Gerek (21) ve (22) bağıntıları, gerekse şekil 7 deki grafikler incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılır : 1 Arazi çalışmaları maliyeti resim ölçek sayısının karesi île ters orantılı olarak değişmektedir. 2 İkisi de geniş açılı olmasına rağmen, aynı ölçekte resimlerin çekilmesinde, f = 115 mm lik kamera ile f = 152 mm ILk kamera kullanıl ması, arazi çalışmaları maliyetini, özellikle resim ölçeğinin büyük olması durumunda, çok değiştirmektedir. 3 Bunlardan birincisinin kullanılması, bu maliyeti 1,63 kat art tırdığından (23), zorunluluk olmadıkça bu kamera kullanılmamalıdır. (22) ------ = 1,63... (23) (21) Resim ölçeğinin harita yapım zamanına etkisi, maliyete etkisi ile doğru orantılı olduğundan,tekrarlamaya meydan vermemek için ayrıca incelenmemiştir. 4 Resim Ölçeği İle Alet Değerlendirme Presizyonu Arasındaki Bağıntı Bu konuyu incelemek için (18) bağıntısını tekrar ele almak gerektir. Burada m? yerine, harita ölçeğinde 0,2 mm konulabilir. Bunun arazi de ğeri, değerlendirme ölçeği ile çarpılarak bulunur. Gerekli sadeleştirme yapılarak,,., 0,2 m d =\f3 m r m p^ 1... (24) m r= 115.A7 m d - bağıntısı elde edilir. Burada m d yerine ülkemizde yapılan haritalar için sırasıyla 25 000, 5 000, 2 500, 2 000 ve 1 000 konulursa her harita yapımında, gerekli resim ölçeği ile alet değerlendirme presizyonu (m r, m px) arasındaki bağıntılar bulunur. 53
5 Resim Ölçeğinin Modtel - Pafta İlişkilerine Etkisi Resim ölçeği ve buna etkili olan kamera özelliklerinin, model boyutlarını etkilemesi nedeniyle, değerlendirme biçimi üzerinde de etkisi vardır. Yapılacak haritanın pafta boyutları bellidir. Rahat bir değerlendirme yapabilmek için bir paftanın uygun sayı ve konumda model ile kapatılabilmesi konusu da gözden uzak tutulmamalıdır. Eğer buna dikkat edilmezse, bir modelin değerlendirilmesinde çizim masasına iki, üç ve bazan, dört paftanın birden konulması gerekebilir. Her biri ayrı ayrı pafta üzerinde bulunan dört nokta ile mutlak yöneltmenin ne ölçüde zorlaşacağım ve presizyonu kötü yönde nasıl etkileyeceğini anlatmaya gerek yoktur, 54
6 Resim Ölçeğinin Değerlendirilmesi istenen Detay' Boyutlarına 'Etkisi.. Bir resmin ölçeği küçüldükçe üzerindeki görüntüler de küçülecek ve bazı detaylar kaybolacaktır. Resim üzerinde görülebilen detaylar resim ölçeği ile birlikte, kullanılan kamera objektifi ve film emülsiyonunun ayırma derecesine de bağlıdır. Ancak elde bulunan kamera ve malzemeye göre belirli detayların, resim üzerinde belirli büyüklüklerde görülmesi, resim ölçeğinin uygun değerde alınması ile sağlanabilir.. 