KPSS Genel Yetenek Genel Kültür Lise ve Ön Lisans Adayları İçin COĞRAFYA KPSS 2016 Pegem Akademi Sınav Komisyonu; 2014 KPSS ye Pegem Yayınları ile hazırlanan adayların, 100'ün üzerinde soruyu kolaylıkla çözebildiğini açıkladı. konu anlatımlı pratik bilgiler sınavlara en yakın özgün sorular ve açıklamaları çıkmış sorular ve açıklamaları Eğitimde 29. yıl
Editörler: Önder Cengiz-Mesut Atalay Yazar: Komisyon KPSS Coğrafya Konu Anlatımlı ISBN 978-605-318-169-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 1. Baskı: Ağustos 2015, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan Coğrafya kapsamındaki 18 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Coğrafi Konum ve Türkiye nin Coğrafi Konumu, Türkiye nin Yerşekilleri ve Özellikleri, Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü, Türkiye de Nüfus ve Yerleşme, Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası, Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi, Türkiye de Ulaşım, Ticaret ve Turizm ve Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca her sayfada yer alan boş Türkiye haritaları ile yer, yön, dağılış vs. bilgilerinizi uygulama olanağı sağlanmıştır. Her ünitenin sonunda, özet, etkinlik, bulmaca, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerimize teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Önder Cengiz-Mesut Atalay
2014 KPSS de Yer Alan 18 Coğrafya Sorusunun Oransal Dağılışı KONULAR Türkiye nin Fiziki Coğrafyası Türkiye nin Beşeri Coğrafyası Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası YAKLAŞIK AĞIRLIK %39 (7 soru) %17 (3 soru) %44 (8 soru) 2002-2014 yılları arasında çıkmış soruların analizleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. ortaöğretim ön lisans ortaöğretim ön lisans ortaöğretim ön lisans ortaöğretim ön lisans ortaöğretim ön lisans 2014 2012 2010 2008 2006 Türkiye nin Fiziki Coğrafyası Türkiye nin Beşeri Coğrafyası Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası Türkiye nin Bölgeler Coğrafyası Türkiye nin Coğrafi Konumu Türkiye nin Yerşekilleri Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü Türkiye de Nüfus ve Yerleşme Türkiye de tarım, hayvancılık ve ormancılık Türkiye de madenler, enerji kaynakları ve endüstri Türkiye de ulaşım, ticaret, ve turizm Türkiye nin Bölgeler Coğrafyası 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 5 5 2 2 2 2 1-1 1 1 1 2 4 2 3 2 3 3 3 3 3 10 8 10 10 5 4 4 5 2 2 4 3 8 5 3 2 3 4 2 2 2 2 4 2 3 4 5 2 3 3 2 2 4 2 3 4-1 1 1
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Coğrafi Konum ve Türkiye nin Coğrafi Konumu Coğrafi Konum ve Türkiye nin Coğrafi Konumu...3 Matematik (Mutlak) Konum...3 Paraleller...3 Meridyenler...4 Yerel Saat Hesaplamaları...5 Güneş Hesaplamaları...6 Özel Tarihlerde Türkiye...7 Türkiye nin Matematik Konumu ve Sonuçları...8 Özel (Göreceli) Konum...10 Türkiye nin Özel Konumu ve Sonuçları...10 Özet...13 Etkinlik...14 Bulmaca...15 Çözümlü Test...16 Cevaplı Test...22 Çıkmış Sorular...25 2. BÖLÜM Türkiye nin Yerşekilleri ve Özellikleri Türkiye nin Yerşekilleri ve Özellikleri...29 Jeolojik Zamanlarda Türkiye...29 Birinci Jeolojik Zaman (Paleozoik)...29 İkinci Jeolojik Zaman (Mezozoik)...29 Üçüncü Jeolojik Zaman (Tersiyer)...29 Dördüncü Jeolojik Zaman (Kuaterner)...30 Yerşekillerinin Genel Özellikleri...30 Fiziki Haritalar...31 Türkiye nin Dağları...31 Orojenez...31 Volkanik Dağlar...33 Türkiye nin Ovaları...33 Bulundukları Yere Göre Ovalar...33 Türkiye nin Platoları...35 Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri...35
vi Türkiye nin Başlıca Akarsuları...35 Türkiye nin Başlıca Havzaları...36 Akarsularımızın Rejimleri...36 Türkiye deki Akarsulardan Yararlanma...37 Türkiye de Akarsuların Oluşturduğu Şekiller...37 Akarsu Aşındırma Şekilleri...37 Akarsu Biriktirme Şekilleri...38 Türkiye de Karstik Şekiller...39 Türkiye de Göller...40 Oluşumlarına Göre Göller...40 Doğal Göller...40 Yapay Göller (Baraj Gölleri)...41 Sularının Özelliklerine Göre Göller...41 Türkiye de Rüzgârlar ve Rüzgârların Oluşturduğu Şekiller...41 Türkiye de Buzullar ve Buzulların Oluşturduğu Şekiller...42 Türkiye de Yer Altı Suları ve Kaynakları...42 Kayaların Parçalanması...43 Türkiye de Toprak Tipleri...43 Türkiye de Doğal Afetler...44 Erozyon...44 Kütle Hareketleri (Heyelan ve Toprak Kayması)...44 Türkiye de Depremler...45 Türkiye de Kıyı Şekillenmesi...45 Türkiye de Kıyı Tipleri...46 Özet...47 Etkinlik...50 Bulmaca...51 Çözümlü Test...52 Cevaplı Test...58 Çıkmış Sorular...61 3. BÖLÜM Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü...65 Türkiye nin İklimini Etkileyen Faktörler...65 Matematik Konumunun Etkisi...65 Özel Konumunun Etkisi...66 Etrafındaki Denizlerin Etkisi...66 Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi...66
