Op.Dr.Murat ÜSTÜN Obezite ve Metabolizma Cerrahisi Merkezi Sleeve Gastrektomi Ameliyatı Sonrası Sağlıklı Beslenme Kılavuzu Hasta ve Hasta Yakınları İçin Faydalı Bilgiler Tüp Mide Ameliyatından Sonra Yapmanız Gereken Yeme-İçme Alışkanlığı Değişiklikleri İçin Pratik Öneriler
İçindekiler: Giriş 3 Diyet Aşamaları : Evre 1 (1-2 hafta) berrak sıvı (posasız) Evre 2 (3-4 hafta) yumuşak/blenderize püre Evre 3 (5-6 hafta) yumuşak katı gıdalar Evre 4 (7 haftadan sonra) normal gıdalar Sleeve sonrası kilo kaybı için diyet hedefleri Sık Sorulan Sorular Olası problemler ve çözümleri Faydalı Bilgiler İletişim Bilgileri 4 5 6 7 8 9 10 11 11 2
Giriş Sleeve gastrektomi (tüp mide) ameliyatı, hastalara kilo kaybında yardımcı olabileceği belirlenmiş, etkili bir yöntemdir. Obezite hastaları uzun süreli diyet değişiklikleri yaparak kilo verme ve kilolarını koruma konusunda ameliyattan ciddi düzeyde fayda görmektedir. Bununla birlikte, bu "kolay ya da garantili bir çözüm" değildir. Başarılı kilo kaybı ve bunun korunması tamamen sizin sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirmeniz ve fiziksel aktivitenizi arttırmanızla ilişkilidir. Bu kılavuz size ameliyat sonrası dönemde adım adım yol gösterecektir. Ameliyat sonrası gerçekleştirilmesi zorunlu beslenme tarzı değişikliklerinde yardımcı olacak ve aklınıza takılabilecek soruları yanıtlayacaktır. Lütfen ameliyatınızdan önce tüm kitapçığı dikkatle okuyunuz. Oluşabilecek ve burada yanıtını bulamadığınız sorularınız için ekibimizin beslenme uzmanlarına ve koordinatörlerimize danışabilirsiniz. Ameliyat onam formunu imzalamadan önce tüm sorularınızın yanıtlandığına emin olunuz. Sleeve gastrektomi kilo vermenize nasıl yardım eder? Ameliyat sonrası erken dönemde çok küçük miktarlarda yiyebileceksiniz ve büyük oranda açlık hissetmeyeceksiniz. Bu iki faktör de zamanla biraz değişebilir. Mide boşalması ve barsak hareketleri hızlanacağından yediklerinizin emilimi de bir miktar azalacaktır. Her zaman aç olduğumuz için yemediğimizi bilmelisiniz. Bazen bir alışkanlık olarak veya sıkıldığımızda, üzüldüğümüzde veya sevindiğimizde yemenin sağladığı keyif için yeriz. Bu "beyinsel açlık" cerrahiyle ortadan kaybolmaz. Bu nedenle, başarılı kilo kaybı için bunun üstesinden gelmeyi öğrenmelisiniz. Ameliyattan sonra ne yemeliyim? Bu kılavuzdaki öneriler ameliyattan sonra oluşabilecek komplikasyonların olasılığını en aza indirmek için geliştirilmiştir. Bu nedenle, bu önerilere sıkı sıkıya uymanız çok önemlidir. Ameliyattan sonra 4 temel evre vardır. Evreleri zamanından önce atlamaya veya bazı şeyleri denemeye kalkışmayın. Bu öneriler sindirim sisteminizdeki yaraların iyileşmesine yardımcı olurken, cerrahiden sonra derlenmenizin en hızlı şekilde gerçekleşmesini amaçlamaktadır. Her aşamaya 1-2 hafta ayırmanızı önermekteyiz, ama bu süre kesinlikle 1 haftadan