Deniz SARGIN stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi, ç Hastal klar, Hematoloji Bilim Dal Kök hücre (stem cell) kendini yineleme yetene i (self-renewal capacity) olan ve farkl laflarak (differantiation) yeni hücreleri oluflturabilen, yamalanma (engraftment) yapabilen klonal bir hücredir. Kök hücreler bafll ca 2 grupta toplanabilir: 1. Embriyonik kök hücre (EKH) 2. Eriflkin tip kök hücre Embriyonik kök hücre; embriyodan oluflan, s - n rs z yaflam süreleri olan ve birçok hücre dizilerini oluflturabilen hücredir. Embriyonik kök hücre erken embriyonun (4-5. gün) "blastosit" aflamas ndaki "iç hücre grubunun" hücre kültürlerinden elde edilir. Ancak bu kültüre hücreler embriyonun normal geliflimindeki gibi hareket etmezler. Embriyonik kök hücre sonsuz üreme potansiyeline sahiptir; pluripotent bir hücredir, yani her üç germ tabakas ndan (mezoderm, endoderm ve elktoderm) hücreleri oluflturabilir. Kültürden elde edilen EKH lerden afla daki hücrelere de iflim saptanm flt r. Pankreas adac k hücresine benzer, insülin salg layan hücreler (fare ve insan çal flmalar ) Kas lma gösterebilen kalb kas hücreleri (fare ve insan) Kan hücreleri (fare ve insan) Baz beyin kimyasallar n n salg layan sinir hücreleri (fare) 1998 y l nda EKH lerin in vitro ço alt lmas ve pluripotent potansiyeli kardiovasküler hastal klar, nörodejeneratif hastal klar, diabet, kanser gibi bir çok alanda kullan mlar ile ilgili çal flmalar bafllatt. Ancak bu çal flmalarla birlikte EKH kullan m ile ilgili etik sorunlar gündeme geldi. Ayr ca farkl laflmam fl EKH ler kültürden al n p immun sistemi normal bir fareye enjekte edilirse "teratom" geliflebilir, bunlardan dolay transplantasyonda ve tedavide kullan mlar pek olas de ildir. Bu nedenlerle araflt rmac lar daha az sorun yaflanabilecek di er kök hücre kaynaklar na yöneldiler. Bu flekilde "Eriflkin Tip Kök Hücreler" in yeni doku ve organ oluflturabilme potansiyelleri hayvan ve insan çal flmalar nda h zla araflt r lmaya baflland. ER fik N T P KÖK HÜCRE (ETKH) Eriflkin tip kök hücre, eriflkinde farkl laflm fl bir dokuda (kan gibi) bulunan farkl laflmam fl hücre grubudur. Eriflkin tip kök hücreler; a) Kaynakland klar dokular n özelleflmifl hücre tiplerine farkl laflabilir. b) Kendilerini yineleme potansiyeline sahiptir. c) Kaynakland doku d fl nda baflka dokular n hücrelerine de dönüflebilir. Bu flekilde kök hücre ifllevlerinde yeni bir kavram gündeme gelmifltir; Kök hücre transdiferansiyasyonu veya kök hücre plastisitesi Eriflkin tip kök hücreler bir çok dokuda bulunmaktad r. Bunlar; kemik ili i, dolaflan kan, kornea ve retina, beyin, çizgili kas, difl pulpas, karaci er, deri, gastrointestinal sistem mukozas ve pankreast r. ETKH ler kaynakland klar bu dokular n hücrelerini oluflturabilir. Örnek; kemik ili inden kaynaklanan hematopoietik kök hücreler (HKH) olgun kan hücrelerini meydana getirirler. HKH ler kemoterapi ve/veya radyoterapi ile miyeloablasyon ve immunosupresyon sa lanan hastalara verildi- inde bunlar n kemik ili inde yamalanarak yeni 254