vii Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi...66 Yeryüzü Şekillerinin Etkisi...66 İklim Elemanları...66 Türkiye de Sıcaklık...66 Türkiye nin İzoterm Haritaları...67 Türkiye nin Yıllık İzoterm Haritası...67 Türkiye Temmuz Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı...67 Türkiye Ocak Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı...67 Türkiye Yıllık Sıcaklık Farkı...68 Türkiye de Güneşlenme Süresi...68 Türkiye de Don Olayının Dağılışı...68 Türkiye de Basınç...68 Türkiye de Rüzgârlar...69 Türkiye de Nem ve Yağış...69 Oluşumlarına Göre Yağış Çeşitleri...70 Türkiye nin İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü...71 Türkiye de İklim Tipleri...71 Türkiye nin Bitki Örtüsü...72 Türkiye deki Endemik Bitkiler...74 Özet...75 İklim...76 Bitki Örtüsü...76 Etkinlik...77 Bulmaca...78 Çözümlü Test...79 Cevaplı Test...87 Çıkmış Sorular...91 4. BÖLÜM Türkiye de Nüfus ve Yerleşme Türkiye de Nüfus ve Yerleşme...95 Türkiye de Nüfus Artışı ve Sonuçları...95 Türkiye de Nüfusun Dağılışı ve Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler...96 Türkiye de Sık Nüfuslu Yerler...97 Türkiye de Seyrek Nüfuslu Yerler...97 Nüfus Yoğunlukları...98 Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı)...99 Türkiye de Göçler ve Yerleşme...101 Zamana Göre Göçler...102
viii Gidilen Yere Göre Göçler...103 Yerleşme...103 Kırsal Yerleşmeler...103 Şehir Yerleşmeleri...105 Türkiye de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri...106 Özet...107 Etkinlik...108 Bulmaca...109 Çözümlü Test...110 Cevaplı Test...116 Çıkmış Sorular...119 5. BÖLÜM Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası...125 Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler...125 Türkiye de Tarım...126 Türkiye de Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler...126 Tarım Ürünleri...129 Tahıllar...129 Sanayi Bitkileri...130 Yağ Bitkileri...133 Meyvecilik...134 Yumrulu Bitkiler...136 Sebzecilik...136 Seracılık (Örtü Altı Tarım)...136 Türkiye de Hayvancılık...136 Küçükbaş Hayvancılık...137 Büyükbaş Hayvancılık...138 Kümes Hayvancılığı...139 İpek Böcekçiliği...139 Arıcılık...139 Balıkçılık...140 Türkiye de Ormancılık...141 Özet...142 Etkinlik...144 Bulmaca...145 Çözümlü Test...146 Cevaplı Test...151 Çıkmış Sorular...155
ix 6. BÖLÜM Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi...163 Türkiye de Madenler...163 Türkiye de Çıkartılan Başlıca Madenler...164 Türkiye de Enerji Kaynakları...166 Taş kömürü...166 Linyit...166 Termik Santral...166 Petrol...167 Doğal gaz...168 Su Gücü (Hidroelektrik)...168 Rüzgâr Gücü...168 Güneş Enerjisi...169 Jeotermal Enerji...169 Nükleer Enerji...169 Türkiye de Sanayi...170 Türkiye de Sanayi Kolları...170 Özet...175 Etkinlik...178 Bulmaca...179 Çözümlü Test...180 Cevaplı Test...188 Çıkmış Sorular...191 7. BÖLÜM Türkiye de Ulaşım, Ticaret ve Turizm Türkiye de Ulaşım,Ticaret ve Turizm...197 Türkiye de Ulaşım...197 Kara Yolu Ulaşımı...197 Demir Yolu Ulaşımı...198 Deniz Yolu Ulaşımı...199 Hava Yolu Ulaşımı...200 Türkiye de Ticaret...201 Türkiye de Turizm...203 Türkiye nin Turistik Değerleri...203 Türkiye Millî Parkları (1958-2009)...205 Türkiye de Şehirler ve Özellikleri...208
x Özet...212 Etkinlik...213 Bulmaca...214 Çözümlü Test...215 Cevaplı Test...221 Çıkmış Sorular...224 8. BÖLÜM Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri...231 Doğal Özellikler...232 Beşeri ve Ekonomik Özellikler...232 Karadeniz Bölgesi...233 Fiziki (Doğal) Özellikleri...233 Bölümleri...236 Bölgenin Enleri...238 Marmara Bölgesi...240 Fiziki (Doğal) Özellikleri...240 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri...241 Bölümleri...243 Bölgenin Enleri...246 Çözümlü Test...248 Cevaplı Test...253 Ege Bölgesi...256 Fiziki (Doğal) Özellikleri...256 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri...257 Bölgenin Enleri...259 Akdeniz Bölgesi...261 Fiziki (Doğal) Özellikleri...261 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler...262 Bölümleri...263 Bölgenin Enleri...265 Çözümlü Test...266 Cevaplı Test...272 İç Anadolu Bölgesi...275 Fiziki (Doğal) Özellikleri...275 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri...276 Bölümleri...277 Bölgenin Enleri...278
