Kürtler Hkkınd Mitolojik Teoriler -Generllerden Akdemisyenlere Aynı Ynılgı- 1927 yılınd İngilizce hzırlnn İslm Ansiklopedisi nin Kürtler mddesini yzn Wldimir Minorsky, dilden hreketle etimolojiyi kullnrk Kürt kelimesinin kynğını bulmy ve bir Kürt milleti inş etmeye çlışır. Bu görüşünü ispt etmek için de M.Ö 401-400 yıllrınd Ksenophon un Anbsis (Onbinlerin Dönüşü) dıyl yzdığı eserde kullndığı Krdukh kelimesinden hreket eder. Ksenophon un, bu konud tutsklrdn ldığı şu bilgileri nkleder: Lydi ve İoni y ulşıldığını ve kuzeyde dğlr şılınc Krdukh lr ülkesine vrıldığını bildirdiler. Bu hlklrın dğlrd oturduklrını, çok svşçı olduklrını ve Krl bğımlı bulunmdıklrını söylüyorlrdı Bununl birlikte Krdukh lr, ovyı yöneten strpl* brış hlindeymişler.... 1 Minorsky nin hreket noktsını teşkil eden bu görüş ciddi dil bilimciler trfındn doğrulnmmıştır. Htt kendisi de 1938 de ktıldığı XX. Oryntlistler Kongresine sunduğu bildiride: Prensipte milletlerin menşe lerini etimoloji ile ispt etmek tehlikelidir. Bunun için trihî ve coğrfî elemnlr dynmk gerekir 2 demiştir. İlk orty tıldığınd çok kullnıln bu kvrm sonrdn eleştirilerek rf kldırılmıştır. Rus doğu bilimci ve konsolosu oln Nikitin krduk teorisi hkkınd şunlrı yzr: Krdoukhoi ler (Krduklr), Kürtlerin kesin olrk tlrı olduğu genellikle kbul edilmişti. Onlr gibi dğlı, ynı ülkede oturur, gözü pek olduklrın göre, vrsyımı kesinleştirmek için dh ne gerekliydi? Oys rştırmlrın bugünkü durumund, rtık bu konud ynı kesinlik klmmış görünmektedir. Bir kere, bu lnd büyük bir otorite oln Th. Nöldeke Mustf Aksoy * * Dr. Aksoy, Mrmr Üniversitesi, Attürk Eğitim Fkültesi Trih Eğitimi Anbilim Dlı nd öğretim üyesidir. * Strp: Perslerde vli, yönetici unvnı. 1- Ksenophon, Anbsis- Onbinlerin Dönüşü, Hürriyet Yyınlrı, İstnbul, 1974, s. 111. 2- Abdulhlûk M. Çy, Her Yönüyle Kürt Dosysı, İstnbul, 1993, s. 33.
Mustf Aksoy Aytç Pş, isbetli bir nlizle, PKK teröründen önceki dönemde, sorunun hegibi, M. Hrtmnn, Weissbch gibi doğubilimciler, dilbilimsel nedenlerle Kürt ve Krdu biçimlerinin eşnlmlı syılmycğını knıtlmışlrdır. 3 Nikitin, en zındn Minorsky kdr uzmn olduğu ve eseri Kürtçü bir yyınevi trfındn yyınlndığı hlde, onun yukrıdki görüşleri yok syılmıştır. Çünkü bzılrı bilimsel rştırm ypmktn ziyde, hoşlrın giden görüşleri ifde etmeyi bilim symktdırlr. Bilimsel düşünce ve bilimsel etikten uzk, politik-ideolojik tercihlerini bilimsel görüşler olrk ifde eden militn klemler, Minorsky nin yukrıd zikrettiğimiz iki yzısını dhi nliz edememişlerdir. Militn mntığı ile hreket ettikleri için de sosyl sorunlrı nlmktn önce çözmeye çlışmışlr ve çlışmktdırlr. Oys bu süreç tersinden işlemelidir. Yni önce nlmk, sonr çözüm yollrını belirlemek gerekir. Özellikle yönetim kdrosundki insnlrın sorgulmdn bşklrının ğzı ile konuşmlrı sosyl sorunlrın nlşılmsını dh d zorlştırcğı gibi, çözüm yollrının d olmsı gereken yerde değil de frklı zeminlerde trtışılmsın yol çmktdır. Bu konud sdece Fikret Bil nın Komutnlr Cephesi dlı eserinden bzı örnekler vererek konunun nsıl bşk zeminlere çekildiğini göstermeye çlışcğım. Fikret Bil nın söz konusu kitbındki bilgilerin bzılrı Milliyet gzetesinde yyımlndı. Bil, Giriş bölümünde şöyle der: Trih 16 Eylül 1998 di. Kr Kuvvetleri Komutnı Org. Atill Ateş, Hty ın Reyhnlı ilçesinde Şm ı uyrn o ünlü konuşmsını ypmıştı. Şm y Öcln ı verecek y d Türkiye yle svşmyı göze lcktı Ateş Pş y eşlik eden 2. Ordu Komutnı Org. Aytç Ylmn, Komutnı Ankr y uğurldıktn sonr hemen işe koyuldu. 