657 say l Devlet Memurlar Kanununun Yiyecek Yard m bafll kl 212. maddesinde, Devlet memurlar n n hangi hallerde yiyecek yard m ndan ne flekilde faydalanacaklar ve bu yard m n uygulanmas ile ilgili esaslar Maliye Bakanl ile Baflbakanl k Devlet Personel Baflkanl n n birlikte haz rlayacaklamali ÇÖZÜM 133 KAMU VE ÖZEL SEKTÖR PERSONEL NE YEMEK H ZMET VER LMES VE VERG SEL BOYUTU Bilal KOCABAfi* I G R fi G elir Vergisi Kanunu'nun 40/2. maddesinde hizmetli ve iflçilerin iflyerinde veya iflyerinin müfltemilat nda iafle ve ibate giderlerinin ticari kazanc n tespitinde gider olarak dikkate al naca belirtilmifl ve yine an lan Kanun un 23/8. maddesinde hizmet erbab na iflverenlerce yemek verilmek suretiyle sa lanan menfaatlerin gelir vergisinden istisna oldu u hüküm alt na al nm flt r. Gelir Vergisi Kanunu nun 4108 say l Kanun la de iflik 23/8. maddesi, Hizmet erbab na iflverenlerce yemek verilmek suretiyle sa lanan menfaatler (iflverenlerce, iflyerinde veya müfltemilat nda yemek verilmeyen durumlarda çal fl - lan günlere ait bir günlük yemek bedelinin (2006/11449 say l Kararla de iflen miktar)(1.1.2008 tarihinden geçerli olmak üzere) 9,00 YTL.'yi aflmamas ve buna iliflkin ödemenin yemek verme hizmetini sa layan mükelleflere yap lmas flartt r. Ödemenin bu tutar aflmas halinde, aflan k s m ile hizmet erbab na yemek bedeli olarak nakden yap lan ödemeler ve bu amaçla sa lanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir. hükmünü düzenlemektedir. II KAMU PERSONEL NE YEMEK YARDIMI * Devlet Bütçe Uzman
134 mali ÇÖZÜM r bir yönetmelik ile tesbit olunur. denilmektedir. Devlet Memurlar Kanunu nun 212. maddesi hükmü uyar nca haz rlanan Devlet Memurlar Yiyecek Yard m Yönetmeli i 11.12.1986 tarih ve 19308 say l Resmi Gazete de yay mlanm flt r. Yönetmeli in 1. maddesine göre bu Yönetmeli in amac ; Devlet Memurlar n n yiyecek yard m ndan hangi hallerde, ne flekilde faydalanacaklar n ve bu yard m n uygulanmas ile ilgili esaslar belirlemektir. A- Yard m fiekli ve fiartlar Sözkonusu Yönetmeli in 3. maddesine göre, yiyecek yard m yemek verme fleklinde yap l r. Bu yard m karfl - l nda nakden bir ödemede bulunulmaz. Yiyecek yard m haftal k çal flma süresi 40 saati aflmayan yerlerde ö le yeme i olarak verilir. Günün 24 saatinde devaml l k gösteren hizmetlerde çal flan memurlara, görevlerinin di er yemek saatlerinde de devam etmesi flart yla üç ö üne kadar yemek verilebilir. Yiyecek yard m n n gerektirdi i giderler, yemek maliyetlerinin yar s n aflmamak üzere, bu Yönetmelik kapsam na dahil memur kadrosu adedine göre kurum bütçelerine konulacak ödeneklerle karfl lan r. Ödenek da t - m yemek servisi kurulacak kurumdaki memur say s dikkate al nmak suretiyle yap l r. Yemek bedelinin bütçeden karfl lanamayan k sm yemek yiyenlerden al - n r. 2155 say l Baz Kamu Personeline Tay n Bedeli Verilmesi Hakk nda Kanun'a göre tay n bedeli verilen personel ile sözleflmeli olarak çal flt r - lanlar n, bu Yönetmeli e göre yiyecek yard m yap lan yemek servislerinde yemek yemeleri halinde, yemek bedelinin tamam kendilerinden al n r. Yemek yard m n n flekli yukar da belirtildi i gibidir. Yemek yard m n n flartlar ise, sözkonusu Yönetmeli in 5. maddesinde say lm flt r. Buna göre; - Kurum bütçelerine yiyecek yard m karfl l olarak konulan ödenek, memurlara yemek vermek üzere kurulan yemek servisi, yard