kısa olmamalıdır. Özellikle beslenirken vücudunuzu, midenizi dinlemeyi öğrenmelisiniz. Sleeve gastrektomi geçirmiş olsa bile asla bir başkasının önerilerini birebir kopyalamaya çalışmayın. Her hasta kendine özeldir. Bir başkasında soruna yol açmayan sizi rahatsız edebilir. Hızlı ilerler ve sorun yaşarsanız bir önceki aşamaya dönerek en az birkaç gün öyle devam etmelisiniz. Tamamen normal beslenmeye geçmenizin bazen 2 ay sürebileceğini unutmamalısınız. Ameliyattan sonra cerrahınız onay verir vermez yudumlamaya başlayabilirsiniz. Kalsiyum, multivitamin ve besin desteklerinizi ilk aşamada almaya başlayabilirsiniz. 3
Evre 1 Sıvı Dönemi (Ameliyattan sonraki ilk 2 hafta) Bütün içecekler berrak, pipetten geçebilecek kıvamda ve posasız olmalıdır. Yudumlar alarak başlayın ve rahatsızlık hissetmediğiniz sürece aldığınız miktarları arttırın. Asla ağrı veya kusmaya yol açacak kadar büyük yudumlar almamaya dikkat edin. Günde toplamda 2-2.5 lt sıvı almalısınız. Bunun 1-1.5 litresi besleyici sıvılardan oluşmalıdır. Bu miktarın çok altında kalacak olursanız gerekirse serumla takviye yapılmalıdır. Bütün gazlı içeceklerden kaçınmalısınız. İçecek olarak çay, elma suyu, soya sütü, su en iyi seçeneklerdir. Gereksiz kalori yüklenmemek için Ice Tea, hazır meyve suyu gibi içeceklerden kaçınmanızı öneririz. Besleyici Sıvılar Yağsız veya yarım yağlı süt tüketebilirsiniz. Soya sütü, sütteki kazeine karşı aşırı hassasiyeti olan hastalarımızda gaz şikayetlerini giderdiğinden tercih etmekteyiz. Medikal beslenme ürünleri (Ensure, Biosorb, Resource gibi..) taburcu olurken reçete edilecektir. Diyabetiniz varsa bu ürünlerin diyabetik seçeneklerini kullanmalısınız. Protein tozu ile hazırladığınız yağsız çorbalarla menünüzü zenginleştirebilirsiniz. İkinci haftadan itibaren meyveleri blenderlayarak ev yapımı içecekler üretebilirsiniz. Marketten alacağınız her ürünün gereksiz miktarlarda şeker ve katkı maddeleri içereceğini unutmayınız. Taze meyve sularını şeker eklemeden, günde 1-2 bardak kadar tüketebilirsiniz. Örnek Öğün Planı: Kahvaltı Kuşluk Öğle 200 ml meyve ile hazırlanmış smoothie 200 ml meyve suyu 200 ml medikal beslenme desteği İkindi Akşam Yatsı 200 ml protein tozu ile hazırlanmış içecek 200 ml besin takviyeli çorba 200 ml medikal beslenme desteği (200ml) Aralarda su, bitki çayı, çay tüketebilir; hazır hissettiğinizde ikinci aşamaya geçebilirsiniz. 4
Evre 2-Yumuşak, blenderize püreler (Ameliyat sonrası 3-4 hafta) Bu aşamada da gıdaların çok parçacıklı olmaması ve iyi blenderize edilmiş olmaları önemlidir. Hedeflemeniz gereken kıvam yoğurt kıvamı olmalıdır. Günde 4-6 öğün beslenmelisiniz. Öğünler arasında birkaç saat olmasına dikkat ediniz. Her öğünün de en az 20 dakika sürmesi gerektiğini unutmayınız. Her öğüne 1-2 yemek kaşığı ile başlayınız, rahatsızlık yoksa azar azar arttırınız. Başlarda 4 