Mesleki Sorumluluk ve Etik-Ders 5 Çalışma ve Meslek Ahlakı Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1
İş Ahlakı Çalışma Ahlakı Meslek Ahlakı 2
Çalışma Ahlakı Çalışma ahlakı, bir toplumda işe ve çalışma karşı geliştirilen tavır ve tutumlardır. Bu anlamda çalışma ahlakı toplumdan topluma farklılık arz edebilir. Örneğin bir toplumda çalışma ibadet seviyesinde görülürken (Weber in Protestan Ahlakı), bazı toplumlarda dinleme ve eğlence ön plana çıkmaktadır. Bu bakımdan çalışma sadece belli bir ücret karşılığı geçim sağlamak amacıyla işleri ifade etmez. Bu yüzde çalışma belli bir alanda uğraş sahibi olmayı ifade eder. 3
Çalışma ve Sağladıkları Öz kimlik, sosyal statü ve saygınlık aracıdır. Hayatın merkezindeki ana faaliyettir. Aile dışında sosyal ilişkilerin geliştirilmesini doğal olarak sağlar. Bireyin zaman yönetimini sağlamasına katkı sunar, hayatına düzen katar. Bireysel yaratıcılığının ortaya çıkarılmasında rol oynar. Bireyin gelir kaynağını oluşturur. Hayır faaliyetleri ve gönüllü çalışmalar da çalışma kapsamındadır. 4
Çalışma Ahlakı: Weber in Protestan Ahlakı Weber in Protestan Ahlakı, kapitalist ekonomilerin gelişime katkı sunan ekonomik sisteme ruhunu veren zorunlu şarttır. Weber in Protestan Ahlak anlayışına göre, çalışmak erdemdir. Erdem; bilginin doğurduğu tabi sonuç olarak yaşamın gerektirdiği ölçüde kullanmaktır. Weber in Protestan Ahlak anlayışına göre, çalışmak insanların bu dünyadaki görevidir ve bu aynı zamanda ibadet sayılır. Birey çalışarak hedeflediklerine ulaşıyor ve başarılı oluyorsa görevini layıkıyla yerine getiriyor veya ibadetlerinin kabul edildiği varsayılır. 5
Weber in Protestan Ahlakı nın Temel Prensipleri İş hayatın anlamını oluşturur. Güçlü görev duygusu geliştirilmedir. İş, hayatın bireyin kişiliğinin geliştirilmesine ve sosyal kabulüne ciddi katkı sağlar. Refah hayatın temel kaynağıdır. Dinleme ancak ve ancak daha iyi çalışma için gereklidir. Çalışma sonucu elde edilen her türlü maddi ve manevi kazanç Tanrı nın lütfudur. İşteki başarının önemli kısmı kişisel çabalardır. Zaman yönetimi sağlamak ve israftan kaçınmak şarttır. 6
Çalışma Ahlakı ın Şekilledirdiği Unsurlar Yaratıcılık Girişimcilik Güven 7
Çalışma Ahlakı ın Şekilledirdiği Unsurlar: Yaratıcılık Belirsizliğin oluşturduğu çevresel faktörler merak duygusunu tetikler. Herkesçe paylaşılan bakış açılarından farklı bakış açısına sahip olabilme becerisidir. Paradigma bağımsızlığından elde ettiği çözüm önerilerinde üsteleme. Merak Risk Alma Paradigma Bağımsızlığı Sürekli Deneyim Israrcılık Belirsizlik ve tehlike durumlarında fırsatları değerlendirebilme cesaretidir. Kendini geliştirecek farklı amaçları olan projelere katılma isteği. Yaratıcı olmanın bileşenleri 8
Çalışma Ahlakı ın Şekilledirdiği Unsurlar: Girişimcilik Risk Alma Yenilik Yapma Yaratıcı Olma 9
Çalışma Ahlakı ın Şekilledirdiği Unsurlar: Güven «Sözüm senettir» Çalışma ahlakı örgüt içerisinde bireylerin birbirlerine güven duymalarını sağlamaktadır. Bunda bireylerin birbirlerine empati duyması belirleyicidir. Çalıştığınız işletmelerin müşterilerine karşı girmiş olduğu taahhütler, çalışanlar olarak da güven duygusunu oluşturmamız için açılan sınavlardır. Çalışanların aynı zaman kurum içi yöneticilerine karşı da güven duygusu oluşturması lazım. «Ayşe Hanım her zaman işe zamanında gelir.» «Serkan Bey eksiksiz ve zamanında yapması gereken işlerini teslim eder.» «Gökhan Bey e bu işi havale edebilirsiniz, kendisi yardımcı olacaktır.» 10
