Sanayi ve Ticaret Saati (Çeltik) Trakya, çeltikte dünya ortalamasının üzerinde Keşan FM de geçen çarşamba günü yayımlanan "Sanayi ve Ticaret Saati" adlı programda, Trakya nın, çeltik üretiminde, teknoloji ve verimlilik açısından dünya standartlarının üzerinde olduğu vurgulandı. Dünyada dekar başına ortalama 490 500 kg. verim alınırken, bölgede 750 800 kg.ın üzerine çıkılabildiğini kaydeden konuşmacılar; Türkiye de, çeltik ekilen alanların da, üretim miktarının da arttığını ancak yine de yıllık 100-150 bin ton ithalata ihtiyaç duyulduğunu belirtti. Programda, Türkiye nin elinde yeterli stok bulunduğuna ancak üreticiler aşırı beklenti nedeniyle ürünü elde tuttuğu için ithalatın tetiklendiğine dikkat çekildi. Önceki gün Keşan FM de yayımlanan "Sanayi ve Ticaret Saati" adlı programın bu haftaki konusunu, Hasat öncesi çeltik oluşturdu. Medya Keşan Gazetesi Köşe Yazarı Cavit Deniz ile KTSO Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Helvacıoğlu'nun birlikte hazırlayıp sunduğu ve Türkiye Pirinç Değirmencileri Derneği Başkanı Turgay Yetiş ve üretici Ali Yener in konuk olduğu program, saat 15.00 te başladı. Helvacıoğlu, programın 12.sinin gerçekleştirildiğini belirterek, Bugün, bölgemizin tarımsal alanda lokomotif sektörü olan, bölgeye can veren ve değer katan çeltik sektörünü konuşacağız. dedi. TRAKYA OSMANCIK EKİYOR Trakya da 500 bin dekar çeltik ekildiğini kaydeden Helvacıoğlu, bu yıl dönüm başına 750 kg. verim beklendiğini dile getirerek, şunları söyledi: Trakya da yüzde 90 95 arası Osmancık cinsi çeltik ekiliyor. Bu yıl kuraklık olmadı. Sadece çok sıcaklar nedeniyle mantar hastalığına rastlandı. İlaçlamayla bu da en aza indirildi. YETİŞ: 3 JENERASYONDUR ÇELTİK ÜRETİYORUZ Bu girişin ardından söz alan Yetiş, 3 jenerasyondan beri çeltik üretimiyle ilgilendiğini, Keşanlı olduğunu, ilk fabrikalarını, 1982 yılında İpsala da kurduklarını ve o zamandan beri Trakya da fabrika ve üretim işiyle uğraştıklarını söyledi. Uzun yıllar ithalat-ihracat da yaptıklarını kaydeden Turgay Yetiş; pirinçte üretimin artmasını görmenin kendileri için büyük bir gurur olduğunu vurgulayarak; kendisinin aynı zamanda, Pirinç Değirmencileri Derneği nin hem kurucusu hem de şu anda başkanı olduğunu kaydetti.