yemek kaşığını geçmemeye dikkat ediniz. Yavaş yeme alışkanlığını geliştiriniz ve iyi çiğneyiniz. Doyduğunuzu hissettiğiniz anda bırakınız. Öğünlerde sıvı tüketmeyiniz, sıvı almak için en az 30 dakika bekleyiniz. Her öğünde mutlaka protein kaynağı almaya dikkat ediniz. Bu yara iyileşmesi için önemlidir. Günde yaklaşık yarım litre süt almaya özen gösteriniz. Bunu saf olarak veya blenderize gıdaların besleyici niteliğini arttırmak için ekleyerek tüketebilirsiniz. Örnek menü planları: Kahvaltı Kuşluk Öğle Yağsız yoğurt ya da krem peynir Sütle iyice yumuşatılmış yulaf ezmesi ya da mısır gevreği Ev yoğurduyla yapılmış smoothie Tatlandırıcı eklenmemiş blenderize meyve Yağsız yoğurt Şekersiz hazırlanmış püreler Terbiyeli çorbalar (Et, balık ya da tavuk suyu içermiyorsa protein tozu eklenmelidir.) Veya Blenderize edilmiş baklagiller veya patates Veya Blenderize edilmiş balık, patates püresi Veya Blenderize edilmiş et, tavuk veya balık, sebzeler de eklenebilir Veya Peynir veya sebze sosuyla blenderize edilmiş makarna İkindi Akşam Kuşluk gibi.. Öğle gibi.. Kendinizi hazır hissettiğinizde 3. aşamaya geçebilirsiniz. 5
Evre 3 Yumuşak kıvamlı katı gıdalar (5-6. hafta) Bu evrede pürelerin hedeflenen kıvamı çatalla yenebilecek kadar olabilir. Bu evrede de büyük lokmalar veya katı parçalar sakıncalıdır. İyi çiğnemeyi ve yavaş yemeyi unutmayın. Öğünleri günde 3-4'e indirmeli ve aralarında 3 saat bırakmalısınız. Aralarda yemekten kaçının. Günde 3 ana öğün ve belki 1 ya da 2 hafif atıştırma (bir parça meyve gibi...) şeklinde bir rutine alışın. Bunu başlarda aç hissetmeseniz de yapın. Uzun vadede kilo vermenize yardımcı olacağını göreceksiniz. Öğünlerde sıvı tüketmemeye dikkat edin. Düzenli yediğiniz sürece ekstra süt, ya da beslenme desteklerine ihtiyacınız yoktur. Öğün önerileri: Herhangi biri.. ¾ kupa yağsız sütle hazırlanmış mısır gevreği (müsli değil!) 4 çorba kaşığı kadar omlet 4 çorba kaşığı kadar baklagil 4 çorba kaşığı parçalanmış et, tavuk ya da balık 4 çorba kaşığı kadar peynir ya da ton balığı ile hazırlanmış..az miktarda makarna, kuskus ya da patates püre..haşlanmış sebzeler eklenebilir. Atıştırma Önerileri Tatlandırıcıyla hazırlanmış sütlaç, yağsız yoğurt, şekersiz puding veya meyveyle hazırlanmış püreler. 6
Evre 4-Normal Gıdalar (Ameliyattan 6-8 hafta sonrası) Hedef 3 ana, 1-2 ufak ara öğündür. Öğünler 3 çay tabağı kadar olmalıdır. Atıştırmadan kastımız bir parça meyve ya da yoğurttur. Hiçbir şekilde ekstra kalori veya protein eklemenize gerek yoktur. Atıştırma olarak avuç içini geçmeyecek günlük miktarlarda ceviz ya da badem tüketebilirsiniz. Açlık ve İştah Ameliyatınızın bir sonucu olan hormonal düzeylerdeki değişmelere bağlı olarak başlarda açlık hissetmeyebilirsiniz. Buna rağmen gereksiniminiz olan besleyicileri alabilmeniz için günde 3 öğün yemeniz önemlidir. Öğünleri aç