SULU ÇÖZELT LERDE AS T VE BAZ DENGELER I AS T BAZ TANIMLARI Arrhenius Tanımı Arrhenius a göre, suda çözündüğünde iyonlaşarak H iyonu verebilen maddeler asit, H iyonu verebilen maddeler bazdır. Bu tanım gereğince, HCI, HN, HF, H C, H gibi maddeler asit, NaH, KH, Ca(H), Fe(H) gibi maddeler bazdır. Bu maddelerin suda çözünme tepkimesinin denklemlerine örnek verelim: HN (suda) H N (suda) (suda) NaH (suda) Na H (suda) (suda) Arrhenius teorisi, C, NH gibi maddelerin asit ya da baz özelliği göstermesini açıklayamaz. Genişletilmiş Arrhenius teorisi (suda çözündüklerinde H iyonu deri imini artıran maddeler asit, H iyonu deri imini artıran maddeler bazdır), bu tür maddelerin de asit ya da baz özelliği gösterdiğini açıklar. C (gaz) (sıvı) H HC (suda) (suda) NH (gaz) (sıvı) NH H 4(suda) (suda) Not : Yapısında H grubu içeren organik bileşikler baz değildir. Örneğin C H 5 H (etil alkol) nötral, CH CH (asetik asit) asittir. Yapısında H iyonu içermeyen C, S, S, P 5, N 5 gibi bazı ametal oksitleri asit özelliği gösterir. Yapısında H iyonu içermeyen Ca, Na, K gibi metal oksitleri ile NH ve NH ün bazı organik türevleri (aminler) bazik özellik gösterir. Bronsted Lowry Tanımı ve Konjuge (E lenik) Asit Baz Çiftleri Bu tanımda, karşısındaki maddeye proton (H iyonu) verebilen madde asit, karşısındaki maddeden proton (H iyonu) alabilen madde baz olarak gösterilir. Örneğin, 1 C H HC H (suda) (sıvı) (suda) (suda) tepkimesi 1 yönünde ilerlerken H, C iyonuna H iyonu verdiğinden asit, C iyonu H iyonu aldığından baz olarak; yönünde ilerlerken HC asit, H baz olarak davranmıştır. Bu tepkimede; HC ile C konjuge asit baz çiftidir. H ile H konjuge asit baz çiftidir. ÖRNEK 1 HCN (suda) (sıvı) tepkimesi ile ilgili, CN H (suda) (suda) I. CN iyonu, HCN nin konjuge bazıdır. II. H, baz olarak davranmıştır. III. HCN çözeltisi, asidik özellik gösterir. Tepkime, ürünler yönünde ilerlerken HCN, H ya proton (H iyonu) verir. Bu nedenle HCN asit, H baz davranışı gösterir. Tepkime, girenler yönünde ilerlerken H, CN ye proton (H iyonu) verir. Bu nedenle, H asit, CN baz davranışı gösterir. CN iyonu, HCN nin konjuge bazı, H, H nın konjuge bazıdır. Yanıt : I, II ve III ÖRNEK Aşağıda bazı maddeler ve bu maddelerin sulu çözeltilerinin özelliği verilmiştir: Madde Sulu çözeltisinin özelliği I NH Bazik II CH CH Bazik III S Asidik Buna göre, bu maddelerin hangilerinde sulu çözeltisinin özelli i do ru verilmi tir? NH (amonyak) sulu çözeltisinde baz davranışı gösterir. CH CH (sirke) sulu çözeltisinde asit davranışı gösterir. S, S, C, N gibi ametal oksitleri asidik oksit olup bu oksitlerin sulu çözeltileri asidik özellik gösterir. Yanıt : I ve III
AS T VE BAZLARIN DE ERL Anorganik asitlerin değerliği formüllerindeki H iyonu sayısına, organik asitlerin değerliği formüllerindeki CH (karboksil) grubu sayısına eşittir. Öyleyse, HCI (hidroklorik asit), HCI (klorik asit), HN (nitrik asit) 1 değerli; H C (karbonik asit), H (sülfürik asit) değerli; CH CH (asetik asit) 1 değerli asitlerdir. Bazların değerliği formüllerindeki H iyonu sayısına eşittir. Örneğin, NaH (sodyum hidroksit) 1 değerli, Ba(H) (baryum hidroksit) değerli, AI(H) (alüminyum hidroksit) değerli bazlardır. AS T VE BAZLARIN KUVVET Asitlerin ve bazların