SARGIN D. kan hücrelerini olufltururlar. Bu özellikleri nedeniyle HKH ler bir çok habis kan hastal klar, kemik ili i yetmezli i durumlar, do umsal genetik hastal klar ve immünyetmezlik durumlar, oto-immün hastal klar n tedavisinde y llard r kullan lmaktad rlar. Bu flekilde HKH nakli yap lan fare çal flmalar nda ve insanlarda donör (kök hücre vericisi) kaynakl hücrelerin kemik ili i d fl nda da yerleflebildikleri gösterilmifltir. Mesela; erkek fareden difli fareye kemik ili i ablasyonundan sonra kemik ili i hücre nakli yap ld - nda, al c difli farenin böbrek incelemelerinde Y- kromozomu bulundu u gösterilmifl, ayr ca baz böbrek tubulus epitel hücrelerinin kemik ili i öncül (prekürsör) hücrelerinden olufltu u belirlenmifltir. Kemik ili i kök hücreleri, ETKH ler aras nda klinikte en fazla kullan m olan ve plastisite için en yo un çal flmalar n yap ld gruptur. Kemik ili i kök hücrelerini; 1) Hematopoietik kök hücreler (HKH) 2) Endotelial hücre progenitörleri 3) Stroma hücreleri (mezenkimal kök hücreler) oluflturur. Hematopoietik kök hücre; Kemik ili i, çevre kan ve kordon kan ndan elde edilebilen, di er kök hücreler gibi kendini yineleme ve farkl laflma yetene ine sahip hücrelerdir. Bulunduklar ortamda say lar azd r. Kemik ili inde 10.000-15.000 hücreden 1. HKH dir. Dolaflan kanda bu oran 1:100 000 dir. HKH lerin tan nmas ; Senelerce CD34 insan HKH ve bunun daha olgun baz hücreleri için bir yüzey iflaretleyicisi olarak kullan ld. Ancak son y llarda hem fare hemde insanda HKH lerin CD34+ ve CD34- alt gruplar içerdi i gösterildi. CD34 ün bir kök hücre aktivasyon belirleyicisi oldu u CD34- kök hücrelerin CD34+ olanlardan daha primitif olduklar ileri sürüldü. CD133 insan HKH lerinde eksprese eden bir di- er yüzey iflaretleyicisidir, CD34 negatif alt gruplar nda ve de iflen miktarlarda CD34+ hücrelerde bulunur. Hematopoietik potansiyel tafl yan kök hücrelerin pürifikasyonunda kullan lan di er önemli belirleyiciler "Vasküler endotelial Growth Factor Receptor-2 (VEGF R-2)" veya "Kinase nsent domain receptor (KDR)", CD90 (Thy-1), CD-117 (c-kit), CD164, CxC-Chemokin receptor 4 (CxCR-4). P- glycoprotein, rhodamine 123, Hoechst 33342, "Stem cell antigen (Sca-1)", AA4, CD45, "Bcrp1/ATP binding casette (ABC)G2" dir. Mezenkimal kök hücreler (MKH) ve bunlar n öncül hücreleri olan "Multipotent adult progenitör hücreler" (MAPC) kemik ili i hücrelerinin CD45 negatif fraksiyonunda yer al rlar. Bu hücreler CD133 pozitiftirler. MKH, MAPC ve HKH d fl nda endotelial, nöral ve adale kök hücreleri de CD133 eksprese ederler. Progenitör hücrelerin bir türü ak m sitometrisi (Flow cytometry) ile Hoechst 23342 ad verilen ve DNA e ba lanan fluoresan boya muamelesi sonras ayr lan "side population" (SP hücreleri) da bulunur. Bu SP hücreleri hem HKH leri hem de di er progenitör hücreleri (örne in adale progenitörleri) içerir. SP hücreleri kemik ili inde, kordon kan nda, fötal karaci erde, adalede bulunur. Bunlar Bcrp1/ABC G2 eksprese ederler. KÖK HÜCRE PLAST S TE KAVRAMI Bir kök hücrenin veya daha yönlenmifl hücrelerin "lineage" de ifltirmesi için bafll ca 4 alternatif yol mevcuttur (1). 1) "Transdetermination"; Baz hücre dizilerini (lineage) oluflturmaya programlanm fl olan kök hücre bir di er kök hücreye de iflir ve bu prekürsör hücrelerin hücre tiplerini meydana getirir. 