olmadığınız için atlamanız başlarda size hızlı kilo kaybettirebilir, fakat uzun vadede beslenme eksikliklerinin ve hatalı yeme alışkanlıklarının gelişmesine neden Obezite ameliyatlarının başarısı yemeden değil, dengeli ve sağlıklı beslenerek kilo vermenizi sağlamaktır. Uzun vadede başarılı olmanın koşulu budur. Eğer öğünlerinizi tüketmekte sorun yaşıyorsanız mutlaka önce proteinlerle başlayınız, ardından karbonhidratları ve en son da sebzemeyveleri tüketiniz. Bu evrede her kıvamdan gıdayı karıştırmaya dikkat edin. Bir gıdayı ilk kez deniyorsanız mutlaka ekstra çiğnemeye özen gösterin. Midenizin tolere edemediği gıdalardan bir süre uzaklaşın. Ameliyat sonrasında erken dönemde tamamen yemeye odaklanmayın. Ancak ne yiyeceğiniz konusunda destek almak için sitelerimizi (www.medicorium.com, www.obezitecerrahisi.com.tr), sosyal medya destek gruplarımızı (www.facebook.com/ groups/obezitedestek, https://www.facebook.com/groups/634074059983399/) ve Bariatrik Cerrahi Sonrası Beslenme Desteği sitemizi (www.demetella.com) ziyaret etmenizi öneririz. 7
Tüp Mide Ameliyatından Sonra Başarılı Kilo Kaybı İçin Diyet Hedefleri Açlık hissetmeseniz bile günde 3 öğün yemelisiniz. Öğünler arasında bir parça meyve veya yoğurttan oluşan sağlıklı atıştırmalar faydalıdır. Yavaş yiyin. Her seferinde bir lokma alın ve ağzınızda iyice öğütene kadar çiğneyin. Bir masada, dikkat dağıtıcı TV, bilgisayar olmadan yemeye alışın. Her lokma arasında çatal veya kaşığınızı masaya bırakma alışkanlığını geliştirin. Tamamen şişene kadar yemeyi hedeflemeyin. Tokluk hissettiğiniz ilk anda bırakın. Aksi halde mide duvarlarınız zorlanacak ve kusmaya neden olacaktır. Uzun vadede genişleme kaçınılmazdır. Öğünlerde sıvı tüketmeyin. Yemekten sonra en az 30 dakika geçmesini bekleyin. Günde en az 2 litre sıvı tükettiğinize emin olun. Tüm gazlı içeceklerden kaçının. Bu öneri ömür boyu geçerlidir. Sadece bir diyet gibi düşünmeyin, sağlıklı beslenme alışkanlıklarını kalıcı hale getirmeyi amaçlayın. Bazı hastalar bazı gıdaları tüketmekte sorun yaşayabilmektedir. Bazı et türleri, beyaz ekmek, lifli meyve sebzeler gibi.. Rahatsızlık veren gıdaları tüketmeye çalışmayın. Bir süre ara verin, tekrar deneyin. Başka hastaların her önerisi sizin için geçerli olmayabilir. Beslenme şeklinizi tamamen size özel belirlemelisiniz. Unutulmaması gereken ipuçları: Aşağıdaki öneriler kilo verme serüveninizi sorunsuz geçirmenize yardımcı olacaktır. Önerilen porsiyon ve gıda önerilerine sıkı sıkıya uyun Günde 3 öğün ve küçük porsiyonlarla tüketme alışkanlığı küçük bir fincan kadar olan midenize zarar vermeden beslenmenizi sağlayacaktır. Bir öğününüz en fazla 20-25 dakika sürmelidir. Büyük bir porsiyonu önünüze koyup uzun saatlerce ve aşırı yavaş yiyerek ameliyatın kısıtlayıcı etkisini yoketmeyin. Lokmalarınızı yutmadan önce fazlasıyla çiğneyin. Sıvılarla