ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN AB MÜKTESEBAT REHBERİ

ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN AB MÜKTESEBAT REHBERİ CPS tarafından MESS için hazırlanmıştır. Haziran 2011, Brüksel & İstanbul All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 1

İÇERİK Önsöz Kısaltmalar I. GİRİŞ II. AB NİN ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN POLİTİKASI A. Tarihsel Gelişim B. Çelik Yardım Kodları C. AT Antlaşması Kapsamında Yasal Temel D. Çelik Sektöründeki Mevcut Durum III. ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN AB MÜKTESEBATI A. Çelik Sektörüne ilişkin AB Rekabet Politikası 1. Giriş 2. Temel Mevzuat 2.1. Anti-tröste ilişkin Kurallar 2.2. Birleşmelere İlişkin Kurallar 3. Beklemedeki Önergeler B. Çelik Sektörüne ilişkin AB Devlet Yardımları Kuralları 1. Giriş 2. Temel Mevzuat 2.1. Devlet Yardımlarına ilişkin Genel Düzenlemeler 2.2. Çelik Sektörüne yönelik Devlet Yardımlarına ilişkin Özel Kurallar 2.3. Çelik Sektörüne yönelik Devlet Yardımlarının Usule ilişkin Kuralları 2.4. Devlet Yardımları Denetimi ve Çelik Sektörü 2.5. AKÇT Antlaşması Kapsamına Girmeyen Belirli Çelik Sektörleri için Çerçeve 3. Beklemedeki Önergeler C. Dış İlişkiler ve Çelik Sektörü 1. Çelik Sektörüne ilişkin AB nin Dış İlişkilerine Genel Bakış 2. Temel Mevzuat 3. Beklemedeki Önergeler D. Çelik Sektörüne ilişkin Diğer Düzenlemeler E. Çelik Sektörünün Çevresel Boyutu All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 2

IV. ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN AB BİLİM VE ARAŞTIRMA POLİTİKASI A. AT Antlaşması Kapsamında Yasal Temel B. Kömür ve Çelik için Araştırma Fonu C. Çerçeve Programlar Temelinde Çelik Sektörü 1. Altıncı Çerçeve Programı (2002 2006) 2. Yedinci Çerçeve Programı (2007 2013) D. Diğer Fonlar, Platformlar ve Girişimler E. Güncel Rapor ve Gelişmeler V. AB ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN İÇTİHAT KARARI VI. YENİ GENİŞLEME DALGASI VE AB ÇELİK SEKTÖRÜ A. Yeni Üye Devletlere Sağlanan Geçiş Düzenlemeleri B. Genişlemenin Çelik Sektörüne Etkileri VII. TÜRKİYE DEKİ YASAL ÇERÇEVE VE TÜRKİYE NİN ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN AB MÜKTESEBATINA UYUM DURUMU A. Çelik sektörüne ilişkin AB-Türkiye İlişkileri Tarihçesi B. AKÇT Türkiye Serbest Ticaret Anlaşması ve Ulusal Program C. Türkiye de Çelik Sektörüne ilişkin Mevcut Durum D. Çelik Sektörüne ilişkin Türk Mevzuatının Uyum Tablosu VIII. MÜZAKERE SÜRECİ KAYNAKÇA EKLER: A. AB Değerlendirmeleri B. 1998 2010 İlerleme Raporları nın Değerlendirmesi C. Gözden Geçirilmiş Katılım Ortaklığı Belgeleri D. Genişleme Strateji Belgesi (2009 2010) E. Müzakere Süreci 1. Müzakere Sürecine ilişkin Genel Bilgiler 2. Çelik Sektöründe Müzakere Sürecine ilişkin Özel Bilgiler EK I: Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu nu Kuran Antlaşma kapsamında olan malların ticaretine ilişkin Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu arasında imzalanan Anlaşma EK II: AB-27 de Paslanmaz Çelik Piyasa Tedarikine ilişkin İstatistiksel Veriler EK III: Spesifik Ticaret Anlaşmalarının Listesi 2008 EK IV: Eurofer Çelik Sektörü Tahminleri (Ocak 2009) EK V: Eurofer Çelik Sektörü Tahminleri: AB de Çelik kullanıcısı sektörlere Genel Bakış All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 3

ÖNSÖZ Çelik ürünlerinin üretimi, Avrupa daki imalat döngüsünde temel bir endüstri dalı olarak kabul edilmektedir. Öte yandan, Avrupa Birliği nde (AB) çelik ürünlerine yönelik olan talep, imalat endüstrilerindeki gelişmenin bir sonucu olarak son yıllarda devamlı olarak bir artış göstermektedir. Avrupa Birliği, dünya çapındaki toplam çelik üretiminin %15-16 sına karşılık gelecek şekilde, yıllık 193 milyon ton üretimle, dünya çelik ürünü imalatında en önemli ikinci oyuncu konumundadır. Rekabetçi bir Avrupa çelik endüstrisinin, başlıca endüstriyel sektörlerin (otomotiv ve inşaat sektörleri başta olmak üzere) gelişimi için taşıdığı öneme istinaden, Avrupa Birliği çelik sektörünün küresel piyasadaki rekabet gücünü korumaya yönelik gerekli adımları atmaya yüksek önem atfetmektedir. AB çelik endüstrisinin sermaye ve enerji yoğun bir sektör olduğunun vurgulanması gerekmektedir. Daha açık bir ifadeyle, çelik sektörü, çimento ve alüminyumla birlikte, enerji-yoğun üç endüstri kolundan birini teşkil etmektedir. Öte yandan, hammadde ve enerji girdilerini ürüne dönüştüren AB çelik endüstrisi, çeşitli yatırımlar (örneğin, makine, inşaat) ve tüketim malları endüstrisi (örneğin, ev aletleri, otomotiv) için önemli bir katkı sağlamaktadır. AB çelik endüstrisi, 1980 1995 yılları arasında gerçekleşen uzun bir yeniden yapılandırma süreci sonunda, tamamen özelleşmiş ve rekabetçi performansını iyileştirmiş; böylelikle de sektördeki şirket birleşmeleri için gereken koşullar hazırlanmıştır. Buna ek olarak, AB çelik endüstrisinin bütünleşmesinin ileri bir düzeye eriştiği kaydedilmektedir. Bununla birlikte, tüm üretim ve dağıtım zincirinin yeniden yapılandırılmasını gerektiren ve çelik sektörü için öngörülen Avrupa standartlarına uyum çok kolay bir şekilde gerçekleşmemektedir. Bu bağlamda, çelik şirketlerinin yeniden yapılandırma süreçlerini tamamlamaları ve İç Pazar a tam uyum sağlamaları için 1 Mayıs 2004 tarihi itibariyle Birliğe giren yeni Üye Devletler ile Avrupa Birliği arasında geçiş dönemleri hususunda bir takım müzakereler yürütülmüştür. Bu tür muafiyetler, yeni Üye Devletlerin çelik sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin ise uzun vadede kendi ayakları üstünde durabilmeleri için gerekli mali desteği sağlamalarına yönelik bir gerekliliktir. Öte yandan, hâlihazırda Avrupa çelik sektörü, Avrupa daki çevresel standartlara uyum hususunda, özellikle de sınaî emisyonların denetimi konusunda birtakım endişeler taşımaktadır. Avrupa çelik endüstrisinin ton başına CO2 üretiminde dünya liderleri arasında yer almasından ötürü, bir referans yılı ve değeri uyarınca emisyonlarında sektörde bir azaltıma gidilmesi yükümlülüğü getirilmiştir. Ancak, bu durum, sektörün rakiplerine kıyasla rekabet avantajının azalması riskini taşımaktadır. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 4

