OYUNLA BÜYÜR ÇOCUKLAR Her Çocuðun Çocuk Olma Hakký Vardýr: in Bakýþ Açýsý Küresel Araþtýrma Bulgularý ve Raporu Araþtýrma Danýþmanlarý Dr. Jerome Singer / Yale Üniversitesi Dr. Dorothy Singer / Yale Üniversitesi

Gökteki bir uçaðý dinlemek için bir an durmak, bir uður böceðini seyretmek için eðilmek, rýhtýma vuran dalgalarý izlemek için bir kayaya oturmak Çocuklarýn kendi gündemleri ve zamanlamalarý vardýr. Kendi dünyalarý hakkýnda daha fazla þey keþfettiklerinde ve onun içinde kendilerine bir yer edindiklerinde, yetiþkinlerin zorlamasýna gerek kalmadan daha çok çalýþýrlar. Onlarýn seslerini duymamýz gerekiyor. Cathy Nutbrown Çaðdaþ Ýngiliz Eðitim Teoristi

ÝÇÝNDEKÝLER Çocuklarýnýza, çocukluklarýný yaþama hakký verin Hayatý keþfetmenin ilk yolu: Deneyimsel öðrenme ne istiyor? iye de durum Deneyimsel öðrenmeyi destekleyen aileler 3 4 7 8 10

Çocuklarýnýza, çocukluklarýný yaþama hakký verin Her yetiþkin zaman zaman çocuk olmak varmýþ cümlesini kurar. Çocuklarýn kendi dünyalarýnda geliþtirdikleri oyunlarýna, sokaðý neþeli çýðlýklara boðan seslerine, hayvanlarla korkusuzca ve beklentisiz kurduklarý özel dostluklara bakýp bu cümleyi kurmamak mümkün deðil. Oysa günümüz çocuklarý çocukluk dönemini yaþamaktan ve deneyimsel öðrenimden gittikçe uzaklaþýyor, hayata yabancýlaþýyor. Birçok anne, güvenlik ve zaman gibi nedenlerden dolayý çocuklarýný deneyimsel öðrenme ortamýndan uzaklaþtýrýyor. Yale Üniversitesi nden Dr. Jerome Singer ve Dr. Dorothy Singer ýn liderliðinde, OMO nun desteðiyle ABD, Arjantin, Brezilya, Ýngiltere, Fransa, Hindistan, Tayland, Çin ve Güney Afrika ülkelerindeki anneleri kapsayan bir araþtýrma gerçekleþtirildi. Her Çocuðun Çocuk Olma Hakký Vardýr: in Bakýþ Açýsý adlý araþtýrma, günümüz çocuklarýnýn deneyimsel öðrenme eksikliklerine ýþýk tutuyor. Araþtýrma ayný zamanda iye deki çocuklarýn öðrenme süreci hakkýnda bir belge niteliði taþýyor. Çocuklar hayatý spor yaparken ve oyun oynarken tanýyor. Ancak, geleceðin en deðerli varisleri olan çocuklar geliþen teknoloji, çevresel faktörler, güvenlik korkusu gibi nedenler yüzünden çocukluk çaðlarýný yaþamaktan mahrum kalýyor. Kiþilik temellerinin atýldýðý çocukluk döneminde hayatýn keþfine olanak tanýyan deneyimsel öðrenme, gittikçe hareketsizleþen ve eve kapanan çocuklarda eksikliðini gösteriyor.

Hayatý keþfetmenin ilk yolu: Deneyimsel öðrenme Genel olarak deneyimsel öðrenme, çocuklarýn tüm duyularý ile çevrelerini deneyim edinerek, keþfederek, yaratarak, araþtýrarak, baðlantý kurarak ve katýlýmcý olarak öðrenmeleri anlamýna geliyor. Deneyimsel öðrenmede çocuklar yetiþkinlerden en az düzeyde yardým alýyor. Doðal bir süreç olarak ilerleyen deneyimsel öðrenme; spor, müzik, dans, taklit gibi yaratýcý anlatýmlarla çocuðun doða ve çevreyi keþfetmesine olanak tanýyor. Deneyimsel öðrenmenin önemi, son 50 yýldýr birçok teorisyen tarafýndan vurgulanýyor. Doðaçlama deneyimler hakkýnda yürüttüðü yoðun araþtýrmalarýyla tanýnan ünlü Ýsviçreli Psikolog Jean Piaget, bunun bir çocuðun normal geliþiminin hayati bir parçasý olduðunu ifade ediyor. Piaget, dýþarda yapýlan fiziksel aktivitelerin çocuklarýn hayal dünyasýný ve sosyal katýlýmýný geliþtirmekle kalmadýðýný, ayný zamanda kaslarý ve ciðerleri için bir egzersiz þansý olduðunu ve böylelikle kendi fiziksel sýnýrlarýný öðrendiklerini belirtiyor. Amerikan Pediatri Akademisi ise konu ile ilgili yürüttüðü birçok klinik araþtýrmanýn sonuçlarýný þöyle açýklýyor: Oyun oynamak çocuklarýn hayal gücü ve yeteneði ile fiziksel, biliþsel ve duygusal dayanýklýlýklarýný geliþtirmekte, yaratýcýlýklarýný kullanmalarýna olanak tanýmaktadýr. Her çocuðun oyun oynamaya hakký vardýr 4