katıları asla birarada tüketmeyin. Öğünler arasında açlık hissederseniz önce su içerek bunun susuzluk olmadığını netleştirin. Reflü yakınmanız açlıkla karışabilir, böyle bir şikayetiniz varsa mutlaka mide koruyucu alın. Hala açlık hissediyorsanız yukarıda bahsedilen sağlıklı ara öğünleri tüketin. Sıvılar Diyetiniz katılaştıkça günlük yeterli sıvı tüketiminiz daha da önem kazanmaktadır. Seçilmesi gereken sıvılar su, çay, bitki çayları, kahve ve yağsız süttür. Süt günde yarım litreyi geçmemelidir. Gazlı içecekler mide hacminizi zorlayacağından kesinlikle kaçınılmalıdır. Alkol hem düşük miktarlarda yüksek kalori içerdiğinden, hem de mide mukozasını tahriş edeceğinden en az 2 yıl tüketilmemelidir. Öğünlerde sıvı tüketmemek, özellikle kahvaltıda size zor gelebilir. Bununla birlikte, küçük mideniz gıdayla sıvıyı beraber tüketmenize izin vermeyecektir. Bu durumda ya yeterince gıda alamamış olacak veya midenizi zorlayarak genişlemesine ya da en iyi ihtimalle kusmaya yol açacaksınız. Bu nedenle, öğünlerden en az 30 dakika geçmeden sıvı tüketmemeye dikkat etmelisiniz. 8
Sık Sorulan Sorular: Tüp mide ameliyatından sonra sakınmam gereken yiyecekler var mı? Kişiden kişiye değişmekle birlikte bazı gıdaları tolere edemeyebilirsiniz. Soruna yol açtığını gördüğümüz gıdalar kurutulmuş etler, beyaz ekmek, pirinç, lifli sebzeler, bazı bakliyatlar ve kuru gıdalardır. Bu tarz gıdalardan katı gıda dönemine kadar kaçınmalı, rahatsız olduğunuzda da mutlaka ara vermelisiniz. Bir kaç hafta sonra bu gıdaları tekrar deneyebilirsiniz. İlk ayların midenizin ve vücudunuzun yeni duruma adapte olmasıyla geçeceğini unutmayın. Hiçbir şey için acele etmeyin. Amacımız kısa sürede değil, uzun vadeli başarı elde etmektir, unutmayın! Tüp mide ameliyatından sonra alkol tüketebilir miyim? İlk aylarda alkol tüketmeniz kesinlikle kabul edilemez. İdealde ilk 1 yıl hiç alkol tüketmemenizi isteriz. Alkol tüketirken de özellikle derecesi yüksek olanların hiçbir besin değeri olmayan çok yüksek miktarda kalori içerdiğini unutmayın. Bunun dışında, alkol aynı zamanda mide ve yemek borusu mukozanızı tahriş eder, reflüyü arttırır. Böylece iştahınızı da uyarır ve giderek daha çok yemenize neden olur. Kısacası, ameliyat kararı alırken göze aldıklarınızı bir yana, alkolü diğer yana koyup ona göre karar verin. Sosyal içici dozunda alkole ise 1 yıldan sonra izin verilebilir. Ameliyata rağmen şekerli ve yağlı gıdalardan kaçınmama gerek var mı? Tüp mide ameliyatı emilimi bozmadığından aldığınız kalori miktarı her zaman önemlidir. Uzun vadede başarılı olmak istiyorsanız sağlıklı beslenme tarzını kabullenmek zorundasınız. Ameliyattan sonra vitamin kullanmak zorunda mıyım? Zorunlu olmamakla birlikte ameliyatınızdan sonra multivitamin ve mineral takviyeleri kullanmanız iyi olacaktır. Bu hem iyileşmenizi, hem de enfeksiyonlara direncinizi olumlu etkileyecektir. Özel beslenme destekelrine sadece ilk 1 ay ihtiyacınız olacaktır. Normal beslenmeye geçtikten sonra, 1-3-6-12. aylarda yapılacak tetkiklerinize göre bazı vitamin ve mineral takviyeleri önerebiliriz. 9