değerliği, onların kuvvetini belirlemez. Örneğin, 1 değerli asitlerden HN kuvvetli asit, CH CH zayıf asittir; değerli asitlerden H kuvvetli asit, H C zayıf asittir. Asit ve bazların kuvveti, suda iyonlaşabilme yüzdeleriyle ölçülebilir. Kuvvetli asit ve kuvvetli bazların, suda % 1 iyonlaştığı kabul edilir. Suda iyonlaşma tepkimeleri, HN (suda) H N ( suda) ( suda) KH (suda) K H ( suda) ( suda) şeklinde tek yönlü ok ile gösterilir.,1 molar HN H = N çözeltisinde =,1 molar,,1 molar KH çözeltisinde [K ] = [H ] =,1 molardır. Zayıf asit ve zayıf baz çözeltilerinde iyonlaşma % 1 den daha düşüktür ve çok az iyonlaşırlar. Suda iyonlaşma tepkimeleri, CH CH (suda) CH C H ( suda) ( suda) NH (gaz) (sıvı) NH H 4( suda) ( suda) şeklinde çift yönlü ok ile gösterilir.,1 molar CH CH çözeltisinde [CH C ] = [H ] <,1 molar,,1 molar NH NH = H çözeltisinde <,1 molardır. 4 Asitlik ve Bazlık Kuvvetinin Elementlerin Periyodik Cetveldeki Yerine Ba lı larak De i imi Elementlerin; Periyodik cetvelde aynı periyotta soldan sağa gidildikçe, aynı grupta yukarıdan aşağıya gidildikçe hidrojenli bile iklerin asitlik kuvveti artar. Periyodik cetvelde aynı periyotta soldan sağa gidildikçe, aynı grupta aşağıdan yukarıya gidildikçe oksijenli bile iklerin bazlık kuvveti azalır, asitlik kuvveti artar. ÖRNEK NaH, KH, Mg(H) bile iklerinin bazlık kuvvetlerini kar ıla tırınız. ( 11 Na, 1 Mg, 19 K) Elementlerin periyodik cetveldeki yerleri ve bazlık kuvvetinin artış yönü şöyledir. 1A A. periyot Na Mg Bazlık kuvvetinin artış yönleri 4. periyot K Öyleyse, bileşiklerin bazlık kuvvetleri, KH > NaH > Mg(H) dir. ÖRNEK 4 HF, HCI, HBr bile iklerinin asitlik kuvvetlerini kar ıla tırınız. ( 9 F, 17 CI, 5 Br) Elementlerin periyodik cetveldeki yerleri ve hidrojenli bileşiklerinin asit kuvvetinin artış yönü şöyledir: 7A. periyot F. periyot CI H li bileşiklerin asitlik 4. periyot Br kuvvetinin artış yönleri Öyleyse, bileşiklerin asitlik kuvvetleri, HBr > HCI > HF dir. ÖRNEK 5 Asit ve bazlarla ilgili, I. Asitlerin formülündeki H atomu sayısı arttıkça, asitlik kuvveti de artar. II. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. III. Aynı gruptaki metallerin hidroksitli bileşiklerinin bazlık kuvvetleri birbirine eşittir. Asit kuvvetinin, asit değerliği (formüldeki H atomu sayısı) ile anlamlı bir ilişkisi yoktur. Başka bir deyişle asit kuvveti formüldeki H atomu sayısına bağlı değildir. Asitler ve bazlar suda iyonlaşarak çözünürler. Bu nedenle asit ve baz çözeltileri elektrik akımını iletir. Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe, metal hidroksitlerinin bazlık kuvveti artar. Öyleyse, I. ve III. açıklamalar yanlış, II. açıklama doğrudur. Yanıt : Yalnız II Not : Bir asit ya da bazın kuvveti, kimyasal tepkimelere girme oranını ve oluşan ürün miktarını değiştirmez. Örneğin, molar derişimleri ve hacimleri eşit olan HCI (kuvvetli asit) ve HF (zayıf asit) çözeltileri, yeterli miktarda Fe metali ile tepkimeye girdiğinde, aynı miktarda H gazı açığa çıkarır. Asit ve bazların tepkimeye girdiğinde oluşturdukları ürün miktarını, mol sayıları ve değerlikleri belirler. SUYUN YNLA MASI VE SULU RTAMLARDA H VE H YNLARININ DER M Su (H ) kovalent bir bileşik olmasına karşın az da olsa iyonlaşarak H ve H iyonları oluşturur.