2) Trandiferansiyasyon; Bu olayda farkl laflm fl bir hücre bir di er farkl laflm fl hücrenin fenotipini kazan r. 3) Dediferansiyasyon; Bir progenitör veya prekürsör hücrenin dediferansiyasyonu; bunu takiben bir di er hücre dizine farkl laflmas d r. 4) Hücre füzyonu; Kök hücre veya daha olgun hücrelerin yönlenmifl hücre dizileriyle füzyonu, yeni yönlenmifl hücre dizilerinin oluflumuna yol açar. Örne in; kemik ili i ve karaci er hücreleri aras ndaki füzyon farede hepatositleri oluflturabilir (2,3). Ancak pankreatik endokrin ve glomerul mezangial hücrelerinde yap lan çal flmalarda hücre füzyonunun öneminin olmad gösterilmifltir. Bu çal flmalarda kemik ili i HKH lerinin füzyon olmadan pankreas endokrin hücrelerine ve glomeruler mezengial hücrelere de iflti i in vivo gösterilmifltir (4,5). HKH nöral hücrelere farkl laflabilir Çal flmalarda neonatal ve eriflkin fare ve s çanlara kemik ili i kök hücre transplantasyonu yap ld ktan sonra bu hücrelerin beyine göç ettikleri ve nöral hücrelere farkl laflt klar gösterilmifltir. Bu hücreler korteks, hipokampus, talamus, beyin sap ve serebellum gibi beynin birçok bölgesinde bulunmufltur. Ayn zamanda bu hücreler nöronal, mikroglial veya astroglial hücrelere özgül iflaretle- 255
SARGIN D. Kök Hücre Plastisitesi yicileri de tafl rlar (6,7,8,9). Ayn zamanda insan, fare ve s çanda kemik ili- i mononükleer hücrelerin alt gruplar n oluflturan MKH ve MAPClerin nöronlar, oligodendrositleri ve astrositleri oluflturabildi i in vitro gösterilmifltir (10). Mezey ve ark. ise lösemi veya immün yetmezlik nedeniyle erkek donörden kemik ili i transplantasyonu yap lan kad n hastalar n beyinlerinde donör Y-kromozomunun olufltu unu immüno histokimyasal veya FISH yöntemi ile gösterdiler. Beyindeki bu hücrelerin ço u nöronal hücreler de ildi (örn; endotelial ve dolaflan hematopoietik hücreler) Ancak donör kaynakl hücrelerin ufak bir k sm oligodendrositleri, astrositleri, mikroglia, meningeal ve ependimal hücreleri içermekte idi (9). Di er çal flmalarda da donör HKH lerin beyinde da l m n n tesadüfi olmad, bu hücrelerin beyinde hasarlanm fl bölgeye gittikleri ileri sürüldü. Bunu kan tlamak ve kemik ili inden kaynaklanan hücrelerin nörolojik hastal klarda (multipl skleroz, Parkinson hastal, Spinal kord hasar gibi) kullan lmas n sa lamak üzere in vivo hayvan çal flmalar devam etmektedir. HKH nin kas hücrelerine farkl laflmas Kas liflerini saran satellit hücrelerin normal flartlar alt nda iskelet kas n n geliflimi ve onar m ndan sorumlu oldu u düflünülmektedir. nsan MAPC leri 5-azacytidine ile muamele edildi inde iskelet kas n oluflturdu u in vitro gösterilmifltir (11). Eriflkin insan MKH lerinin de koyunlara injeksiyonundan sonra insan myositlerini oluflturdu u kan tlanm flt r (12). Farede kemik ili inden kaynaklanan hücrelerin göç ederek hasar görmüfl kas liflerini onard klar gösterilmifltir (13). Bu çal flmalara dayanarak kemik ili i kaynakl progenitör hücrelerin muskuler ditrofilerin tedavisinde alternatif bir tedavi flekli olabilece i ileri sürülmüfltür. Ayr ca Sca-1 + CD45 + adale orjinli hücreler öldürücü dozda fl nlanm fl farelere transplante