Çocuklar ne yapýyor? Teknolojinin hýzýna paralel olarak televizyon izlemek tüm dünyada çocuklarýn yaptýðý en ortak aktivite. Televizyon izleme sýklýðý ise çocuklarýn yaþýna göre deðiþiyor. 7-12 yaþ arasý çocuk anneleri ile 1-6 yaþ arasý çocuk annelerinden alýnan sonuçlara göre daðýlým %77 ve %65 oranýnda. Bu tür aktiviteler tüm dünyada en ortak olanlar arasýnda buluyor. Çocuklarýn park, bahçe ya da okul bahçesinde zaman geçirme oraný ise televizyon izlemek gibi aktiviteler kadar sýk deðil. Tam tersi, ayný gruplarýn televizyon, film vs izleme oranlarý ise %72 ye %66. Aile büyüdükçe çocuklar dýþarýda daha sýk zaman geçiriyor. 3-4 çocuklu anneler 1-2 çocuklu anneler %68 %59 Günümüz çocuklarý deneyimsel öðrenmeden uzak Yapýlan araþtýrmalara göre, son on yýlda çocuklarýn doðaçlama faaliyetlere katýlýmý büyük oranda azalmýþ durumda. Bu nedenle çocuklarýn deneyimsel öðrenme ile aralarýndaki bað her geçen gün biraz daha zayýflýyor. Bu durum; televizyon, video, bilgisayar oyunlarý ve diðer teknolojik oyuncaklarýn yükseliþi, çocuklarýn zaman rekabeti, ailelerin çocuklarýnýn güvenliði hakkýndaki korkularý ve ev yakýnlarýnda kaliteli oyun alanlarýnýn eksikliði gibi birbiriyle ilintili faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çýkýyor. New Yorklu þirket StrategyOne ýn ABD, Arjantin, Brezilya, Ýngiltere, Fransa, iye, Hindistan, Tayland, Çin ve Güney Afrika ülkelerinde yürüttüðü anket, global anlamda annelerin, çocuklarýnýn gelecekteki mutluluk ve geliþimlerine yönelik kaygýlarýný gözler önüne seriyor.

Belirtilen ülkelerde 12 ve altý yaþlarda çocuk sahibi olan 150 annenin katýldýðý anket, ilginç sonuçlar ortaya koyuyor. Dünyadaki annelerin % 63 ü çocuklarýnýn, çocukluklarýndan mahrum býrakýldýðýna inanýyor. %79 u ise deneyimsel öðrenmenin unutulduðunu düþünüyor. Çocuklarýn ebeveynler aracýlýðýyla geliþiminin incelenmesine yönelik gerçekleþtirilen ilk kapsamlý araþtýrma, annelerin umutlarýna, tutkularýna, ilgilerine ve modern çocukluk dönemindeki zorluklara yönelik görüþlerini dile getirmede bir araç oldu. Yale Üniversitesi nden iki uzman, Dr. Jerome Singer ve Dr. Dorothy Singer ýn ortaklýðýyla gerçekleþtirilen araþtýrmayla ilgili Dorothy Singer þu yorumda bulunuyor: Ulusal kültürlerin çok belirgin olan çeþitliliðine raðmen, Her Çocuðun Çocuk Olma Hakký Vardýr: in Bakýþ Açýsý araþtýrmasý, aileler arasýnda þaþýrtýcý çoklukta bir fikir birliðini iþaret ederek, çocuklarýn çok hýzlý büyüyen kendi toplumlarýnca baský altýnda olduðu, sonucunu yansýtýyor. in güvenlik takýntýsý çocuklarýn öðrenmelerinde en büyük engel Araþtýrmaya göre annelerin, deneyimsel öðrenmenin yararlarýyla ilgili kendi içgüdülerinin üstünde bir güvene ihtiyaçlarý bulunuyor., deneyimsel öðrenmenin sosyal, duygusal ve fiziksel yararlarýný kabul ettiklerini, ancak bunun önemini unuttuklarýný belirtiyorlar. Buna raðmen anneler ayný zamanda içsel bir çaba içerisindeler. Deneyimsel öðrenmeyi deðerli bulsalar da bazý engelleyici tavýrlar sergiliyorlar. Bu düþüncelerinin, çocuklarýnýn oyun deneyimini etkilediðinin bilincinde olsalar da annelerin yaklaþýk yarýsý, endiþelerinin çocuklarýný içeride ve güvende tutacaðýna inanýyor. Her çocuðun doðayý keþfetmeye hakký vardýr 6