Suyun iyonlaşma tepkimesinin denklemi H (sıvı) H suda H ( suda) ( HCI kuvvetli bir asit olduğundan % 1 iyonlaşır. HCI (suda) H CI (suda) (suda) denklemine göre, [H ] = [CI ] =, molardır. [H ]. [H ] = 1.1 14 olduğundan.1. X = 1.1 14 X = 5.1 1 molardır. ) şeklindedir da koşullarında, arı sudaki H ve H iyonları molar derişimleri birbirine eşittir. [H ] = [H ] = 1.1 7 mol/litredir. Bütün sulu çözeltilerde oda koşullarında, [H ].[H ] = 1.1 14 tür. Asitlerin sulu çözeltilerinde [H ] > 1.1 7 M > [H ] Bazların sulu çözeltilerinde [H ] < 1.1 7 M < [H ] Nötr çözeltilerde, [H ] = [H ] = 1.1 7 M dir. ÖRNEK 6 Kuvvetli bir asit olan HCI nin, molar çözeltisinde H iyonları deri imi kaç molardır? Yanıt : 5.1 1 molar ÖRNEK 7 HA zayıf asit çözeltisinin,,1 molarlık çözeltisinde H iyonları derişimi,5.1 11 molardır. Buna göre,,1 molarlık çözeltide HA zayıf asidi yüzde kaç oranında iyonla mı tır? [H ]. [H ] = 1.1 14 bağıntısına göre, [H ].,5.1 11 = 1.1 14 [H ] = 4.1 4 molardır. 4 4.1 İyonlaşma yüzdesi =.1 = 4 tür.,1 Yanıt : % 4 ÖRNEK 8 I.,1 M CH CH (zayıf asit) çözeltisi II.,1 M HCI (kuvvetli asit) çözeltisi III.,1 M NH (zayıf baz) çözeltisi Yukarıda molar deri imi verilen çözeltilerin H iyonu deri imlerini kar ıla tırınız. Asit çözeltilerinde, [H ] > 1.1 7 M > [H ], Baz çözeltilerinde, [H ] < 1.1 7 M < [H ] dir. Bu nedenle, NH çözeltisinin H iyonu derişimi, I. ve II. çözeltilerinin H iyonu derişiminden daha büyüktür. Eşit derişimli çözeltilerinde kuvvetli bir asit olan HCI nin H iyonu derişimi, zayıf bir asit olan CH CH nin H iyonu derişiminden daha büyüktür. H iyonu derişimi büyük olan çözeltinin, H iyonu derişimi daha küçüktür. Yanıt : III > I > II ÖRNEK 9 KH kuvvetli baz, NH ise zayıf bazdır. Buna göre, molar deri imleri e it olan KH ve NH çözeltileri ile ilgili, I. KH çözeltisinin H iyonu molar derişimi, NH çözeltisinin H iyonu molar derişiminden daha büyüktür. II. Elektriksel iletkenlikleri aynıdır. III. Aynı sıcaklıkta K su ([H ].[H ]) değerleri eşittir. Kuvvetli bir baz olan KH nin iyonlaşma yüzdesi daha fazla olduğu için, KH çözeltisinin H iyonu molar derişimi, NH çözeltisinin H iyonu molar derişiminden daha fazladır ve elektriksel iletkenliği daha yüksektir. Sulu çözeltilerin tümünde, aynı sıcaklıkta [H ].[H ] değeri, yani K su değeri birbirine eşittir. Öyleyse, I. ve III. açıklamalar doğru, II. açıklama yanlıştır. Yanıt : I ve III SULU ÇÖZELT LERDE ph ve ph ph ve ph, çözeltilerin asitlik bazlık derecelerini gösteren kavramlardır. ph ve ph aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır: ph = log [H ] ve ph = log [H ] 5 C de sulu çözeltilerde [H ]. [H ] = 1.1 14 olduğundan, ph ph = 14 tür. Bir çözeltide [H ] = 1 X molar ise, ph = log 1 X = X, ph = 14 X tir. Bir çözeltide [H ] = 1 Y molar ise, ph = log 1 Y = Y, ph = 14 Y dir. ÖRNEK 1 H iyonları deri imi 1.1 4 molar olan bir çözeltinin ph ve ph de erleri kaçtır? ph = log [H ] = log 1.1 4 = 4, ph ph = 14 ph = 14 4 = 1 dur. Yanıt : ph = 4, ph = 1 ÖRNEK 11 NaH, kuvvetli bir bazdır. Buna göre, 8 gram NaH ile hazırlanan litrelik bir çözeltinin ph de eri kaçtır? (NaH = 4)