edildi- inde hematopoietik hücreleri oluflturabildi i gösterilmifltir (14,15). Bu çal flmalar n sonuçlar kas oluflturan kök hücrelerin hematopoietik kaynakl oldu unu göstermektedir. Halen bugüne kadar HKH lerin ürünlerinin ya da prekürsörlerini myoblastlar veya myositlerle füzyon sonucu adale hücrelerini oluflturup oluflturmad klar n tam olarak bilinmemektedir. Hematopoietik dokudan oluflan kök hücrelerle kalb onar m ; Kardiomyositler kalb hasar ndan sonra orta derecede rejenere olma kapasitesine sahiptir. Kardiomyositler hematopoietik organlardaki MKH ve MAPC lerden in vitro oluflturulmufltur. HKH lerin kardiomyositlere, ayn zamanda endotelial ve düz adale hücrelerine farkl laflma potansiyelleri myokard infarktüslü fare modelinde incelenmifltir. Difli farenin infarktüslü myokard alan na "Green fluorescent protein" GFP le iflaretli transgenik erkek donörden al nan kemik ili i kaynakl hücreler injekte edildi. Bu deneyin sonunda GFP Lin-, c- kit+ eksprese eden erkek fare kemik ili i hücrelerinin al c difli fare myokard n n infarktüs alan nda kolonize ve prolifere oldu u gösterildi. Bu hücreler kalb adalesi, endotelial ve düz adale hücrelerinin tipik yüzey iflaretleyicilerini eksperese ediyordu (16). Fare kemik ili inden elde edilen SP hücreleri kardiyomyosit ve kan damar oluflumuna ifltirak ederler. Bununlar beraber yamalanma (engrafman) kapasiteleri çok düflüktür ve fonksiyonel etkileri gösterilmemifltir (17). S çan kemik ili i kaynakl hücreler hasarl kalbe transplante edildi inde hem kalb kan hem de endotelial hücreleri oluflturabilir. Tomita ve ark. s - çan kemik ili i hücrelerinin hasar oluflturulmufl myokarda enjekte edildi inde angiogenezisin sa land n gösterdiler. Bu çal flmada; kalb adale hücrelerine farkl laflmay uyaran 5-azacytidine le muamele edilmifl s çan kemik ili inden oluflan MKH ler nedbe dokusuna yerleflti ve myokard fonksiyonunu düzeltti. Bu çal flma harap olmufl dokuda donör hücrelarinin transplantasyonundan sonra kalb fonksiyonunun düzeldi ini gösteren ilk hayvan çal flmas d r. Hematopoietik dokulardan elde edilen kök hücrelerin kardiovasküler hastal klar n tedavisinde büyük bir ilerleme sa layaca n düflündürmektedir. Ayr ca 5-azacytidin ile muamele edilmemifl kemik ili i MKH lerinin de s çanlarda kardiomyositleri oluflturabilece i gösterildi (18). Daha sonra insan kemik ili inden oluflan kök hücrelerin immun yetmezli i olan farelerin sol ventrikülüne enjekte edildi inde donör hücrelerinin kardiomyositlere farkl laflt gösterildi. Ancak bu çal flmada injekte edilen hücrelerin fonksiyonu tayin edilmemifltir (19). Bir baflka çal flmada G-CSF le mobilize ve purifiye edilen CD34 + insan kemik ili i preküsörleri akut myokard infarktüslü farelere injekte edildi- 256