KEŞAN A ÇOK MODERN BİR TESİS KAZANDIRIYORUZ Yetiş, Dernek de sektörde yaklaşık 12 seneden beri var. Dernek, sektörün yüzde 90 ını temsil ediyor. Tüm bölgelerde üyelerimiz var. Bu konuda hem Tarım ve Köy işleri Bakanlığı hem de bazı tarımsal kuruluşlarla birlikte çalışmalar yürütüyoruz. Pirinç işinin gelişimini sağlamak, maliyetleri düşürmek ve ithalata çözüm bulmak adına çalışmalarda bulunuyoruz. İthalat pek istediğimiz bir şey değil ama üretim yetersizliği ve girdi maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle ithalat zaman zaman gerekli oluyor. Bunun yanında Türk ortakları da bulunan Kanada kökenli bir fabrikayı Keşan a getirdik. Fabrika ocak-şubat aylarında üretime başlayacak. Çok modern bir tesis kazandırıyoruz Keşan a. Bunun için de sevinçliyiz. diye konuştu. ÜRETİMDE, TÜKETİM DE ARTIYOR Turgay Yetiş; yerli ekimin 1990 lı yıllarda 530 bin dekar civarında olduğunu, bu miktarın 2000 lerde 580 bin dekara çıktığını, 2005 ten itibaren yükselmeye başladığını ve geçen yıl 950 bin dekarı bularak ülke çapında rekor seviyeye ulaştığının altını çizdi. Buna bağlı olarak, pirinç tüketiminin de arttığını vurgulayan Yetiş, şöyle devam etti: Bunun nedeni bazı ekim alanlarının devreye girmesidir. Tabii bu arada pirinç tüketimimiz de yavaş yavaş artıyor. Zaman zaman yüksek fiyatlara karşı tüketimin düştüğü dönemleri görüyoruz. Ama 3 yıldan beri pirinç aşağı yukarı aynı fiyatta seyrediyor. Zaman zaman bazı sıçramalar da yaşıyoruz. Bu sıçramalar dünya piyasalarındaki etkilenmelerden kaynaklanıyor. Dernek olarak yaptığımız bir çalışmayla 2010 yılında 1 milyon 150 dönüm ile 1 milyon 200 bin dönüm çeltik ekilişi olduğunu tespit ettik. Bunun 500 bin dönümü Trakya, 350 bin dönümü de güney Marmara da olmak üzere 850 bin dönümü Marmara da bulunuyor. Fabrikaların yoğunluğu da Marmara Bölgesi nde. Son zamanlarda da Mersin de ithalata yönelik fabrikalar yapılmaya başlandı. Tahmini ekilişlerden 800 bin ton civarında çeltik üretimi bekliyoruz. Bu da 480 bin ton pirinç eder. Yıllık 600 bin ton pirinç tüketimimiz var. Bu kadar büyük üretime çıkmamıza rağmen, hala 100 150 bin ton ithalat ihtiyacı görünüyor. ÜRETİM NASIL ARTACAK? Gelecek yıllarda ithalat açığının kapanmasını umduğunu kaydeden Turgay Yetiş, çeltik ekiminin artması ile ilgili şu düşünceleri aktardı: Manyas ta baraj yapıldı. Bu barajdan su dağıtımıyla birlikte çeltik ekiminde artış yaşanacağını düşünüyorum. Aynı zamanda Karadeniz Bölgesi nde çeltik ekimine uygun birçok arazide fındık var. Bu fındıkların desteklemeyle sökülmesi planlanıyor. Bunlar da gerçekleşirse Karadeniz de de üretim yapılabilir. Trakya da Hamzadere Barajı tamamlanmak üzere. Kanalların bir-iki yıldır yapılmaya başlamasıyla beraber yavaş yavaş kendi artışlarını gösterdiler zaten. Belki 30 40 bin dönüm daha artış olabileceğini tahmin ediyoruz. Meriç Nehri nden bazı barajlara su aktarımı yapabiliyoruz ancak Malkara, Hayrabolu ve Keşan bölgesine su aktarımı yapılamıyor. Ancak bu yıl yağışların çok olması nedeniyle Keşan bölgesinde su sorunu yaşanmadı. Su miktarı önümüzdeki yıla da yansıyacak.