8 NaH nin mol sayısı, n = =, mol 4, Çözeltinin derişimi, M = =,1molar,1 molar NaH çözeltisinde [H ] =,1 M = 1 1 M dir. ph = log 1 1 = 1, ph = 14 1 = 1 tür. NH (amonyak) çözeltisi bazik, NaCI (yemek tuzu) çözeltisi nötral, CH CH (sirke) çözeltisi asidiktir. Su eklendiğinde bazik çözeltilerin ph değeri azalır, nötral çözeltilerin ph değeri değişmez, asidik çözeltilerin ise ph değeri artar. Yanıt : Yalnız I Yanıt : ph = 1 Asit ortamlarda; [H ] > 1.1 7 M > [H ] olduğundan, ph < 7 ve ph > 7, ph < 7 < ph dir. Bazik ortamlarda; [H ] < 1.1 7 M < [H ] olduğundan, ph > 7 ve ph < 7, ph > 7 > ph dir. Nötral ortamlarda; [H ] = 1.1 7 M = [H ] olduğundan, ph = 7 ve ph = 7, ph = ph = 7 dir. ph ve ph kavramları, 1 molardan daha düşük derişimli çözeltiler için tanımlandığından, ile 14 arasında değerler alır. Nötral ortam Asit ortam Bazik ortam ph : 7 14 ÖRNEK 1 ph : Asitlik artar, bazlýk azalýr. Nötral ortam Bazik ortam Asit ortam 7 14 Asitlik artar, bazlýk azalýr. ph değeri olan bir çözeltiye bir miktar su ekleniyor. Buna göre, olu an çözeltinin, I. ph değeri II. H iyonu molar derişimi III. H iyonu molar derişimi niceliklerinden hangileri ba langıç de erinden daha büyüktür? ph = olan çözelti, bir asit çözeltisidir. Bu çözeltide, [H ] = 1.1 molardır. Asit çözeltisine su eklendiğinde; H iyonu molar derişimi azalır, ph değeri büyür. [H ].[H ] = 1.1 14 olduğundan, H iyonu molar derişimi azalırsa, H iyonu molar derişimi artar. Yanıt : I ve III ÖRNEK 1 I. NH çözeltisi II. NaCI çözeltisi III. CH CH çözeltisi Yukarıdaki çözeltilere aynı sıcaklıkta su eklenirse, hangilerinin ph de eri azalır? AS T VE BAZLARIN GENEL ÖZELL KLER Asit ve bazların genel özelliklerini şöyle özetleyebiliriz. Hem asit hem de bazların sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Asit çözeltilerinde [H ] > 1.1 7 M > [H ], Baz çözeltilerinde [H ] < 1.1 7 M < [H ] dir. Hem asit hem de baz çözeltilerinde, 5 C sıcaklıkta, [H ].[H ] = 1.1 14 tür. Asitlerin tadı ekşi, bazıların tadı acıdır. Örneğin limon suyu, portakal suyu ve sirke çözeltisi asit (tadı ekşi), sabunlu su, diş macunu, amonyak çözeltisi baz (tadı acı) dır. İndikatörler ile özel renkler oluştururlar. Örneğin turnusol boyası, asit çözeltileri ile kırmızı, baz çözeltileri ile mavi renk oluşturur. ÖRNEK 14 X indikatörü, ph < 4 olan ortamlarda kırmızı, ph 4 olan ortamlarda sarı renklidir. Buna göre, X indikatörü eklenmi a a ıdaki çözeltilerin, alaca ı renkler nedir? I. 1.1 M HCI çözeltisi II. H iyonları derişimi 1.1 1 M olan Y çözeltisi III. 1.1 M NaN çözeltisi I. HCI kuvvetli bir asittir. 