7 Resim Ölçeği Seçiminde öz Önüne Alınacak Hususlar Yukardaki genel inceleme özetlenirse şu sonuçlara ulaşılır : Resîm ölçeği: 1 Kullanılan kamera ve boyuna örtü oranı dolayısıyle, (2) ba ğıntısı gereğince yükseklik presizyonunu, 2 (18) bağıntısı gereğince kullanılan aletin değerlendirme presizyonuna bağlı olarak, nokta konum presizyonunu, 3 Model boyutlarına etkisi nedeniyle değerlendirme ve arazi çalış maları maaliyetini, 4 Model - pafta ilişkileri nedeniyle değerlendirme biçimini, 5 Resimde görülmesi istenen en küçük detay boyutunu, etkilemektedir. Öyleyse resim ölçeği seçimi bu etkenler göz önüne alınarak yapılmalıdır. Ayrıca elde bulunan alet, kamera vs. olanak ve koşulları da gözden uzak tutulmamalıdır. Acaba bu etkenlerden hangisi öncelikle ele alınmalı ve diğerleri hangi sıra içerisinde değerlendirilmelidir? Bu durumda en emin ve kolay şekil kanımızca şu sıranın izlenmesidir: 1 Önce, değerlendirmede kullanılacak aletin presizyon derecesi (mp x) saptanmalıdır. Yalnız burada sözü edilen presizyon derecesi, kareli cam ölçülerinden bulunan (s<>) değeri değil, çift resim değerlendirilmesinde, resim üzerinde bulunan homolog noktalar yardımıyle alette elde edilen, model noktasının konum presizyonudur. Bu presizyon, (so) ile aletin ve resmin özelliklerine bağlı olarak değişen bir değerdir (12) (s. 78). 55
2 Bulunacak mp x değeri yardımıyle haritadan istenen 0.2 mm lik (plân ölçeğinde) konum presizyonunu bu aletle sağlayabilecek resim ölçeği Şekil 8 deki grafikten bulunmalıdır. 3 Eğer haritanın yükseklik presizyonu için bir sınır belirtilmişse, kullanılacak kameraya ve değerlendirme aleti presizyonuna göre şekil 3, 4 ve 5 deki grafiklerden bunu sağlayacak resim ölçeği bulunup, bununla Şe kil 8 den bulunan ölçek karşılaştırılarak, aralarından büyük olan seçilme lidir. Seçilen bu resim ölçeği, söz konusu harita için uygulanabilecek en küçük resim ölçeğidir. Bundan sonra, gerçekleştirilmesi istenen koşullar -maliyet etkisi de göz önünde tutularak- ancak bu ölçeğin büyütülmesi ile sağlanmaya çalışılmalıdır. 4 ı Belirli büyüklükteki detayların resim üzerinde görülebilmesi ko nusunda bir esas getirebilmek için hangi detayların resim üzerinde görül mesi gerektiği belirlenmelidir. Ülkemizde fotogrametrik yöntemle yapılan haritalarda hangi detayların gösterilmesi gerektiği kesin olarak belirtilme miştir. Bununla beraber, gerek 1/5000 ölçekli gerekse 1/2500 ve daha bü yük ölçekli harita ve plânların yapımına ait teknik yönetmelîklerdeki (11), (13) özel işaret listeleri, gerekse 1/25000 ölçekli haritaların kenar bilgi leri bu konuda ışık tutucu olabilirse de, bunlardan hangilerinin fotogra metrik değerlendirme, hangilerinin arazide yapılacak bütünleme ve isim leme çalışmalarında konulacağı belli değildir. Esas olarak fotogrametrinin amacı, arazi çalışmalarını en aza indirmek olduğuna göre, haritada göste rilecek en küçük detayın bile resimde görülmesini sağlamak uygun gibi görülürse de, sırf bunu sağlamak için resim ölçeğini büyütüp maliyeti bir kaç katına çıkarmak da uygun olmayacaktır. (21), (22). 5 Maliyet etkenine gelince, bir haritanın en az harcama ile elde edilmesi mutlaka önemli bir konu ise de, presizyonu feda ederek bunu sağ lamaya çalışmak doğru bir plânlama sayılmaz. Bunun için 1,2 ve 3. mad dede sözü edildiği şekilde yeteri kadar presizyon sağlayabilecek en küçük resim ölçeği belirlendikten sonra, maliyeti düşürmek için Şekil 7 de görül düğü gibi büyük resim boyutlu kamera ve (veya) Şekil 8 deki grafiklere göre daha yüksek presizyonlu değerlendirme aletleri kullanılmak suretiyle maliyetin düşürülmesine çalışılmalıdır. 