4628 SAYILI ELEKTRİK PİYASASI KANUNU 4628 SAYILI ELEKTRİK PİYASASI KANUNU UYGULAMASI SONUÇLARI UYGULAMASI SONUÇLARI Muzaffer Başaran BAŞARAN EÜAŞ Emekli Gen. Genel Md. Müdür Yrd Yrd ODTÜ Mezunlar Derneği ODTÜ Mezunlar Derneği 06.11.2010, Vişnelik, Ankara 06 Kasım 2010, Vişnelik, Ankara
SUNUM PLANI Türkiye Kurulu Gücü ve Üretimi 4628 Sonrası Olumlu Gelişmeler Enerjisa Santralları Elektrik Sektöründe Kamu Kontrolu Sürekli Değişen Fikirler Elektrik KİT lerinin Sorunları Gündemdeki Sorunlar Sonuç
Türkiye Kurulu Güç Gelişimi (MW)
Türkiye Kurulu Gücünün Kaynaklara Göre Dağılımı (25.10.2010) Doğal Gaz : 16.042,5 Linyit-Taş Kömürü : 8.474,7 İthal Kömür : 2.081,0 Sıvı Yakıtlar %3,3 %4,95 Kömür %22,1 %25,06 Jeotermal : 94,2 Sıvı Yakıtlar : 1.798,8 Rüzgar : 1.202,6 Doğal Gaz %33,7 %31,59 TÜRKİYE 47.661,9 MW Hidrolik : 15.266,1 Diğer : 2.702,0 Diğer %5,54 %8,9 Hidrolik %32,0 %32,86
Türkiye Kurulu Gücünün 25.10.2010 itibariyle Kuruluşlara Göre Dağılımı (MW ve %) Kuruluş % Mobil Santral 262,7 EÜAŞ 50,7 İşletme Hak. D. 650,1 Serb. Üretici 22,8 Yİ 12,8 Yap-İşlet-Devret 2.439,4 Otop. 6,6 Otoprodüktörler Yap İşlet 3.144,2 6.101,8 EÜAŞ 24.202,8 YİD 5,1 İHD 1,4 Mobil 0,6 Serbest Üretim 10.860,9 Toplam 100,0
2009 Yılı Türkiye Elektrik Üretimi (GWh) 194.060 EÜAŞ (KAMU) EÜAŞ (KAMU) 89.450 %46,09 ÖZEL SEKTÖR 104.610 %53,91
2009 Yılı Türkiye Elektrik Üretiminin Kuruluşlara Göre Dağılımı (GWh ve %) Kuruluş % EÜAŞ 46,09 İşletme Hak. D. 4.373 Yİ 22,55 Yap-İşlet-Devret Serb. Üretici 14,77 13.885 Yap-İşlet-Devret 13.885 Otoprodüktörler Serbest Üretim 13.939 28.647 Yap-İşlet 43.766 EÜAŞ 89.450 Otop. 7,19 YİD 7,15 İHD 2,25 Toplam 100,00
2009 Türkiye elektrik üretiminin kaynaklara göre dağılımı Kaynak Üretim % Doğal Gaz 94.396.031 48,64 Yerli Kömür 41.742.866 21,51 Hidrolik 35.879.680 18,49 İthal Kömür 12.798.489 6,60 Sıvı Yakıt 6.002.906 3,09 Rüzgar 1.483.856 0,76 Jeotermal 456.288 0,24 Diğer 1.299.705 0,67 Toplam 194.059.821 100,00
EÜAŞ Kurulu Gücü (25.10.2010) 24.202,8 MW 11.677,9 MW 12.524,9 MW 103 HİDROELEKTRİK SANTRAL 18 TERMİK SANTRAL Türkiye Kurulu Gücünün %50,8 ini EÜAŞ işletmektedir.
EÜAŞ Kurulu Gücünün Kaynaklara Göre Dağılımı (25.10.2010) Kaynaklar MW % Hidrolik 11.677,9 48,25 Kömür 7.761,0 32,07 Doğal Gaz 4.082,9 16,87 Sıvı Yakıt 681,0 2,81 Toplam 24.202,8 100,00 Hidrolik santralların %76,5 ini, Yerli kömüre dayalı santralların %91,6 sını EÜAŞ işletmektedir.
4628 Sonrası Olumlu Gelişmeler -1 4628 sayılı kanun ve onun sonrası çıkarılan yönetmelikler AB müktesabatına uygun Yabancı Sermaye Girişi Verbund (Avusturya), Cez (Çek Cumhuriyeti), RWE (Almanya), AES (ABD), EdF (Fransa) Serbest Tüketicilerin tedarikçilerini seçebilmesi Serbest Tüketici limiti her yıl EPDK kararıyla düşürülüyor. 2002 Ocak ta 9 milyon kwh olan limit 2010 Ocak ta 100.000 kwh e düşürüldü Elektrik KİT lerinin nakit sorunu hafifledi Özel Dağıtım şirketleri ödemeleri gecikmeden yapıyor.