1.1 M HCI çözeltisinde ph = tür. X indikatörü ile, çözelti kırmızı renk alır. II. [H ] = 1.1 1 M olan Y çözeltisinde ph = 1, ph = dir. X indikatörü ile, çözelti kırmızı renk alır. III. NaN, kuvvetli asit (HN ) ve kuvvetli bazdan (NaH) oluşan bir tuzdur. Çözeltileri nötraldir (ph = 7 dir.). NaN çözeltisi, X indikatörü ile sarı renk alır. Yanıt : I. ve II. kırmızı, III. sarı renkli ÖRNEK 15 I. Alkollü su II. Sabunlu su III. Limon suyu IV. Tuzlu su Yukarıdakilerden hangileri, a) Elektrik akımını iyi iletir? b) Turnusol ile mavi renk oluşturur?
Alkollü su, nötraldır, iyon içermez. Sabunlu su, baziktir, iyon içerir. Limon suyu, asidiktir, iyon içerir. Tuzlu su, nötraldır, iyon içerir. a) Suda çözündüğünde iyon oluşturan maddelerin çözeltileri elektrik akımını iletir. Yanıt : II, III ve IV b) Baz özelliği gösteren çözeltiler, turnusol ile mavi renk oluşturur. Yanıt : Yalnız II Asitler, karbonat tuzları (Na C, CaC ) ile tepkime verir ve C gazı açığa çıkar. Bazlar, karbonatlar ile tepkime vermez ve C gazı açığa çıkarmaz. CaC HN Ca(N ) C CaC KH Tepkime olmaz. CaC, asitlerle C gazı açığa çıkarır, bazlarla tepkime vermez. Turnusol boyası, bazlarla mavi, asitlerle kırmızı renk oluşturur. AI metali, amfoter özellik gösterir, hem bazlarla hem de asitlerle H gazı açığa çıkarır. Mg metali, aktif metaldir, amfoter özellik göstermez, yalnızca asitlerle H gazı açığa çıkarır. Yanıt : I, II ve IV Asitlerle bazlar birleşerek tuz oluşturur. Bu olaya nötrle me denir. Ca(H) HCI CaCI H Baz Asit Tuz NaH HN NaN Baz Asit Tuz KH K H Baz Asit Tuz Asitler, aktif metallerle (Na, K, Ca, Mg, AI, Zn, Fe, ) tepkime vererek H gazı açığa çıkarır. Bazlar, aktif metallerden amfoter özellik gösteren AI, Zn gibi metallerle tepkime vererek H gazı açığa çıkarır, diğer metallerle tepkime vermezler. Fe HCI FeCI Fe KH Tepkime olmaz. Zn HCI ZnCI Zn KH K Zn Aktif özellik göstermeyen Cu, Hg, Ag, Au, Pt soy metalleri, asitler ve bazlarla H gazı açığa çıkarmaz. Bu metallerden bazıları (Cu, Ag, ), HN ve H gibi yükseltgen asitler ile tepkime verir, ancak H gazı açığa çıkarmazlar. ksijensiz asitlerle ise hiçbir koşulda tepkime vermezler. Cu H Cu S H Cu HCI Tepkime olmaz. Cu KH Tepkime olmaz. ÖRNEK 16 İki ayrı kaptan birinde NaH çözeltisi, diğerinde CH CH çözeltisi bulunmaktadır. Bu çözeltilerden hangisinin NaH çözeltisi oldu unu tanımak için, I. Katı CaC II. Turnusol boyası III. AI metali IV. Mg metali maddelerinden hangilerinin kullanılması tek ba ına yeterlidir? NaH çözeltisini tanımak için, kullanılan maddenin NaH ve CH CH çözeltileri karşısında farklı davranış göstermesi gerekir. NaH baz, CH CH asittir. ÖRNEK 17 I. KH ile CH CH II. Ca(H) ile C III. NaH ile NH Yukarıda verilen madde çiftlerinden hangileri birbiri ile nötrle me tepkimesi vererek tuz olu turabilir? KH, Ca(H), NaH ve NH baz, CH CH ve C asit özellik gösteren maddelerdir. İki asit ya da iki baz birbiriyle tuz oluşturmaz. Bir baz ile bir asit ise nötrleşme tepkimesi vererek tuz oluşturur. Yanıt : I ve II ÖRNEK 18 X, Y ve Z metalleri ile ilgili, aşağıdaki bilgiler veriliyor: X metali, HN çözeltisi ile H gazı açığa çıkarırken, NaH çözeltisi ile tepkime vermiyor. Y metali, hem HN hem de NaH çözeltisi ile tepkime vermiyor. Z metali, hem HN hem de NaH çözeltisi ile H gazı açığa çıkarıyor. Buna göre, X, Y ve Z metalleri ile ilgili, I. X ve Z aktif metallerdir. II. Z metali, amfoter özellik gösterir. III. Y metali, soy metaldir. Hem asit hem de bazla H gazı açığa çıkaran metaller (Z), amfoterdir. Asitle H gazı çıkaran metaller (X ve Z), aktif metaldir. HN çözeltisi ile tepkime vermeyen metaller (Y), soy metaldir. Üç açıklama da doğrudur. Yanıt : I, II ve III
1. LÜ TEST H P HC 4 HP H C 4 N H 4 HCH NH HC 5 Yukarıda verilen asit baz tepkimeleri ile ilgili, I. HP ve HP 4 4 iyonları asit olarak etki etmektedir. II. N H 4 ve HC baz olarak etki etmektedir. III. HC iyonu, H C ün konjuge bazıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III CH CH zayıf asidinin suda çözünme tepkimesinin denklemi, CH CH ( suda) CH C ( suda) H şeklindedir. ( suda) CH CH çözeltisine su eklenirse, çözeltideki iyonların derişimi azaldığından, çözeltinin elektriksel iletkenliği azalır. H iyonu derişimi azaldığı için, çözeltinin ph değeri artar. Zayıf asit ve zayıf baz çözeltileri aynı sıcaklıkta su ile seyreltilirse, iyonlaşma yüzdeleri artar (Le Chatelier İlkesini anımsayalım.) Tepkimenin denge sabiti (CH CH nin asitlik sabiti, K a ), yalnızca sıcaklıkla değişir. Öyleyse, sıcaklık değişmediği için K a değeri de değişmez. Yanıt : B Sulu çözeltilerde proton (H iyonu) verebilen maddeler asit, proton (H iyonu) alabilen maddeler baz özelliği gösterir. H P HC 4 HP H C 4 H H Asit 1 Baz Baz 1 Asit HP ve H 4 C asit, HC ve HP baz özelliği 4 gösterir. HP iyonu, HP iyonunun; HC iyonu 4 4 H C bileşiğinin konjuge bazıdır. N H 4 HCH NH HC 5 H H Baz Asit 1 Asit Baz 1 HCH ve NH asit, N H 4 ve HC baz özelliği gösterir. HC iyonu, HCH nin; N H 4 bileşiği, NH iyo- 5 nunun konjuge bazıdır. 5 Öyleyse, I. açıklama yanlış, II. ve III. açıklamalar doğrudur. Yanıt : D. CH CH zayıf asittir. CH CH çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar su eklenirse, a a ıdaki niceliklerden hangisi de i mez? A) Çözeltinin elektriksel iletkenliği B) Asitlik sabiti (K a ) değeri C) Çözeltinin ph değeri D) Asidin iyonlaşma yüzdesi E) Çözeltinin H iyonu derişimi. I HBr çözeltisi II KH çözeltisi X metali, yalnız I. kaptaki çözelti ile, Y metali ise, I. ve II. kaptaki çözeltiler ile tepkime vererek H gazı açığa çıkarmaktadır. Z metali ise, her iki kaba atıldığında hiçbir değişiklik gözlenmemektedir. Buna göre, X, Y ve Z metalleri a a ıdakilerden hangisi olabilir? X Y Z A) Cu Zn Na B) Fe AI Mg C) Fe Zn Ag D) Zn Cu Ba E) Zn Ag AI HBr kuvvetli asit, KH kuvvetli bazdır. Hem bazlarla hem de asitlerle H gazı açığa çıkaran metaller, amfoter özellik gösterir. AI, Zn, gibi