Sektörel Etki Analizi: Kavramlar, Teknikler ve Uygulamalar Fikret Adaman Burçay Erus Ayşe Mumcu 9 Haziran 2010, Point Hotel 1
Sunum Yapısı Çevre Politikaları: Analitik Bir Bakış Sektörel Etki Analizi Otomotiv Sektörü 2
Neden Çevre Alanında Kamusal Bir Karar Verme Süreci Bulunmalıdır? Eğer insanlar rasyonelse, çevre konusunda gereken özeni göstermek durumunda değiller mi? Tercihlere güvenmemek için nedenlerimiz var mı? 3
Çevre Neden Kamusal Bir Alan? Dışsallıklar Bilinçsizlik Düşük değerler Kamu malı niteliği Kişisel tercihler sorunlu Verim Kayıpları Adaletsizlikler * Paydaşlararası * Kuşaklararası 4
Dışsallıklar 5
Mahkumlar Çıkmazı 6
Miyopik Bakış 7
Bilgisizlik/Bilinçsizlik 8
Çevreye Değer Verme/Vermeme 9
Arıtma Yerel Uzak T E R M İ K S A N T R A L Atıklar Emisyon Katı atık Dünya Su Kül İnsan Hayvan Bitki Bina Ç E V R E Z A R A R I 10 Fabrikanın niteliği Gürültü Peace ve Turner ın Economics of Natural Resources and the Environment çalışmasından yararlanılmıştır
Çevre Zararları Yerel zararlar Görüntü İnsan sağlığı Hayvan sağlığı Tarımsal kayıplar Gürültü Malzeme aşınması Su kalitesi Ekolojik kayıplar Doğadan yararlanan sektörlerde iş kayıpları Uzak zararlar Asit yağmurları Atmosferik zararlar Ekolojik kayıplar; biyolojik çeşitliliğin azalması 11
Çevre Politikalarının Nitelikleri Karmaşık Çok-boyutlu Zaman Ölçek Belirsizlikler içeren Çıkar çatışmaları Paydaşlararası Kuşaklararası Acil karar alma gerekliliği 12
Sektörel Etki Analizi (SEA): Projenin Amacı Çevre Faslı nın sektörel etki analizinin başta ekonomik olmak üzere çevresel ve sosyal boyutlarda incelenmesi Diğer sektörlere de uygulanabilecek metodolojinin geliştirilmesi Söz konusu çalışmaların paydaşların katılımıyla gerçekleştirilmesi Üç örnek sektör Boya Oto Pil/Akü 13
Sektörel Etki Analizi: Genel Çerçeve Bir sektör veya üretim birimi için kamusal (örneğin çevresel) bir düzenlemenin etkisinin çeşitli boyutlarda ölçülmesini amaçlar. Etkiler: İktisadi Sosyal Çevresel... Etkilerin tekil ya da çoğul boyutlu incelenmesi söz konusudur, Sektöre özel bir çalışmadır; sektöre toplam etkisini ve etkinin tüm paydaşlara dağılımını inceler, Tüm ekonomiye etkisi ikinci plandadır, Genel denge yerine kısmi denge analiz yöntemini kullanır. Örneğin: GSMH, işsizlik, kamu bütçesi, uluslarası ticaret, hanehalkı gelirleri gibi boyutlarla ilgilenmez 14
Otomotiv Sektörü: Motorlu Kara Taşıtları binek otomobilleri, ticari kara taşıtları: kamyonetler, kamyonlar ile yarı römorklar için çekiciler vb. otobüs ve troleybüs (çift katlı, körüklü vb. otobüsler), motorlu kara taşıtları motorları, motorlu kara taşıtlar şasileri, diğer motorlu kara taşıtları (kar motosikletleri, golf arabaları gibi) ATV motosikletleri (dört tekerlekli motosiklet), gokart arabları ve benzeri (yarış arabaları dahil) 15