m sand, dernek veya bu mahiyetteki kurulufla ödenir. - Yemek servisi, yiyecek yard m ndan faydalanabilecek personel say s n n asgari 50 olmas ve yemekhane için elveriflli yer bulunmas flart yla atamaya yetkili amirin onay ile kurulabilir. - Yemek servisi için gerekli bina, tesis ve demirbafl eflya kurumlarca sa lan r. Bunlara karfl l k memurlardan ücret al nmaz. B - Yemek Servisi Yönetimi, Yemek Maliyetinin Hesab, Defter ve belgeler Yemek servisinin yönetiminden kurumun idari ve mali ifllerle görevli birimi sorumludur. Servis hizmetleri biri
mali ÇÖZÜM 135 müdür, biri sat n alma veya ambar memuru ve biri de muhasebe memuru olmak üzere en az üç kiflilik bir komisyonca yürütülür. Ayr ca hizmetin gerektirdi i di er personel kurum içinden sa lanabilir. Servisin ifllem ve hesaplar kurumun teftifle yetkili amir ve elemanlar taraf ndan y lda bir defadan az olmamak kayd yla denetlenir. Yönetmeli in 9. maddesi uyar nca kurum kadrolar nda olup, yemek servisinde görevlendirilen personel giderleri kira, amortisman, su, elektrik ve havagaz giderleri yemek maliyetine dahil edilmez. Defter tutma ve belge düzenlemesine iliflkin düzenleme ise sözkonusu Yönetmeli in 8. maddesinde yap lm flt r. Buna göre; Yemek servisi kay tlar iflletme hesab esas na göre tutulur. Ambar kay tlar için özel bir ambar defteri tutulur. Gelir, gider ve ambar kay tlar belgeye dayan r. Defter ve belgeler en az befl y l süreyle saklan r. C - Memurlara Yap lacak Yemek Yard m Konusunda Maliye Bakanl Taraf ndan Yay mlanan 1 S ra Nolu Yeni Bütçe Uygulama Talimat 657 say l Devlet Memurlar Kanunu nun 212. maddesine dayan larak haz rlanan ve 19.11.1986 tarih ve 11220 say l Bakanlar Kurulu Karar ile yürürlü e konulan Devlet Memurlar Yiyecek Yard m Yönetmeli inin 4. maddesinde, yemek bedelinin bütçeden karfl lanmayan k sm n n yemek yiyenlerden al naca hükme ba lanm fl bulunmaktad r. Ö le yeme i servisinden faydalanan memurlardan 15.01.2008-14.01.2008 tarihleri aras nda al nacak yemek bedelleri 10.01.2008 tarih ve 26752 say l Resmi Gazete de yay mlanarak yürürlü e giren 1 s ra no.lu 2008 Y - l Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama Tebli i ile belirlenmifltir. Sözkonusu Tebli e göre; 2008 y l nda ö le yeme i servisinden faydalanacak olanlardan al nmas uygun görülen en az tutarlar afla da gösterilmifltir.
136 mali ÇÖZÜM 15/01/2008 Tarihinden 14/01/2009 Memurlardan; Tarihine Kadar 1) Ek göstergesiz görevlerde bulunanlardan 2) 0,72 YTL 3) 1100 e kadar (1100 dahil) ek göstergeli görevlerde bulunanlardan 4) 1,17 YTL 5) 2200 e kadar (2200 dahil) ek göstergeli görevlerde bulunanlardan 6) 1,41 YTL 7) 3600 e kadar (3600 dahil) ek göstergeli görevlerde bulunanlardan 8) 1,80 YTL 9) 4800 e kadar (4800 dahil) ek göstergeli görevlerde bulunanlardan 10) 2,36 YTL 11) 4800 den daha yüksek ek göstergeli görevlerde bulunanlardan 12) 2,60 YTL 15/01/2008 Tarihinden 14/01/2009 Sözleflmeli Personelden; Tarihine Kadar 1) Ayl k brüt sözleflme ücretleri 1.050 YTL (1.050 YTL dahil)kadar olanlardan 2) 0,89 YTL 3) Ayl k brüt sözleflme ücretleri 1.900 YTL kadar (1.900 YTL dahil) olanlardan 4) 1,41 YTL 5) Ayl k brüt sözleflme ücretleri 2.700 YTL kadar (2.700 YTL dahil) olanlardan 6) 2,49 YTL 7) Ayl k brüt sözleflme ücretleri 2.700 YTL üzerinde olanlardan 8) 3,11 YTL Kurulufllar hizmetlerinin özelli i, yemek maliyetleri