21.11.2008 Sunum içerigi; VITAMIN BIOKIMYASI YRD.DOÇ. Bekir ÇÖL KONU:PANTOTENIK ASIT HAZIRLAYAN:Sedef Bengü ÖZSOY Tarihsel bakış bakı Kimyasal özellikleri Biyokimyasal fonksiyonları Besin kaynakları Absorbsiyon, transport ve metabolizma Hayvanlar ve insanda eksikliği eksikli i 1 2 Wildiers, 1901 yılında maya hücrelerinin büyümesi için gerekli olan bir maddenin varlığını bitkilerde tesbit etti. O zamanlar, ismi bilinmeyen bu maddeye Bios ismi verildi. Daha sonra aynı maddeye Bios II adı verildi. R.J.Williams 1933 de yaptığı deneyler sonucu Bios denilen bu maddenin bitki ve hayvansal organizmalarda çok yaygın bir şekilde bulunduğunu bildirdi Vitamin b5 e tarihsel bakis; bakis; Diğer bir adıyla Pantotenik Asit olarak da bilinen B5 vitamini hem bitkisel hem de hayvansal kaynaklarda bulunabilme özelliğinden dolayı Yunanca da "her yer" anlamına gelen pantos sözcüğünden gelmiştir 4 3 Bu madde ilk kez 1933 yılında pirinç kepeğinden elde edilmiştir. 1938 yılında R.Williams tarafından karaciğer ekstraktından ve bira mayasından izole edilmiştir. Birçok hayvanın rat ve civcivlerin büyümesi için gerekli olan bir vitamindir. 1938 de ise yine Williams Pantotenik asidin kimyasal yapısını tespit etti. 1940 yılında ise çeşitli araştırmacılar tarafından bu vitaminin sentezi yapıldı. 5 2. Dünya savaşı sırasında az gelişmiş ülkelerde ayakların sızlanması adı verilen hastalık yaygınlaşmıştır. Bu hastalık uzun zaman yapısında proteinler,yağlar ve B grubu vitaminlerin miktarı çok az olan yiyeceklerle beslenen şahıslarda gözlenmiştir. Hastalık durumunda önce ayaklar sızlamaya başlar ve duyu hissini kaybeder. Sonra parmaklarda ve ayakların altında şiddetli ağrı oluşur. Bu Pantotenik asidin vücuda yedirilmesiyle ortadan kalkar. 6 1
Pantotenik asit(antidermatis faktörü,vitamin B5) B5) Bağırsaklardaki bakteriler tarafından sentezlenir. Tavuk antidermatitis faktörü olarak da bilinir. Suda eriyen bir vitamindir ve normal koşullarda dayanıklıdır ancak ısı ve asitli ortamlarda kolayca yok olur. Besinlerin içerdiği B5 vitamininin yarısı pişirme sırasında ve yarısından fazlası da yiyeceklere yapılan ek işlemlerde (rafine gibi) kaybolur. Negatif etkileyenler Asidik gidalar : Sirke gibi asidik gidalar B5 vitaminini bozar. Islenmis gidalar : Dondurma islemi,, besinlerin B5 vitamininin tüketilmesine sebep olur. 7 8 Kimyasal yapısı; Pantotenik asidin en önemli türevleri kalsiyum pantotenat ve pantenoldur. Pantotenik asidin serbest şekillerinden başka birde bileşik şekli mevcuttur. Buna Koenzim A denir. Pantotenik asit bileşiklerin biri de panteteindir. Bir B-alanin türevi olan pantotenik asit, 2,4- dihidroksi- 3,3 dimetilbutirik asit olan pantoik asidin karboksil grubuyla B-alanin amino grubunun amid bağı ile bağlanmasından meydana gelmiştir. Pantotenik asit taşıyıcı görevini üstlenirken, yeni hidrojen alır veya verirken koenzim A ya katılır. 