AUTOMOTIVE INDUSTRY EU Directives Regulations Reference Title Date of adoption 2000/53/EC End-of life vehicles 18 September 2000 Approval of vehicles intended for the carriage of dangerous goods with regard to their specific constructional features 06 July 2001 94/55/EC 87/416/EEC Amending Directive 85/210/EEC 94/63/EC 92/55/EEC Amending Directive 77/143/EEC 715/2007 706/2007 2006/40/EC 2005/78/EC 2005/64/EC 2005/55/EC 16 Approximation of the laws of the Member States with regard to the transport of dangerous goods by road 12 December 1994 Approximation of the laws of the Member States concerning the lead content of petrol 21 July 1987 Control of volatile organic compound (VOC) emissions resulting from the storage of petrol and its distribution from terminals to service stations Approximation of the Laws of the Member States Relating to Roadworthiness Tests for Motor Vehicles and Their Trailers (Exhaust Emissions) 1 January 1992 Type approval of motor vehicles with respect to emissions from light passenger and commercial vehicles (Euro 5 and Euro 6) and on access to vehicle repair and maintenance information 20 August 2007 Commission Regulation laying down, pursuant to Directive 2006/40/EC, administrative provisions for the EC typeapproval of vehicles, and a harmonised test for measuring leakages from certain air conditioning systems 21 June 2007 Emissions from air conditioning systems in motor vehicles and amending Directive 70/156/EEC 17 May 2006 Emission of gaseous and particulate pollutants from compression-ignition engines for use in vehicles, and the emission of gaseous pollutants from positive ignition engines fuelled with natural gas or liquefied petroleum gas for use in vehicles 14 November 2005 Type-approval of motor vehicles with regard to their reusability, recyclability and recoverability and amending Council Directive 70/156/EEC 26 October 2005 Emission of gaseous and particulate pollutants from compression-ignition engines for use in vehicles, and the emission of gaseous pollutants from positive-ignition engines fuelled with natural gas or liquefied petroleum gas for use in vehicles 28 September 2005
88/77/EEC Measures to be taken against the emission of gaseous and particulate pollutants from compression-ignition engines for use in vehicles, and the emission of gaseous pollutants from positive-ignition engines fuelled with natural gas or liquefied petroleum gas for use in vehicles 03 December 1987 80/1268/EEC Fuel consumption of motor vehicles 16 December 1980 72/306/EEC Measures to be taken against the emission of pollutants from diesel engines for use in vehicles 02 August 1972 70/220/EEC Measures to be taken against air pollution by emissions from motor vehicles 20 March 1970 84/424/EEC Amending Permissible sound level and the exhaust system of motor directive 70/157/EEC vehicles 3 September 1984 06 February 1970 78/1015/EEC Approximation of the laws of the Member States on the permissible sound level and exhaust system of motorcycles 23 November 1978 98/70/EC (EURO IV) Measures to be taken against air pollution by emissions from motor vehicles and amending Council Directive 70/220/EEC 13 October 1998 93/12/EEC Sulphur content of certain liquid fuels 22 March 1993 2003/30/EC Promotion of the use of biofuels or other renewable fuels for transport 8 May 2003 Establishing a scheme to monitor the average specific Decision No 1753/2000/EC emissions of carbon dioxide from new passenger cars. 22 June 2000 