xi Doğu Anadolu Bölgesi...280 Fiziki (Doğal) Özellikleri...280 Bölümleri...283 Bölgenin Enleri...284 Güneydoğu Anadolu Bölgesi...286 Fiziki (Doğal) Özellikleri...286 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler...287 Bölümleri...288 Güney Anadolu Projesi (GAP)...289 Bölgenin Enleri...290 Bölgelerin Özelliklerinin Karşılaştırılması...291 Özet...293 Etkinlik...294 Bulmaca...295 Çözümlü Test...296 Cevaplı Test...301 Çıkmış Sorular...304 Grafik; Tablo ve Harita Yorumlarken Dikkat Edilecek Özellikler...307 Bulmaca Çözümleri...310
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 1. I. Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması II. III. IV. Cephe yağışlarının etkili olması En uzun gecenin 21 Aralık ta yaşanması Batı rüzgârlarının etkisi altında olması Yukarıda numaralandırılmış ifadelerden hangileri Türkiye nin orta kuşakta yer aldığını kanıtlar? A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV D) I, II ve IV E) II, III ve IV Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası Sayfa 12 / 15. Soru 4. Türkiye nin yeryüzü şekilleriyle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Kısa mesafelerde yükselti değişimi en fazla Doğu Karadeniz dedir. B) Güncel buzullar çoğunlukla ülkenin doğusundaki dağlar üzerindedir. C) Türkiye nin farklı yörelerinde meltem rüzgârları görülür. D) Kırık dağların tamamı kıyı çizgisine dik olarak uzanır. E) Ülkemizde en çok kıvrım dağları yaygındır. Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 9 29. Soru 2. Türkiye nin orta kuşakta bulunmasının, aşağıdaki iklim özelliklerinden hangisi üzerinde etkili olduğu söylenemez? A) Kış mevsiminde cephesel yağışların görülmesi B) Batı rüzgârlarının etkisinin görülmesi C) Akdeniz iklim kuşağında yer alması D) Dört mevsimin belirgin yaşanması E) Kısa mesafelerde farklı iklim tiplerinin görülmesi 5. Kayaların, toprak tabakalarının yamaç boyunca eğim doğrultusunda hareket etmesine heyelan denir. Heyelan oluşumunda, aşağıdakilerden hangisi en az etkilidir? A) Eğim fazlalığı B) Tabakaların uzanış doğrultusu C) Akarsu rejiminin düzensiz olması D) Toprağın yapısı E) Yağış miktarı Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 10 34. Soru 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 564 / 12. Soru 3. Ülkemiz genç oluşumlu bir arazi yapısına sahip olup ortalama yükseltisi oldukça fazladır ve kısa mesafede yerşekilleri çeşitlilik göstermektedir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin genel yeryüzü şekilleri özellikleri içinde yer almaz? A) Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükseltinin artması B) Güncel buzulların etkili olduğu dağların bulunması C) Yüksek düzlüklerin yer alması D) Farklı jeolojik dönemlere ait arazi yapısının olması E) Aktif volkanların geniş yer tutması 6. Zemini kaya ve yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve beşeri faktörlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketine heyelan denir. I II III Buna göre, yukarıdaki Türkiye haritasında numaralarla gösterilen yerlerin hangisinde görülen heyelanın nedeni yağış ve engebedir? A) I B) II C) III D) IV E) V V IV Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 76 / 1. Soru Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 7 / 6. Soru xiii
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 7. Türkiye de heyelan olaylarının en fazla Karadeniz Bölgesi nde görülmesinde; I. eğimin fazla olması, II. yağışın fazla olması, III. killi toprakların fazla olması faktörlerinden hangileri etkili olmuştur? 