6 Bu esaslar saptandıktan sonra, artık her haritanın pafta boyut larına uygun gelecek model boyutlarını ayarlamak kolay olacaktır. Bu etkenlerin biribirleriyle olan bağlılıkları şema halinde Şekil 9 da gösterilmiştir. 56
Bütün bu veriler bîr yana bırakılarak resim ölçeğini Von Gruber'in bilinen formülü ile hesaplamak düşünülebilir (4, 5, 6, 13, 14), (30). Ancak bu kanımızca yeterli bir yöntem değildir. m c = CVm"d... (30) Çünkü buradaki "C" ampirik bir katsayıdır. Yapım koşullarının kötü olması durumunda 200 veya daha küçük, orta ve iyi olması durumunda ise sırasıyla 250 veya 300 alınır. "C" için isabetli bir değer seçmeden önce eldeki koşulların ne derece iyi veya kötü olduğunu belirlemek gerektir. Sonraki hangi koşuldaki belirli bir özelliğin "C" yi nasıl değiştireceğini hesaplamak, işlemi zorlaştırmaktan başka bir şeye yaramıyacaktır. Hele "C" için tahmini bir değer alarak resim ölçeği hesaplamak, sistem plânlaması yönünden son derece sakıncalıdır. Çünkü "C" nin 10-20 düzeyindeki değişimi resim ölçeğini, dolayısıyle yapım maliyet ve zamanını büyük ölçüde arttırabilir. Bununla beraber yaklaşık bir ölçek bulmak içirt bu formülden yararlanılabilir. Sonra bu yaklaşık değer, eldeki koşulllara göre uygun biçimde geliştirilerek kesin resim ölçeği saptanabilir. 57
Ülkemizde yapılan haritalar için "C" nin değişik değerleri ile bulunan resim ölçek sayıları Çizelge: 1 de gösterilmiştir. Yukarıda altı madde olarak önerilen hususlar çerçevesinde resim ölçeğini seçebilmek için, önce yapımda kullanılacak kamera ile alet değerlendirme presizyonu için birer model seçmek, sonra şekil 2, 3, 4 ve 8 deki grafiklerden yararlanmak gerektir. 8 ı Ülkemizde Yapılan Haritalar İçin Uygun Resim Ölçekleri : Yukarıda sözü edildiği üzere, belirli boyutlarda paftaya, istenen ölçekte ve istenen presizyonda belirli detayların geçirilmesi, kullanılan kamera, değerlendirme aleti ve resim ölçeğine bağlıdır (Şekil : 9). Harita yapımında bu üç önemli «bileşen, hem birbirini hem de yapım sonuçlarını büyük ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle, bir harita yapımı için bunlardan herhangi biri konusunda karar vermek gerektiğinde, mutlaka üçünü bir arada, fonksiyonları ve yapım bileşenleri üzerindeki etkileriyle birlikte incelemek gerektir. İşte bundan dolayı, Türkiye'de yapılan haritalar için uygun resim ölçeklerinden söz ederken, kullanılacak kamera ve değerlendirme aletinden de söz edilecektir. Bunlardan kameraları kesin olarak belirlemek kolaydır. Çünkü çeşitleri az olup yapımları standartlaştırılmıştır. Şekil 7 de görüldüğü gibi f=152 mm, 23x23 cm 2 lik kamera, maliyet yönünden daha yararlı olduğundan kullanılması ön koşul olarak konulabilir. Ancak özel uygulamalar için gerekli koşulların sağlanması başka bir kamerayı gerektiriyorsa, bu husus da göz önünde bulundurulmalıdır. Herhangi bir harita için kullanılması gerekli değerlendirme aletini kesin olarak söylemek, kameralar kadar kolay değildir. Çünkü bu aletlerin 58