1999/94/EC Availability of consumer information on fuel economy and CO2 emissions in respect of the marketing of new passenger cars 13 December 1999 97/68/EC Approximation of the laws of the Member States relating to measures against the emission of gaseous and particulate pollutants from internal combustion engines to be installed in non-road mobile machinery 16 December 1997 2000/25/EC Action to be taken against the emission of gaseous and particulate pollutants by engines intended to power agricultural or forestry tractors and amending Council Directive 74/150/EEC 22 May 2000 17
Motorlu Kara Taşıtları Üzerinde çalışılması planlanan ürünler: Binek otomobilleri (M1 & N1) Üzerinde çalışılması planlanan düzenleme: 2000/53 (ELV) 18
Direktifin (ELV) Binek Oto Bağlamındaki Kapsamı ve Etkileri İthal edilen/üretilen ürünün yapısına yönelik düzenleme Araçlarda geri dönüştürülmüş malzeme kullanımının artırılması Yeni araçların ve bunlara ait malzeme ve parçaların tasarım ve üretimi, araç ömrünü tamamladıktan sonra sökümünü ve işlemesini kolaylaştıracak şekilde yapılması Tehlikeli madde sınırlandırmaları ve etiketlendirme Toplama, depolama, taşıma, işleme ve bertarafa yönelik düzenleme Toplama, depolama, taşıma ve işleme sistemlerinin kurulması Yeniden kullanım, geri kazanım ve geri dönüşüm hedeflerinin tutturulması 19
Metodolojinin Üç Ana Bileşeni Sektörün ana yapısı ÖTA yüklenicileri piyasa yapısı (tekel, tekelci rekabet, oligopol) Mevcut İleriye yönelik kestirim Maliyet (üretim ve işleme teknolojisine bağlı) Mevcut İleriye yönelik kestirim Talep ve talep esnekliği Mevcut İleriye yönelik kestirim 20
ELV Süreci Hammadde Üretim Tüketim Arındırma Öndepolama Ömrünü Tamamlayan Ürün Taşıma Sökme ve Parçalama RRR Atık Bertarafı 21
ÖTA: Sektörün Ana Yapısı Mevcut ve gelecekteki piyasa yapısının irdelenmesi Toplama Taşıma Depolama, işleme, bertaraf 22
ÖTA Süreci ÖTA Teslim Arındırma Sökme ve Parçalama Depolama Shredder (Değirmen) Post- Shredder Geri Dönüşüm/Nihai Depolama 23
Düzenlemenin İktisadi Etkileri Maliyet kestirimi (gerek yurt dışı kestirimlerden gerek dernek ve işletme veri ve kestirimlerden hareketle) Maliyetin ana bileşenleri Depolama, taşıma ve işleme maliyetlerinin hesaplanması İşlemenin getirisi Atıkların bertaraf maliyeti Hurdaya çıkan araç miktarı ve coğrafi dağılımının tahmini Optimizasyon (piyasa yapısı ile ilişkili maliyetler için) İleriye yönelik talep ve talep esnekliği kestirimi Kayıtdışılığın etkisi Araç sahibine yönelik teşvik mekanizmalarının tartışmaya dahil edilmesi İkinci el araç ithalatının mümkün kılınması durumunda ortaya çıkacak durumun analize dahil edilmesi 24
ÖTA Tahmini Zaman dilimi: 2010-2030 Hurdaya çıkan araç sayısı tahmini Toplam araç sayısının ileriye yönelik tahmini Hurdaya çıkış oranlarının ileriye yönelik tahmini ELV getiri ve maliyetlerinin ileriye yönelik tahmini 25
Toplam Araç Sayısının İleriye Yönelik Tahmini 26 1000 kişiye Kişi başı gelir düşen otomobil 1420.968 22.78062 1429.438 24.59745 1409.14 26.47679 1512.531 29.93249 1503.363 33.25919 1559.906 38.27937 1664.402 45.28381 1556.839 48.46753 1635.463 51.34706 1729.656 54.52376 1833.199 59.31678 1865.734 63.53154 1753.036 67.18273 1854.164 73.5123 1692.896 74.54156 1801.615 74.92736 1880.849 77.35433