Çalışma Ahlakının Şekillendirdiği Diğer Unsurlar Sadakat: kurumsal sadakatin sağlanması hem çalışan hem de çalışılan kurum açısından karşılıklı yarar sağlar. Çalıştığı kurumun kültürüne uyum sağlama, kurumsal sırların saklanması önemli sadakat göstergelerindendir. Adalet: özellikle yönetici pozisyonunda bir çalışan iseniz alt kademe çalışanlarınıza görev zorluğu, ücret ve çalışma saatleri konularından dengeyi gözetmek zorundasınızdır. Başkalarına yardım etmek/başkalarının hatalarını örtmek: bireyin düşünceli ve içten bir şekilde çalışma sürecinde aksaklıklara neden olmamak için diğerlerine destek olmasını ifade eder. Bu durum bir çalışanın sürekli «kurtarıcı» ilan edilmesi anlamında değildir. Aksi halde çalışanların taşıması gereken sorumluluk anlayışı zedelenir. 11
Çalışma Ahlakının Şekillendirdiği Diğer Unsurlar Sorumluluk: Saint-Exupery «insan olmak her şeyden önce sorumlu olmaktır» der. Görevin istenilen nicelik-nitelikte ve zamanında yerine getirilmesi denebilir kısaca. Mükemmeli Aramak: çalışanın gayretli ve üretken olması ile doğrudan ilişkilidir. «Bir işi daha iyi, daha hızlı, daha az çaba, daha az maliyetle sarf ederek eksiksiz bir şekilde yaparım?» sorusuna yönelik düşünme ve projeler geliştirmeyi ifade eder. 12
Meslek Ahlakı Belirli bir meslek grubunun, meslek üyelerine emreden, onları belli kurallarla davranmaya zorlayan kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan, mesleki rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkelerdir (Pehlivan, 2002) 13
Meslek Ahlakının Tipik Örneği: Hipokrat Yemini «Gerek hastanın tedavisi sırasında gerekse tedavi dışında olsun gördüğüm ve duyduğum [ama] dışarıda konuşulmayacak olan insanların tasarrufundaki şeyleri saklayacak ve buna benzer şeyleri konuşmayacağım.» «Gücüm yettiğince bütün yaşamımda hastaların iyiliği için uğraşacağım. Onlara zarar veren ve kendilerine kötülük yapmaya götüren şeylerden uzaklaşmalarını önereceğim. Benden öldürücü bir ilaç istendiğinde ne vereceğim ne de buna benzer bir şeyi tavsiye edeceğim.» «Bana bu sanatı öğreten kişiyi atalarımla aynı konumda tutacağım, kazancımı onunla paylaşacağım ve mala ihtiyaç duyduğunda malımı onunla bölüşeceğim.» 14
15
Örnek Soru Aşağıdakilerden hangisi çalışma ve sağladığı faydalar için doğru değildir? A. Bireysel yaratıcılığının ortaya çıkarılmasında rol oynar. B. Bireyin gelir kaynağını oluşturur. C. Öz kimlik, sosyal statü ve saygınlık aracıdır. D. Aile dışında sosyal ilişkilerin geliştirilmesini doğal olarak sağlar. E. Hayır faaliyetleri ve gönüllü çalışmalar çalışma kapsamında değerlendirilemez. 16
Kaynaklar Kolçak, M. (2016). Meslek Etiği. Ekin Basım Yayın Dağıtım Sökmen, A. (2016). Meslek Etiği. Detay Yayıncılık Sabuncuoğlu, Z (2011). İşletme Etiği. Beta Yayıncılık 17
Bu sunumdakiler sadece ders notu amaçlı hazırlanmıştır; akademik makalelere kaynak olarak gösterilemez. 18