ve yemek servisinin farkl mahallerde daha iyi flartlarda sunulmas gibi hususlar dikkate alarak belirtilen miktarlar n üzerinde yemek bedeli tespit edebileceklerdir. Bu Tebli e, genel bütçe kapsam ndaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler, kamu iktisadi teflebbüsleri, döner sermayeli kurulufllar ve fonlar ile di er kamu idareleri uyacaklard r. II ÖZEL SEKTÖRDE H ZMET ERBABINA YEMEK VER LMES A - Hizmet Erbab na flyerinde veya flyerinin Müfltemilat nda Yemek Verilmek Suretiyle Sa lanan Menfaatler flverenlerce hizmet erbab na iflyerinde veya müfltemilat nda yemek verilmek suretiyle sa lanan menfaatler, herhangi bir tutarla s n rl olmaks z n vergiden müstesna tutulacakt r. Söz konusu istisnan n uygulanmas nda, iflverenin iflyerinde yemek haz rlatmas flart olmay p, yeme in d flardan temin edilmesi ve iflyerinde ay n olarak yemek verilmesi suretiyle sa lanan menfaat niteli inde olmas da yeterli bulunmaktad r.
mali ÇÖZÜM 137 Di er taraftan, hizmet erbab taraf ndan yemek ücreti vs. adlarla yemek bedeline yap lan katk n n, yeme in iflverene maliyetini etkilemesi d fl nda istisna uygulamas aç s ndan bir önemi bulunmamaktad r. Bu uygulamada sözü edilen giderlerin, Vergi Usul Kanunu ve bu an lan Kanun la ilgili olarak yay mlanan Genel Tebli lerde belirtilen esaslara göre tevsik edilece i tabiidir. Ancak, ücret say larak vergiden istîsna edilen bu menfaat için iflverenlerce ayr ca ücret bordrosu düzenlenmesi zorunlulu u bulunmamaktad r. flverenlerin iflyerinde veya müfltemilat nda hizmet erbab na yemek vermek suretiyle sa lad menfaatler nedeniyle katma de er vergisi hesaplanmayacakt r. Ayr ca, an lan menfaati sa lamak için sat n al nan mal ve hizmetler nedeniyle yüklenilen katma de er vergileri de indirim konusu yap lacakt r. B - flverenlerce flyeri Veya flyerinin Müfltemilat D fl nda Kalan Yerlerde Hizmet Erbab na Yemek Verilmek Suretiyle Sa lanan Menfaatler flverenler civar lokantalardan veya yemek verme hizmeti sa layan di er kurulufllardan hizmet erbab na yemek vermek suretiyle sa lad klar menfaatlerin Gelir Vergisi Kanunu 23/8. madde uyar nca istisna edilecek k sm (2008 y l için 9,00.-YTL) ile vergiye tabi olacak k sm n belirlemeleri bak - m ndan ücret bordrosunda bu hususu göstermek zorundad rlar. Buna göre, söz konusu istisna hükmünün uygulanmas nda; flverenlerce yemek bedeli, do rudan yemek verme hizmetini sa layan veya bu ifle arac l k eden kurulufla ödenecek (hizmet erbab na ödenmeyecek), Yemek bedelinin fiilen çal fl lan günlere ait bir günlük tutar 9,00.-YTL yi aflmayacak veya aflmas halinde 9,00.- YTL lik k sm istisnaya konu edilecektir (fiilen çal fl lmayan günler için de yemek bedeli ödenmesi halinde, bu ödeme istisna kapsam n n d fl nda kalacakt r), Yemek bedeli faturas, iflveren ad na düzenlenecektir. Ancak, faturaya yemek yiyen hizmet erbab n n ad ve soyad ile yemek yedi i gün say s bir liste halinde eklenecektir. Bu flartlar çerçevesinde iflverenlerce; hizmet erbab na civar lokantalar veya yemek verme hizmeti sa layan kurulufllar vas tas yla temin edilen menfaatler vergiden istisna edilecektir. Vergi Usul Kanunu nun 238. maddesinin birinci f kras nda, iflverenlerin her ay ödedikleri ücretler için "ücret bordrosu" tanzim etmeye mecbur olduklar, Gelir Vergisi Kanunu na göre vergiden muaf olan ücretlerle götürü