2. Ordu, Su- 3- Bzil Nikitin, Kürtler, Sosyolojik ve Trihi İnceleme, Denge Yyınlrı, İstnbul, 1994, s. 23 24. riye sınırın dyndı. Aytç Pş y sordum: Aytç Pş, sorunun üç dönemi olduğunu belirterek şu nlizi yptı: PKK boyutun girmeden önce olyı üç döneme yırmk mümkün: 1-Sosyl sorun dönemi 2-Askerî dönem, 3-Siysllşm dönemi. Sorunun sosyl boyutu eskidir. Aslınd Türkiye nin sorunu henüz sosyl boyuttyken görmesi ve doğru okumsı gerekirdi. Bu ypılbilseydi sorun belki sosyl şmdyken çözülebilirdi. Anck, mlesef bunun ypılmdığını görüyoruz. Henüz terör boyutun gelmeden sosyl şmd sorun çözülebilseydi çok dh iyi olurdu. Sorunun sosyl boyutu nedir? Bu çıdn bktığımızd, o şmd sorunun kendini ifde olrk trif edildiğini görüyoruz. Dilini konuşmk, şrkısını, türküsünü dinlemek istiyor, kültürünü yşmk istiyor. Oys bizler o dönemde, Kürt yoktur diye eğitilmişiz. Kürtleri, Türklerin kolu olrk görüyoruz. Ortlıkt işte dğlrd gezerken, krd yürürken krt-kurt sesleri çıktığı için Kürt denilmiştir, gibi trifler dolşıyor. O dönemde sosyl istekleri bile biz yıkıcı fliyetler kpsmınd görüyoruz Cumhuriyet dönemindeki isynlrdn sonr 1938 den 1970 e kdr terör yok. Sosyl sorun dönemi dediğim, bu dönemdir. 4 Ylmn Pş nın bu görüşleri sonrdn bsınd diğer komutnlrın ne dedikleri dikkte lınmdn, komutnlrın itirflrı olrk yorumlndı. Meselâ, söz konusu söyleşiyi ypn Bil nın Ylmn Pş nın cevplrı hkkındki görüşleri şöyledir: Aytç Ylmn Pş nın çok değerli bulduğum nlizinin, bir itirf vey kişisel vicdn muhsebesi biçiminde ele lınmsı ve öyle sunulmsı gyretidir. 4- Fikret Bil, Milliyet gzetesi, 3.11.2007. 171
Kürtler Hkkınd Mitolojik Teoriler Bu nlyış ve mntık çerçevesinde konunüz sosyl boyuttyken görülemediğini belirtmiş ve 1970 li, 1980 li yıllrd izlenen resmî politikyı irdeleyerek eleştirmişti. Aytç Pş nın o yıllrd genç bir suby olrk krr verici konumd olmdığını belirtmeye bile gerek yok. Essen, Aytç Pş nın bu eleştirel yklşımı, 70 li ve 80 li yıllrın resmî devlet politiksın ilişkindir. Hl böyleyken Ylmn Pş nın yptığı, iyi niyetle ileriye yönelik bir projeksiyon için yrdımcı olmktı. 5 Bil nın ve benzerlerinin bu trz yorumlrı snki bir şeyin hbercisi gibi. Ylmn Pş nın konuşmsını bütünüyle nliz ettiğimizde konu hkkınd ne kdr eksik bilgiye shibi olduğu orty çıkr. Anck burd konuşmsının bütünü değil, konunun özünü oluşturduğu ve genel bilgisi çısındn önemli olduğu için sdece şu ifdelerini değerlendireceğiz: Bizler o dönemde, Kürt yoktur diye eğitilmişiz. Kürtleri, Türklerin kolu olrk görüyoruz. Ortlıkt işte dğlrd gezerken, krd yürürken krt-kurt sesleri çıktığı için Kürt denilmiştir, gibi trifler dolşıyor ifdesi, her şeyden önce üslûp çısındn uygun değil. Diğer yndn dünynın her yerinde insnlr eğitime-öğretime tbiî tutulur. Ayrıc eğitim-öğretime tbi tutuln insnlr öğrendiklerini kendi bilgi ve mntığın göre değerlendirerek bir sonuc vrır. Eğitim-öğretim her şeyden önce yeni bilgiler üretmeye ve bğımsız düşünmeye yöneliktir. Bir bşk deyimle eğitim öğretim ynlış ile doğruyu birbirinden yırbilme ve kendi fikrini oluşturbilme gyesi tşır. Eğer eğitim-öğretim sürecinde lınn bilgilere yenileri ilâve edilmez y d yeni yorumlr getirilemezse, sdece eski klıplr tekrr edilir. Neticede sğlıklı olmyn bir sosylleşme krşımız çıkr. Kendisini geliştireme- 5- Fikret Bil, Milliyet gzetesi, 11.11.1973. -Diğer gzeteci y d gzeteci mntıklı kdemisyenler in, bu konudki görüşleri için bsındki hberlere ve köşe yzılrın bkılbilir. 172 yen insnlr ve sosyl gruplr ezbere vey tklide dylı, tek tip düşünen insn tipleri ve sosyl gruplrı meydn getirir. Böyle bir sürecin sonucu,deyim yerinde ise ppğnlşmktır. Bu kıs çıklmnın rdındn Ylmn Pş ve onun gibi düşünenlere şunu sormk gerekir: Bir ülkede Jndrm Genel Komutnlığı ve Kr Kuvvetleri Komutnlığı ypmış y d ypck insnlrın biz öyle eğitildik söylemin rksın sığınm lüksü olbilir mi? Öğrenilenlerin doğruluğunu rştırmk vey görev vererek konuyu uzmnlrındn öğrenmemek gibi bir hklrı vr mı? Bu ve benzer sorulrın cevbı vey cevplrı Ylmn Pş gibi devletin yönetiminde söz shibi olnlrın temel sorunu olmsı gerekmez mi? Sosyolojik Arştırmlr Mehmed Niyzi, şöyle diyor; Milliyetin tyininde