9 10 Emilimi,Metabolizması ve Fonksiyonları Koenzim A nın içinde bulunan pantotenik asit emildikten sonra intestinal pirofosfataz tarafından hidrolize edilir.absorbe edildikten sonra portal dolaşıma katılır. Vitaminin asetil gruplarının transferinde de önemi büyüktür. Koenzim A, lipit ve karbonhidrat metabolizmasında da görev alır. Bu nedenle pantottenik asit eksikliğinde koenzim A işlevinde düşüş olur. Hayvansal dokularda vitaminin %80 i CoA şeklindedir. Bunun az miktarı süte ve kolosturuma verilir. 1.PANTOTHENIC ACID FONSĐYONLARI Karbonhidrat protein ve yağ metabolizmasını düzenleyen Koenzim A nın yapıtaşını oluşturur. Kolesterol ve diğer sterollerin sentezinde rol alır. Kandaki alyuvarların ve savunma maddelerinin yapımına faydalıdır. Tüy ve derinin pigmentasyonunda ve hastalıklara karşı direncin artırılmasın da görev alır. Sağlıklı sinir sistemi ve deri için böbrek üstü bezlerini uyararak kortizon üretilmesini sağlar. Antistres özelliği ile ruhsal yapı(depresyon..) üzerine etkilidir. 11 12 2
2.PANTOTHENIC ACID METABOLĐZMASI B5 vitamini antioksidan potansiyele sahiptir. B5 vitamini, Adenoz trifosfat ve asetil koenzim A üretiminde bir öncü rolü oynayan yag, karbonhidrat ve proteinlerin enerjiye dönüstürülmesinde temel bir maddedir. B5 vitamini enerji üretimindeki rolü dolayisiyla atletik performansi gelistirir. B5 vitamininin eksikliginin en önemli semptomlarindan birisi yorgunluktur. B5 vitamininin özellikle pantethine formu hepatit - A nin hafifletilmesinde yardimci olur. 2.1.Günlük alınması gereken miktar: Đdrarla atıldığı için vücutta birikmeyen B5 vitamininin toksik etkisi gözlenmez. (Sabit miktar:10-1000 mg dır.) Alınması gereken en az günlük miktarlar; * 0-6 aylık 2mg/gün * 6 ay-3 yaş 3mg/gün * 4-6 yaş 3-4mg/gün * 7-9 yaş 4-5mg/gün * 10yaş ve üstü 4-7mg/gün dür. Hamilelik ve emzirmede gereksinim 1/3 oranında artar.genellikle bu miktarlar günlük besinlerle fazlası ile karşılanır.günlük 10-20 gr gibi çok yüksek dozlarda alınması ile ishal ve su kaybı oluşabilir. 13 14 2.2. B5 Vitaminin Doğal Besin Kaynakları; Anne ve inek sütündeki miktarlar bebekler için yeterlidir. Şeker, tereyağı, nişasta, makarna, margarin de bulunmaz. Donmuş gıdalar çözülürken B-5 vitamini de bozulur. Normal pişirmeden etkilenmez fakat 100 derecenin üstüne çıkılınca harap olur. Kaynak 100 gr.da mg.olarak; Karaciğer 7.7mg Kımızı et 0.5-1.0mg Tavuk 1.0mg Yumurta 1.6mg Ekmek 0.5mg Sebze 1.0mg Đnek sütü 0.3mg 2.3.B5 Vitaminin Tedavide Kullanımı; Tek başına tedavi edici yönünden daha çok tedaviye destek amacıyla kullanılması uygun olacaktır. Allerji tedavilerine destek amacı ile, Stres ilişkili ruhsal sorunlar, Yanık tedavisine destek için, Sindirim problemlerinde, Đştahsızlık ve kolit hastalığında, Alkol kullanımının fazla olduğunda kullanılmaktadır. 15 16 Kanıtlanmış Yararları: Normal büyüme ve gelişmeyi destekler. Yiyeceklerin enerjiye dönüştürülmesine yardım eder. Birçok vücut materyalinin sentezine yardımcı olur. Böbrek üstü bezinin fonksiyonunu destekler, Enerji metabolizmasında gereklidir. Yara iyileşmesini uyarır. Alerjilerin tedavisinde yararlıdır. Alkolizm, karaciğer sirozu tedavisinde yararlıdır. Kabızlık tedavisinde yararlıdır. Yorgunluğun giderilmesinde yararlıdır. Mide ülserlerinde yararlıdır. Osteoartrit, Romatoid artrit tedavisinde yararlıdır. Saçların sağlıklı bir şekilde büyümesi ve gelişmesi için gerekli olan en önemli vitamin B grubu Pro vitamin B5 dir. Saç sağlığı açısından B5 vitamini özellikle şampuanlarda kullanılır. Dolayısıyla şampuanlarda B5 vitamininin ön maddesi olarak yani provitamin olarak kullanılmaktadır. 17 18 3