SARGIN D. inde hasarlanm fl kalbin revaskülarizasyonuna katk da bulundu u gösterildi (20). Orlic ve ark.lar fare HKH lerinin "Stem cell Factor" SCF, G-CSF veya VEGF ile in vivo mobilizasyonunu sa layarak kardiomyozit ve kan damarlar - n n onar ld n ve kalb fonksiyonunda iyileflme oldu u gösterdiler (21). Son zamanlarda 3 ayr çal flma grubu kemik ili- i kaynakl kök hücrelerin insanda iskemik kalb hastal nda angiogenezisin stimülatörleri olarak kullan ld çal flmalar n bildirdiler. lk grup otolog kemik ili i mononükleer hücrelerini iskemik myokard adalesine injekte etti (22). kinci gruptaki araflt rmac lar purifiye kemik ili- i hematopoietik prekürsör hücrelerini (CD133 + ) koroner arter cerrahisi esnas nda infartüs bölgesine injekte etti (23). Üçüncü grup ise otolog kemik ili i mononükleer hücrelerin veya dolafl ma mobilize edilen progenitör hücrelerin intrakoroner infüzyonu ile hücreleri verdi (24). Bu çal flmalarda kemik ili i kaynakl hücrelerin intra kardiak enjeksiyonunun uygulanabilir ve güvenli bir ifllem oldu unu ve ümit veren sonuçlar verdi ini gösterdiler. Ancak, gelecek çal flmalarda çözülmesi gereken birçok sorunlar halen mevcuttur. Henüz yap lan çal flmalardaki hasta say lar çok azd r. njekte edilen hücrelerin yaflam süreleri, engrafman kapasiteleri ve kardiak yada endotelial dizilere farkl laflmalar hakk nda bilgiler yetersizdir. njekte edilen hücrelerin fenotipleri, hücre tedavisini uygulama zaman, fonksiyonel etkileri daha ayr nt l çal flmalar gerektirmektedir. HKH in epitelial hücrelere farkl laflmas Kemik ili i kaynakl hücreler deri, karaci er, akci er ve gastrointestinal sistemin epitelinde farkl laflma kapasitesine sahiptir (25,26). Cinsiyet uyumsuz hayvan transplantasyonlar nda Y-kromozomu pozitif ve cytokeratin pozitif donör fare hücrelerinin farkl organ ve dokularda yay ld saptand. Transplante edilen hücreler immünolojik olarak tan mland ve bu hücrelerin yamalanma kapasitelerinin organdan organa de iflti- i gösterildi. Bu de iflikliklerin deney flartlar n n farkl olmas, rezidüel kök hücre kapasitesinin farkl olmas, her bir organda radyasyona ba l doku hasar, viral infeksiyona ba l doku hasar veya normal hücre "turnover" n n bulunmas ile iliflkili olabilece i ileri sürüldü. Bu çal flmalarda singeneik erkek fareden al nan HKH ler purifiye edildi ve öldürücü dozda fl nlanm fl difli farelere enjekte edildi. Donör hücreleri genellikle kemik ili inde yerleflti. 11 ay sonra buradan al nan hücreler fl nlanm fl 30 difli al c ya enjekte edildi. Bunlar n incelenmesi; donör engrafman n n periferik kanda bulundu u, %20 cytokeratin pozitif donör alveoler tip II pnömositlerin, <%4 donör bronkial epitelial hücrelerin akci erlerde bulundu u <%1.8 donör cytokeratin pozitif hücrelerin gastrointestinal sistemde ve %3-4 epidermal hücrelerin deride oldu unu gösterdiler. Donör kaynakl epitelial hücre böbrekte de bulundu. Gastrointestinal sistemde donör hücrelerinin yamalanmas mide, kolon, özofagus ve incebarsa n kolumnar epiteliyal hücrelerinde gösterildi. Ancak kriptlerin etraf ndaki myofibroblast k l flar nda görülmedi. HKH lerin hepatositlerin farkl laflmas HKH lerin hepatositlere farkl laflma kapasiteleri hayvan çal flmalar nda gösterildi. Bu flekilde kök hücre plastisitesinin gösterildi i ilk yap lan çal flmalardan birinde öldürücü dozda fl nlanm fl difli s çanlara singeneik erkek s çanlardan kemik ili i nakli yap ld. Erkek donör kemik ili i kaynakl hücrelerinin difli farelerin karaci erinde yamaland ve karaci erin oval hücrelerine, biliyer epitel hücrelere ve hepatositlere farkl laflt