iki etken önemli rol oynr; bunlrdn birisi psikolojik, diğeri sosyolojiktir. Bir insn kendini hngi milletten syıyors, sosyolojik bkımdn it olup olmdığın bkılmksızın, o insnın o millete it olduğu kbul edilir. Npolyon, kesinlikle Frnsız değildir; Korsiklıdır. Büyük bir ihtimlle Arp sıllıdır. Am kendini Frnsız kbul etmiş, ömrünü Frns y vermiştir... Stlin de slen Rus değildir, fkt kendisini Rus kbul etmiş... Oğuz Hn ın torunu Ben Türk değilim diyors, hiç kimse Sen Türksün diye onu zorlymz. Am genellikle psikolojik boyut, yni idiyet şuuru sosyolojik boyut bğlı oluyor. Hiç kimsenin de Kürtlerin milliyetini tyin etme hkkı yoktur; kendilerini hkkınd krrı kendileri verir. Bşklrı nck trihleri, sosyl ypılrı hkkınd ve benzeri hususlrd rştırm ypbilirler. 6 6- Mehmet Niyzi, Millet ve Türk Milliyetçiliği, Ötüken Neşriyt, 2005, s. 151 152.
Düny l g ı s ıvekür tk vr mı ny kl ş ı ml r ıf r kl ıi kis os yol oğ und ynıg e l e ne kl e r it e s pi te t me s i,bukonudy z nl r ıdüş ündür me s ig e r e kme zmi?
Mustf Aksoy olup olmdığı trtışmsın geçebilirler. Kürtlerin yrı bir ırk olduğu konusund Kürt milliyetçileri rsınd d yoğunlşmış bir uzlşm olmdığını, konu hkkınd okuynlr bilirler. Meselâ Kürt milliyetçileri tlrını Medlere, Ermenilere, Asurîlere, Bbîllere, Sümerlere ve Frslr bğlrlr. Aynı insnlr Kürtlerin coğrfî, trihî vtnlrı olrk Fırt ve Dicle rsını, Urumiye bölgesini, Hzr civrı ile Horsn bölgesini gösterirler. Htt bir kynkt Doğu Andolu, Btı Ermenistn olrk ifde edilir. 14 Dolyısıyl Kürtçülerin bir ırk bulmdn önce bir milliyet -çünkü milliyet ve coğrfy bulmk ırk bulmktn her zmn dh kolydır- ve coğrfy bulmlrı gerekmektedir. Ayrıc siysi ve ideolojik endişelerden uzk, Zzc ve Dersimce (Dımilice) konuşn hiçbir insn Kürtlüğü kbul etmez. Özellikle Tunceli de 50 yş üzerindeki insnlr Kürtlüğü kbul etmedikleri gibi nerdeyse tmmı Horsn dn geldiklerini ve Türk olduklrını ifde ederler. 1990 dn beri yptığım sh çlışmlrınd özellikle Elzığ d Zzc konuşn rkdşlrımın, Kırmnçc konuşn rkdşlrımı şk d ols küçümsediklerine çok def şhit oldum. Zzc konuşnlr göre Kürt kvrmı Kırmnçc konuşnlrın krşılığıdır. Bu konud Kürt- 14- Welte Tori, Birlikte Olduğumuz Hlklr, Korl yyınlrı, İstnbul, 1991. -Welte Tori ve Nergız Tori, Kürt Kökeni ve Büyük Boylrı, Korl Yyınlrı, İstnbul, 1991. -Ekrem Cemil Pş, Kürdistn Kıs Trihi, Doz Yyınlrı, İstnbul, 1998. -Egon Von Eicksted, (Çev. H. Işık), Fırt yyınlrı, İstnbul, 1993. -M. E. Zeki, Kürtistn Trihi, Beybun Yyınlrı, İstnbul, 1992. -Fik Bulut, Horsn Kimin Yurdu, Berfin yyınlrı, İstnbul, 1998. -M. S. Lzrev ve Ş. X. Mıhoyn, Kürdistn Trihi (İ. Kle), Avest yyınlrı, 2001. -M Klmn, Btı-Ermenistn (Kürt İlişkileri) ve Jenosid, Zel Yyıncılık, İstnbul, 1994. -Bzil Nikitin.,. g. e. çülerin bzı sözlüklerinde de ynı ifdeleri görebilirsiniz. H. Küçük, Kirmnc-Zzlrın Etnik Kimliği Üzerine Trtışm dlı mklesinde bu konud şu çrpıcı görüşleri ileri sürmektedir: Bizim hlkımız ister kendini Kirmnc, ister Zz, ister Dimli, y d Alevi olrk dlndırsın, her zmn kendisiyle Kürtler rsın bir yrım koymuş, kendisini ve dilini bşk, Kürtleri ve dilini de bşk bir biçimde dlndırmış, kendisini Kürtlerin bir prçsı olrk görmemiştir. Kürt Milliyetçiliğinin etkisi ltınd klmış bzı ydınlrın, Biz Kürdüz demesi bu gerçeği değiştirmez. Hlkımızın kfsı çık ve net iken ydınlr, hlkı dinlememiş, kimliğimize gölge düşürmüşlerdir. 