Bu bağlamda, çelik sektörünün temsilcileri, bu çevresel yükümlülüklere ilişkin endişelerini ifade etmekte ve sektörün AB nin çevreye ilişkin düzenlemelerine kolay bir şekilde uyum sağlaması için bir çözüm talebinde bulunmaktadır. Halihazırda, Avrupa Komisyonu, hangi sınai sektörlerin Emisyon Ticaret Sistemi çerçevesinde CO2 emisyon serbestisi elde edeceği hususuna 2010 yılında karar vermek üzere mutabakata varmıştır. Son olarak, Avrupa çelik endüstrisinin sektörel boyuttaki rekabet koşulları karşısında rekabet gücünü koruması gerektiği için, özellikle daha temiz ve karbonsuz üretim süreçleri konusunda araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ilişkin daha ileri stratejilerin belirlenmesi, sektör açısından büyük önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra, Çelik sektörünün Türkiye boyutunu incelemekte de fayda bulunmaktadır. AKÇT ürünlerine ilişkin AB Üye Devletleri ve Türkiye arasındaki ticaret, Türkiye-AKÇT Serbest Ticaret Antlaşması ile yürütülmektedir. Sonuç olarak, bu alan, Gümrük Birliği kapsamı dışında yer almaktadır. Öte yandan, çelik ürünleri, Türkiye nin üçüncü ülkelerle yaptığı Serbest Ticaret Antlaşmaları nda yer alan diğer endüstri ürünleri ile aynı olarak tanımlanmaktadır. Türk çelik endüstrisinin temel sorunlarının üstesinden gelebilmek için, Türkiye, Avrupa Komisyonu tarafından teknik destek verilmiş Ulusal Yeniden Yapılandırma Programı nı tasarlamış ve son karar için Avrupa Birliği ne sunmuştur. Türk çelik sektöründe, şirket birleşmeleri ve devralmalarına ilişkin birçok örnek bulunmaktadır. Bununla birlikte, sektör dikkate değer bir büyüme ivmesi yakalamış ve son yıllarda çelik tüketimi önemli bir ölçüde artmıştır. Öte yandan, sektörün, özellikle AB rekabet kuralları ve çevresel standartlar olmak üzere, eylem ve stratejilerini Avrupa Birliği beklentileri ile uyumlaştırması gerekmektedir. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 5

KISALTMALAR AB AT AET AKÇT ECMR EMF ESTEP EUROFER GBER IISI KOBİ NRP MICA RFCS RTD : Avrupa Birliği : Avrupa Topluluğu : Avrupa Ekonomik Topluluğu : Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu : AT Şirket Birleşme Yönetmeliği (EC Merger Regulation) : Avrupa Metal İşçileri Federasyonu (European Metal Workers Federation) : Avrupa Çelik Teknoloji Platformu (European Steel Technology Platform) : Avrupa Demir ve Çelik Endüstrileri Konfederasyonu (European Confederation of Iron and Steel Industries) : General Block Exemption Regulation : Uluslararası Demir ve Çelik Enstitüsü (International Iron and Steel Institute) : Küçük ve Büyük Boy İşletmeler : Türkiye Ulusal Yeniden Yapılandırma Planı : İtalya Endüstri, Ticaret ve Zanaat Bakanlığı (Ministry for Industry, Trade and Crafts of Italy) : Kömür ve Çelik İçin Araştırma Fonu (Research Fund for Coal and Steel) : Araştırma ve Teknoloji Geliştirme (Research and Technological Development) All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 6

I. GİRİŞ Dünyada en yaygın kullanılan madde olarak bilinen ve endüstri için temel bir hammadde olan çelik, ülkelerin ekonomik gelişimlerinde önemli bir role sahiptir. Nitekim, gelişmiş ülkelerin verileri doğrultusunda, İkinci Dünya Savaşı ndan sonra önemli miktarda çelik ürettikleri ve ileri derecede bir gelişmişlik seviyesine eriştikleri görülmektedir. Dolayısıyla, kişi başına düşen çelik üretimi, ülkelerin gelişmişlik derecesini ölçmek için önemli bir kıstas haline gelmektedir. Çelik sektörünün mevcut durumu göz önüne alındığında; bahse konu sanayinin, küreselleşme eğiliminin klasik göstergelerini desteklemekte olduğu görülmektedir. Bu sektör, uzun süreden beri üretim ve fiyat dalgalanmalarından olumsuz yönde etkilenmektedir. Geçtiğimiz yıllarda, yatay ve dikey birleşmeler yoluyla sektörel yapının konsolidasyonuna yönelik girişimlerin (örneğin, Arcelor, Mittal Steel) altını çizmekte yarar bulunmaktadır. Bu yönelimin başlıca sebepleri, üretim ve satışlar konusundaki konsolidasyon, hammaddelerin düşük fiyattan tedariki, küresel müşterilere erişim olanakları sağlanması, Ar-Ge maliyetlerinin düşük olması ve fiyat istikrarıdır. Avrupa Demir ve Çelik Endüstrileri Konfederasyonu nun değerlendirmesine göre, Avrupa Birliği (AB), yılda 200 milyon ton çelik üretmekte ve AB deki çelik endüstrisinin yıllık geliri 200 milyon Euro olduğu öngörülmekte ve 27 AB Üye Devletinde 500 den fazla çelik üretim tesisi olduğu tahmin edilmektedir 1. Yaklaşık olarak 408.000 2 AB vatandaşının istihdam edildiği çelik sektörü, Avrupa daki ekonomik büyüme ve rekabet etme gücü açısından anahtar bir sektör niteliğindedir. Çelik üretimi ve tüketiminin küresel düzeyde dinamik bir şekilde büyüdüğü bir dönemde; çelik kullanıcılarının performans, teknolojik güncellemeler ve çelik ürünlerinin yeterli miktarda ve güvenilirlikte olmasına yönelik olarak süregelen talepleri, Topluluğu, Çelik Politikası nı çoklu düzeyde geliştirmeye zorlamaktadır; zira ekonomik faaliyet içinde bulunan diğer sektörler doğrudan veya dolaylı olarak çelik sektörüne tabi bulunmaktadır. Bir süreden beri giderek daha yoğun bir uluslararası rekabetle karşı karşıya kalan çelik sektörü; yeniden yapılanma, yoğunlaşma ve teknolojik modernizasyon sürecinde bulunmaktadır. Öte yandan, EUROFER in (Avrupa Demir ve Çelik Sanayileri Konfederasyonu) değerlendirmesine istinaden, AB bazında ekonomik canlılığın 2010 yılında aşamalı olarak gitgide artması ve risklerin bir yıl öncesine göre çok daha dengeli hale geleceği öngörülmektedir. Bu durumun AB çelik sektörü temellerinde de gelişimi sağlayacak bir dönüşüme öncülük edebileceği düşünülmektedir. AB de çelik kullanılan sanayilerin en güncel faaliyet verilerine göre, 2010 yılının son çeyreğindeki çıktı büyümesi % 8.3 oranında olmuştur. Buna mukabil, sanayideki siparişlerdeki artış, uzmanların 2011 yılında çelik sanayisi için olumlu beklentiler içine girmesine sebep olmaktadır. 3 1 http://www.eurofer.org/ 2 http://ec.europa.eu/trade/creating-opportunities/economic-sectors/industrial-goods/steel/index_en.htm 3 www.eurofer.org/index.php/eng/.../market%20report-2011-april.pdf All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 7

İşbu Avrupa Topluluğu (AT) Müktesebat Rehberi, AB Çelik Politikası nın tarihi gelişimi hakkında genel bir açıklamada bulunmakta; çelik ürünleriyle ilgili önceden belirlenmiş mevzuatları özetlemekte; son genişleme dalgasıyla beraber Birliğe katılan 12 yeni Üye Devlet in katılımlarına ilişkin önemli hususlara ışık tutmakta; Türkiye nin müktesebata uyum için hâlihazırdaki ilerleme durumunu analiz etmekte ve Türkiye-AB müzakereleri hakkında bilgi sağlamaktadır. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 8