gösterildi (27). Theise ve ark.lar belirgin karaci er hasar olmayan cinsiyet uyumsuz farelerde kemik ili i transplantasyonundan sonra kemik ili i Lin- CD34 + hücrelerinin hepatositlerin %1-2 ini oluflturdu unu gösterdiler. Bu matür karaci er hücrelerinin do rudan hematopoietik dokulardan oluflabildi ini göstermektedir (28,29). Lagasse ve ark. fumarylacetoacetate hydrolase (FAH) eksikli i gösteren farelerde kök hücre plastisitesini destekleyen çal flmalar yapt lar. FAH eksikli i olan farelerde tip1 tyrosinemiye sebep olan metabolik bir karaci er hastal geliflir. Bu hastal k öldürücü karaci er yetmezli ine sebep olur. Çal flmada eriflkin kemik ili i mononükleer hücreleri intravenöz enjekte edildi. Takiplerde FAH-/- fenotipin ortadan kalkt ve karaci er hücre fonksiyonunun iyileflti i gösterildi. Bu araflt r c lar kemik ili inden oluflan hücrelerin fonksiyonel hepatositlere farkl laflt n bildirdiler (31). Daha sonraki çal flmalarda kemik ili i kaynakl hücrelerin FAH-/- farelerin karaci erinde farkl laflma mekanizmalar araflt r ld. Kök hücre plastisitesinin, transdiferansiyasyon, transdeterminasyon veya dediferansiyasyon ile meydana gelmedi ini, ancak donör kan hücreleri ve kona n hepatositleri aras nda hücre füzyonunun oluflmas ile ortaya 257
SARGIN D. Kök Hücre Plastisitesi ç kt n ileri sürdüler (31,32). Wang ve arkadafllar n n yapt klar yeni bir çal flmada HKH lerin hepotositlere farkl laflmas için doku hasar n n gerekti i bildirildi (32). Allison ve ark.lar da hasar görmüfl karaci er dokusunda kemik ili inden kaynaklanan hücrelerin hepatositlerin rejenerasyonunu sa lad bildirdiler. Bu çal flmada erkek fare donörlerden kemik ili i transplantasyonu yap lan difli al c lar n karaci- erinde donör kaynakl Y-kromozomu pozitif hücreleri gösterildi. Y-kromozomu pozitif hücreler ayn zamanda hepotositlerin olufltu unu gösteren cytokeratin 8 eksprese ediyordu (33). Daha sonra yap lan bir çal flmada ayn flekilde yap lan kemik ili i transplantasyonundan sonra al nan karaci er biyopsi örneklerinin %4-40 nda donör kaynakl Y-kromozomu pozitif, cytokeratin 8,18 ve 19 pozitif hepotositler gösterildi (28). KÖK HÜCRE PLAST S TES N N KL N K UY- GULAMALARI Kemik ili i hücrelerinin non-hematopoietik dokular n hücre tiplerine farkl laflmas (plastisite) ile ilgili klinik uygulamalar araflt r c lar n hayal gücü ve hücrelerin potansiyeli ile s n rl d r. Pluripotent kemik ili i hücreleri doku hasar ve/veya non-hematopoietik dokular n çeflitli hastal klar n n tedavisinde bafll ca 4 flekilde kullan labilir: 1) Normal otolog hücrelerin transplantasyonu 2) Kemik ili inde oluflan hücrelerin mobilizasyonu 3) Genle modifiye edilmifl otolog kemik ili i hücrelerinin transplantasyonu 4) Allogeneik kemik ili i hücrelerinin transplantasyonu. Bir k s m uygulamalarda kemik ili i hücreleri direkt olarak non-hematopoietik dokulara verilir, baz lar nda ise endojen kemik ili inin replasman ile klinik iyileflme sa lanabilir. Kemik ili i kök hücrelerinin epitelial hücreler olarak yamalanmas infarktüs veya bir toksinle meydana gelen akut hasar n onar lmas nda fayda sa lar. Hayvan modellerinde kemik ili i kök hücrelerinin verilmesi ile