9. %15 %31 %36 %18 %28 %36 %17 %19 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası Sayfa 35 / 9. Soru K İ Y S Yağışın mevsimlere dağılışının yüzde olarak gösterildiği yukarıdaki grafikler, aşağıdaki coğrafi bölümlerin hangisine ait olabilir? I II A) Yukarı Fırat Orta Fırat K İ Y S B) Orta Kızılırmak Güney Marmara C) Doğu Karadeniz Ergene D) Erzurum-Kars Yukarı Sakarya E) Erzurum-Kars Antalya 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 571 / 16. Soru 8. Türkiye de kış sıcaklık ortalamalarının en düşük olduğu, yazların serin ve yağışlı geçtiği, yağmur şeklinde düşen yağışların en çok yaz mevsiminde alındığı iklim tipinin grafiği, aşağıdakilerden hangisidir? A) C) Yağış (mm) E) Sıcaklık ( C) 140 30 120 25 100 20 80 15 60 10 40 20 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yağış (mm) Sıcaklık ( C) 140 30 120 25 100 20 80 15 60 10 40 20 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yağış (mm) B) D) Yağış (mm) Sıcaklık ( C) 140 30 120 25 100 20 80 15 60 10 40 20 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12-5 Yağış (mm) Sıcaklık ( C) 140 30 120 25 100 20 80 15 60 10 40 20 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Sıcaklık ( C) 140 30 120 25 100 20 80 15 60 10 40 20 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yağış Sıcaklık Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 116 / 4. Soru 10. Yağış ðýþ S Ý YK Sİ KY Mevsimler Yukarıda bir merkezimizin yıllık yağış rejimi verilmiştir. IV I III Yağış rejimi verilen merkez haritada kaç numaralı alandır? A) I B) II C) III D) IV E) V Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası Sayfa 65 / 17. Soru II V xiv
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 11. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin az nüfuslanmış yerlerinden değildir? A) Taşeli Platosu B) Hakkari Bölümü C) Yıldız Dağları Bölümü D) Doğu Karadeniz Kıyıları E) Menteşe Yöresi Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 12 / 10. Soru 14. İç göçte ülkenin toplam nüfusunda bir değişiklik ortaya çıkmaz sadece bölgelerin ve şehirlerin nüfuslarında artma ya da azalma meydana gelir. Aşağıdakilerden hangisi iç göçün sonuçlarından değildir? A) Ülke genelinde nüfus dağılışında dengesizlik görülür. B) Düzensiz kentleşme görülür. C) Sanayi tesisleri kent içinde kalır. D) Doğal nüfus artış hızı artar. E) Yatırımlar dengesiz dağılır. Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 155 / 5. Soru 12. II I Türkiye nin iklim ve yeryüzü şekilleri göz önüne alındığında yukarıda verilen numaralı alanlardan hangisinde yerleşme koşullarının daha elverişli olduğu söylenebilir? A) I B) II C) III D) IV E) V 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 585 / 16. Soru V IV III 15. Türkiye de kırsal kesimden kentlere doğru ekonomik ve sosyal nedenlerden dolayı yoğun göçler yaşanır. Kırsal kesimdeki ekonomik ve sosyal sorunların yanı sıra kentlerin çekici olma özellikleri de kentlerin göç almasına etkendir. Aşağıdakilerden hangisi kırsal kesimden kentlere doğru olan göçün sonuçlarından değildir? A) Doğal Nüfus artış oranının yükselmesi B) Yatırımların dengesiz dağılması C) Ulaşım ve hava kirliliğinin görülmesi D) Kır ve kent kültürünün çatışması E) Plansız kentleşme Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 15 / 9. Soru 13. Dağların kıyının hemen gerisinden yükselmesi; I. Kıyı Ege Bölümü II. Orta Karadeniz Bölümü III. Ergene Bölümü IV. Adana Bölümü V. Doğu Karadeniz Bölümü gibi yörelerinden hangilerinde nüfusun dar kıyı şeridinde toplanmasına neden olmuştur? A) I B) II C) III D) IV E) V Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 4 35. Soru 16. Türkiye de Kentsel nüfus oranının en fazla olduğu bölge Marmara, en az olduğu bölge Karadeniz dir. Aşağıda verilenlerden hangisi bu durum üzerinde daha fazla etkili olmuştur? A) Doğum oranları B) Ölüm oranları C) Nüfus yoğunlukları D) Nüfus miktarları E) Göç oranları Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 18 / 6. Soru xv
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 17. I. Doğum oranlarının fazla olması II. Erkek nüfus oranının kadın nüfus oranından belirgin bir şekilde fazla olması 20. Toprak içerisindeki humus miktarında doğal bitki örtüsü etkilidir. Doğal bitki örtüsü gür ise humus fazladır. III II I III. IV. Doğum oranlarının az, nüfus artış hızının fazla olması Tarımda makine kullanımının yaygın olması IV V Yukarıda verilen özelliklerden hangisi bir kentin göç aldığını kanıtlar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 15 37. Soru Buna göre yukarıdaki Türkiye haritasında taranarak gösterilmiş alanlardan hangisinde toprak yapısında humus daha azdır? A) I B) II C) III D) IV E) V 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 564 / 11. Soru? 18. Çernezyom topraklar, tarımsal verimliliğin yüksek olduğu yerlerdedir. Türkiye de Doğu Anadolu Bölgesi nde Erzurum - Kars Bölümü nde bulunmasına karşın bu bölümdeki tarımsal verim Ege Bölgesi nden daha düşüktür. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Erzurum - Kars Bölümü ile Kıyı Ege Bölümü nün bu farklılığının nedenidir? A) Yüz ölçümlerinin farklı olması B) Sulama olanaklarının farklı olması C) Yükseltisinin farklı olması D) Bitki örtüsünün farklı olması 21. Erzurum-Kars çevresinde aşağıda verilen topraklardan hangisine rastlanır? A) Çernozyom B) Alüvyon C) Terra-rossa D) Lös E) Kahverengi orman Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası Sayfa 36 / 12. Soru E) Enlem değerlerinin farklı olması Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 7 / 2. Soru 19. Çernozyom mineral ve humus bakımından zengin, düyanın en verimli toprakları arasındadır. Türkiye de Erzurum Kars Bölümü nde çernozyom toprağının bulunmasına karşın tarımın gelişmeme nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Bölümde tarım faaliyetlerine yer verilmemesi B) Büyükbaş hayvancılığın yaygın olarak yapılması C) Sulama ihtiyacının yeterince gelişmemiş olması D) İklim nedeniyle tarımın yeterince gelişmemesi E) Yaz kuraklığının tarıma olumsuz etkisi 22. Aşağıdaki toprak türlerinden hangisi verimli toprak türleri içinde yer almasına karşın Türkiye ekonomisine katkısı en azdır? A) Alüvyal topraklar B) Laterit topraklar C) Step toprakları D) Terra rossa topraklar E) Çernozyum topraklar Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 13 30. Soru Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 77 / 11. Soru xvi
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 23. Ege kıyılarında dağlar kıyı çizgisine dik uzanır. Bu durumun sonucunda aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenmez? A) Orografik yağışların görülmesi B) Falez oluşumunun zorlaşması C) Delta oluşumunun gerçekleşmesi D) Kıta sahanlığının genişlemesi E) Kıyı ile iç kesimler arası ulaşımın kolaylaşması 26. Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 72 / 14. Soru 24. Ege Bölgesi nde dağların kıyı çizgisine dik uzanması aşağıdaki özellikleriden hangisi üzerinde etkili olmamıştır? A) Delta oluşumunda B) Kıyı ile iç kesim arası ulaşım kolaylığında C) Kıta sahanlığı genişliğinde D) Pamuk tarımının yapılmasında E) Kıyı derinliğinin azlığında Yukarıdaki haritada Ege Bölgesi'nde dağların kıyı çizgisine uzanış yönleri gösterilmiştir. Buna göre, Ege Bölgesi'yle ilgili, I. Denizel etki iç kesimlere sokulur. II. Enine kıyı tipi özellikleri görülür. III. En yağışlı mevsim kıştır. IV. Ulaşım doğu-batı doğrultusunda gelişmiş tir. gibi yargılardan hangisine ulaşılmaz? A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve II D) II ve III E) III ve IV 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 648 / 12. Soru Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 28 / 5. Soru 27. Aşağıda verilen Ege Bölgesi haritasında kıyıda yer alan dağlar ve kıyı çizgisine uzanış doğrultuları gösterilmiştir. 25. Ege Bölgesi nde dağlar kıyı çizgisine dik uzanır. Aşağıdakilerden hangisi bu durum sonucun da gerçekleşmemiştir? A) İç kesimlere ulaşımın kolay olması B) Denizellik etkisinin iç kısımlara girebilmesi C) Şelf alanının geniş olması D) Horst ve grabenlerin yaygın olması E) Gerçek kıyı uzunluğunun fazla olması 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 561 / 11. Soru Bu dağların geneldeki uzanış doğrultularının sonuçları arasında aşağıda verilenlerden hangisi söylenemez? A) Horst ve grabenlerin yaygın olması B) Kıyı girinti çıkıntısının fazla olması C) İç kesimlere ulaşımın kolay olması D) Denizellik etkisinin iç kesimlere girebilmesi E) Şelf alanın geniş olması 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 650 / 1. Soru xvii