138 mali ÇÖZÜM ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbab na yap lan ücret ödemeleri için bordro tanzim edilmeyece i hükme ba lanm flt r. Bu hükümlere göre iflverenler, civar lokantalardan veya yemek verme hizmeti sa layan di er kurulufllardan hizmet erbab na yemek vermek suretiyle sa lad klar menfaatlerin vergiden istisna edilecek k sm ile vergiye tabi olacak k sm n belirlemeleri bak - m ndan, ücret bordrosunda bu hususu göstermek zorundad rlar. flverenler yapt klar bu ücret ödemelerini ücret bordrosuna dayand rarak, genel hükümlere göre gider yazacaklard r. Lokantalar veya yemek verme hizmetini sa layanlardan al nan faturalar, bu bordronun eki niteli inde gider belgesi kabul edilecektir. C Yemek Bedellerinde Katma De er Vergisi Uygulamas 31.12.1984 tarih ve 18622 say l Resmi Gazete'de yay mlanan 9 seri no'lu Katma De er Vergisi Genel Tebli- i nin 8. bölümünde, Katma de er vergisi uygulamas nda personele sa lanan menfaatlerden vergiye tabi tutulmayacak olanlar belirtilmifltir. Buna göre, iflverenlerin iflyerinde veya müfltemilat nda hizmet erbab na yemek vermek amac yla sat n ald klar mal ve hizmetler nedeniyle yüklenilen vergiler, mal ve hizmet bedeline dahil edilmeyecek ve indirim konusu yap lacakt r. Öte yandan, iflverenlerin civar lokantalar veya yemek verme hizmeti sa layan yerlerden, personeline yemek vermek suretiyle sa lad menfaatler için de bir günlük 9,00.-YTL lik k sm, yukar da da aç kland üzere vergiden istisna edilecek, bu bedele isabet eden katma de er vergisi iflverenlerce indirim konusu yap lacakt r. Yemek bedelinin tutar n n 9,00-YTL yi aflmas halinde, aflan k s m (istisna tutar na isabet eden katma de er vergisi hariç olmak üzere) net ödenen ücret olarak kabul edilecek ve vergiye tabi tutulacakt r. 1 D Geçici Görevli Personele Verilen Yemek Bedeli Geçici görevle görev mahalli d fl na gönderilen personele harc rah ödenmesi halinde bu ödeme, Gelir Vergisi Kanunu nun 24. maddesinin 1 veya 2 numaral bendinde yer alan esaslara göre gelir vergisinden müstesna tutulmaktad r. flverenlerce, personelin harc rah ödenmesini gerektiren bir görevle, görev mahalli d fl na gönde- 1 Özel sektör taraf ndan hizmet erbab na yemek verilmesinin katma de er vergisi karfl s ndaki durumuna dair ayr nt l bilgi ve örnekler için bkz. 186 seri no'lu Gelir Vergisi Genel Tebli i. (26.07.1995 tarih ve 22355 say l Resmi Gazete'de yay nlanm flt r.)
mali ÇÖZÜM 139 rilmeleri halinde, bu personele ayr ca yemek bedeli ad alt nda bir ödeme yap lmas durumunda, bu ödemenin de tutar na bak lmaks z n tamam gelir vergisine tabi tutulacakt r. Zira, hizmet erbab na verilen harc rah tutarlar, yemek ve yatmak giderlerini de içermekte ve harc rahla ilgili bu ödemeler zaten gelir vergisinden müstesna tutulmaktad r. KAYNAKÇA 2008 Y l Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama Tebli i, 1 s ra nolu, Çevrimiçi eriflim; www.bumko.gov.tr Devlet Memurlar Yiyecek Yard m Yönetmeli i (11.12.1986), Ankara: Resmi Gazete Gelir Vergisi Genel Tebli i, 186 seri nolu, Çevrimiçi eriflim; www.gib.gov.tr http://www.pergen.gov.tr/ T.C. Yasalar, (23.07.1965) Devlet Memurlar Kanunu, 657 say l, Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar, (02.11.1984) Katma De er Vergisi Kanunu, 3065 say l, Ankara :Resmi Gazete T.C. Yasalar, (06.01.1961) Gelir Vergisi Kanunu, 193 say l, Ankara: Resmi Gazete
140