metaller, amfoterdir. Asitlerle H gazı açığa çıkaran metaller, aktif metallerdir. Asitle tepkime vererek H gazı açığa çıkaran, baz ile tepkime vermeyen önemli aktif metaller, Na, K, Ca, Mg, Fe dir. Asitlerle ve bazlarla tepkime vermeyen metaller, soy metaldir. Cu, Ag, Hg, Pt, Au gibi metaller soy metaldir. Öyleyse, X metali, amfoter özellik göstermeyen aktif bir metaldir. Y metali, amfoter özellik gösteren aktif bir metaldir. Z metali, soy metaldir. Bu koşullara uyan metaller C seçeneğinde verilmiştir. Yanıt : C
KNU TEST 1. X, Y ve Z çözeltileri ile ilgili, aşağıdaki bilgiler verilmektedir. X çözeltisinin ph değeri 7 dir, elektrik akımını iletmez. Y çözeltisinin ph değeri 7 dir, elektrik akımını iletir. Z çözeltisinin ph değeri 7 den büyüktür, elektrik akımını iletir. Buna göre, X, Y ve Z çözeltileri a a ıdakilerden hangisi olabilir? X Y Z A) Tuzlu su Şekerli su Limonlu su B) Tuzlu su Şekerli su Sabunlu su C) Şekerli su Tuzlu su Sabunlu su D) Şekerli su Tuzlu su Limonlu su E) Şekerli su Sabunlu su Tuzlu su. X, Y ve Z elementlerinden biri alkali metal, biri soy metal diğeri ise amfoter metaldir. Bu metallerin HBr ve NaH çözeltilerindeki davranışları aşağıdaki tabloda verilmiştir. NaH çözeltisinde HBr çözeltisinde X Y Z Tepkime Tepkime Tepkime verir vermez vermez Tepkime Tepkime Tepkime verir vermez verir Buna göre, X, Y ve Z metallerinin sınıflandırması a a ıdakilerden hangisinde do ru olarak verilmi tir? Alkali Soy Amfoter metal metal metal A) Y Z X B) Z X Y C) X Y Z D) Y X Z E) Z Y X. X maddesinin sulu çözeltisinin 5 C sıcaklıkta ph değeri 7 dir. Buna göre, bu çözeltiye 5 C sıcaklıkta, I. Arı su II. Katı NaCI III. Katı NaH IV. Limon suyu maddelerinden hangileri eklenirse, çözeltinin ph de eri de i mez? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve IV 4. A a ıdakilerden hangisi asit özelli i gösteren bir karı ımdır? A) Amonyak çözeltisi B) Sabunlu su C) Sofra tuzu çözeltisi D) Etil alkol E) Gazoz 5. Sıcaklı ı 5 C, deri imi,1 molar olan HCI nin sulu çözeltisine aynı sıcaklıkta, I., molar HCI çözeltisi ekleme II. AI metali ekleme III., molar NaCI çözeltisi ekleme i lemlerinden hangileri uygulanırsa, çözeltinin ph de eri azalır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6. Birinin kuvvetli baz, birinin kuvvetli asit, diğerinin zayıf asit olduğu bilinen X, Y ve Z maddelerinin sulu çözeltileri ile ilgili, aşağıdaki bilgiler veriliyor. X çözeltisi kuvvetli elektrolittir ve Mg metali ile tepkime vererek H gazı açığa çıkarır. Y çözeltisi zayıf elektrolittir ve KH ile tepkime vererek tuz oluşturur. Z çözeltisi kuvvetli elektrolittir ve Fe metali ile tepkime vermez. Buna göre, X, Y ve Z çözeltileri ile ilgili, I. X çözeltisinin ph değeri 7 den büyüktür. II. Z çözeltisi, X çözeltisi ile nötrleşme tepkimesi verir. III. Y, zayıf asit özelliği gösterir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 