renal iskemi, akut myokard iskemisi ve akut karaci er hasar nda iyileflme sa land gösterilmifltir. Endojen kemik ili i kök hücrelerinin hafif doku hasar nda fayda sa layabilece i, a r ve yayg n hasarlarda ise vücudun endojen onar m mekanizmalar n n yeterli olmay p eksojen kemik ili i kök hücreleri ile daha iyi sonuçlar al nabilece i ileri sürülmüfltür. Bu konuda yap lan araflt rmalarda kök hücre tipi, verilme flekli, say s, verilme zaman vaka say lar artt r larak standardize edilmelidir. Bugüne kadar yap lan kök hücre plastisitesi ile ilgili çal flmalar ço unlukla hayvan modellerinde uygulanm flt r. Kök hücre tedavisinin her ne kadar güvenli ve yan etkisiz oldu u bildirilse de insan çal flmalar n n say s henüz yetersizdir. KAYNAKLAR 1. Watt, S.M.: Stem cell plashc ty. British Journal of Haemat. 2003; 122:877-891. 2. Vassilopoulos, G., Wang, P.R., Russel, D.W: Transplanted bone marrow regenerates liver by cell fusion. Nature. 2003; 422. 901-904. 3. Wang, X., Willenbring, H., Akkari, Y., Torimaru, Y., Foster, M: Cell fusion is the principal source of bonemarrow derived hepatocytes. Nature. 2003; 422.897-901. 4. Ianus, A,. Holz, G.G., Theise, N.D: In vivo derivation of glucose-competent pancreatic endocrine cells from bone marrow without evidence cell fusion. Journal of Molecular Medicine 2003; 81,288-296. 5. Masuya, M., Drake, C.J., Fleming, P.A: Hematopoietic origin of glomerular mesangial cells. Blood, 2003; 101, 2215-2218. 6. Eglitis, M.A., Mezey, E.: Hematopoietic cells differentiate into both microglia and macroglia in the brain of adult mice. Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 1997; 94:4080-4085. 7. Kopen, G.C., Prockop, D,J., Phinney, D.G: Marrow stromal cells migrate througout forebrain and cerebellum and they differentiate into astrocytes after injection into neonatal mouse brains. Proceeding of the National Academy of Sciences of the USA. 1999; 96:10711-10716. 8. Brazelton, T.R., Rossi, F.M., Keshet, G.I: From bone marrow to brain: Expression of neuronal phenotypes in adult mice. Science 2000; 290: 1775-1776. 9. Mezey, E., Keys, S, Vogelsang, G: Transplanted bone marrow generates new neurons in human brains. Proceedings of the National Academy of Science of the USA, 2003; 100: 1364-1369. 10. Jung, Y., Jahagirdar, B.N., Reinhardt R.I: Pluripotency of mesenchymal stem cells derived from adult marrow. Nature, 2002; 418:41-49. 11. Jieng, Y., Jahargirdar, B.N., Reinhart, R.I: Pluripotency of mesenchynial stem cells derived from adult marrow. Nature 2002; 418:41-49. 12. Liectcty, K.W., MacKenzie, T.C., Shaoban, A.F : Human mesenchymal stem cells engraft and demonstrate site-spesific differantiation after in vitro transplantation in sheep. Nature Medicine, 2000; 6:1282-1286. 13. Ferrari, F., Cusella-De Angelis, G., Coletta, M: Muscle regeneration by bone marrow derived myogenic progenitos Science, 1998; 279:1528-1530. 14. Kawado, H, Ogawa, M: Bone marrow origin of hematopoietic progenitors and stem cells in murine muscle. Blood 2001; 98:2008-2013. 15. MC-Kinney-Freeman, S.L., Jackson, K.A, Camargo, 258