yapıları ve dolayısıyle fonksiyonları çok çeşitlidir (/12/). Bu yazının hacmini genişletmemek için, sadece her harita yapımında kullanılacak değerlendirme aletinde bulunması gerekli presizyon derecesinden söz edilecektir. Zaten konu, bu presizyonun nasıl elde edildiği değil, resim ölçeğini belirlemekteki etkinliğidir. 8.1 1/25000 Ölçekli Memleket Haritaları İçin Gerekli Kamera, Alet İle Uygun Resim Ölçeği ve Yapım Sonuçları : Elde edilecek model alanının genişliği nedeniyle sağladığı ekonomi göz önüne alınarak (21) ve (22) eşitlikleri ve şekil 7 geriğince f=152 mm lik 23x23 cm 2 resim boyutlu kamerların kullanılması en uygundur denilebili. 1/25000 ölçeği küçük bir ölçek olup istenen presizyon sınırları geniştir. Bunu sağlamak için kullanılacak değerlendirme aletinde özel bir yapı veya nitelik aramaya gerek yoktur. Topografik değerlendirme aleti türünde bir alet isteneni verebilir. Resimden haritaya ikidefa büyütme sağlayabilen en genel yapıdaki bu tür aletde m px < 0,074 mm dir (12). m px = 0,074 mm olması durumunda, haritada 0,2 mm lik konum presizyonunu sağlamak için, şekil 8 deki 1/25000 lik eğri veya (25) yardımıyle m r = 39000 olması gerektiği bulunur. f=152 mm lik geniş açılı kamera ile % 60 boyuna ve % 20 enine örtülü olarak D B yönünde çekilecek resimlerden oluşan bir modelin boyutları 3,6x7,2 km 2 olacak ve 11x13 km 2 yaklaşık boyutlu bir pafta altı tam model ile kapatılabilecektir (/12/ s : 130). 1 km 2 alanın arazi çalışmaları maliyeti 1975 fiyatları ile 109 TL. olaçaktır. Elde edilecek yükseklik presizyonu mj, (ma;x) = 4,33 m. olur (4). Eğer yükseklikte daha fazla presizyon isteniyorsa, resim ölçeği büyütülmeden maliyet arttırılmadan çok geniş açılı kamera kullanılarak rrih < 2,89 m. elde edilebilir (5). Ancak bunun için kullanılan değerlenme aletine çok geniş açılı kamera odak uzaklığının (85-90 mm) uygulanabilmesi gerektir. Eğer buna olanak yoksa, topografik değerlendirme aleti yerine presizyonlu değerlendirme aleti kullanılması ile de yükseklik presizyonu en az bir misli arttırılabilir m h nın değeri kullanılan aletin m px değerine bağlı olarak (4) den veya Şekil 3 deki grafiklerden kolayca bulunabilir. 8.2 1/5000 Ölçekli Standart Topografik Haritalar İçin Gerdeli Kamera, Âlet İle Resim; Ölçeği ve Yapım Sonuçlan : Pafta üzerinde 0,2 mm lik nokta konum presizyonu sağlamak ve yaklaşık 2200x2,750 m 2 boyutlu bir paftayı 1,5 model ile kapatabilmek 59