Ýkinci büyük engel: Zaman Zaman yetersizliði ise oyun ve deneyimsel öðrenmenin önündeki en büyük ikinci engel. Bu engel en çok batý ülkelerinde gündeme geliyor. Dahasý, bazý anneler kendi meþgul çizelgelerinin çocuklarýný oyun ve doðaçlama deneyimlerden uzaklaþtýrdýðýný belirtiyor. Dýþarýda oynanan oyunlarla ilgili endiþeler ise ailenin çalýþma statülerine göre çeþitlilik gösteriyor çalýþmayan anneler güvenlik konusunda daha endiþeli oluyor. Çalýþan anneler ise zaman kýsýtlamasý konusunda daha sýnýrlayýcý olmaya eðilimli. ne istiyor? Bu zorluða dikkat çekmek ve çocuklara sahip olduklarý çocukluk haklarýný vermek için anneler, çocuklarýnýn geleceklerine yönelik isteklerini dile getirerek, onlarýn hem oyun arkadaþlarý hem de anneleri ile etkileþime geçebilmesi için daha fazla fýrsata sahip olmalarýný istiyorlar. in dörtte üçü, çocuklarýnýn diðer çocuklarla etkileþimde olmasý için daha fazla fýrsatlarý olmasýný istiyor. %65 i ise çocuklarýnýn jenerasyonunun nasýl iliþkiye geçildiðini tam olarak bilmediði konusunda hemfikir. 10 anneden 8 i çocuklarýyla daha fazla vakit geçirmek istiyor. in yarýdan fazlasý ise çocuklarý kirlendikleri zaman kendilerini daha rahat hissetmek istiyor. Bir çocuðun çok hýzlý büyümesi anlayýþý, ayný zamanda annelerin dileklerinde de ortaya çýkýyor: Tüm annelerin neredeyse yarýsýnýn en büyük dileði, çocuklarýnýn daha fazla çocuk gibi davranabilmesi için daha fazla zamanlarýnýn olmasý. Daha da önemlisi, çocuklarýn kendisi oyuna ve doðaçlama deneyime karþý deðil. in yalnýzca % 7 si çocuktaki ilgi eksikliðinin deneyimsel öðrenmeyi engellediðini belirtiyor. Dr. Jerome Singer a göre, Çocuklar oynamak, eðlenmek fýrsatlarýný yükselen ölçüde reddediyor, buna ek olarak meraklý ve keþfedici olmayý kendi eðilimlerinden öðreniyor. Her çocuðun içinden geldiði gibi davranmaya hakký vardýr

Her Çocuðun Çocuk Olma Hakký Vardýr: in Bakýþ Açýsý araþtýrmasý sonuçlarýna göre, çocuk oyunlarýnýn saðlýklý geliþime olan katkýsýný tüm anneler biliyor. iye de durum Ýstanbul, Ankara ve Ýzmir odaklý yapýlan iye anketinde annelere göre, modern yaþam çocuklarýn büyümesine daha büyük zorluklar getirdi. En önemli zorluk ise maddecilik. Çocuklar gittikçe daha talepkar ve ailelerinin finansal yönden gösterdikleri fedakarlýklarý daha az takdir eder hale geliyor. Çevre (özellikle kentsel) bu tehdidi artýrýyor (trafik, cinsel suistimal, uyuþturucu ve þiddet). Disiplinin eskisi kadar þiddetli olmamasý nedeniyle çocuklar gittikçe asileþiyor. Ancak geleceðe yönelik iyimserlik ile çocuklarýn, ailelerinden daha fazla fýrsata sahip olduklarý düþüncesi ve bu potansiyeli yükseltme isteði de iyimser düþünceleri oluþturuyor. çocuklarýnýn mutlu ve saðlýklý bireyler olmasýna, baþarýlý ve hýrslý olmalarýndan daha fazla önem veriyor. Yapýlan global araþtýrmada annelerin, geri kalan annelere göre de yüksek oranda farklýlýk gösterdiði durumlar da þöyle: anneleri dýþ mekan faaliyetlerine diðer annelerden daha fazla önem veriyor ve çocuklarýn sevdiði bu faaliyetlerin onlarýn saðlýklý geliþimine olanak saðladýðýný biliyor Belirgin bir biçimde, anneler küresel anlamda diðer annelerden umulandan daha fazla, çocuklarýnýn dýþarýda, parkta ya da bahçede oynarken daha mutlu göründüðünü söylüyor. %70 %55 8