ALİ YENER Daha sonra söz alan üretici Ali Yener, 32 yıldır bölgede çeltik üreticiliği yapan bir ailenin üyesi olduğunu belirterek, Geçmişte 7 yıl İpsala da çeltik komisyonu üyeliği yaptım. Daha önce Trakya Çeltik Üreticileri Derneği nde de 10 yıl gibi 2. başkanlık görevim oldu. Sorunların tespitinde ve ilgili kuruluşlara aktarılmasında görev aldım. dedi. ÜRETİMDEKİ SORUNLAR Çeltik üretimindeki sorunları, üretim aşamasındaki sorunlar ve üretimden sonraki pazarlama sorunları şeklinde gruplayan Yener, şunları kaydetti: Çeltik dünyada en önemli besin kaynaklarından biri olarak yer ediyor. Bizim de sofralarımızın vazgeçilmez bir besin kaynağıdır. Çeltik ekim alanlarının artışında, son 10 yıldır, gerek geçmiş hükümetlerin, gerekse bugünkü hükümetin doğru tespitleri neticesinde belli bir aşama kat edildiğini düşünüyorum. DÜNYA ÇAPINDA ÜRETİME SAHİBİZ Durumdan memnun olduklarını ve sorunlar bulunmasına rağmen, 550 bin dekar ekilişten 1 milyon 250 bin dekara çıkmasının çeltik üretimine yönelişi gösterdiğini dile getiren Ali Yener, şu bilgileri verdi: Türkiye nin küçük bir ilçesi olan İpsala da 210 bin dekar çeltik üretimi yapılıyor. Keşan, Edirne, Uzunköprü, Enez, Meriç te ciddi bir ekilişe sahibiz. İstatistiklerin de başında geliyoruz. Çeltik su içinde yetişen ve ortalama 120 gün suya ihtiyacı olan özel bir üründür. Üretimi de 1926 yılında çıkan Çeltik Üretim Kanunu na göre yapılmaktadır. Kanunumuz çok eski olmasına rağmen, çeltik ekmekte bir sıkıntı yaratmamaktadır. Bugün çok şükür ki dünya çapında bir üretime sahibiz. Arazi büyüklükleri, tarlanın mekanizasyon düzeyinde işlenmesi bugün İtalya ve Amerika düzeyinde ve gıpta edilecek düzeyde yatırım içinde işleniyor. Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü nün hocaları ve Çeltik Uzmanı Dr. Halil Sürek in katkılarıyla beraber çok yüksek verime ulaştık. Bugün dünyada ortalama 490 500 kg. verim alınırken, bölgemizde bu çalışmalarla 750 800 kg.ın üzerine çıkabiliyoruz. MALİYET YÜKSEK Çeltik üretiminde en büyük sıkıntılardan bir tanesinin, yerli üretimdeki maliyetin yüksek olması nedeniyle ithalata ihtiyaç duyulması olduğunu vurgulayan Ali Yener; arazi kiralarının maliyetin yüzde 40 ına denk geldiğini kaydetti. Çeltik desteklemesinin geçen yıl olduğu gibi bu yıl da 10 kuruş olduğunu dile getiren Yener, desteklemelerin daha önce açıklanması ve üreticinin de ona göre hesap yapması gerektiğini aktararak, çeltik üretimin çok zor ancak ürettiğinin karşılığını aldığında da çok zevkli bir iş olduğunu söyledi. Çeltikte dekar başına, kurutma hariç 25 30 litre mazot tüketildiğini, bunun da ciddi bir maliyet olduğunu dile getiren Ali Yener, çeltik üreticilerine mazot konusunda ciddi bir destekleme uygulanmasını istedi.
AHMET YILMAZ Programa telefonla katılan Özserhat Gıda dan Ahmet Yılmaz, görüşlerini şöyle açıkladı: İki gün hasat yaptık, yeşil olduğu için tehir ettik. Verim de bu yıl iyi olacak. Fideciliği yavaş yavaş geliştireceğiz. İpsala bugün verim bakımından Amerika ya rekabet ediyor. Bu yavaş yavaş değişiklik yapmaktan kaynaklandı. İpsala çeltiği en iyi çıkaran yerlerden biridir. Fidecilik konusunda da en başarılı yerlerden birisi olacak. Yetiş Bey, ithalatın 100 150 ton civarında olacağını söyledi. Bu yıl ithalat olmaması lazım. Çünkü daha geçen yılki stoklar duruyor. Bu senede 1 milyon 200 bin dekar çeltik alanı ekiliyorsa 500 bin ton pirinç demektir. Stoklarla birlikte ülkeye yetecek kadar pirinç olacak. Bir de TMO meselesi var. Tarife