15 Bizde Doğu Andolu d yptığımız sh rştırmlrınd Zz olnlrın Kürtlüğü kbul etmediğini, htt Kürtleri küçümsediklerini tespit etmiştik. Bizim bu tespitimiz çok önemli bir bulgu olmyıp norml bir sh rştırmsı ypn herkesin tespit edeceği bir bulgudur. Anck Türkiye de gzeteci ve kdemisyenlerin çoğu, insnlr kbul edip etmedikleri sorulmdn ezberlenmiş bir kimlik tfetmeye merklıdır. Bu nedenle, det Türk kdemisyenleri ve gzetecilerinin önemli bir kısmı sosyl bütünleşme ve uyum kvrmındn çok, âdetâ sosyl yrışm ve sosyl çözülme konusund uzmnlşmışlrdır. Türkiye deki bzı kdemisyen ve rştırmcılrın ksine btılı rştırmcılrın çoğunlukl dh sğlıklı yorumlr yptığını görebiliyoruz. Meselâ, Kürt kvrmı ve ırk konusund Kürt milliyetçiliği ile ilgili yyınlrıyl tnınn bir yyınevinin yyınldığı McDowll ın eseri bizi doğrulyn iyi bir örnektir. On göre, MS 7. yüzyıldki Arp yyılmsı döneminde Kürt sözcüğü, göçebeleri ifde etmek için kullnılıyordu. Bu nedenle, etnik olmktn çok sosyo-ekonomik 15- H. Küçük, http://www.levileriz.biz/showthred.php?t=1499 (7.12.2007). 175
Kürtler Hkkınd Mitolojik Teoriler bir nlm tşıyordu. 16 Yine McDowll göre: Bzı Arp, Ermeni, Asurî ve Pers (ve dh sonr Türkmen) şiretlerinin kültür ve dil olrk Kürtleşmiş olduklrın kuşku yoktur. Böylece Kürt etnik kimliği tek bir ırksl kökene işret etmemektedir. 17 Sonuç olrk, yukrıd verilen kıs bilgiler dhi Kürt kvrmı konusund, Türkiye de ypıln trtışmlrın ne kdr sthî olduğunu gösteren önemli ipuçlrı tşımktdır. Kürtler Hkkındki Teoriler Asıl trtışm konusu oln krt-kurt yni Kürtlerin kökeni hkkındki teorilere gelirsek, Kürtler hkkındki krt-kurt teorisi Mcr bilim dmı Nemeth e ittir. Bilimsel rştırmlr kvrmsl modelleri kullnrk belli ölçüde ışık tutmy yryn genellemelere teori denir. Teoriler rştırmlr sonucund y kbul edilir y d reddedilir. Krt-kurt teorisi de Mcr sıllı Türkolog Nemeth in imzsını tşıyor. Bilindiği gibi bugünkü Mcristn ı kurn Türk boylrı rsınd Kürt dıyl bilinen boylr olduğu gibi, Tun boylrınd Kürt isimli köyler de vrdır. 18 Yurt Kurn Mcrlr ın Trihi dlı eserinde Nemeth, Mcrlrı oluşturn boylrı syrken Kürtler hkkınd şu yorumlrı ypr: Dördüncü boyun ikinci kısmının dı Koytry, yni Kürt(Kürtü)dür Kürt dı konusund en eski Mcrc veriler Kutru, Kurt şeklindedir. Bunu dh sonr Kirt, Kutru, Kyürth şeklinde de görüyoruz Bcs, Borbod, Heves, Jsz-Ngy- Kunszolnok, Komrn, Nogrd, Nyitr, Pozsony, Temes (vey Torontl) illerinde Kürt yer dlrı mevcuttur Kürt dı- 16- Dvid McDowll, Kürtler, Avest Yyınlrı, 2000, s. 29. 17- Dvid McDowll,. g. e., s. 29. 18- Abdulhlûk M. Çy,. g. e., s. 265-267. -Rsonyi, L.,. g. e. 176 nın Türkçe deki * genel nlmını d tnıyoruz. Trnçı lehçesinde yeni yğmış kr nlmınddır. Şorc d çığ, Kzn Türkçesi nde kr yığını nlmınd orty çıkıyor. (-k) ekiyle Kırgız vs. de ise Körtük, yni yeni yğmış kr, derin kr, kr yığını nlmın gelmektedir. Krkteristik bir hususiyet ki ynı nlm gelen bir kelime Mcr boy dı olrk rol oynmktdır Kürt boy dının Moğolistn d ve Kfksy Türklüğü nde birbirinden bğımsız bir şekilde orty çıkmsı pek muhtemel bir şey değildir. 19 Bzılrınc ly konusu ypıln krtkurt görüşünün slı budur. Dolyısıyl kendi çlışm lnınd dünyc meşhur oln bir Türkolog trfındn dile getirilen bu görüşlerin trtışılmsı bilimsel bir mntığı gerektirir. Yni yukrıdki görüşü şğılyıcı bir ly konusu ypnlrın, frklı nlyıştki Türkologlrın görüşlerinden hreketle dile getirilen nlyışın niçin tutrsız olduğunu ispt etmesi gerekir. Fkt, kıt bilgi ile bol teori kurmy hevesli bir zümre krt-kurt dıyl bir teori olmdığı hlde önce, vr olduğunu svunuyorlr, sonr d svunduklrı bu teoriden bir ironi üreterek eleştirilerine pynd ypıyorlr. Krt-kurt teorisi oluşturup t sonrdn on ironik yklşnlrı bundn sonr yzcklrım çok kızdırcktır. İlk ktrcğım, Kürt ırkı meydn getirmek isteyenlerin ve onlrın ğzıyl konuşup yznlrın sıkç bşvurduğu, htt zmn zmn bşucu kitbı mumelesi yptıklrı kitplrdn Şehnme deki mitolojik bilgiler: O prlk günler kr günler oldu. Herkes Cemşid e ittten vzgeçti... Her trftn bir pdişh, her yerden ileri gelen bir dm çıktı ve sker toplyıp svş hzırlnrk, Cemşid e krşı düşmnlık gösterdi. Askerler birer birer İrn dn çıktılr ve Arplrın memleketine doğru yol lmğ * Burdki Türkçe, Türkiye Türkçesi olmyıp, genel Türkçe dir 19- Abdulhlûk M. Çy,. g. e., s. 265-267.