Đnsan saçı keratin denen bir proteinden oluşur. Kreatin yapısında sistein, arginin ve serin gibi bir çok amino asit vardır.saçların yapısını oluşturan bu sistein ve sistin aminoasitlerinin vücutta sentezlendiği düşünülürse; saçların sağlıklı bir şekilde büyümesi ve gelişmesi için Pro vitamin B5 in dışarıdan alınması gerekmektedir. 19 B5 vitamininin büyük moleküllü olmasından dolayı saç köklerinden emilimi çok zordur.b5 vitamininin dexpanthenol (Pantothenik Asitin alkol formudur) küçük bir molekül olup saç korteksine nüfuz ederek saçin yapi bloklarina baglanir 20 Pantotenik asidin saç üzerindeki etkileri ise şunlardır: Hasar görmüş saçları onarır. Saçları nemlendirir. Saçları korur ve parlaklık sağlar. Saçların daha kolay şekil almasını sağlar. Saçları besler ve daha canlı bir görünüme kavuşmalarını sağlar. 21 Đmmün sisteme faydası; B5 vitamini, vücudun antikor üretimini arttirir ve bakteriyal ve viral enfeksiyonlarin engellenmesinde yardimci olur. B5 vitamininin pantethine formu vücudun N-K lenfositlerini aktive eder ve makrofaj üretimini ve aktivitesini arttirir. B5 vitamini, yaşlanma prosesi olan çarpraz baglanmayi geciktirir. B5 vitamini, E vitamini ile birlikte yüksek dozajlarda kullanildiginda Lupus Erythematosus(kronik deri hastalığı) hastalarinda mükemmel iyilesmeler görülmüstür. 22 2.4.B5 Vitamini Eksikliği B5 vitamini eksikliği, rafine ve işlenmiş yiyeceklerle beslenme ve antibiyotik etkisiyle barsak bakterilerinin ölmesi sonucu ortaya çıkar. Halsizlik, bitkinlik ve yorgunluk hissi ilk oluşan yakınmalardır. Topuklarda yanma ve ağrı, mide asitlerinde azalma ile iştahsızlık, kusma, barsak bozuklukları ve krampları, strese dayanıksızlık, uykusuzluk, depresyon eğilimi, kan şekerinde düşme, ellerde titreme, kalp çarpıntısı, cilt bozuklukları, akne oluşumu, tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonları birlikte görülen etkilerdir. 23 24 4
2.5.Hayvanda B-5 B vitamini eksikliği Pantoten asitinin yetersizliği sonucu hayvanlarda boy artışı durur,yağların metobolizması bozulur,kanda kolestrol miktarı düşer,karaciğerde ve böbreklerde dejenerasyon oluşur. Hayvanlarda ve kuşlarda dermatitis keratit,tüylerin pigmentasyonu,deri altı kanamaları,denge bozukluğu,solunum hızlanması görülür. 25 26 Vitamin b5 içeren ticari ürünler; VİTAMİNLER,R.MAMMADOW,Nobel YAYINLARI Vitaminlerin kutsal kitabı, Dr.E.Mındell http://www.turkcebilgi.com/pantotenik_asit http://www.givetilac.com/vitaminler2.asp http://www.nutrifarma.com.tr/index.asp?s=vitamin&id=b5 http://www.besinler.net/nutrcomp.aspx?nutr_ndx=v06 www.bilim.gen.tr www.genetikbilimi.com.tr 27 28 29 5