kontenjanına girecek, destekleme yapacak çeltik alımı için. Fiyat belirlemiyor. Fiyat belirlemediği için tarife kontenjanını nasıl yapacak? Desteklemeler bizde çok az. 3 sene önce Yunanistan da 105 Euro çeltiğe destek veriliyordu. Girdilerin ülkemizde de gözden geçirilmesini istiyoruz. İTHALAT OLMAMALI MI? Cavit Deniz in, Yılmaz ın Geçen yılki stoklar duruyor. Bu yıl ithalat olmamalı? sözlerini hatırlatması üzerine Turgay Yetiş şu değerlendirmede bulundu: Ahmet Bey in dediği gibi, Türkiye de stok var. İthalat niye yapıyoruz? Türkiye de ticaret serbest. İthalat konusunda bazı kısıtlamalara gidildi. Bu kısıtlamalarda Dünya Ticaret Örgütü yle ters düşen durumlar oldu. Ayrıca Türkiye nin Dünya Ticaret Örgütü ne verdiği bazı taahhütler var. Bu taahhüt Türkiye deki pirinç sektörünü ciddi şekilde bağlıyor. Türkiye pirinç ithalatında yüzde 45 ten fazla gümrük vergisini artıramıyor. Fiyat dengelerinde 45 dengesi tuttuğu zaman ithalatı engelleyebiliyoruz ama tutmadığı zaman engelleyemiyoruz. Bazı ülkelerde çeltik üretim maliyetleri bizden çok daha düşük. HALİL SÜREK Programın bir başka telefon konuğu da Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Çeltik Bölümü Başkanı Dr. Halil Sürek oldu. Sürek, çeltik konusunda yaptıkları çalışmalarla ilgili şu bilgileri verdi: Bundan 30 sene önce, o yıllarda bütün çeşitler İtalya dan geliyordu ve üretim yapılıyordu. 1990 yılında ilk Türk çeşitlerini ıslah ettik. İlk çeşitlerimiz çok da verimli değildi. 1997 yılında Osmancık 97 cinsi çeltik ekilmeye başlandı. 2003 e kadar bunun çiftçilere tanıtımı sürdü. Son yıllarda yüzde 80 den fazla sahada Osmancık 97 ekilmeye başlandı. Osmancık ile daha önce ekilen çeşitlerden en az 100 150 kg. verim artışı sağlandı birim alandan. Bunun sonucunda verimimiz 10 yıl önce 500 kg iken bugün 750 800 kg. oldu. Verim artışındaki yüzde 60 payın bizim geliştirdiğimiz çeşitlerden kaynaklandığına inanıyorum. Geri kalan yüzde 40 ın da çiftçilerimizin son teknolojileri kullanmasından kaynaklandığını düşünüyorum. Bugün verim 750 800 kg. arasına geldi. Bunda hem çiftçilerimizin hem de bizim payımız oldu.
ALİ SOYDAN Programa telefonla bağlanan İpsala Çeltik Üreticileri Birliği Başkanı Ali Soydan ise çeltikte ilaçlamaya dikkat çekti. Bu yıl belirli bölgelerde ilaçlama yapıldığını kaydeden Soydan, şu görüşleri aktardı: Havadan ilaçlama sonucunda üretici birliklerinin Sayın Bakan la yaptığı görüşme sonucu oldu. Genel hatlarıyla tüm Avrupa da olduğu gibi Türkiye de de biz istemesek de havadan zirai mücadele yasaklanacak. Belki dönemsel olarak izinler alınabilecek ama uzun vadeli bu konuda bir çözüm olmayacak. Avrupa ülkelerinde çeltikte havadan zirai mücadele tamamen yasak. Verim olarak beklentilerimiz güzel. Maliyetler belirlendi. Fiyat beklentimiz de bin 150-bin 200 TL civarında fiyat bekliyoruz. Hamzadere Barajı nın çeltik ekimi konusunda ciddi bir artış sağlayacak. Bu yıl bile yüzde 10 luk bir ekim artışı yaşandı bölgede. YETİŞ: ÜRETİCİ MALI BEKLETİP İTHALATI TEŞVİK EDİYOR Daha sonra konuşan Turgay Yetiş, üreticinin hasat döneminde fazla beklentiye girip malı elinde tutmak istediğinde ithalatı teşvik ettiğinin altını çizerek, Üretici de bazı zamanlarda kendi ayağına kurşun sıkıyor. Üreticilerimizin aşırı beklentiye girmeleri ithalatı körüklüyor. dedi. Programın devamında, çeltiğin pazarlanması ve çeltikte meydana gelen hastalıklar konusunda da görüşler açıklandı ve çeltik konusunda çalışma yapılması için üretici birlikleri göreve çağrıldı.