için, resimlerin f = 152 mm, 23x23 cm 2 lik geniş açılı kamera ile D - B yönünde, % 60 boyuna ve % 20 enine örtülü olarak 1/16000 ölçeğinde çekilmesi gerektir. Bu durumda kullanılması gerekli alet değerlendirme presizyonunun m px ^ 0,036 mm olması yeterlidir (26). (Şekil 8). Bu m px değeri, belli özellikteki «presizyonlu değerlendirme aleti» türünde bir alet ile sağlanabilir (12) s. 138. Değerlendirmeden elde edilecek yükseklik presizyonu m h (max) < 86 cm (4) ve 1,km 2 nin arazi çalışmaları maliyeti 1975 fiyatları ile 660 TL olacaktır (21). 8.3 1/2500 Ölçekli Topografik Haritalar İçin Gerekli Kamera ve Âlet ile Uygun Resim Ölçeği ve Yapım Sonuçları : O,2 mm lik konum presizyonu sağlamak, ve 1500x2000 m 2 boyutlu (/13/) bir paftayı 2,5 model ile kapatabilmek için, resimlerin gene f=152 mm lik geniş açılı kamera ile % 60 boyuna ve % 20 enine örtü oranı ile D - B yönünde ve 1/9000 ölçeğinde çekilmesi gerektir. Değerlendirmede kullanılacak alet (8.2) de sözü edilen özellikte ancak m px < 0.032 mm olmalıdır (27), (Şekil : 8). Bu durumda elde edilecek yükseklik presizyonu m^ (max) < 43 cm (4) ve 1 km 2 alanın arazi çalışmaları maliyeti 2090 TL. kadar olacaktır (21). 8.4. 1/2000 Ölçekli Topografik Haritalar İçin Gerekli Kamera ve Alet İle Uygun Resim Ölçeği ve Yapım Sonuçlan : ('8.3) de sözü edilen kamera ile ayni yön ve örtü oranlan ile 1/8000 ölçeğinde resimler çekilerek, ayni özellikte alet ile değerlendirilirse, m h (max) < 38 cm yükseklik presizyonu elde edilirken (4), 1200x1600 m 2 olan (13) bir pafta iki tam model ile kapatılabilir ve 1 km 2 alanın arazi çalışmaları maliyeti 1975 fiyatları ile 2641 TL. olur (21). Değerlendirme presizyonu daha yüksek bir aletin kullanılması durumunda, yükseklik presizyonu da bununla orantılı olarak artacaktır (4). 8.5 1/1000 Ölçekli Topografîk Haritalar İçin Gerekli Kamera, Âlet.ile Uygun Resim Ölçeği ve Yapım Sonuçları : (8.3) de sözü edilen kamera ile % 60 boyuna ve % 30 enine örtü oranları uygulanarak 1/4000 ölçeğinde çekilecek resimler, ayni presizyon derecesindeki alet ile değerlendirildiği takdirde m h (max) < 19 cm yükseklik presizyonu elde edilirken, 600x800 m 2 boyutlu (13) bir pafta, iki tam model ile kapatılabilecektir. 1 km 2 alanın arazi çalışmaları maliyeti, gene 1975 fiyatları ile 10560 TL. dolayında olacaktır (21). 60
61
(8.1) ilâ (8.5) de sözü edilen hususlar özet olarak çizelge 2 de gösterilmiştir. Çizelgeden de görüleceği gibi bütün haritalar için f = 152 mm lik geniş açılı kamera kullanılması daha uygun olmaktadır. Değerlendirme aleti olarak, 1/25000 ölçekli dışındaki bütün büyük ölçekli haritalar için ayni alet kullanılabilmektedir. 9 Sonuçların Yürürlükte Bulunan Yönetmeliklerle Karşıaştırılması : Yukarıdaki incelemelerden çıkarılan sonuçlar ile, mevcut yönetmelik hükümlerinin bunlarla çelişen kısımları aşağıya çıkarılmıştır : 1 Fotogrametrik harita yapım proje sistemi içindeki kamera ve değerlendirme aleti gibi bileşenlerden etkilenen ve presizyon, maliyet ile yapım zamanını etkileyen Cşekil : 9) resim ölçeği belirlenirken çok dikkatli davranılması gerekmektedir. 