türü C) Nüfus sayısı D) Konut sayısı E) Sosyal faaliyetler 11. Yanda bir izohips haritası üzerinde X köyünün yerleşim alanı gösterilmektedir. X köyünün yerleşme tipi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Toplu yerleşmedir. B) Dairesel yerleşmedir. C) Dağınık yerleşmedir. D) Çizgisel yerleşmedir. E) Kıyı boyu yerleşmesidir. 12. Dünya nüfusunun dağılışında aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? A) Sıcaklık B) Yükselti C) Bitki örtüsü D) Su kaynakları 14. İnsanlar yoğun çalışma hayatı, kentlerde nüfusun çoğalması ve monotonluk gibi sebeplerle zamanlarının bir kısmını yeni yerler görme, gezme ve eğlenmeye ayırdılar. Böylece ortaya turizm kentleri çıktı. Aşağıdakilerden hangisinin bu tür kentlerden biri olduğu söylenemez? A) Marmaris B) Fethiye C) Bodrum D) Antalya E) Bayburt 15. lıman kuşakta bulunan bir ülkenin ortalama yükseltisi 1560 metredir ve denize kıyısı yoktur. En yüksek yeri 3917 metre olan bu ülkenin yaklaşık % 58 i dağlardan oluşmaktadır. Yukarıda bazı özellikleri verilen ülkedeki, şehir yerleşmelerinin gelişimi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? A) Kış turizmi B) Din C) Ulaşım D) Tarım E) Kıyı turizmi 16. Bir ülkede nüfus dağılış ile yağışın dağılışı birbirine paralellik gösteriyorsa, bu ülke ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Çok gelişmiş bir ülke değildir. B) Sanayileşmiş bir ülkedir. C) Ticareti gelişmiş bir ülkedir. D) Nüfus yoğunluğu fazladır. E) Ortalama yaşam süresi uzundur. Özellikle sanayi devriminden sonra madenin daha kolay ve çok işlenmesi, maden ocaklarının sayısını artırmış ve çıkarılan madenleri işlemek için kurulan tesislerde çalışmak için çok sayıda insan buralara yerleşerek maden şehirlerini ortaya çıkarmışlardır. Sanayi devrimi ile insan ve hayvan gücünün yerini makine gücü almıştır. Bu sayede yoğun üretim ve güçlü ekonomiler kurulmuş, kırdan kente göçle şehirleşme hızı artmıştır. Bununla birlikte fonksiyonlu ve modern yapıdaki sanayi şehirleri doğmuştur. Çalışma hayatının yoğunluğu ve monotonluğundan bunalan insanların belirli dönemlerde dinlenme ve eğlenme, değişik yerler görme ve kültürler tanıma ihtiyaçları doğmuştur. Böylece turizm faaliyetleri ortaya çıkmış turizm şehirlerin oluşmuştur. Özellikle 20. yüzyılın başından itibaren insanların bilgi ve deneyimi artmış, iletişim alanında büyük gelişme ve değişimler ortaya çıkmıştır. Günümüzde, bu çalışmaların her geçen gün daha da geliştirilebilmesi için sadece bilimsel çalışmaların yapılması için teknoloji kentleri (Tekno-kentler veya bilişim kentleri) kurulmaya çalışılmaktadır. E) Ekonomik etkinlikler 9. B 10. A 11. D 12. C 13. E 14. E 15. A 16. A 203
BÖLÜM 7 COĞRAFYA Geçimini daha çok tarım, hayvancılık ve ormancılık ile sağlayanların oluşturdukları köy ve köy altı yerleşmelerine kırsal yerleşme adı verilir. Kırsal alanlarda en büyük yerleşme birimleri köyler olup köyden daha küçük yerleşim birimleri de bulunur (kom, yayla, mezra, kom gibi). Beşeri Yapı 1. Yerleşmenin üst sınırı kutuplara gidildikçe deniz seviyesine yaklaşır. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinde yerleşme üst sınırı deniz seviyesine daha yakındır? A) İsveç B) Tunus C) Türkiye D) Brezilya E) Hindistan 2. Yağışın az, buharlaşmanın fazla ve su kaynaklarının yetersiz olduğu yerlerde toplu yerleşmeler görülür. Test 3 5. Kentsel yerleşmelere oranla k rsal yerleşmelerinin az sayıda oldu u bir ülke için aşa dakilerden hangisi kesinlikle do rudur? A) Sanayileşmiş ülkelerdir. B) Yer alt kaynaklar bakımından zengindir. C) Nüfusun büyük bir oranı tarımla geçimini sağlamaktadır. D) Ekonomisi d şa ba ml d r. E) Kişi başına düşen gelir oranı düşüktür. Köy Yerleşmesi Köyler; cami, okul, otlak, bataklık, yayla ve orman gibi ortak malları 6. Gelişmemiş ülkelerde iklim ve yer şekilleri gibi doğal koşulların olumsuzluğu nedeniyle nüfusun ülke içindeki dağılışı