Mustf Aksoy d) Türkistn ın en büyük hükümdrlrındn biri oln Oğuz Hn, Medine-i Münevvere de -onun sâkinine en üstün selm olsun- bulunn, peygmberlerin övüncü ve yrdılmışlrın Efendisine * bir heyet gönderdi. Bu heyetin bşınd d, Kürt büyüklerinden ve ileri gelenlerinden Buğduz dlı bir kişi vrdı; kendisi çirkin görünüşlü, kb, ktı klpli, ele vuc sığmz bir kişiydi. Çirkin görünüşlü, iri ypılı bu elçi, Peygmber in slât ve selm onun üzerine olsun- gözüne görününce Peygmber in cnı sıkıldı ve ondn şiddetle nefret etti. Elçiye, kbilesi ve mensup olduğu soy sorulunc, Kürt topluluğundn olduğu cevbını verdi. İşte o zbşldılr. Ord, ejderh ypılı büyük bir pdişh olduğunu hber lmışlrdı. Kendilerine bir pdişh ryn bütün İrn süvrileri hep birden Dhhk gittiler. Onu pdişhlıkl övdüler ve İrn pdişh olrk kbul ettiler. Bunun üzerine bu ejderh ypılı pdişh rüzgâr suretiyle geldi. İrn d sltnt tcını bşın koydu... Dhhk, sltnt thtın oturduktn sonr, bin yıl pdişhlık etti. Bütün düny onun idresi tın girdi... Her gece, ister hlktn vey isterse yiğitler soyundn olsun, iki deliknlıyı şçı, pdişhın sryın götürür ve bunlrl onun derdine dermn bulmk isterdi. Bunlrı öldürür, beyinlerini çıkrır, yılnlr yiyecek yprdı. (Pdişhın soyundn-memleketinden oln iki insn en zındn iki insndn birini kurtrmk mcıyl sry şçı olrk girerler ve bunlr) bir koyunun beynini çıkrıp, öldürdükleri gencin beyni ile krıştırdılr. Ötekinin cnını bğışlyrk on, Git, bir yerde gizlen, cnını kurtr! Mmur şehirlerde yşm. Bundn sonr senin yşycğın yer, dğlr ve ovlrdır. dediler. Onun kfsı yerine değersiz koyun kfsındn yılnlr yiyecek yptılr. Bu suretle, her y otuz genç cnlrını kurtrıyorlrdı. Zmnl kimin nesi olduklrı belirsiz oln bu gençlerin syısı iki yüzü buldu Aşçı her gün birkç keçi ve koyun ovy slr, bunlr gönderirdi. İşte bugünkü Kürt kvminin slı bunlrdn türemiştir * ki, bunlr mmur şehir nedir bilmezler. Bunlrın evleri, çöllerde kurulmuş çdırlrdn ibrettir. Klplerinde hiç Tnrı korkusu yoktur. 20 Kürtlerle nevruz kvrmı rsınd bğ kurnlrın frkınd olmdıklrı y d olmk istemedikleri bir bşk bilgi de nevruz olyının Bğdt ile Kudüs rsınd geçtiği ve Kudüs * Şehnme de Kürtler hkkınd bundn bşk bir bilgi olmdığı gibi Kürt kelimesi de geçmez. 20- Firdevsi, Şehnme, (Çev. M. Lugl), C. I, İstnbul, 1992, s. 101-102, 104-108. civrınd Dhhk ın yklnrk bir dğd tş üzerinde bğlnrk bırkıldığıdır. 21 Demirci Kv (Gve) nin Dhhk krşı hlkı yklndırmk için konuşm yptığı esnd mızrğının üzerine geçirdiği önlüğündeki renkler de mor, kırmızı, srı dır. Efsnesi çok büyütülen Demirci Kv (Gve) nin Şehnme dlı eserde bir tek fonksiyonu olup o d hlkı Dhhk krşı Feridun etrfınd birlik olmy dvet etmesidir. Zten eserde bundn sonr Kv (Gve) hkkınd bir tek cümle dhi geçmez. 22 Şehnme den ktrıln yukrıdki mitolojik bilgi, Şerefnme de de ynen ifde edilerek 23 ilveten şu görüşlere de yer verilir: ) Kürtlerin bu dl dlndırılmlrının tek nedeni, şırı cesretleri ve svşçılıklrıdır. O kdr ki, kvg lnlrınd, svş meydnlrınd ve diğer çetin durumlrd tehevvür ve pervsızlıkl nitelendirilmişlerdir. 24 b) Bzı düşünürler de Kürtler, Allh ın üzerlerinden perdeyi kldırdığı bir cin topluluğudur. demişlerdir. 25 c) Bzı trihçiler de, cinlerin, Hvv nın kızlrıyl evlendiklerini, onlrdn d Kürtlerin doğduğunu öne sürmüşlerdir. 26 21- Firdevsi, Şehnme,. g. e., s. 154-155. 22- Firdevsi, Şehnme,. g. e., s. 125-131. 23- Şerefhn,.g. e., s. 17-19. 24- Şerefhn,. g. e., s., 19. 25- Şerefhn,. g. e., s., 19. 26- Şerefhn,. g. e., s. 19. * Hzreti Muhmmed i kstediyor (Eserini çeviren, M. E. Bozrsln ın notu). 177