1/2500 ve Daha Büyük Ölçekli Harita ve Plânların Yapımına Ait Teknik Yönetmelik'in 316. maddesinde resim ölçeği için şöyle denilmektedir : «Yapılacak haritanın kullanış amacı ve bundan beklenen inceliğe göre resim ölçeği bulunur. Buna paralel olarak, m r = 150Vm d formülünden yararlanılır. Bu bağıntı ile bulunacak resim ölçekleri (1/1000 ölçekli haritalar dışında) gereğinden daha büyük olduğundan (çizelge: 1), yapım maliyetinin artmasına neden olmaktadır. Bu maddenin, kullanılacak kamera ve değerlendirme aleti de belirtilerek, yukardaki esaslar çerçevesinde değiştirilmesi gerektir. 3 Araziye tesis edilecek nokta aralıklarını ve havuz dairesi çapı nı belirleyen ayni yönetmeliğin 290. maddesi de, yeniden düzenlenmelidir. Çünkü kullanılacak kamera ile enine ve boyuna örtü oranları belirtilmedi ği için model boyutları bilinmemekte, dolayısıyle tesis edilecek arazi nok taları sıklığı konusunda belirli sayılır verme olanağı bulunmamaktadır. Başka bir deyişle, bu durumda yönetmelikteki sayılar aslında birşey ifade etmemektedir. Harita yapımında arazi çalışmaları maliyetinin nokta sık lığı ile doğrudan ilgisi göz önünde tutularak, belirlenecek kamera, alet özellikleri ve resim ölçeği yardımıyle, nokta aralıkları yukardaki esaslar çerçevesinde yeniden belirlenmelidir. 4 ı 17/1/1975 gün ve 15471 sayılı resmi gazetede yayınlanan «1/5000 Ölçekli Standart Topografik Fotogrametrik Harita Yapımına Ait: Teknik Yönetmelik» in 142. maddesi resim çekiminde dört değişik ölçek kullanılmasını hükme bağlamıştır. Bunlar : 62
a),f= 152.. mm,. 23x23 cm 2 lik kamera ile; Çekim yönü D-B olması durumunda m r= 16000, Çekim yönü K - G olması durumunda m r= 14000. b) f=115 mm, 18x18 cm 2 lik kamera ile; Çekim yönü D - B olması durumunda m r=21000, Çekim yönü K - G olması durumunda m r= 17000. c) Sık yerleşme alanlarında f = 210 mm, 23x23 cm 2 lik kamera kullanılacak ve m r= 16000 olacaktır. Bunlardan (a) şıkkında sözü edilen 1/16000 lik resim ölçeği (8.2) de sözü edildiği gibi, eldeki aletlere göre uygun bir ölçektir. Aynı kamera île 1/14000 ölçeğinde resim çekmekle 1 km 2 alanın arazi çalışmaları maliyeti, 1/16000 ölçeğine oranla % 31 artmakta (21, 22), bir pafta için 1,5 yerine yaklaşık iki modelin değerlendirilmesi gerekli olduğundan, değerlendirme maliyeti de % 33 oranında daha fazla olmaktadır. Buna karşılık, ayni değerlendirme aletinin kullanılması durumunda, nckta konum presizyonu sadece % 12,5 oranında fazlalaşmaktadır. Amaç 1/5000 ölçekli harita yapmak olduğuna göre, nokta konum presizyonunun 0,2 mm lik çizim hata sınırı altında kalması esası göz önüne alındığında, gereğinden fazla presizyon sağlamak için maliyeti % 30 civarında arttırmak, uygun bir sitem plânlaması değildir. Eğer kullanılan aletin değerlendirme presizyonu düşüklüğünden dolayı 1/16000 resim ölçeği ile harita- -dan istenen presizyon sağlanamıyorsa, 1/14000 gibi daha büyük resim ölçeği kullanılabilir. Ancak böyle yapılacağına yeterli presizyonda alet satın alınarak mr r= 16000 uygulamak, sırf aletten dolayı maliyeti arttırmaktan daha ekonomiktir. (b) şıkkında yazılı 115 mm; 18x18 cm 2 lik kamera ile 1/21000 ölçeğinde resim alınması durumunda, maliyet ve zaman açısından 1/16000 