4628 Sonrası Olumlu Gelişmeler-2 DUY Yönetmeliği yürürlüğe girdikten sonra kurulu güçte artış oldu. 2008-2009 3.100 MW, 2009-2010 3.100 MW 2001 de %19,3 olan kayıp kaçak 2008 de %14,4 e düştü. Rüzgar Enerjisindeki Gelişmeler 4-5 yıl önce 17 MW ken şimdi1.202,6 MW devrede, onbinlerce MW lık lisans müracaatı var HES lerdeki Gelişmeler Binlerce MW lık HES projesi geliştirildi. UCTE Avrupa Sistemine girmekte olumludur.
Bandırma / Balıkesir 920 MW ENERJISA SANTRALLARI Tufanbeyli Adana 450 MW Of/ Trabzon 45 MW Ceyhan Havzası K.Maraş 460 + 7 MW Seyhan Havzası Adana 485 + 3 MW 370 MW İşletmede Termik Santrallar 85.5 MW İşletmede Hidrolik Santrallar 1369 MW Geliştirilen Termik Sant rallar 1000 MW Geliştirilen Hidrolik Santrallar
Elektrik Sektöründe Kamu Kontrolu Kurulu Güç (MW) (20.10.2010) EÜAŞ + Yİ + YİD + İHD 24.202,8 + 6.101,8 + 2.439,4 + 650,1 = 33.394,1 33.394,1 / 47.661,9 = 0,70 Üretim (GWh) (2009) EÜAŞ + Yİ + YİD + İHD 89.450 + 43.766 + 13.885 + 4.373 = 151.474 151.474 / 194.060 = 0,78
Sürekli değişen fikirler Kanun ve yönetmeliklerde çok sık değeşiklik yapıldı. Hazine eski Müsteşer Yardımcısı Hakan Özyıldız ın sunumlarında vurguladığı gibi yabancı yatırımcı önünü görmek ister. Sürekli değişiklikler sonucu E-on Türkiye den çekildi. Dağıtım ve HES lerde İşletme Hakkı Devri benimsendi. Özelleştirilecek Gruplar Değişti. - EÜAŞ ın hazırladığı gruplar - EÜAŞ ve Deloitte nin hazırladığı gruplar - ÖİB nın hazırladığı gruplar Geçiş Dönemi sözleşmeleri EÜAŞ ve Deloitte nin hazırladığı portföy grupları ve Dağıtım Şirketleri arasında yapılmıştı. Parekendeci şirket kavramı ortadan kaldırıldı.
Elektrik KIT lerinin Sorunları Yönetim Sorunları Kamu İhale Kanunu -İhale kanunu inşaatlara uygun. - Rehabilitasyonlar yapılamıyor. Örnek: Afşin Elbistan A. 280 milyon DB kredisi iptal edildi. Denetim: Teftiş, YDK, Devlet Denetleme - Her türlü ihale soruşturmada. Bürokrat zamanında ve cesur karar alamıyor. Çevre Kanunu, Ceza Kanunu ve DPT
Gündemdeki sorunlar Arz Güvenliği: TEİAŞ Yüksek Talep Senaryosuna göre 2015 de yedek güç -%6,6 olmaktadır. Ancak diğer taraftan 2010 yılında günlük talebin 700 milyon kwh lere vardığı Ağustos ayında kesinti yapıldığı da bilinmektedir. EÜAŞ Santrallarında kapasite kullanım oranları düşük. Yatırım: Özel sektör üretim yatırımlarında ilerleme oranları çok düşük. Kanuna göre EÜAŞ yeni yatırım yapamıyor. Elektrik fiyatları: Sanayi ve mesken fiyatları arası fark hala çok düşük.
Sonuç Elektrik Piyasası Kanunu yürülüğe gireli 9 yıl olmuştur. Ancak kanunun öngördüğü piyasa hala tam olarak kurulamamış ve yeniden yapılanma hedeflerinde önemli sapmalar olmuştur. Dağıtımdaki özelleştirmelerin tamamlanma noktasına gelmesi ve EÜAŞ santrallarının özelleşmesi ile amaçlanan reformda önemli mesafe alınacaktır. Elektrik Piyasası Kanunu uygulamalarının olumlu veya olumsuz sonuçlarını söylemek için henüz erkendir, çünkü hala sektör hem üretimde hem toptan satışta kamu ağırlıklıdır. Henüz yeterli veri olmamasına rağmen dağıtımda kayıp kaçağın düştüğüne dair olumlu sinyaller vardır.