Mustf Aksoy sun, benim korkum o: Bunlr bşımız bel, verelim gitsin. diyecek ve bkcksınız Hkkâri gitmiş, Brzni nin olmuş. Alın sizin olsun dendiği nd ne olck biliyor musun? İstnbul dki bütün Kürtleri Türkler kovr. Uluslrrsı çıdn bktığımızd; cb Büyük Kürdistn gidiliyor mu? Evet, gidiliyor. Emreleri belli. ABD Bşkn Yrdımcısı Dick Cheney bunu söylüyor. Ameriklılrın skerî mecmusınd bu çıkıyor. Yunnistn sevincinden ne ypcğını bilemiyor. Cheney, Ord Hşimî Krllığı kurulsun. demiş, Türk devletinin ynı sır, Suriye ve İrn dn d lsın. demiş. Bunlr resmî belgeli. Sonr, Güney Lübnn d bir Hıristiyn devleti olsun, kuzeyde Müslümn devlet olsun, demiş. Liby diye bir devlet klksın, Mısır bğlnsın demiş. Bütün bunlr önemli işretlerdir. 30 Güreş Pş yukrıdki ifdesiyle her şeyi çıkç orty koymuştur. O nedenle Genelkurmy Bşknlığı ypmış bir insndn dh fzlsını istemek çok sfdillik olur. Merk içinde olduğum konu, o ifdeleri mlum klemlerin nlmmsı değildir. Anck Güreş Pş nın Genelkurmy Bşknı olduğu zmnd II. Ordu Komutnı oln, sonr d Jndrm Genel Komutnlığı ypn Aytç Ylmn ın nlmmsıdır. Çünkü Güreş Pş nın yukrıd ifde ettiği bilgileri Ylmn Pş ve diğer mesi rkdşlrıyl, htt bzı bsın mensuplrıyl pylşmmsını mümkün göremiyorum. Güreş Pş nın ifdelerinden nlşılcğı gibi, PKK y d bşk tbirle sık sık dillendirilen Kürt sorunu nd, sdece ülkenin içinden kynklnn nedenler değil, dış ülkelerin fliyetleri de son derece önemlidir. Çünkü son zmnlrd bzı bsın mensuplrı PKK nın y d Kürt sorunu nun uluslrrsı bir sorun hline gelmeye bşldığını yzmy bşldı. Oys Güreş Pş yukrıdki ifdeleriyle bunu bir y önce be- 30- Doğn Güreş, Milliyet gzetesi (F. Bil y verdiği mülkt, 4.11.2007). lirtmişti. O günlerde bsın det Emekli generller özür diledi mnşetleri trken, Güreş Pş nın sözlerine mlûm çevrelerden kimse dikkt çekmedi. Kldı ki Kürt sorunu ne zmn uluslrrsı trtışm hline getirilmedi ki? Buyurun İngiliz rşiv vesiklrını birlikte okuylım: Kürtlerin ve Ermenilerin durumu beni hiç ilgilendirmez. Kürt sorunun verdiğimiz önem Mezopotmy bkımındndır. Diğer trftn Wilson beni korkutuyor, jnlrı devmlı htlr ypıyor. Noel e gelince, fntiğin biri. Ermenistn ın ve Kürdistn ın sınırlrı kesin olmdığı konusund sizinle ynı fikirdeyim (Mr. Hohler den Mr. C. Kerr e, 27 Ağustos 1919). 31 Yıllr önce dile getirilen bu fikirlerle Irk ın ABD ve İngiltere nin işbirliği ile işgl edilerek Kuzey Irk tki olnlrı klı bşınd olnlrın düşünmesi gerekmez mi? Kürtlere her ne kdr innmzsk d onlrı kullnmmız çıkrımız gereğidir. Doğu illerine gelince; Türklerle hrp etmeden o bölgeleri Ermenistn ve Kürdistn diye bölemeyiz. Çok korkrım ki geçen hzirnd ldığımız krrlrı Türklere kbul ettiremeyeceğiz, keşke ksini düşünebilseydim (Mr. Kidson dn Sir E. Crow, 28 Ksım 1919). 32 Acb 1919 d hzirn yınd lınn krr neydi? Kurtuluş Svşı ortmınd kbul ettirilemeyen o krr, şimdi kbul ettirilmeye çlışılıyor y d ettiriliyor olmsın? Görülenlere bkılırs byğı mesfe ldıklrını söylemek çok büyük bir iddi olmmlıdır. Mr. Hohler Kürtler meselesi hkkınd Kürt bşknı oln Şeyh Sit Abdulkdir Pş yl görüştü. Kürtler ümitlerini İngiliz hükümetine bğlmış durumdlr. Bu r Mustf Keml gittikçe tehlikeli olmy bşlıyor. Kuvvetler Kürtleri Mustf Keml e krşı kullnmk için her pryı 31- Erol Ulubelen, İngiliz Belgelerinde Türkiye, Cumhuriyet Kitplrı, İstnbul, 2005, s. 188. 32- Erol Ulubelen,. g. e., s. 197. 179