düzensizdir. olan, toplu ya da dağınık olarak insanların tarlaları, bağları ve bahçeleriyle birlikte oluşturdukları yerleşmelerdir. Köy Altı Yerleşmesi Köy altı yerleşmesi tek ev ile köy arasında geçiş tipidir. Köy olmanın gerekli şartlarına sahip olmayan, köyden daha basit yerleşme şekilleridir. Kasaba Yerleşmesi Köy ile kent arasında geçiş özelliği Buna göre, Türkiye haritasında işaretlenmiş yörelerden hangisinde toplu yerleşme daha fazladır? A) B) C) D) E) 3. Yerleşmenin toplu ya da dağınık oluşunda etkili olan temel faktörler su olanakları ve yer şekilleridir. Yağış miktarının fazla olduğu ancak eğimli, engebeli alanlarda dağınık yerleşme olur. Buna göre, beşer bölgesi bulunan ve nüfusunun bu bölgelere dağılımı verilen aşağıdaki ülkelerden hangisinin daha çok gelişmiş olduğu söylenebilir? A) % C) % B) % D) % gösterir. Ekonomik etkinlikler yönüyle köye benzer. Fakat köylerden farklı olarak bazı el sanatları ve meslekler (demircilik, marangozluk, ayakkabı tamirciliği vb.) gelişmiştir. E) % Diğer yerleşmelere göre nüfus bakımından daha kalabalık, insanların büyük bir kısmının tarım ve hayvancılık faaliyetleri dışında çalıştıkları, nüfusu oldukça kalabalık olabilen yerleşmelere şehir (kent) yerleşmesi denir. Buna göre, yukarıdaki haritada numaralanmış merkezlerin hangisinde dağınık yerleşme görülür? A) B) C) D) E) 4. Bat Avrupa, ABD nin doğu kıyıları ile Japonya nın yo un nüfuslanmas nda aşa dakilerden hangisi daha etkili olmuştur? A) Tar m B) Sanayi C) Toprak D) klim E) Yer şekilleri 7. Aşağıdakilerden hangisi bir yerleşme biriminin köy veya kent sayılmasında bir kriter olamaz? A) Yüzey şekilleri B) Konut sayısı C) Nüfus miktarı D) İdari yapısı E) Ekonomik etkinlikleri 204 1. A 2. C 3. B 4. B 5. A 6. E 7. A
8. Aşa dakilerden hangisi, bir yerleşim merkezinin kurulması aşamasında, öncelikli etkiye sahip değildir? A) Tarım B) Sanayi C) Mimari D) Turizm E) Ticaret 9. Aşağıdaki kentlerle ile bu kentlerin ön plana çıkan ekonomik faaliyete göre kazandığı fonksiyonel özellik yanlış eşleştirilmiştir? A) İstanbul - ticaret kenti B) Marmaris - turizm kenti C) Batman - maden kenti D) Aksaray - sanayi kenti E) Gölcük - askeri kent 10. Köy altı yerleşmeleri, köy olmanın gerekli şartlarına sahip olmayan, köyden daha basit yerleşme şekilleridir. Bunların bir kısmı sürekli (çiftlik, divan, mezra, mahalle) bir kısmı ise geçici (yayla, oba, kom, ağıl) yerleşme şekilleridir. Aşağıdaki bölgelerden hangisinde köy altı yerleşmeleri daha azdır? A) Akdeniz B) Ege C) İç Anadolu D) Marmara E) Doğu Anadolu 11. Kentsel yerleşim alanı dışında kalan tarlalar, bağ - bahçeler, ormanlar, otlaklar, kırsal konutlar ve boş arazi kullanım özelliği bulunan yerlere kır denir. Bu özellikteki alanlarda geçimini daha çok tarım, hayvancılık ve ormancılık ile sağlayanların oluşturdukları köy ve köy altı yerleşmelerine kırsal yerleşme adı verilir. Aşağıdaki coğrafi bölgelerden hangisinde kırsal yerleşme oranı daha fazladır? A) Marmara B) Ege C) Karadeniz D) Akdeniz E) İç Anadolu 12. Aşağıdakilerden hangisi kırsal alandaki geçici köy altı yerleşmelerinden biri değildir? A) Mezra B) Ağıl C) Oba D) Yayla E) Kom 13. Nüfus ve yerleşmenin dağılışını etkileyen faktörlerden biri de bakı etkisidir. Dağların Güneş e dönük yamaçları daha sıcak olacağından yerleşmek için tercih edilen yerlerdir. Örneğin, Türkiye matemetik konumu gereği dağlarının güneye bakan yamaçlarının bakı durumunda olduğu, bu nedenle güney yamaçlarının sık nüfuslandığı bir ülkedir. Fakat Kuzey Anadolu Dağları nın kuzey yamaçlarında, güney yamaçlarına oranla yerleşmelerin daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durum, aynı zamanda aşağıdakilerden hangisine ters düşer? A) Enlem B) Yükselti C) Bitki örtüsü D) Boylam E) Denize göre konum 14. Dağınık kır yerleşme tipinde evler, birbirine uzak inşa edilmiştir. Evler arasındaki uzaklık, birkaç yüz metreden birkaç kilometreye kadar değişebilmektedir. Bu tür yerleşme örneklerini Türkiye de özellikle Doğu Karadeniz de görmek mümkündür. Bu durum üzerinde Doğu Karadeniz in;. Yer şekillerinin engebeli olması. Su kaynaklarının yeterli olması. Ortalama yükseltinin fazla olması. Doğal bitki örtüsünün orman olması özelliklerinden hangileri etkili olmuştur? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 15. Aşağıdakilerden hangisi kırsal yerleşme alanlarının özelliklerinden biri değildir? A) Gelişmemiş ülke ya da bölgelerde daha fazladır. B) Çoğunlukla tarım ve hayvancılık ön plandadır. C) Birçoğu fiziki açıdan elverişsiz yerlerde kurulmuştur. D) Genellikle çevresine göre sık nüfuslu alanlardır. E) Yerleşme dokuları birbirlerinden farklılık gösterir. Kentler nüfus miktarlarına ve ekonomik fonksiyonlarına göre ikiye ayrılır: a) Nüfuslarına Göre Kentler Küçük Kentler: Nüfusu 10.001 ile 100.000 arasındadır. Orta Büyüklükteki Kentler: Nüfusu 100.001 ile 500.000 arasındadır. Büyük Kentler: Nüfusu 500.001 ile 1.000.000 arasındadır. Metropoliten Kentler: Nüfusu 1.000.000 dan fazladır. b) Fonksiyonlarına göre Kentler Şehirlerin sınıflandırılmasında; şehirde hâkim olan ekonomik ve kültürel etkinlik özellikleri örneğin; tarım kenti, sanayi kenti, turizm kenti vb. dikkate alınır. Dokularına Göre Kır Yerleşmeleri a) Toplu Yerleşmeler Evler birbirine yakın inşa edilmiştir. Ova ve platolarda yer alan köyler genellikle toplu yerleşme özelliği gösterir. Su kaynakları kısıtlıdır. b) Dağınık Yerleşmeler Evler, birbirine uzak inşa edilmiştir. Evler arasındaki uzaklık, birkaç yüz metreden birkaç kilometreye kadar değişebilmektedir. Arazinin çok engebeli, tarım alanlarının küçük ve parçalı, su kaynaklarının da bol olduğu alanlarda dağınık yerleşme yaygındır. c) Çizgisel Yerleşme Bir akarsu ya da bir yol boyunca kurulmuş yerleşmelerdir. d) Dairesel Yerleşme Düz bir arazide veya ovada kurulan dairesel şekle sahip yerleşmelerdir. e) Kıyı Boyu Yerleşmeler Genel olarak deniz, göl kıyılarında kıyı boyuna kurulan yerleşmelerdir. BÖLÜM 7 COĞRAFYA 8. C 9. D 10. D 11. C 12. A 13. A 14. A 15. D 205
BÖLÜM 7 COĞRAFYA 16. Bir ülkede kırsal nüfus kentsel nüfustan az ise, o ülke gelişmiş olarak kabul edilir. % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 : Kent : Kır Ülke 18. Türkiye de büyük kentlerdeki nüfus artış oranı, küçük kentlere göre genellikle daha fazladır. Buna göre, yukarıdaki Türkiye haritasında verilen alanlardan hangisinde kent nüfusunun artış oranı daha azdır? Buna göre, yukarıdaki grafikte verilen beş ayrı ülkenin hangisinin daha geliş- A) B) C) D) E) miş olduğu söylenebilir? A) B) C) D) E) 19. Kentlerin gelişmesinde değişik etkinlikler ön plandadır. Bazı kentler tarım ve ulaşım etkinliklerine bağlı olarak gelişebildiği gibi bazıları da ticaret ve turizm potansiyellerine göre gelişir. Aşağıdaki şehirlerden hangisi yukarıda sözü edilen fonksiyonlardan farklı bir nedene bağlı olarak gelişmiştir? 17. Gerçek alan, arazideki yükseklik ve engebe dikkate alınarak hesaplanır. İz düşüm alan A) Karabük B) Antalya C) Bodrum D) Marmaris ise her yerin deniz seviyesinde olduğu varsayarak engebe ve yükseklikleri dikkate al- E) Alanya madan hesaplanan edilen alandır. 20. Türkiye de karstik yapının yaygın olduğu Yüzölçüm (km 2 ) 700 600 500 400 300 200 100 0 yerlerde yağışın fazla olmasına karşın yer altına sızmanın çok olması, yer üstü sularının zayıf olmasına yol açar. Bu nedenle de karstik arazinin yaygın olduğu yerlerde nüfus yoğunluğu az olur. : Geçrek alan : İz düşüm alan Buna göre, yukarıdaki grafikte gerçek ve iz düşüm alanları verilen iklimsel özellikleri aynı olan bölgelerden hangisinde kırsal yerleşmelerin daha dağınık olduğu söylenebilir? A) B) C) D) E) Yukarıdaki genellemeyi, Türkiye haritasında verilen numaralı alanlardan hangisi örnek olarak gösterilebilir? A) B) C) D) E) 206 16. A 17. C 18. E 19. A 20. D