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 28. Ege Bölgesi nde dağların kıyıya uzanış doğrultusu aşağıdakilerden hangisini etkilememiştir? A) Ulaşım şartlarını B) İklimin etki alanını C) Kıyıda koy ve körfez oluşumunu D) Limanların hinterlandını E) Jeotermal enerji potansiyelinin fazlalığı Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası Sayfa 16 / 15. Soru 31. Ege Bölgesi nde kırık hatların yaygınlığı ısınma ve enerji üretmede kullanılan jeotermal kaynaklar açısından bölgenin zengin olmasına neden olmuştur. Buna göre, aşağıda yer alan turizm faaliyetlerinden hangisinin Ege Bölgesi nde yıl boyunca yapılması beklenir? A) Deniz turizmi B) Doğa turizmi C) Sağlık turizmi D) Rafting turizmi E) Kış turizmi Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 28, 7. Soru 29. Ege Bölgesi nde kırık hatlarının yaygın olma sı aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkma sına neden olmuştur? A) Dağların kıyı çizgisine dik uzanmasına B) Termik santrallerin yaygın olmasına C) Jeotermal kaynakların fazla olmasına D) Sanayinin gelişmiş olmasına E) Zengin linyit yataklarının oluşmasına 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 647 / 5. Soru 32. Ege Bölgesi nde kırıklı yapının fazla olmasının; I. termik santraller, II. kaplıca ve içme, III. jeotermal enerji potansiyeli, IV. mağara turizmi gibi özelliklerden hangilerinin yaygın olmasına neden olduğu söylenebilir? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 30. Aşağıdaki Türkiye haritasında bazı alanlar tara narak gösterilmiştir Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 366 / 20. Soru 33. Aşağıdaki illerden hangisinin nüfus artışı farklı bir nedene bağlıdır? Yukarıdaki haritada başlıca alanları gösteri len enerji kaynağı aşağıdakilerden hangisi dir? A) Linyit B) Doğalgaz C) Petrol D) Taşkömürü E) Jeotermal A) İskenderun B) Kırıkkale C) Karabük D) Trabzon E) Bursa 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası, Sayfa 608 / 5. Soru Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 15 / 7. Soru xviii
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 34. Nadas tarımı ile topraktan iki yılda bir ürün elde edilir. Tarımın yapılmadığı yıl toprak sürülür, havalandırılır. Böylece toprağın mineral bakımından zenginleşmesi sağlanır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi nadas tarımının uygulandığı yöreler için söylenebilecek bir yargı değildir? A) Rüzgâr şekillendirmelerinin fazla olması B) Yağış rejiminin düzensiz olması C) Üretimde süreklilik olması D) Sıcaklık farkının fazla olması E) Tarımda ekstantif yöntemlerin uygulanması Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 18 / 11. Soru 35. Sulama sorunun olduğu yerlerde nadas uygula ması yaygındır. Aşağıda verilen bölgelerden hangisinde na das alanları en fazladır? A) Güneydoğu Anadolu B) Doğu Anadolu C) İç Anadolu D) Akdeniz E) Ege 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 602 / 4. Soru 36. Nadas tarımı iklimin kararsızlık gösterdiği sulamanın yetersiz olduğu alanlarda yapılır. Buna göre; I. Rize, II. Muğla, III. Samsun, IV. Bursa, V. Şanlıurfa merkezlerden hangisinde tarım alanlarının nadasa bırakılma ihtiyacı daha fazladır? A) I B) II C) III D) IV E) V Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 10 / 9. Soru 37. Toprağın bir yıl ekilip, diğer yıl dinlendirilmesine nadas denir. Buna göre aşağıdaki verilen alanların iklim koşulları düşünüldüğünde hangisinde nadas alanları daha geniştir? A) Gediz Ovası B) Çukurova C) Bafra Ovası D) Adapazarı ovası E) Malatya ovası Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 20 / 9. Soru 38. Endüstri kuruluşları çoğunlukla ham maddenin sağlandığı yerlerde kurulur. Aşağıdaki endüstri kuruluşlarından hangisi bulunduğu yerde üretiminin ham maddesi bulunmaz? A) Çanakkale İçki fabrikası B) Samsun Sigara fabrikası C) Batman Petrol rafinerisi D) Ankara Mobilya sanayisi E) Afyon Kağıt fabrikası Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 20 / 13. Soru 39. Bazı sanayi kuruluşlarında ham maddeye yakınlık zorunlu değildir. Fakat genel olarak ham maddeye yakınlık üretim maliyetini düşüreceğinden üretim alanının ham maddeye yakın alanlarda kurulması tercih edilir. Aşağıda verilen endüstri kuruluşlarından hangisinde ham maddeye yakınlığa dikkat edilmemiştir? A) Elazığ Ferro Krom Fabrikası B) Samsun Bakır İşletme Tesisi C) Bursa İpekli Dokuma Fabrikası D) Giresun Aksu Kağıt Fabrikası E) Konya Şeker Fabrikası Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 1 39. Soru xix