Kürtler Hkkınd Mitolojik Teoriler Sorunun iç boyutun bkrsk... Şimdi, ndillerini kullnsınlr, kültürlerini yşsınlr, folklorlrını oynsınlr tbii. Bun bir şey denmiyor zten. Am, üniter ypıyı bozck, Türk milleti dışınd bşk bir milleti Anys d kbul edecek bir durum olmz. Türkiye Cumhuriyeti ni, onun temel niteliklerini, ulus nlyışını, üniter ypısını kbul edeceksin. Söyödemeye hzırdır (Amirl Sir F. De Robeck ten Lord Curzon, 9 Arlık 1919). 33 Günümüzde bzı Kürtçülerin Attürk ün bzı söylemlerini işlerine geldiği gibi yorumlyrk on sığınmy çlışmlrının gerçekçi olmdığını göstermesi çısındn bu ifdeler yeterli ols gerektir. Ayrıc Lord Curzon un 1922 de İngiltere Dışişleri Bknlığın getirildiğini ve 1922 1923 Lozn görüşmelerinde İngiliz heyetine bşknlık ettiğini bilmek gerekir. Bu nedenle bzılrının ifdesiyle Kürtçülük sorunu nun ekonomik, kültürel ve siysî olmdığı, Btının Türklerle hesplşmsı ve trihî mirsı olduğu ortddır. Kürt kbileleri İngiliz ve Frnsız hâkimiyetine konck, Kürdistn d hiçbir şekilde Türk bırkılmyck. Bir tek Kürk devleti mi yoks birçok küçük Kürt devletleri mi kurulcğı düşünülecek. Ermenilere Ameriklılr knlıyl silh sğlnck (Türk Meselesi Hkkınd İkinci Toplntı, 22 Arlık 1919). 34 Andolu ve Küçük Asy: Türkler Andolu d bir uçt Trbzon ve diğer uçt Adn y kdr oln bölgede klbilirler. Erzurum yeni kurulck Ermeni devletinin bşşehri olcktır. Türklerin idresi İngiliz, Frnsız ve İtlynlrın elinde olcktır. (Mr. Vnsittrt tn Lord Curzon, 11 Ock 1920). 35 Erzurum un bşkent olm idelini M. Klmn d ifde ederek Doğu Andolu için Btı Ermenistn toprklrı Doğu Andolu Bölgesi olrk dlndırılmıştır 36 der. Burdn d nlşılcğı üzere Kürtçülerin çizdiği sözde hritnın Türkiye yi ilgilendiren kısmı kendilerine verilse dhi sorunun bitmeyeceği ortdır. Anck onu görebilmek için insnlrın mntıklı ve sğlıklı düşünebilmesi gerekir. 33- A. e., s. 198. 34- A. e., s. 199. 35- A. e., s. 202. 36-M. Klmn,. g. e., s., 8. 180 Amerikn Cumhurbşknı nın krr vereceği sınırlr içinde hür bir Ermenistn kurulcktır. Boğzlr gelince, Türklerin uygr dünyy bir dh ihnet etmemesi için sıkı tedbirler lıncktır, bu sebeple Türkiye küçük bir devlet hline gelecektir (11 Temmuz 1920). 37 Bu günlerde piysy çıkrıln Türkiye hritlrını göz önüne lrk, yukrıdki gizli bilgiyle berber yorumldığımızd onlrın trihî kynklrını nlmış oluruz. Aksi tkdirde o hritlrı birilerinin fntezileri olrk yorumlmy devm ederiz. Günümüzde Türk milliyetçilerine ve Attürk e krşı ypıln sldırılrın kynğı hkkınd d İngiliz belgelerinde çok syıd bilgiler olup, bunlrdn birini berber okuylım: Kürtlerin Türklerden yrılmlrı çok güç. Böyle olmkl berber Mjeste nin hükümeti onlrı Kemlistlerle Bolşeviklere krşı kullnbilir. Andolu yu milliyetçilere krşı cesretlendirmeliyiz Hlkın milliyetçilerden bıkkın olduğu teorisini yymlıyız. Ferit Pş Andolu y bir grup gönderip hlkı kndırck (Mr. Ryn ın Andolu millî hreketi hkkındki notu, 23 Eylül 1920). 38 Görüldüğü gibi dış güçlerle yerli işbirlikçiler her zmn vr ve vr olmktdır. Önemli oln onlrın frkınd olbilmektir. Kürt, Zz, Türk, Çeçen ve Sonuç Güreş Pş nın şu ifdeleri de dh önce bhsettiğimiz bsın trfındn dikkte lınmmıştır: 37- Erol Ulubelen,. g. e., s. 225. 38- A. e., s. 257.