II. AB NİN ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN POLİTİKASI A. Tarihsel Gelişim Yaygın olarak bilindiği üzere, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT), ilk Topluluk örgütlenmesi olarak, İkinci Dünya Savaşı ertesinde kurulmuştur. Öncelikli olarak hedefi, Avrupa ekonomisini yeniden yapılandırmak ve sürdürülebilir bir barış sağlamaktır. Böylelikle, bu iki hammaddenin, Fransa ve Almanya nın endüstrilerinin ve güçlerinin temelini oluşturması gerçeğinden hareketle, bu iki ülkenin kömür-çelik üretimini tek bir havuzda toplama fikri ortaya atıldı ve altı Üye Devlet (Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda) arasında barışı teminat altına almak ve Batı Avrupa nın kömürçelik sanayilerini bütünleştirmek suretiyle, onları ekonomik ve siyasi açıdan birleştirmek için AKÇT kuruldu. Temel siyasi hedef; Fransız-Alman dayanışmasını güçlendirmek ve Avrupa bütünleşmesinin önünü açmaktı. Pazarı denetleme yetkisi ve karar alma gücü, Yüksek Kurul olarak adlandırılan bağımsız ve ulus-üstü bir kuruma devredildi. Bu amaç doğrultusunda, AKÇT Antlaşması 18 Nisan 1951 tarihinde Paris te imzalanmış ve 24 Temmuz 1952 tarihinde 50 yıl boyunca geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir. Antlaşma tarafından savunulan Ortak Pazar, 1 Mayıs 1952 tarihinde, çelik için açılmıştır. AKÇT; Üye Devletler tarafından değil, bizzat kendi kaynakları tarafından (yani; üretim değeri temelinde kömür ve çelik üreticilerinin ödediği prelevman/vergi) finanse edilmiştir. AKÇT, çelik endüstrisinin sosyal ve teknolojik düzeylerdeki dönüşüm sürecinde hayati bir rol oynamıştır. Sosyal perspektiften bakıldığında, çelik sektöründe istihdam edilmiş eski çalışanların yeni bir eğitim sürecine dahil olmasını sağlamış; teknolojik açıdan ise tüm üretim zincirinin modernizasyonu ve çevreye ilişkin yükümlülüklerin uyumlaştırılmasına yönelik araştırma faaliyetlerine destek vermiştir. Öte yandan, Araştırma ve Teknolojik Gelişim hususu, Antlaşma nın bir başka bölümünü teşkil etmektedir. Bu bağlamda, Araştırma ve Teknolojik Gelişime yönelik olarak çelik sektöründeki ilk projeler, 1955 yılında fonlanmıştır. Sağlık ve güvenlik alanlarında teknik ve sosyal araştırmalar yapılmasını desteklemek, AKÇT Antlaşması tarafından kurulan orijinal yapının en önemli özelliklerinden biri olmuştur. Antlaşma çerçevesinde olumlu bir ilerleme kaydedilmiştir; zira Topluluk böylelikle üretimin ve kaynakların dengeli gelişiminin sağlanması ve zorunlu olan endüstriyel yeniden yapılanma sürecinin kolaylaştırılması suretiyle, krizlerle başa çıkabilen bir konuma ulaşmıştır. Bu bağlamda, çelik üretiminde bir artış kaydedilmiş ve ürünler daha ucuz, daha kaliteli ve daha temiz bir hale gelmiştir. Avrupa Birliği nin Çelik ürünlerine yönelik politikası, 23 Temmuz 2002 tarihine kadar, AKÇT Antlaşması (1951) ve Avrupa Ekonomik Topluluğu nu Kuran Antlaşma (1957) tarafından yönetilmiştir. AKÇT Antlaşması nın süresi dolunca, çelik politikası Avrupa Topluluğu Kurucu Antlaşması nın içine dahil edilmiştir. Başka bir deyişle, Çelik Politikası, All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 9

Ortak Pazar ın sanayi ürünleri için öngördüğü her zamanki kurallar ve araçlar çerçevesinde ele alınacaktır. Öte yandan, AKÇT Antlaşması nın süresinin dolmasıyla ilgili finansal sonuçlara ve kömürçelik için kurulan araştırma fonuna ilişkin bir Protokol de, Nice Antlaşması na (2001) ek olarak iliştirilmiştir. Bahse konu Protokol, AKÇT den doğan tüm kıymet varlıkları ve yükümlülüklerin ve kömür-çelik sanayiyle bağlantılı sektörlerdeki araştırmalar için gerekli olan bu kıymet varlıkları ve yükümlülüklerin net değerlerinin kullanımının Avrupa Topluluğu na devredilmesini sağlamaktadır. B. Çelik Yardım Kodları 70 lerin ikinci yarısı ve 80 lerin başında ortaya çıkan ciddi yapısal problemler, çelik sektörünü işsizlik ve ekonomik kriz tehlikesiyle karşı karşıya bırakmıştır. Bu dönem boyunca, bu sektörün büyük bölümünün iflasın eşiğinden kurtarılması, bazı Üye Devletleri, kendi çelik sektörlerini korumak amacıyla birtakım karşı-önlemler (bir diğer deyişle, Devlet yardımları) almaya yöneltmiştir. Bu bağlamda, Topluluk, aşırı yüksek orandaki bu Devlet yardımlarının etkin bir mekanizma aracılığıyla azaltılması gereğini fark etmiştir. Sonuç itibariyle, Çelik Yardım Kodları, geçiş sürecindeki bir sektörde adil rekaberi sağlamak üzere uygun birer araç işlevi görmüştür. Bahse konu Kodlar, AKÇT Antlaşması nın 95.maddesiyle uyumlu olarak yürürlüğe girmiş ve AKÇT nin süresi dolana kadar da yürürlükte kalmıştır. Avrupa Komisyonu, Birinci (1981) ve İkinci (1982) Kodlar aracılığıyla, kapasite azaltımını sağlayan Devlet yardımlarına izin verilmesine ilişkin politikasını oluşturmuştur. Üçüncü Kod dan (1985) itibaren ise, çelik sektörü için olan yardımların kapsamı, önceki Kod lar çerçevesinde yardım tahsis etmemiş olan Üye Devletlerle sınırlandırılmıştır. Bu yardımın tek koşulu ise, yardımların Araştırma ve Geliştirme, Çevre, Şirket Kapatmaları ve Bölgesel Yatırımlara yönelik olmasıdır. Bahse konu önlemlerin, önemli ölçüde kapasite azaltımına yol açmasına rağmen, var olan aşırı kapasite ve ekonomik durumun kötüleşmesi sonucunda sektörde yeni ve şiddetli krizler ortaya çıkmıştır. Şirketlerin tasfiyesine ilişkin bazı Komisyon önergelerine rağmen, Çelik sektörü bunları uygulamamıştır. Çelik için Genel Hedefler adlı Komisyon Raporu, kapasite fazlalığını öngörmüştür. 23 Kasım 1992 tarihinde Komisyon, uygun teşvik edici önlemlere ilişkin bir Tebliğ sunmuştur. Önerilen önlem paketi, sadece yeniden yapılandırma ve rekabet kurallarına ilişkin maliyetin bir kısmını karşılayan finansal teşvikleri değil, aynı zamanda Topluluk-içi çelik piyasasını istikrara kavuşturmayı amaçlayan dış ticaret önlemlerini de içermektedir. Avrupa Birliği Konseyi, Aralık 1993 ten bu yana, AKÇT Antlaşması nın 95.maddesinde yer alan amaçlara yönelik olarak birçok istisnai karar benimsemiştir. Bu Kararların amacı, Doğu Almanya, İtalya, İspanya, Portekiz ve İrlanda daki bazı şirketleri yeniden yapılandırmak ve kapasite azaltımını sağlamaktır. Bahse konu girişimler, çelik krizi ile yeniden yapılandırma ve rasyonelleştirme sürecini üstlenen demir ve çelik sanayiden gelen muhtura aracılığıyla teşvik edilmiştir. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 10