2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR 40. Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile ulasım faaliyetleri arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır. Türkiye de yurt içinde en çok kullanılan ulaşım yollarının doğru sıralaması asağıdakilerden hangisidir? I II III A) Kara yolu Demir yolu Hava yolu B) Hava yolu Demir yolu Kara yolu C) Deniz yolu Kara yolu Demir yolu D) Kara yolu Hava yolu Demir yolu E) Demir yolu Kara yolu Hava yolu Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 300 / 9. Soru 41. Aşağıda verilen ovaların hangisinde nüfusun yoğun olması farklı bir nedene bağlıdır? A) Bursa B) Bafra C) Konya D) Malatya E) Iğdır Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası Sayfa 182 / 7. Soru 42. Türkiye de nüfuslanma doğal şartlara bağlı olarak değişiklik gösterir; genellikle tarımsal faaliyetlerin sürdürülebildiği verimli toprakların bulunduğu ovalarda nüfuslanma fazladır. Aşağıda verilen ovaların hangisindeki durum bu açıklamaya uymaz? A) Çukurova B) Konya Ovası C) Harran Ovası D) Yüksekova E) Bafra Ovası Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 1 / 8. Soru xx
COĞRAFİ KONUM VE TÜRKİYE NİN COĞRAFİ KONUMU 1 PEGEM AKADEMİ MATEMATİK (MUTLAK) KONUM ÖZEL (GÖRECELİ) KONUM 2006 1 2008 1 2010 1 2012 1 2014 1 2006 1 2008 1 2010 1 2012 1 2014 1 Ormansız yurt vatan değildir. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
1. BÖLÜM 0o m Enle 4 Dakika 4 Dakika 0 4 Dakika 4 Dakika Ekv ator 4 Dakika 4 Dakika COĞRAFİ KONUM VE TÜRKİYE NİN COĞRAFİ KONUMU ÖNERİ Türkiye den geçen en uzun paralel dairesi 36o K (Hatay dan geçer.) dir. Coğrafi konum ünitesinin KPSS de soru sayısı az olmasına karşın matematik ve özel konumun sonuçlarının iyi kavranması diğer konu başlıklarının daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır. Türkiye nin enleminin sonuçları Türkiye nin boylamının sonuçları Özel tarihler ve Türkiye deki etkileri Türkiye den geçen en kısa paralel dairesi 42o K (Sinop tan geçer.) dir. Paraleller Ekvatora ve birbirine 1o aralıklarla çizilen hayali çemberlere paralel denir. Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır: iyi kavranmalıdır. 90 60 30 0 30 60 90 n Bir bölgenin Dünya üzerindeki yerine coğrafi konum denir. İki şekilde ifade edilir: Türkiye nin en kuzeyi ile en güneyi arasında 666 km lik kuş uçuşu uzaklık bulunmaktadır. 42 36 = 6 111 = 666 km COĞRAFİ KONUM Matematik (Mutlak) Konum Özel (Göreceli) Konum n MATEMATİK (MUTLAK) KONUM Dünya üzerindeki herhangi bir yerin başlangıç paraleli olan Ekvator a ve başlangıç meridyeni olan Greenwich e uzaklığının derece cinsinden ifadesine Matematik Konum denir. Başlangıç paraleli ve en uzun paralel dairesi Ekvator dur. n Ekvator dan kutuplara doğru boyları kısalır. Kutuplarda nokta halini alır. n Ekvator, Dünya nın tam ortasından geçen ve Dünya yı iki eşit yarım küreye ayıran en büyük paraleldir. n Ekvator un kuzeyinde yer alanlara Kuzey Yarım Küre, güneyindeki alanlara Güney Yarım Küre denir.
4 90 60 Kuzey 30 0 0 15 30 45 60 0 30 60 Güney 90 tane Kuzey Yarım Küre' de, 90 tane Güney Yarım Küre'de olmak üzere toplam 180 tane paralel bulunur. Paraleller birer derece aralıklarla çizilmişlerdir. Aynı boylam üzerinde iki paralel arası kuş uçuşu uzaklık dünyanın her yerinde 111 km dir. Paralel ile enlem birbirine benzeyen ifadelerdir. Enlem bir noktanın Ekvator a uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. Enlem, bir yerdeki sıcaklığı, bitki örtüsünü, nüfus ve yerleşmeyi etkiler. Enlem: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. 90 Enlem 0 Başlangıç meridyeni olarak İngiltere nin Greenwich kasabasından geçen meridyen kabul edilmiştir. Meridyenlerin boyları birbirine eşittir. Yarım dairedir. Aralarındaki kuş uçuşu uzaklık yalnızca Ekvator da 111 km dir. Bu mesafe kutuplara doğru gidildikçe daralır. Not 111 km 0 Ardışık iki meridyen arası Dünya nın her yerinde 4 dakikadır. Meridyenler Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına 1 o aralıklarla çizilen hayali yarım dairelere meridyen denir. 0 o 4 Dakika 4 Dakika 4 Dakika 4 Dakika Meridyenlerin başlıca özellikleri şunlardır: Ekvator 4 Dakika 4 Dakika Ülkemizde aynı meridyen yayı üzerinde yer alan kentlerin başlangıç meridyenine olan kuş uçuşu uzaklıkları eşit değildir. Başlangıç meridyeni ile yerel saat farkları eşittir. Başlangıç Meridyeni nin doğusunda kalan alanlar Doğu Yarım Küre (180 meridyenine kadar), batısında kalan alanlara Batı Yarım Küre denir. Meridyenler 180 tane doğuda, 180 tane batıda olmak üzere toplam 360 tanedir.