7. I. H S H HS II. HS H H S H III. NH H NH H 4 Yukarıda denklemleri verilen tepkimelerde olu an ürünlerden asit davranı ı gösteren tanecikler a a ıdakilerden hangisinde do ru olarak verilmi tir? I II III A) HS H H B) H H S H C) H H H D) H H S NH E) HS H S H 8. Sulu çözeltiler ile ilgili, I. [H ] > [H ] ise, çözelti baziktir. II. ph > 7 ise çözelti, mavi turnusolu kırmızıya çevirir. III. ph = ph ise, çözelti nötraldir. açıklamalarından hangileri yanlı tır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
9. B zayıf bazı, B BH H denklemine göre tepkime vermektedir. Buna göre, B bazından n mol çözülerek hazırlanan bir sulu çözelti ile ilgili, I. ph değeri II. Özkütlesi III. Bazın iyonlaşma yüzdesi (%) IV. BH iyonları mol sayısı niceliklerinden hangileri bilinirse, çözünen bazın mol sayısı (n) hesaplanabilir? A) I ve III B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, II ve IV 1. HBr kuvvetli asit, CH CH zayıf asit, NH zayıf bazdır. Buna göre, molar deri imleri e it olan bu maddelerin sulu çözeltilerinin ph de erleri için, a a ıdaki kar ıla tırmalardan hangisi do rudur? A) NH > HBr = CH CH B) NH > HBr > CH CH C) HBr > CH CH > NH D) CH CH > NH > HBr E) NH > CH CH > HBr 1. HX bileşiği, oda sıcaklığındaki sulu çözeltisinde tamamen iyonlaşabilen bir asittir. Buna göre, I. Çözeltisi elektrik akımını iletir. II. Çözeltisi H iyonu içermez. III. 5 C de,1 molarlık çözeltisinin ph değeri 1 dir. yargılarından hangileri do rudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 11.,1 molar HA çözeltisinde H iyonu derişimi 1.1 molardır. Buna göre, bu çözelti ile ilgili, I. HA zayıf asittir. II. HA molekülleri % 1 oranında iyonlaşmıştır. III. Su eklenerek hacmi katına çıkarılırsa, H iyonu derişimi yarıya iner. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 14. 1 litre suya,1 mol NaH katısı eklenerek tamamen çözünmesi bekleniyor. Bu olayda, çözeltinin ph de erinin zamanla de i- im grafi i a a ıdakilerden hangisinde do ru olarak verilmi tir? (Hacim değişikliği önemsenmeyecektir.) A) 7 D) 7 B) 1 7 E) 14 C) 7 1 1. İki kaptan birinde asit çözeltisi, diğerinde baz çözeltisi bulunmaktadır. Aynı sıcaklıkta her iki kaba da su eklenirse, çözeltilerin, I. Elektriksel iletkenlik II. Toplam iyon derişimi III. ph değeri niceliklerinden hangileri birinde azalırken, di erinde artar? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III 15. Arı suya N 5 gazı gönderildikten bir süre sonra oluşan çözeltinin ph değerinin 1 olduğu ve çözeltide N iyonlarının bulunduğu gözlenmiştir. Buna göre, olu an çözelti için, a a ıdaki açıklamalardan hangisi yanlı tır? A) Elektrik akımını iletir. B) Baz ile nötrleşme tepkimesi verir. C) Fe parçaları atılırsa, H gazı açığa çıkarır. D) Turnusol boyasının kırmızı rengini, maviye dönüştürür. E) NH gazı ile tuz oluşturur. 1.C.E.A 4.E 5.A 6.D 7.B 8.A 9.C 1.D 11.C 1.B 1.E 14.B 15.D