Altı çizilmesi gereken önemli bir diğer husus ise; Çelik Yardım Kodlarının, çelik sektöründeki adil rekabette olduğu kadar, çevrenin korunması ve endüstriyel teknolojinin teşvikine de katkıda bulunduğudur. Ayrıca, Kodların gerçekleştirdiği hedeflerinden bir diğeri de, sosyal açıdan kabul edilebilir koşullar yoluyla sürdürülemeyen kapasiteleri sonlandırmak suretiyle, talep ve kapasite arasında bir denge kurulmasına yapılan katkıdır. Son Çelik Yardım Kodu, 1997 2002 yılları arası için kabul edilmiş ve devlet yardımlarına izin verilen koşullar, Komisyon un 6 aylık düzenli raporlar aracılığıyla gerçekleştirdiği gözetim yoluyla sınırlandırılmıştır. AKÇT Antlaşması nın bitiş tarihi olan 23 Temmuz 2002 tarihinden itibaren; Devlet Yardım Kodları da sonlandırılmış ve AKÇT ye ait olan ürünler Ortak Pazar içine dahil edilmiştir. Dış ilişkiler, Avrupa daki çelik sektörünün önemli boyutlarından birini teşkil etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri tarafından alınan ve kendi piyasalarına erişimi kısıtlayıp, önemli oranlarda ticari sapma riski yaratan korumacı önlemlere karşı AB nin verdiği karşılık, Mart 2002 de belirli çelik ürünleri ithalatı için geçici koruma önlemleri kabul edilmesi şeklinde olmuştur. Avrupa Birliği, Eylül 2002 de, erga omnes (herkesi bağlayan yükümlülükler) etkisi ile, belirli çelik ürünleri ithalatına ilişkin nihai koruma önlemlerini kabul etmiştir. Bahse konu önlemlerin hedefi, AB çelik üreticilerini, ABD nin korumacılığından kaynaklanan ithalat dalgalanmalarının verdiği ciddi zarardan korumaktır. AB, 1998 yılından beri, dünyanın lider çelik üreticilerinden biri ve çelik konusunda en geniş tek pazarıdır. İşletme ve Sanayi Genel Müdürlüğü nün 2006 yılında vermiş olduğu bir bildirime göre, Avrupa çelik sektörünün öncelikleri rekabet edilebilirlik, Ar-Ge girişimleri ve çevrenin korunmasıdır. Bu bağlamda; konsolidasyon süreci, Devlet yardımları ve rekabet edilebilirliğe ilişkin kurallar giderek önem kazanmaktadır. C. AT Antlaşması Kapsamında Yasal Temel AT Antlaşması nın 28 ile 30. Maddeleri arasında (Avrupa Birliği nin İşleyişine Dair Anlaşma nın 34 ila 36. maddeleri), özellikle miktar kısıtlamaları ve eş etkili önlemler bağlamında Malların Serbest Ticareti ne ilişkin genel kurallar belirlenmektedir. Madde 28 (yeni Madde 34) uyarınca, miktar kısıtlamaları ve eş etkili önlemler, Üye Devletler arasında yasaklanmalıdır. Miktar kısıtlamaları, diğer Üye Devletlerle yapılan ticarette yasaklama veya kısıtlama anlamına gelirken, eş etkili önlemler ise gümrük tarifeleri ve miktar kısıtlamaları ile aynı sonuçlara sahip olan önlemleri ifade etmektedir. Madde 29 (yeni Madde 35), ihracat konusundaki tüm miktar kısıtlamalarını ve Üye Devletler arasındaki eş etkili tüm önlemleri yasaklarken; Madde 30 (yeni Madde 36) ise Madde 34 ve 35 daki hükümlerin; ithalat, ihracat veya genel ahlak, kamu politikası veya güvenliği; insan, hayvan veya bitki sağlığı ve yaşamının korunması; sanatsal, tarihi veya arkeolojik değer taşıyan ulusal hazinelerin korunması; veya sınai ve ticari mülklerin korunması temelinde gerekçelendirilen ve ithalat, ihracat veya mal geçişlerindeki yasaklama ve kısıtlamalara engel olunmaması; bununla birlikte, bu tür yasak ve kısıtlamaların, Üye Devletler arasındaki ticarette keyfi ayrımcılık veya üstü kapalı bir kısıtlama getirmemesi gerektiğini belirtmektedir. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 11

AKÇT çelik ürünleri ticaretinde geçerli olan kuralların, Ortak Ticaret Politikası içine dahil edilmesi, aşamalı bir şekilde gerçekleşti. Ayrıca, çelik ürünlerinde ticarete uygulanan antidamping ve anti-sübvansiyon korumaları gibi kurallar, diğer AT ürünlerine uygulanan kurallarla da ayrı çizgiye getirilmiştir. Aynı zamanda, Madde 25 (yeni Madde 30) bu konuya ilişkin genel kuralları içermektedir. Madde 25 (yeni Madde 30) uyarınca, Üye Devletler arasında ithalat ve ihracattaki gümrük tarifeleri ile eş etkili vergiler yasaklanmalıdır. Bu yasaklama, mali nitelikteki gümrük vergilerine de uygulanmalıdır. D. Çelik sektöründeki Mevcut Durum 2009 yılında, küresel ekonomik koşulların kötüleşmesi ile paralel olarak, Avrupa Birliği çelik piyasası, olağan dışı kabul edilen bir gerileme süreciyle karşı karşıya bulunmuştur. Bununla birlikte, Eurofer tarafından belirtildiği üzere, 2009 yılının üçüncü çeyreğinde AB deki ekonomik durgunluk ortadan kalkmış ve ekonomik büyüme tekrar pozitife dönmüştür. Eurofer, Avrupa ekonomilerinin İkinci Dünya Savaşı ndan beri bölgeyi etkileyen en ciddi krizin yansımalarından 2010 yılında kurtulmasının beklenildiğini belirtmektedir. Eurofer aynı zamanda ekonomik canlılık aşamalı olarak güç kazanırken ekonomik iyileşme hızının nispeten düşük kalacağını ve belirsizliklerle çevrili olacağını öngörmektedir. Ancak yine de bir yıl öncesi ile karşılaştırıldığında risklerin çok daha dengeli olduğu değerlendirmeye eklenmektedir. 4 Eurofer in yaptığı son açıklamaya göre ise Avrupa daki çelik sektöründeki iş faaliyetleri 2011 yılının ilk çeyreğinde artış göstermiştir. 5 Dünya Çelik Birliği nin (Worldsteel Association) son verilerine göre AB nin 27 üye ülkesi 2008 yılında toplamda yaklaşık olarak 1.33 milyar ton civarında olan küresel ham çelik üretiminin %15 i ne denk gelen miktarda (200 milyon ton) ham çelik üretmiştir. 6 Konu hakkındaki en güncel araştırmaya göre AB 2010 yılında 173 milyon ton ham çelik üreterek dünyadaki 2. en büyük çelik üreticisi olmuştur 7. III. ÇELİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN AB MÜKTESEBATI A. Çelik Sektörüne ilişkin AB Rekabet Politikası 1. Giriş Yukarıda bahsedildiği üzere, AKÇT Antlaşması nın süresinin dolması ile, 24 Temmuz 2002 tarihinden itibaren AKÇT Antlaşması nın önceden kapsadığı sektörler, usul kuralları ve işbu Antlaşma dan doğan diğer ikincil mevzuat, AT Antlaşması nın kurallarına tabi olmak 4 http://www.eurofer.org/index.php/eng/news-publications/press-releases/eu-steel-market-first-green-shootsof-recovery 5 www.eurofer.org/index.php/eng/.../market%20report-2011-april.pdf 6 http://www.worldsteel.org/ 7 http://ec.europa.eu/trade/creating-opportunities/economic-sectors/industrial-goods/steel/index_en.htm All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 12