5 Türkiye nin herhangi iki ilinden geçen meridyen uzunlukları birbirine eşittir. 60 30 0 0 30 60 Meridyenler birer derece aralıklarla çizilmişlerdir. Meridyen ile boylam birbirine benzeyen ifadelerdir. Boylam bir noktanın başlangıç meridyenine uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. Boylam: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. B - A = x Boylam farkı Verilen iki merkez arasında bulunan boylam farkı iki meridyen arasındaki sabit zaman aralığı olan 4 dakika ile çarpılır ve iki merkez arasındaki yerel saat farkı bulunur. x.4 = Yerel saat farkı Dünya batıdan-doğuya doğru döndüğü için doğuda güneş erken doğar erken batar dolayısıyla doğunun yerel saati daima ileridir. Yerel saati istenen merkez daha doğuda ise, verilen saate bulunan yerel saat farkı eklenir. B nin yerel saati = A nın yerel saati + (x.4) Yerel saati istenen merkez daha batıda ise, verilen saatten bulunan yerel saat farkı çıkarılır. A nın yerel saati = B nin yerel saati - (x.4) Dünya üzerindeki bir nokta (Boylam) güneşin tam karşısına geldiği anda o noktada yerel saat 12:00 dir, öğle vaktidir, güneş ışınları gün içerisinde en büyük açıyla düşer ve gölge boyu gün içerisindeki en kısa halini alır. 0 Boylam 30 o Doğu Boylamında yer alan İzmit te yerel saat 11:30 iken aynı anda 36 o Doğu boylamında bulunan Şanlıurfa da yerel saat kaçtır? 30 o D 36 o D Yerel saat: Dünya üzerindeki herhangi bir yerin güneşin ufuk düzlemindeki konumuna göre belirlenen saatidir. Aynı boylam üzerindeki noktalarda yerel saatler yıl boyunca aynıdır. İzmit Şanlıurfa 11.30? 36 30 = 6 = (Boylam farkı) 6 4 = 24 = (Yerel saat farkı) 11.30 + 24 = 11.54 (Şanlıurfa nın yerel saati) Yerel Saat Hesaplamaları Verilen iki merkez arasındaki boylam farkı bulunur. (Aynı yarım kürede yer alıyorsa D D, B B çıkarılır. Farklı yarım kürede yer alıyorsa D+B, B+D toplanır.)
6 45 o Doğu boylamında yer alan Iğdır da yerel saat 15.50 iken, 33 o Doğu boylamında yer alan Ankara da yerel saat kaçtır? 33 o D 45 o D Ankara Iğdır? 15.50 45 33 = 12 = (Boylam farkı) 12 4 = 48 = (Yerel saat farkı) 15.50 48 = 15.02 (Ankara nın yerel saati) Güneş Hesaplamaları Dünya batıdan doğuya doğru hareket ettiği için, doğuda güneş erken doğar erken batar, batıda geç doğar geç batar. 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde aynı boylam üzerinde bulunan tüm merkezlerde güneş aynı anda doğar ve aynı anda batar. Öğlen Akşam Güneş in ufuk düzlemindeki yükseltisi azalır. Sıcaklıklar azalır. Gölge boyları uzar. Gölgeler doğuya düşer. Ulusal (Ortak) Saat: Ulaşım, ticaret, haberleşme ve sosyal hizmetlerin daha düzenli yapılabilmesi için ülke içerisinde ortak saat belirlenir ve tüm merkezlerin saatleri bu zamana göre ayarlanır. Türkiye nin Doğu-Batı genişliği fazla olmadığı için bir tek ortak saat kullanılır. Not - o o 30 D 45 D Sabah Öğlen Güneş in ufuk düzlemindeki yükseltisi artar. Sıcaklıklar artar.. Gölge boyları kısalır. Gölgeler batıya düşer. 12:00 Kış mevsiminde İzmit (Geri saat dilimi) Yaz mevsiminde Iğdır (İleri saat dilimi) Coğrafi anlamda bir ülke ve bölge için dört özel tarih vardır. Şimdi bu özel tarihlerde Türkiye de yaşanan özellikleri haritada verilen şehirlere bakarak inceleyelim. 18:00 15:00 6 6 3 3 3 3 9:00 B D Aşağıda ekinoks tarihlerinde Türkiye'de bulunan dört farklı merkezin ufuk düzleminde güneşin konumunu inceleyelim. 6:00 21 Mart tarihinde 12 saat olan gündüz süresi, 21 Haziran a kadar sürekli uzar. Sinop Ýzmir Van