Tüp Mide Ameliyatından Sonra Olası Sorunlar ve Çözüm Önerileri Kusma Normalde sleeve gastrektomi sonrası çok fazla kusma beklenmez. Oluyorsa: Çok fazla yiyor olabilirsiniz. Çok hızlı yiyor olabilirsiniz. Gıdaları yeterince çiğnemiyor olabilirsiniz. Gıdaların yanında sıvı tüketiyor olabilirsiniz. Bu soruları kendinize sorun ve bir ya da birkaçı varsa, bir sonraki öğünde bunlardan kaçınmaya çalışın. Bunları yapmıyorsanız veya düzelttiğiniz halde kusmanı sürüyorsa derhal bizimle temasa geçiniz. Kabızlık Öncelikle yeterince sıvı tükettiğinize emin olun. Günlük 2-2.5 lt sıvı almanız gerekir. Daha lifli gıdaları tüketmeyi deneyin. Düzenli egzersiz de kabızlığı azaltmakta yardımcı olabilir. Kabızlık herşeye rağmen sürüyorsa bitkisel içerikli bazı ilaçlardan fayda görebilirsiniz. Bunu da ekibimizle bağlantı kurarak almalısınız. Lokma takılırsa ne yapmalıyım? Çok katı bir gıdayı, çok iyi çiğnemeden veya çok hızlı yutarsanız bu sorunla karşılaşabilirsiniz. Bu durum bazı gıdalarla daha sık oluşabilir. Bu konforsuz tablo sizi kusmaya zorlayabilir. Ameliyatın erken evrelerinde kusmak ya da öğürmek aşırı basınçla stapler hattınızda ayrışmaya ve geç kaçaklara yol açabilir. Bu durumda yapmanız gereken sadece beklemektir. Üzerine su veya başka sıvılar içmek durumu ağırlaştırabilir. Kendiliğinden çözülmeyen ve bir saaten fazla devam eden sıkıntı durumunda ekibimizle temasa geçiniz. 10
Nereden daha fazla bilgi alabilirim? Türkiye'nin En Büyük Obezite ve Cerrahi Portalı www.medicorium.com Obezite cerrahisi konusunda güvenilir kaynağınız www.obezitecerrahisi.com.tr Obezite cerrahisi sonrası beslenme www.demetella.com İletişim Bilgileri: Ameliyat sonrasında gelişebilecek herhangi bir normal olmayan durum veya diyetle ilgili soru ve sorunlarınızda lütfen en kısa zamanda ekibimizle temasa geçiniz. Ayrı şehir ya da ülkede olsanız bile takip ve tedaviniz ekibimizce sürdürülecektir. Ebru Özbaş Bariatrik Koordinatör ebruozbas@obezitecerrahisi.com.tr GSM: +90-552-4131143 Op.Dr.İbrahim Çolhan Genel Cerrahi Uzmanı-Bariatrik Cerrahi Junior Specialist ibrahimcolhan@obezitecerrahisi.com.tr GSM: +90-505-7043917 Op.Dr.Murat Üstün Genel Cerrahi Uzmanı-Bariatrik Cerrahi Senior Specialist drmuratustun@gmail.com GSM: +90-552-4131143 Herhangi bir başka sağlık sorunu nedeniyle, herhangi bir sağlık kurumuna başvurmanız durumunda dahi mutlaka ekibimizle temasa geçiniz, mümkünse takip ve tedavinizi yapan hekimle ekip üyelerimizden birinin görüşmesini sağlayınız. Sorunsuz bir ameliyat sonrası dönem yaşamanızı temenni ederiz. Daha sağlıklı ve hafif yeni yaşamınıza hoşgeldiniz. 11