durumunda kalmıştır. Sonuç itibariyle, AKÇT Antlaşması nın süresinin dolmasından itibaren, Çelik sektörü, AT Antlaşması nın rekabet ve devlet yardımlarına ilişkin genel kuralları çerçevesinde yönetilmektedir. 13 Aralık 2007 tarihinde üye devletler tarafından imzalanan ve 1 Aralık 2009 tarihi itibari ile yürürlüğe girmiş olan Lizbon Antlaşması (Avrupa Birliği nin İşleyişine Dair Antlaşma) AT Antlaşması nda değişiklik öngörmektedir. Ancak, rekabet hukuku anlamında anlaşma hükümlerinde herhangi bir değişiklik gerçekleşmemiş, yalnızca maddelerin yeniden numaralandırılması söz konusu olmuştur. Altını çizmek gerekir ki, işbu iki Antlaşma da (AT Antlaşması ve AKÇT Antlaşması) yer alan rekabet kuralları, birbirleriyle benzerdir ve uygulama şekilleri de, uzun zamandan beri örtüşmektedir. Bu sebepten dolayı, pratik düzeyde, AKÇT Antlaşması nın süresinin dolmasından kaynaklanan önemli ve usule ilişkin değişikliklerin kapsamı oldukça sınırlıdır 8. Geçiş rejimi olarak adlandırılan bu dönem, iki genel hüküm temelinde düzenlenmektedir (yani; anti-tröst ve yoğunlaşma kuralları -AB jargonunda şirket birleşmeleri). 23 Temmuz 2002 tarihinde veya daha önce bir dönemde, Komisyon tarafından AKÇT Antlaşması bünyesinde muafiyet getirilen tüm kısıtlayıcı anlaşmalar veya uyumlu eylemler, AB rekabet kurallarına tabi tutulmuştur. Diğer bir deyişle, AKÇT rejimi dâhilinde verilen izinler veya uyum belgeleri, Antlaşma nın sona ermesiyle birlikte geçerliliğini yitirdiler. Bu durum da, bu tür anlaşma veya uygulamalara taraf olan şirketler, bu alanda uygulanabilen ilgili Blok muafiyetleri ve kılavuz ilkeleri dikkate almak suretiyle, AT Antlaşması nın 81. ve 82. maddeleri doğrultusundaki anlaşmaların geçerliliğini gözden geçirmeye zorlamaktadır. Buna rağmen, Komisyon, AKÇT rejimi altında önceden oluşturulmuş anlaşmalar ışığında, AT Antlaşması 81. Maddesi (yeni Madde 101) altındaki hükümlerine bağlı muamelelere girişmeyi kastetmemektedir. Bu sebepten dolayıdır ki, şu anlaşmalara taraf olan şirketlere mali ceza uygulanmayacaktır: İzin veya uyum belgesine iliştirilmiş koşul veya zorunluluklara, ilgili tarafların muvafakat etmesine devam edilecektir. Bununla birlikte, bazı gerçek veya yasal gelişmelerden ötürü, anlaşmanın muafiyet için artık elverişli olmaması durumunda, Komisyon, müdahale etme kararı alabilir 9. Son olarak, AKÇT tebligatlarının yürürlükte olduğu durumlarda, Komisyon, daha önceki döneme dayanarak, AKÇT Antlaşması nı (AKÇT nin süresi dolmadan) ve arkasından da AT Antlaşması nı uygulayacaktır. Yoğunlaşmalar, bu geçiş rejimine de konu olmaktadır. Bir yoğunlaşmanın koşullarının veya zorunluluklarının önceden yerine getirilmesi durumunda, ve eğer bu koşul veya 8 Bununla birlikte, Komisyon, çıkarmış olduğu 2002/C152/03 sayılı Tebliğ ile, AKÇT kurallarından AT kurallarına geçişin açıklığa kavuşturmak amacıyla, AKÇT Antlaşmasının süresinin dolmasından kaynaklanan rekabet kurallarının ele alınışına ilişkin belirli özelliklerle ilgili duruşunu açıklamaktadır. Bu geçişin doğurduğu sonuçlardan biri de, AKÇT sisteminin, fiyat listeleri ve satış koşullarının Komisyon a bildirilmesini ve kamuya açılmasına yönelik talebinin kaldırılmasıdır. 9 Bu durumun ortaya çıkışına örnek olarak, ABD nin tarife konmasına ilişkin olarak yakın zamanda vermiş olduğu karara cevaben, AB de koruma önlemlerine başvurulması (19 Temmuz 2002) verilebilir. Zira, bunun sonucunda, AB pazarı içinde kurulmuş olan şirketlerin pozisyonlarını güçlendirmesi muhtemeldir. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 13

zorunlulukları yeterli derecede karşılamazsa, Komisyon 4064/89 sayılı AT Şirket Birleşme Yönetmeliği altında, aşağıda örnekleneceği şekilde, faaliyette bulunmaktadır. Bir şirket yoğunlaşmasının AKÇT sisteminde bildirimi yapılmış ve incelemesi halen sürmekte ise, onaylanmış tarafların AT Şirket Birleşme Yönetmeliği nde belirlenen eşikleri karşılaması durumunda, bahsekonu Yönetmelik uygulanır. Şirket birleşmesi incelemesinin ikinci aşamasının, AKÇT Antlaşması nın vadesinin bitiminden önce açıklanmış olması, ancak iddianamenin henüz onaylanmaması durumunda, Avrupa Komisyonu, AT Şirket Birleşme Yönetmeliği nin 6(1)(c) maddesi uyarınca ve ivedilikle bir Karar alacaktır (yani; derin bir inceleme başlatma kararı). Ortak teşebbüsler (joint venture) ile ilgili olarak, AT Şirket Birleşme Yönetmeliği sisteminde yalnızca eşikleri karşılayan tam-işlevli ortak teşebbüslerin bildirimi zorunludur. AKÇT Antlaşması nın vadesinin sona erdiği tarihte gerçekleşen ve tam-işlevli olmayan ortak teşebbüsler söz konusu ise, bildirimlerin AT Antlaşması nın 81. Maddesi nde (yeni Madde 101) belirtilen bildirimlere dönüştürülmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, belirtmek gerekir ki, çelik sektöründeki yoğunlaşmalar, AT Şirket Yönetmeliği nde yer alan normal kurallara tabi olmaktadır. Bunun yanında, AKÇT Antlaşmasından AT Antlaşmasına geçiş ve Topluluk şirketleri arasındaki yoğunlaşmalar, AT Rekabet Politikası çerçevesi içinde kontrol edilmektedir. 2. Temel Mevzuat AB Rekabet Politikası yla uyumlu olarak çelik sektörünü düzenleyen mevzuat, şu şekilde belirtilmektedir: Avrupa Birliği ndeki işletmelere uygulanan ve Madde 81 den Madde 86 ya kadar olan (yeni Madde 101 den 106 ya kadar olan) Ortak Rekabet Kuralları; Blok muafiyetlere ilişkin Madde 81.3 (yeni Madde 101.3) 2004 yılı, AB Rekabet Politikası nda, küresel bağlamdaki değişiklikler (zira, bu değişiklikler sonucunda Rekabet ve dolayısıyla, Avrupa Adalet Divanı ndaki davalar artmıştır) nedeniyle gerçekleştirilen kapsamlı bir reform temelinde bir dönüm noktası olmuştur. Bu doğrultuda, Yeni Şirket Birleşme Yönetmeliği, Uygulamaya ilişkin Komisyon Yönetmeliği 10, AT Yatay Birleşme Kılavuz İlkelerini tebliğ eden bildirimler ile Rekabet Genel Müdürlüğü En İyi Uygulamaları kabul edilmiş ve 1 Mayıs 2004 de yürürlüğe girmiştir. 10 İşletmeler arası yoğunlaşmaların kontrolüne ilişkin 139/2004/AT sayılı Konsey Yönetmeliğini uygulayan 802/2004/AT sayılı ve 7 Nisan 2004 tarihli Komisyon Yönetmeliği (AEA ile ilintili) (ABRG, L, 13, 30.04.2004, s.1-39) All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 14

2.1. Anti-tröste ilişkin Kurallar Yargılama Yetkisi AT Antlaşması çerçevesinde, rekabet kurallarının kömür ve çelik endüstrilerine uygulanması ulusal mahkemelerin ve ulusal rekabet kurumlarının müşterek yargılama yetkisi doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Ulusal rekabet kurumları, ilk aşamada, Üye Devletler deki ticaretin, kayda değer ölçüde etkilenmemesi kaydıyla, kendi ulusal rekabet kurallarını uygulama yetkisine haizdirler. AKÇT Antlaşması hükümlerinin aksine, AT Antlaşması, rekabet kurallarının Topluluk-içi ticarete etkilerine ilişkin birtakım koşullar içermekteydi. AT Antlaşması nın 81. ve 82. Maddeleri nin (yeni 101. ve 102. Maddeleri nin) uygulanması için, mutlaka Üye Devletler arası ticaretin etkileniyor olması gerekmektedir. Bu nedenle, çelik sektöründe rekabeti kısıtlayıcı anlaşmaların ya da uyumlu eylemlerin veya hâkim konum durumunun Üye Devletler arası ticareti etkilememesi kaydıyla, 24 Temmuz 2002 tarihinden itibaren, ulusal mahkemeler söz konusu olduğu davalarda, (sadece) kendi ulusal rekabet kurallarını uygulama iznine sahiptirler. Rekabete ilişkin olarak sözü edilen kurallar, Antlaşma nın Madde 81 ve 82 de yer alan Rekabete ilişkin Kuralların uygulanmasına dair 16 Aralık 2002 tarihli ve 1/2003/AT sayılı Konsey Yönetmeliği nde düzenlenmektedir. Yeni Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 1 Mayıs 2004 tarihinden itibaren ise, tüm ulusal rekabet mercileri, rekabetin bozulmaması veya kısıtlanmaması için, Antlaşma hükümlerini uygulama yetkisine sahip olmuşlardır. Önemli Anti-tröst Kuralları AT antlaşmasının 81.maddesi (yeni Madde 101), rekabeti engelleyen antlaşmaları yasaklarken; 82.maddesi (yeni Madde 102) ise hâkim konumda olan şirketin bu konumunu kötüye kullanmasını yasaklamaktadır. Bu bağlamda, AKÇT Antlaşmasının yürürlükten kalkmasının ardından bildirilen ortak teşebbüsler, AT Antlaşmasının 81.maddesi (yeni Madde 101) kapsamındaki antlaşmalar ile birlikte değerlendirilecektir. Çelik sektöründeki antitröste ilişkin özel kurallar konusundaki güncel gelişmeler: 25 Ocak 2010 tarihinde, Avrupa Komisyonu, Lizbon Anlaşması nın 101. maddesine bağlı olarak, BHP Billiton ve Rio Tinto madencilik şirketlerinin arasında kurulması teklif edilen ortak teşebbüsün ortak pazara etkisini araştırmak üzere kapsamlı resmi bir soruşturma başlatmıştır. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 15