ölçeğe göre belirli bir fark yoktur (şekil : 7). Model boyutları da yaklaşık ayni olduğundan model - pafta ilişkileri de değişmeyecektir. Yalnız 1/21000 ölçekli resimle, 1/5000 ölçekli haritadan istenen presizyonu sağlamak için kullanılması gerekli aletin değerlendirme presizyonu, m r= 16000 olması durumuna oranla % 30 daha küçük olmalıdır (18). Gerek presizyon gerekse maliyet yönünden bir yarar sağlamadığı halde, m r=21000 uygulayıp daha presizyonlu ıbir alet aramak, kanımızca işi zorlaştırmaktan başka bir şeye yaramıyacaktır. 5 Aynı yönetmeliğin 10. maddesi, arazide havuz yöntemi ile tesis edilecek noktaların sıklığını belirtmektedir. Yukarda sözü edilen kameralarla m r=21000 ve m r= 16000 olması durumunda, % 60 boyuna ör- 63
tülü resimlerden oluşan bir modelin eni, sırasıyla 1572 m ve 1472 m olmakta ve her ikisi için 1500 m alınabilmektedir. Buna göre havuz dairesi çapı her iki durumda 1732 m (,ki yaklaşık 1750 m) alınması gerekirken, 1/16000 ölçeği için 1650 m olarak belirlenmiştir. Bu fark maliyeti, (r) havuz dairesi yarı çapı olduğuna göre 2 2 M 2 - M 1 _ r 2 - r 1 _o /fl!1........... ( 3 1 ) M, r, 2 kadar arttırmaktadır. Ayni maddede, havuz dairesinin kanava üzerinde her durumda, üç noktaya teğet olması istenmektedir. Kanımızca yanlış basılan bu değimin «her durumda en az bir nokta girmesi gerektir» şeklinde düzeltilmesi doğru olacaktır. YARARLANILAN KAYNAKLAR 1)ASP YAYINI: Manual of Photogrammetry, Third edition, Volume I, II. 1966. 2)AYTAÇ, M.: Mühendislikte Fotogrametri. Hava Fotogrametrisi, İTÜ - 379, 1958. 3)AYTAÇ, M.: Fotogrametride Hassasiyet, Ekonomi ve Pratik Tatbikat, İTÜ Dergisi, Cilt: 26 sayı: 1, 1968 4)AYTAÇ, M.. ÖRMECİ, C, ALTAN, O.: Fotogrametri (Finstervvalder, R.-Hoffman, W. den çeviri), 1973. 5)TANSUG, B.: Fotogrametrinin Temelleri, (Shwidefsky, K.'dan çeviri) Teknik Okul Yayınları, Sayı: 80, 1961. 6)HALERT, B. : Photogrammetry, Mo Crow Hill Company, Inc. London 1960. 7)TÜDEŞ, T.: Türkiye'de Fotogrametrinin Karayollarına Tatbiki, Doktora Tezi, İTÜ - 1970. 8)ÖRÜKLÜ, E.: Büyük Ölçekli Harita Yapımında Optimum Fotoğraf Ölçeği (Kush, M.'den çeviri) Harita Müh. Dergisi, 23. 9)ÖRÜKLÜ, E.: Tapu Kadastro Gn. Md. de 1/5000 ölçekli STK Harita Alımı, Bugünkü Hız. Veri, Uygulama, ve Alınması Gerekli Tedbirler, KURUL Yayın ları, No: 1, 1972. 10)JERİE, H. G.: Planning of Photogrammetric Projects, Part 1, 2, 3 ITC Ders Notları, 1970. 11)1/5000 Ölçekli Standart Topografik, Fotogrametrik Harita Yapımına Ait Tek nik Yönetmelik, 17.1.1976 gün 15471 Sayılı Resmî Gazete'de Yayınlanmıştır. 12)GÜRBÜZ, H.: Türkiye'de Yapılan Fotogrametrik Cizgisel Haritalar İçin En> Uygun Çift Değerlendirme Aletleri, Doktora Tezi, İTÜ - 1976. 13)1/2500 ve Daha Büyük Ölçekli Harita ve Plânların Yapımına Ait Teknik Yö netmelik, 10.4.1974 Gün 14845 Sayılı Resmî Gazete'de Yayınlanmıştır. 14)KASPER, H., SÇHOOL, R.: Application of Aerial Photogrammetry to Land Registry Surveys, 2+4 Edition, Wild Heerbrugg Limited. 1956. 64