Mustf Aksoy lediğim gibi l, gitsin olmz. Bu kbul edilemez. Andili konuşmk, kültürü yşmk bşk şeydir, Türkiye yi bölmek bşk şeydir. Benim köyümde de Çeçence konuşurlr, müzikleri, mızıklrı vrdır, m sorduğund, Spın kdr Türküm derler. Bu devleti, bu milleti kbul etmişlerdir, mensup olmktn gurur duyrlr. Türkiye nin durcğı çizgi budur. 39 Bu ifdelerden, bzılrının klın Kürtlerin ve Zzlrın frklı bir kültürü olduğu kl gelebilir. Anck coğrfî frklılığın dışınd temelde bir yrılığın olmdığı sosyolojik incelemeler sonucu ortddır. Bu konud İsmil Beşikçi nin, Mustf Aksoy un yukrıd ifde edilen eserlerine bkılbilinir. Htt bir dönem Mersin büyük şehir belediye bşkn dyı (DTP nin önceki dını tşıyn prtiden ) olmuş, kdemisyen sosyolog Ahmet Özer in Vn hkkınd yptığı çlışm d hyli fikir vericidir. 40 Doğn Pş nın söylediklerini dikkte lrk Kürt, Türk ve Zz gelenek-göreneklerini krşılştırdığımızd temelde bir frklılığı görmek mümkün değilken, bunlrı Çeçenlerle krşılştırdığımızd belirgin frklılıklr orty çıkr. Meselâ, Çeçen ile ypısı Kürt, Türk ve Zzlr göre frklıdır. Bu durum özellikle Çeçen kdınının sosyl konumund belirgindir. Bir kültürün en keskin ypısını doğum, evlilik ve ölümde görürüz. Dolyısıyl Türk kültüründen yrı bir Zz ve Kürt kültüründen bhsedenlerin şu sorulr cevp vermesi gerekir: Zz ve Kürt doğum ve evlilik âdetlerinin Asy Türkleriyle ynı olmsını nsıl çıklrsınız? Doğu ve Güney Doğu Andolu dki koçbşlı mezr tşlrı neyi nltıyor ve trihî kynğı nedir? Bu tşlrın ilk örneklerinin Altylr ve Moğolistn d, son örneğininin de Tunceli merkezinde 1965 trihli olrk görülmesi bir tesdüf müdür? Kürtçülerin önemli bir kısmının iddi ettikleri gibi Kürtler Frslrın bir koluys, bu tşlr neden Frslrd yok? Eğer Zzlr ve Kürtler bu üslubu etkileşim sonucu Türklerden ldılrs, Türklerle etkileşim içinde oln diğer hlklr neden lmmış? Kldı ki Türklerin etkileşim içinde olduğu sdece Kürtler ve Zzlr değil. Bilindiği gibi Türklerin önemli bir kısmı, Ruslr, Ukrynlılr ve Çinlilerle trihin en eski zmnındn beri komşu olrk ve içi içe yşmışlr, htt bu hyt trzı önemli ölçüde devm etmektedir. Yni Türkiye deki Zz, Kürt ve Türk kültürünün temel değerlerinin ortk olmsı etkileşimle çıklnmz. Eğer öyle olsydı ynı örnekleri Türklerle etkileşim içinde oln diğer hlklrd d görmek gerekirdi. Diğer yndn Kürt, Zz, Frs hlı kilimlerindeki düğüm ve kullnıln dmg frklılığı nsıl çıklnır? Tunceli, Diyrbkır, Hkkâri, Şırnk vb. illerdeki okum-yzm, htt Türkçe bilmeyen kdınlrın Türkiye den Sibiry y kdr oln coğrfydki Türk kdınlrıyl ynı dmglrı tşıyn hlı-kilimleri dokumlrını nsıl çıklybiliriz? 41 Sonuç olrk, Güreş Pş nın Türkiye Cumhuriyeti ni, onun temel niteliklerini, ulus nlyışını, üniter ypısını kbul edeceksin. Türk Silhlı Kuvvetleri güçlü olduğu sürece bunu kbul edecekler ifdesi çok yerinde olmkl berber, eksik klmktdır. Çünkü skerî güç siysi otorite ile birleşmediği müddetçe sorunlrın çözümü zorlşmktdır. Bu nedenle skerî otorite kdr, siysi güç shipleri ve sivil kuruluşlrın d irde göstermeleri gerekmektedir. Anck Ylmn Pş nın ifdelerini dikkte lırsk, skerî otoritenin de yıprnmy bşldığı ister istemez kl geliyor.q 39- Doğn Güreş,. g. g. 40- Ahmet Özer,.g. e. 41- Bu konud geniş bilgi için bkz. http://www. mustfksoy.com/defult.sp?inc=cstdmg http://www.mustfksoy.com/defult. sp?inc=ulke&id=1 181