Bu bağlamda, Avrupa Komisyonu söz konusu ortak teşebbüsün dünya çapındaki pazar rekabetine negatif etkisi olup olmayacağını soruşturacaktır. Bu bağlamda, önemle belirtmek gerekir ki; BHP Billiton ve Rio Tinto şirketleri dünya çapında sırasıyla 2. ve 3. en büyük demir cevheri üreticileridir. 2.2. Birleşmelere ilişkin Kurallar Şirket birleşmelerinin kontrolü, AB Rekabet kuralları çerçevesinde giderek önem kazanmaktadır. Bu yeni bağlamda, çelik sektöründeki şirket birleşmeleri, Yeni Şirket Birleşmeleri Yönetmeliği altında düzenlenen denetim sisteminin bir parçası olmaktadır. İşletmeler arasındaki yoğunlaşmaların kontrolüne ilişkin 139/2004 sayılı ve 20 Ocak 2004 tarihli Konsey Yönetmeliği ne göre (AT Birleşme Yönetmeliği), kümelenme daha önceden bağımsız olan iki veya daha fazla girişimin birleşmesi veya en az bir girişimi kontrol eden bir veya daha fazla kişi veya girişimin, doğrudan veya dolaylı olarak, gerek hisse senedi veya malvarlığı satın alınması, gerekse bir sözleşme veya herhangi başka bir şekilde bir veya birden fazla girişimin tamamının veya bir bölümünün denetimine sahip olması halinde devralınmasıdır. Yeni Birleşme Yönetmeliği nin amacı, daha bütünleşmiş bir Pazar ve AB nin gelecekteki genişlemesinin doğuracağı zorlukları karşılamak için işletmeler arasındaki yoğunlaşmaları kontrol etmektir. Yeni Birleşme Yönetmeliği ne göre, uygulanmadan evvel tüm yoğunlaşmalar Komisyona bildirilmelidir. Eğer yoğunlaşmalar, işletmeler için hâkim veya üstün Pazar durumunu yaratıyor veya güçlendiriyorsa ve bunun sonucunda Ortak Pazar da veya Ortak Pazar ın önemli bir bölümünde etkin rekabet engelleniyorsa; yoğunlaşmaların Ortak Pazar la bağdaşmadığına hükmedilir (bu, şirket birleşmelerin yasallığını ölçen bir koşuldur). Bununla birlikte, sadece cirosu belirli bir eşiği karşılayan işletmeleri içeren yoğunlaşmalar (yani; Topluluk boyutu olan yoğunlaşmalar) Komisyon un yargılama yetkisine girmektedir. Yeni Şirket Birleşmeleri Yönetmeliği ve AT Rekabet kurallarının reformu ile, bir Üye Devlet in, kendi sınırları dâhilindeki rekabeti önemli ölçüde etkileyerek tehdit eden ve Üye Devletler arasındaki ticareti etkileyen ama Topluluk boyutu 11 bulunmayan bir kümelenmeyi, Komisyon a bildirme hakkı bulunmaktadır. Üç veya daha fazla Üye Devlet böyle bir istekte bulunursa, Komisyon kümelenmeyi gözden geçirmek için münhasır yetkiye sahip olacaktır. 11 İşbu Yönetmelik çerçevesinde, dünya çapında en az 5 milyar Euro; Avrupa Ekonomik Alanı dâhilinde ise her biri için 250 milyon Euro dan fazla cirosu bulunan şirket birleşmeleri ve devralmalar hakkında Topluluğun yargı yetkisi bulunmaktadır. Sözkonusu şirketlerin Avrupa cirolarının üçe ikisinden fazlasının, AB ülkelerinden birinde ve aynı ülke içinde bulunması durumunda, şirket birleşmesi, ilgili ülkenin rekabet kurumu tarafından incelenir; zira bahsekonu ulusal rekabet kurumu, bu durumun olası etkilerinin araştırılması konusunda Komisyon dan daha yetkili bir konumda bulunmaktadır. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 16

AKÇT Antlaşması nın süresinin dolmasıyla, çelik sektörüne uygulanan şirket birleşmeleri kontrol sistemi, özellikle Komisyonun yargı yetkisiyle, bildirimlerin zamanlaması ve kararların alınmasına ilişkin amaçlarında değişiklik yapmıştır. Bu bağlamda, Yeni Şirket Birleşme Yönetmeliği, Mayıs 2004 den beri işlevsel durumdadır. İşbu Şirket Birleşmeleri Yönetmeliği altında, herhangi bir çelik piyasasında sınırlı hisseye sahip olan şirketler, de minimis kurallarının uygulanmasından faydalanacaklardır. Öte yandan, AT Antlaşması 82. maddesi (yeni Madde 102) (hâkim konumun kötüye kullanılması) anlaşılması çok daha kolay olan bir kuraldır. 82. Madde (yeni Madde 102) rejimi, hâkim konumdaki şirketlere çok daha fazla hukuki mükellefiyet yükleyecektir. Yoğunlaşmalara ilişkin Temel Düzenlemeler Şirket yoğunlaşmalarında yaşanan zorlukları değerlendirmek amacıyla, Komisyon tarafından bazı özel araçlar kullanılmaktadır. Yeni Şirket Birleşmeleri Yönetmeliği, rekabet testi 12 aracılığıyla Komisyon un, oligopoller dâhil olmak üzere, tüm rekabet-karşıtı şirket birleşmelerine müdahale etmesini sağladığını belirtmektedir. Temel soru, ihtiyaç duyulan tercihlerle, tüketici sağlayan birleşmelerden sonra gerekli rekabetin kalıp kalmayacak olmasıdır. Öte yandan, daha önceden AKÇT Antlaşması altında Komisyon tarafından incelenmiş bazı işlemler, şimdi ulusal rekabet kuralları kapsamı içinde olmakta ve ilgili ulusal yetkililer tarafından iyice incelenmektedir. Yoğunlaşmalara ilişkin Usul Hukuku AKÇT ve AT Antlaşmaları altındaki şirket birleşmelerine ilişkin işlem usullerinin uyumlaştırılmasına ilişkin bildirim hükümlerinin Komisyon tarafından uygulanmaya başlandığı sırada, çelik sektöründe faaliyet gösteren yoğunlaşmaların muamelesine ilişkin usuller, Mart 1998 den beri, geniş kapsamda uyumlaştırılmaktadır. Birçok Üye Ülkede gerçekleşen değişik şirket birleşmelerinin denetim usullerine riayet ederken harcanan zamanı ve masrafları sınırlandırmak amacıyla, Avrupa Birliği tarafından şirket birleşmelerinin denetimi sistemi ortaya konmuştur. Bu sistem aracılığıyla, Topluluk boyutu taşıyan (normal koşullar altında, şirket birleşmesine taraf olanların, birtakım ciro eşiklerini karşılaması koşuluyla gerçekleşen) şirket birleşmeleri, Komisyon tarafından tek prosedür altında ( tek merkezli bilgi prensibi) değerlendirilmektedir. Ciro eşiklerini karşılayamayan şirket birleşmeleri, sorumluluğu altında şirket birleşmelerinin denetimi bulunan ulusal mercilerin yetkisi altına girmektedirler. 12 Rekabet testi, kümelenmenin, etkin rekabetin ortak Pazar veya önemli bir parçasında engellenmesi sonucu hâkim konum yaratılması veya güçlendirilmesine neden olup olmadığı konusunun aydınlatılması için yapılmaktadır. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 17