SARGIN D. F.D: Muscle-derived hematopoietic stem cells are hematopoietic in origin. Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 2002; 99: 1341-1346. 16. Orlic, D., Kajstura, J., Chimenti, S., Bodine, D.M., Leri, A., Anversa, P: Traplanted adult bone marrow cells repair myocardial infarcts in mice. Annals of the New York Academy of Science 2001; 938: 221-229. 17. Jackson, K.A., Majka, S.M., Wang, H: Regeneration of Ischemic cardiac muscle and vascular endothelium by adult stem cells. Journal of Clinical Investigation 2001; 107:1395-1402. 18. Wang, J.S., Shum-Tim, D., Chedrawy, E: The coronary delivery of marrow stromal cells for myocardial regereration: pathophysiologic and therapeutic implications. Journal of Thoraric and Cardiovascular surgery. 2001; 122:699-705. 19. Toma, C., Pittenger,M.F., Cahill, K.S: Human mesenchymal stem cells differentiate to a cardiomyocte phenotype in the adult murine heart. Circulation. 2002; 105:93-98. 20. Kochen, A.A., Schuster, M.D., Szabolcs, M.J. ve ark.: Neovascularization of ischemic myocardiumby human bone-marrow derived angioblast prevents cardiomyoste apoptosis, reduces remodeling and improves cardiac function. Nature Medicine, 2001; 7:430-436. 21. Orlic, D., Kajstura, J., Chimentis, S: Mobilized bane marrow cells repair the infareted heart, improving function and survival. Proceeding of the National Academy of Sciences of the USA. 2001; 98:10344-10349. 22. Tse, H.F., Kwong, Y.L., Chan, J.K: Angiogenesis in ischemic myocardium by intranyocardialautogous bone marrow mononuclear cell implantation. Lancet: 2003; 361:47-49. 23. Stamm, C., Westphal, B., Kleine, H.D: Autologou bone-marrow stem-cell transplantation for myocardial regeneration Lancet 2003; 361:45-46. 24. Assmus, B., Schachinger, V., Teupe, C: Transplantation of Progenitor Cells and Regenerations Enhancement in Acute Myocardial Infarction (TOPCARE-AMI) Circulation, 2002; 106:3009-3017. 25. Krause, D.S., Theise, N.D., Collector, M.F: Multi-organ, multi-lineage engraftment by a single bone marrow derived stem cell. Cell 2001; 105:369-377. 26. Korbling, M., Katz, R.I., Khanna, A: Hepatocytes and epithelial cells of donor origin recipients of peripheral blood stem cells. New Engl. Journ. Of Med. 2002; 346:738-740. 27. Petersan, B.E., Bowen, W.C., Patrene, K.D: Bone marrow as a patential source of hepatic oval cells. Science. 1999; 283:845-848. 28. Theise, N.D., Badve, S., Saena, R: Derivation of hepatocytes from bone marrow cells in mice after radiation-induced myeloablation. Hepatology 31:235-240, 2000. 29. Theise, N.D., Nimmakayal, M., Gardner, R: Liver from bone marrow in humans. Hepatology 2000; 32:11-16. 30. Lagasse, E., Connars, H., Al-Dhalimy, M.: Purifial hematopoietic stem cells can differentiate into hepatocytes in vivo. Nature Medicine, 2000; 6, 1229-1234. 31. Vassilopoulos, G., Wang, P.R., Russel, D.W: Transplanted bone marrow regenerates liver by cell fusion. Nature, 2003; 422;901-904. 32. Wang, X, Willenbring, H., Akkan, Y: Cell fusion is the principal source of bone marrow derived hepatocytes. Nature, 2003; 422,897-901. 33. Allison, M.R., Poulsom, R., Jeffery, R: Hepatocytes from non-hepatic adult stem cells. Nature, 2000; 406;257. 259