Yöntem Literatür: araç parkı-milli gelir ilişkisi Diğer etkenler? Hedeflenen veri seti: 1980-2010 araç parkı büyüklüğü ve milli gelir S-eğrisi tahmini-gompertz dağılımı γ e αe β GSMH Diğer ülkeler için yapılmış tahminler kullanılarak yapısal değişikliklerin yansıtılması (örneğin AB üyeliği) 27
Kalan araç yüzdesi Yıl 25 0.011437 24 0.15535 23 0.029543 22 0.006379 21 0.1447 20 0.098849 19 0.089069 18 0.166359 17 0.446779 16 0.306277 15 0.349696 14 0.375754 13 0.310947 12 0.443735 11 0.674626 10 0.647141 9 0.801859 8 0.898071 7 0.875622 6 0.874843 5 0.948461 0 0.981782 3 0.96109 2 0.997542 128 0.999292 Hurdaya Çıkış Tahmini
Yöntem Hurdaya çıkma yaşı verisi kullanılarak araç yaşam beklentisi denkleminin tahmini Weibull dağılımı-arabaların pert olarak erken yaşta hurdaya çıkmasını göz önüne alır. Aracın T yaşında hurdaya çıkmamış olma olasılığı: ( T θ )/λ e ( ) k Diğer ülkeler için yapılmış tahminler ile yapısal değişikliklerin yansıtılması 29
Tahmin Edilen Sayıların İllere ve Modellere Göre Dağılımı Geçmiş yıllar araç verilerindeki dağılımlara göre ileriye yönelik tahminlerin illere ve modellere dağılımı İllere göre dağılımın son beş yıldaki değişimi Modellere göre dağılımın son beş yıldaki değişimi Senaryo analizleri 30
ÖTA Getiri ve Maliyet Tahmini Sabit maliyet kalemleri Ayrıştırma istasyonu Vinç Değirmen (shredder) vb. Değişken maliyetler İşçi Sigorta Elektrik Bakım vb. Getiri kalemleri Ayrıştırılan parçalar Plastikler Akü Demir hurda Demir dışı hurda metaller vb. 31
Excel Dosyasından Kesit 0 1 2 3 4 5 Sabit maliyetler -5,000,000 Hurda araç sayısı 500 750 1,000 1,500 2,000 Araç başına getiri 1,000 1,050 1,103 1,158 1,216 Araç başına maliyet 600 630 662 695 729 Toplam -5,000,000 200,000 315,000 441,000 694,575 972,405 Bugünkü değer -5,000,000 172,414 234,096 282,530 383,608 462,975 Net bugünkü değer -36,644 İskonto oranı 0.16 32
Gözönüne Alınması Gereken Hususlar Maliyet ve getiri detayları Amortisman ve vergiler İskonto oranı hesabı Tesisin diğer gelir kaynakları-paylaşılan maliyetler Fırsat maliyetleri Duyarlılık analizi... 33
ÖTA Tesis Sayı ve Yerleşimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 34
Şehirler Arası Uzaklık 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0,000 1,000 2,000 1,000 1,414 2,236 2,000 2,236 2,828 2 1,000 0,000 1,000 1,414 1,000 1,414 2,236 2,000 2,236 3 2,000 1,000 0,000 2,236 1,414 1,000 2,828 2,236 2,000 4 1,000 1,414 2,236 0,000 1,000 2,000 1,000 1,000 2,236 5 1,414 1,000 1,414 1,000 0,000 1,000 1,414 1,000 1,414 6 2,236 1,414 1,000 2,000 1,000 0,000 2,236 1,414 1,000 7 2,000 2,236 2,828 1,000 1,414 2,236 0,000 1,000 2,000 8 2,236 2,000 2,236 1,000 1,000 1,414 1,000 0,000 1,000 9 2,828 2,236 2,000 2,236 1,414 1,000 2,000 1,000 0,000 35
ÖTA Tesisi Coğrafi Dağılım Optimizasyonu Parametreler: Sabit maliyet Ulașım maliyeti Tesis kapasitesi Hurda araçların șehirlere dağılımı Amaç: Verili parametre değerleri için maliyeti en azlayan tesis coğrafi dağılımının tespit edilmesi. 36