Bu prosedür uyarınca, bir şirketteki çıkarların denetiminin başka bir şirket tarafından iktisabı durumunda, devralan şirket, bildirim formunu tamamlamakla yükümlüdür. Bir şirketin devralınacağı kamu ihalelerinde ise, teklif sahibi bildirim formunu tamamlamalıdır. Bildirim formunu tamamlayan her taraf, sağlanan bilginin doğruluğu konusunda sorumluluk taşımaktadır. Prosedür aşağıdaki gibi yürütülmektedir: Yeni Birleşme Yönetmeliği nde, taraflar planlanmış işlemin onayı için Komisyon a başvurabilirler. Şirket birleşmesindeki iyi niyet temelinde bildirim yapılması mümkün hale getirilmiştir. Böylelikle, bu durum da düzenleyici yetki aranırken işletmelere daha fazla esneklik sağlamaktadır. 3. Beklemedeki Önergeler: Hâlihazırda, beklemede herhangi bir önerge bulunmamaktadır. B. Çelik Sektörüne İlişkin AB Devlet Yardımları Kuralları 1. Giriş Devlet yardımlarına yönelik Avrupa da uygulanan rejimin hedefi; Üye Devletletin AB deki rakipleri karşısında korunmasını ve diğer şirketlerin kendileri aleyhine desteklenmesinin önlenmesidir. Diğer bir ifadeyle, buradaki temel amaç, Tek Pazar ın korunması ve sektörel rekabet gücünün geliştirilmesidir. Devlet yardımlarına ilişkin bu bölüm, genel AB devlet yardımları kuralları ile özellikle çelik şirketlerine tanınan devlet yardımlarını açıklamaktadır. 2. Temel Mevzuat 2.1. Devlet Yardımlarına ilişkin Genel Düzenlemeler AT Antlaşmasının 87. maddesine (yeni Madde 107) göre, eğer bir önlem Üye Devletler arasındaki ticareti etkilerse, bu önlem Devlet Yardımı olarak adlandırılır. Devlet yardımları, AB mevzuatı altında yasaklanmasına rağmen, Avrupa Komisyonu özel ve kati koşullar ile yeniden yapılandırma yardımlarına izin vermektedir. AB mevzuatı, devlet yardımlarını yasaklamakla birlikte bir takım devlet yardımı türlerine çok belirli ve katı koşullar altında izin vermektedir: Bölgesel yatırım yardımları, halen yasaktır ve işbu yasaklama, KOBİ lere sağlanan bölgesel yardım ilavelerini de içermektedir. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 18

Kurtarma ve yeniden yapılandırma yardımları, halen yasaktır ve Devlet Yardımına ve/veya tüm sektörlerde zor durumda bulunan şirketlerin yeniden yapılandırılmasına ilişkin yeni kılavuz ilkeler uyarınca 13, bu yasağa kömür-çelik sektörü de dâhildir. Çevre Koruması için Devlet Yardımlarına ilişkin Topluluk Kılavuz İlkeleri çevre korumasının en üst seviyeye çıkarılması amacıyla tanınan devlet yardımlarına izin verilmesine yönelik koşulları belirtmektedir. Söz konusu Kılavuz İlkeler 31 Aralık 2014 tarihine kadar uygulanacaktır. Araştırma ve Geliştirme yardımına 14 Çelik sektöründeki araştırma-geliştirmeye yönelik devlet yardımları için öngörülen Topluluk çerçevesi doğrultusunda izin verilmektedir. Buna rağmen, çelik sektöründe meydana gelen her bir dava için bildirim formu talep edilmektedir. 30 Aralık 2006 tarihinde, Avrupa Komisyonu tarafından, Araştırma-Geliştirme ve Yenilikçilik Alanlarında Yeni bir Çerçeve kabul edilmiştir. Bununla amaçlanan, Üye Devletlerin, Araştırma-Geliştirme ve Yenilikçilik alanlarındaki projelere nasıl daha iyi bir şekilde devlet yardımı verebileceklerini açıklığa kavuşturmaktır. Yeni Çerçeve, daha öncekinden farklı olarak, yenilikçilik projeleri için yardımı da kapsamaktadır. Öte yandan, bahsekonu olan Çerçeve tarafından oluşturulmuş kılavuz ilkeler; Üye Devletlere kendi yardım önlemlerini özel durumlara uyarlamalarına izin vermekte ve Avrupa şirketlerini, şayet küresel rekabetçiliği amaçlıyorlarsa, Araştırma-Geliştirme ve Yenilikçilik alanlarında daha fazla yatırım yapmaya teşvik etmektedir. Bu şartlar altında, Üye Devletler, yardım önlemlerinin incelenmesi ve bunlara izin verilmesi amacıyla, Avrupa Komisyonu na bildirimde bulunmakla yükümlüdür. Ancak, eğer bu önlemler kılavuz ilkeler doğrultusunda alınmışsa, izin verme süreci daha hızlı olacaktır. Buna rağmen, Araştırma&Geliştirme&Yenilikçiliğe yönelik olan Devlet Yardımı önlemlerine, üç kıstas temelinde izin verilmektedir: İyi tanımlanmış bir pazar aksaklığına karşılık gelmesi; Hedefin iyi belirlenmiş olması; karşılaşılan sorunla orantılı olması ve teşvik etkisi yaratılması; Rekabet ve ticaret kurallarıyla uyumlu olması; Yeni Çerçeve, 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Çelik sektöründeki Şirket Kapatmalarıyla ilgili yardımlara izin verilmektedir. Küçük ve Orta Boy İşletmelere (KOBİ) verilen yardımlara, 6 Ağustos 2008 tarihli ve 800/2008/EC sayılı Komisyon Yönetmeliği (Genel Blok Muafiyet Yönetmeliği) doğrultusunda, %15 ve %7,5 a kadar oranlarda yardım edilmesine izin verilecektir. 13 Komisyon Tebliği: Zor durumda olan şirketleri kurtarma ve yeniden yapılandırılması için verilen Devlet Yardımlarına ilişkin Topluluk Kılavuz ilkeleri (ABRG 244, 01.10.2004, s. 2 17) 14 Araştırma ve geliştirmeye (Ar&Ge) yönelik Devlet yardımları için Topluluk çerçevesi (ABRG, C, 45, 17.02.1996, s. 5 16) All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 19

AT Antlaşması nın 87 ve 88.maddelerinin de minimis yardımına uygulanmasına ilişkin 15 Aralık 2006 tarihli ve 1998/2006/EC sayılı Komisyon Yönetmeliği (söz konusu Yönetmelik, 31 Aralık 2006 tarihinde geçerliliği sona eren 69/2001/EC sayılı Yönetmeliğin yerine geçmiştir) doğrultusunda, De Minimis yardımına izin verilmektedir. 6 Ağustos 2008 tarihli ve 800/2008/EC sayılı Komisyon Yönetmeliği (Genel Blok Muafiyet Yönetmeliği) doğrultusunda, Eğitim yardımına izin verilmektedir. İstihdama yapılan yardıma ilişkin ilkeler ve 6 Ağustos 2008 tarihli ve 800/2008/EC sayılı Komisyon Yönetmeliği (Genel Blok Muafiyet Yönetmeliği) doğrultusunda İstihdam yardımına izin verilmektedir 15. Devlet Yardımları Eylem Planı ve Küçük İşletmeler için Yasal Düzenlemler doğrultusunda, Yeni Genel Blok Muafiyet Yönetmeliği her tür yardım önlemi için otomatik onay sistemini düzenlemekte ve Üye Devletleri bu tür Devlet Yardımlarını Komisyon a önceden bildirim yapmaksızın vermesini sağlamaktadır. Blok muafiyet kapsamında değerlendirilen devlet yardımları 10 dan 26 ya yükseltilmiştir. Bu kategoriler: Bölgesel yardım; KOBİ yatırımı ve istihdam yardımı; Kadın girişimciler tarafından kurulan işletmelere verilen yardımlar; Çevrenin korunmasına verilen yardımlar; KOBİ ler yararına danışmanlık ve KOBİ lerin fuarlara katılımının sağlanması; Risk sermayesi formunda yardımlar; Araştırma, geliştirme ve yenilikçiliğe verilen yardımlar; Eğitim yardımı; Mağdur veya özürlü işçilere verilen yardımlar. Yönetmelik Üye Devletlere, devlet kaynaklarından istihdamın ve yatırımın artırılmasına yönelik yardım tedbirleri tahsis etmelerine izini verirken diğer yandan ise kamu otoriteleri, yardım yararlanıcıları ve Avrupa Komisyonu üzerindeki bürokratik baskıyı azaltma amacını taşımaktadır. Yönetmelik, 5 özel Yönetmeliği tek bir yasal metin halinde konsolide ederken, diğer kategorilerdeki devlet yardımlarını kapsayacak şekilde kapsamını genişletmektedir. Yönetmelik kapsamında olmayan devlet yardımı uygulamaları otomatik olarak kanuna aykırı olarak kabul edilmemektedir. Bu tür yardımlar, Komisyon un kılavuz ilkeler ve çerçeve kapsamında değerlendirme yürüttüğü mevcut bildirim sistemine tabi olmayı sürdüreceklerdir. Bununla birlikte, Yönetmelik, tarım ve gemi inşa özel olarak düzenlenmiş sektörler gibi kömür ve çelik gibi bazı sektörleri kapsam dışında tutmaktadır. 15 İstihdama yapılan yardıma ilişkin ilkeler: ABRG C 334, 12.12.1995, p.4 9. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 20