anneler çocuklarýnýn dýþ mekan oyunlarý için istekli olduðunun farkýnda ve diðer annelere göre çocuklara içeri yerine dýþarýda oynama seçme hakkýnýn verilmesine daha çok inanýyor. %87 %73 anneler dýþarýda oynamanýn çocuklarýn saðlýklý geliþimini destekleyen önemli bir faaliyet olduðuna diðer annelere nazaran daha fazla inanýyor. %65 %51 anneler oyun eksikliðinin çocuklarýný duygusal olarak engelleyeceðine inanmak konusunda da diðer annelere yüksek oranda fark atýyor %86 %64 Oyun zamaný yetersizliði nedeniyle çocuklarýnýn daha mutsuz ve huysuz olduðu fikrine diðer annelere nazaran daha çok inanýyor. iye deki anneler dýþ mekan oyunlarýnýn gerekliliði konusundaki fikirlerine raðmen, iye deki çocuklar diðer çocuklar gibi bu tür aktivitelere çok önem vermiyor %28 %60 in belirttiðine göre çocuklarýnýn dýþarýda oynama sýklýðý global verilerin çok altýnda. annelerin dýþ mekan oyunlarýna ya da doðaçlama deneyimlere izin vermesinin de bazý engelleri bulunuyor annelerin global verileri geride býrakan büyük endiþeleri bulunuyor. iye deki annelerden elde edilen verilere göre, çocuklarý iç mekanda tutan kendi kiþisel endiþeleri global verilerin çok üstünde. anlamda geri kalan annelerden farklý olarak anneler, konfor eksikliði nin çocuklarýný oyun ve doðaçlama deneyimlerden alýkoyan en önemli engel olduðunu ifade ediyor. %83 %45 %59 %19

iye %83 %65 Güvende Olmama %75 %57 Yaralanma %48 %31 Hastalanma Doðrudan dýþ mekan oyunlarý hakkýnda soru yöneltildiðinde anneler diðer annelerden daha fazla endiþe dile getirerek, çocuklarýnýn dýþarda oynarken güvende olmayacaðýný, yaralanacaðýný ve hastalanacaðýný ifade ediyorlar. anneler, belirttikleri bu fikirleri takiben, gelecekte çocuklarý için daha fazla güvenlik umut ediyorlar. Deneyimsel öðrenmeyi destekleyen aileler %89 %72 Dr. Jerome ve Dorothy Singer ýn açýklamasýna göre çocuklarýnýzý deneyimsel öðrenmenin olduðu bir faaliyet için cesaretlendiriyorsanýz, siz Çocuklarýn konsept ve becerileri öðrenmemesi için anlamlý bir içerik saðlýyorsunuz. Çocuðun ilgi ve konsantrasyonu geliþirken, eðlenmeyi ve zevk almayý öðrenmesini saðlýyorsunuz. Çocuðu kendi baþýna ya da birlikte incelemek ve keþfetmek konusunda cesaretlendiriyorsunuz. Çocuðun öðrendiklerini geliþtirmesine olanak tanýyorsunuz. Çocuklarý deneyim edinme ve risk alma konusunda cesaretlendiriyorsunuz. Yetiþkinler ve yaþýtlarýyla iþbirliði içerisinde olabileceði fýrsatlar saðlýyorsunuz (paylaþma, devralma, çatýþmada karara varma ve kendi kendini kontrol etme gibi) Ýletiþim becerileri ve kelime daðarcýðý için uygulama imkaný sunuyorsunuz. Gevþeme, enerjinin salýnýmý ve tansiyon düþürme fýrsatlarý veriyorsunuz. Hayal gücünü, yaratýcýlýðý ve soyut düþünmeyi geliþtirme yoluyla kendini ifade etmesini teþvik ediyorsunuz. Kendini beðenme ve kendine güven inþa ediyorsunuz. 10