Teşvik Mekanizmaları Amaç: Araç sahibinin hurda aracını teslim etmesi Ortalama araç parkı yaşının düşürülmesi Farklı boyutlar: Mekanizmanın öncelikli amacı ne? Ne tür bir mekanizma uygulanacak? Ne kadar kamu bütçesi ayrılacak? Mekanizmadan kimler yararlanacak? Mekanizmanın süresi ne kadar olacak? 37
Ekonomik Araçlar I Cash for Scrappage (sadece hurdaya çıkarma) teşvik miktarı hurdaya çıkan ilk araçlar en yaşlı ve en çok kirleten araçlar olursa teşvik arttıkça mekanizmanın verimi azalacaktır Cash for replacement (yeni araçla değiştirme) Free Take Back (FTB) (2000/53/EC) eski (ÖTA) ve yeni araçlar için kriterler sadece halihazırda genç olan araçlarını değiştirmek isteyen yüksek gelirli gruba hitabetme riski (Danimarka, Fransa ve İtalya deneyimleri 10 yaşından büyük araçların yeni bir araçla değiştirilmesinin yıllık araç değişiminin sadece %10 unu kapsadığını göstermiştir) 2. el araçlarla değişme de mekanizmaya dahil edilirse daha yüksek kayıt sağlanabilir (ÖTA yerine alınan aracın emisyon değerleri de test edilmelidir) tüketici (aracın son sahibi) aracını ÖTA parçalama merkezine ücret ödemeden teslim eder ÖTA sürecinin maliyetlerinden araç üreticileri sorumludur araç üreticileri parçalayıcılara finansal destek sağlar 38
Ekonomik Araçlar II Recycling Fees (Hollanda) Deposit Refund (Sweden) (1975 de başladı ve 1997 de modifiye edildi) Indirect Scrappage Incentives 39 aracın ilk sahibi tarafından ödenir parçalayıcılara, taşıyıcılara ve geri dönüşümcülere geri dönüşüm primi ödenir sistem özel bir şirket tarafından yönetilir araç üreticileri ÖTA yönetiminin maliyetini üstlenmediği için 2000/53 direktifinin üretici sorumluluğu prensibini yerine getirmez araç üreticileri kendi ürettikleri araçların ÖTA sürecini yönetmekten ve maliyetleri karşılamaktan sorumludur araç vergileri, ör. Almanya ve Macaristan da az kirleten araçlar için vergi avantajları sağlanmaktadır az kirleten araçlar ve motorlar için ithalat vergisi indirimi çevresel standardlar konulması ve uygulamanın kontrol edilmesi (araç sahiplerini araçlarını iyi durumda tutma ve standartları sağlama maliyeti arttığında da değiştirme konusunda teşvik eder)
Features of the Five Largest Cash for Replacement Schemes Official Policy Objective Government Cost (million ) Trade-in Payment ( ) Eligibility (old cars) Eligibility (new cars) Change in Registration s (%) Program Duration Phase Out Germany Support for car indutry, environmen tal benefits 5,000 2,500 >9 years None +26.1 01.2009-12.2009 No Spain Support for car indutry, environmen tal benefits 400 2,000 >10 years 149g/km CO 2 emmissions -28.6 05. 2009- no end date No France Support for car indutry, environmen tal benefits 380 1,000 >10 years 160g/km CO 2 emmissions +2.4 12.2008-12.2009 Yes UK Support for car indutry, environmen tal benefits 470 2,300 >9 years None -15.5 05.2009-02.2010 No US Support for car indutry, environmen tal benefits 2,000 3,200 >8 years low fuel efficeny Fuel efficiency equalling 247g/km CO 2 emmissions n.a. 06.2009-11.2009 No 40 Kaynak: Car-scrapping schemes: An effective economic rescue policy?, GSI Policy Brief, December 2009
Fikret Adaman adaman@boun.edu.tr sia@rec.org.tr 41