Buna ilaveten, işbu Yönetmelik, daha önce beş farklı Yönetmelik çerçevesinde ele alınan kuralları tek bir çerçeve altında bir araya getirmektedir: 68/2001/EC sayılı Yönetmelik, 70/2001/EC sayılı Yönetmelik, 2204/2002/EC sayılı Yönetmelik, 1628/2006/EC sayılı Yönetmelik ve 1407/2002/EC sayılı Yönetmelik. Söz konusu Yönetmeliklerden bazıları (68/2001/EC, 70/2001/EC ve 2204/2002/EC) yürürlükten kalkmış; 1628/2006/EC sayılı Yönetmelik ise ilga edilmiştir. Üye Devletler tarafından tahsis edilen bölgesel yardım tedbirleriyle uyumun sağlanması için, söz konusu tedbirlerin saydam bir şekilde düzenlenmesi ve teşvik edici etkisinin bulunması gerekmektedir. Buna ilaveten, söz konusu tedbirlerin bireysel bildirim eşik değerlerine ve yasa metninin ilk bölümünde ayrıntılı bir şekilde bahsedilen azami yardım oranlarına uygun olması da öngörülmektedir. Buna ilaveten, yardım tedbirlerinin Yönetmeliğin 2.Bölümü nde yer alan koşullarla da uygunluğunun sağlanması gerekmektedir. Güncel gelişmeler: 25 Şubat 2009 tarihinde, Avrupa Komisyonu AB Devlet Yardımları kurallarının uygulanmasında Üye Devlet mahkemelerine yardım amaçlı bir dizi kılavuz ilke yayımlamıştır. Söz konusu Kılavuz İlkeler, Komisyon un 1995 yılında çıkarmış olduğu Tebliğ i güncellemekte ve ulusal mahkemelerin Komisyon dan Devlet yardımı kurallarının uygulanmasında görüşünü talep etmesini sağlayan bir istişare emkanizması getirmektedir. Buradaki amaç; öncelikle suçlamaya maruz kalan tarafların doğrudan haklarını kullanmasını sağlamak suretiyle, rekabet kuralları ihlallerinin ortaya çıkarılması sürecini güçlendirmek ve bunun yanı sıra, Topluluk düzeyinde ortaya çıkan idari külfetleri azaltmaktır. Bu çerçevede, ulusal mahkemeler, Devlet yardımlarının tüm özelliklerinin incelenmesi temelinde, bir yardımın yasaya aykırı olup olmadığına ve Komisyon un öncül bir onayının bulunup bulunmadığına karar verebilecektir. Bununla birlikte, şayet Avrupa Komisyonu söz konusu Devlet yardımından haberdar edilirse, bu durumda yardımın Topluluk hukuku ile uyumlu olup olmadığına karar verme yetkisi Komisyon da bulunmaktadır. Söz konusu Karar, ayrıca, Avrupa Adalet Mahkemesi ne de taşınabilir 16. 2.2. Çelik Sektörüne Yönelik Devlet Yardımlarına İlişkin Özel Kurallar Özellikle ciddi ekonomik problemlerle karşılaşmış olan bazı sektörler, hassas sektörler olarak adlandırılır ve eğer kömür-çelik endüstrisinde olduğu gibi Devlet yardımı alırlarsa, rekabet ortamının bozulmasına sebep olmaktadırlar. 16 Daha fazla bilgi için, bknz: http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=memo/09/82&format=html&aged=0&language= EN&guiLanguage=en All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 21

Komisyon, hassas sektörler için, diğer sanayi kollarıyla kıyaslandığında, son derece kısıtlayıcı kararlar almıştır. Burada amaçlanan, piyasanın bozulmasını önlemektir. Örneğin, bu sektörlerin hemen hemen hepsinde, Üye Devletlere (onaylanmış bir ulusal Devlet yardımı planı olmasına rağmen, her bireysel davanın Komisyon a bildirilmesi gibi) özel bildirim gerekleri dayatılmaktadır. Zor Durumdaki Şirketlerin Kurtarılma ve Yeniden Yapılandırma Yardımı ile Şirket Kapatma Yardımı yalnızca Topluluk çıkarını gözeten bazı katı koşulların yerine getirilmesi yoluyla verilebilmektedir. Bununla birlikte, AKÇT nin 1996 Çelik Yardım Kodu, yeniden yapılandırma ve yatırım yardımını, 1980 ler ve 1990 larda başlayan kapasite fazlası krizi nedeniyle tamamen yasaklamaktadır. AB Üye Devletleri, devlet kuruluşlarının özelleştirilmesi ve sanayinin konsolidasyonunu içerecek şekilde büyük yeniden yapılandırma programlarını ortaya koymuştur. Böylece, şirket kurtarma ve yeniden yapılandırma yardımını AKÇT Antlaşması altında, ve bu antlaşmanın 23 Haziran 2002 tarihinde yürürlülükten kalkmasını takiben AT Antlaşması altında, bazı sektörlere yasaklayan kurallar uygulanmıştır. Bunun ardından Çelik Sanayi için Kurtarma ve Yeniden Yapılandırma ve Kapatma ya ilişkin Komisyon Bildirimi yayınlanarak kapatmaya ilişkin olarak ise bir istisna getirilmiştir. Yatırım yardımına ilişkin, Büyük Yatırım Projeleri için Gözden Geçirilmiş Çok Sektörlü Çerçeve, bu tür yardımların çelik sektörü için yasaklandığını düzenlemektedir. Kurtarma ve Yeniden Yapılandırma Yardımına ilişkin olarak ise, 1993 yılındaki son kararına dayanarak Komisyon, bu tür yardımların ortak pazar ile bağdaşmadığını düzenlemiştir. Kapatma yardımı kapsamında ise, 87(3). Madde uyarınca şu yardımlar çelik sektöründeki şirketler için Ortak Pazar ile uygun olarak nitelendirilmekte ve bu yardımlara izin verilmektedir: işten çıkarılan veya erken emekliliğe ayrılan çalışanları için çelik şirketlerine tanınan yardımlar ile tamamen kapatılan çelik şirketlerine tanınan yardımlar. Bu çerçevede, 23 Temmuz 2002 tarihinde AKÇT Antlaşmasının son bulmasıyla, Çelik Sektörüne hâlihazırda uygulanmakta olan Devlet yardımları hükümleri için gerekli olan üç adet belge bulunmaktadır. Bunlar: Şirketlerin Kurtarılma ve Yeniden Yapılandırma Yardımı ile Şirket Kapatma Yardımı, Büyük Çaplı Yatırım Projeleri için Bölgesel Yardım, Çok Sektörlü Çerçeve ve Çok Sektörlü Çerçevenin tadiline ilişkin Komisyon Tebliği. Çelik sektöründeki Devlet yardımlarına ilişkin özel kurallar konusundaki Güncel Gelişmeler: 17 Nisan 2008 tarihinde, Avrupa Komisyonu, Macaristan tarafından ülkenin en büyük çelik üreticisi olan Dunaferr e 37,4 milyon Euro düzeyindeki yatırım yardımı tahsisi planının AT Devlet Yardımları kurallarına uygunluğuna ilişkin kapsamlı bir soruşturma başlatmıştır. Bu bağlamda, Avrupa Komisyonu söz konusu desteğin AT Devlet Yardımı kurallarıyla uyumlu olup olmadığını soruşturacaktır; keza söz konusu kurallar gereğince sektörün yapısal bir kapasite aşımından dolayı Celik ürünlerine yatırım yardımı sağlanmasına izin verilmemektedir. All rights reserved. Corporate and Public Strategy 2011. 22