Türk Aile Hek Derg 00; 7(): 8- Araflt rmalar Hereke Aile Hekimli i Merkezi 00 Y l Baflvuru Nedenleri ve Yap lan Sevklerin De erlendirilmesi HEREKE FAMILY PRACTICE CENTER, 00: EVALUATION OF THE REASONS FOR OFFICE VISITS AND REFERRALS Ruflen Topall, P nar Topsever, Tuncay Müge Filiz, Özlem Ci erli, Süleyman Görpelio lu Özet Amaç: A rl kl olarak kurum hekimli i gibi hizmet veren bir aile hekimli i merkezine hastalar n baflvuru nedenlerinin ve buradan yap lan sevklerin incelenerek aile hekimli inin e itim ve araflt rma önceliklerinin belirlenmesine katk da bulunmak. Yöntem: Hereke Aile Hekimli i Merkezi 00 y l verileri taranarak hastalar n gelifl nedenleri, sevk oranlar ve sevk edildikleri uzmanl k dallar belirlendi. Bulgular: 00 y l nda merkeze toplam 69 baflvuru oldu. En s k baflvuru nedeni ilaç yazd rma (%7.) idi. Bunu sevk iste i (%.), üst solunum yolu yak nmalar (%0.6), kontrol (%9.) ile deri ve yumuflak doku problemleri (%.) izliyordu. Baflvurular n %7. inde hasta kendisi gelmemifl, baflvuru hasta ad na bir baflkas taraf ndan yap lm flt. Hastalar n %. ü baflka birimlere sevk edilmiflti. Bu sevklerin %88.7 si hastan n iste iyle yap lm flt. Hekim taraf ndan gerek görülen sevkler en fazla KBB (%7.6), üroloji (%.), göz (%), ortopedi (%) ve nöroloji (%) birimlerine yap lm flt. En s k sevkle sonuçlanan gelifl nedenleri ise; sevk iste i (%96,), göz sorunlar (%7.8) ve kulak sorunlar yd (%6.). Sonuç: Serimizde ilaç yazd rma ve sevk iste i ile baflvuran hastalar n çoklu u dikkat çekicidir. En s k baflvuru nedeni olan klinik yak nma üst solunum yolu ile ilgili olan belirtiler olup, bu birçok aile hekimli i uygulamas verileri ile benzerlik göstermektedir. Yap lan sevkler incelendi inde; aile hekimli i e itiminde yer almayan dallara daha fazla sevk yap ld gözlenmifltir. Anahtar sözcükler: Aile hekimli i, baflvuru nedeni, sevk, birinci basamak Summary Objective: To evaluate the reasons for patient visits and referrals of a family practice center which functions mostly as an enterprise medical center in order to help to determine the priorities of education and research in family medicine. Method: Data of the year 00 of the Hereke Family Practice Center were screened for causes of patient visits, referral rates and referred specializations. Results: Total number of patient visits in the year 00 was 69. The most common reasons for visits were prescription requests (7.%), followed by referral requests (.%), upper respiratory tract complaints (0.6%), controls (9.%), and skin and soft tissue problems (.%). In 7.% of the visits, patients were not applying themselves, but had sent someone else. Total referral rate was.%; of these referrals, 88.7% were requested by the patient. The physician-initiated referrals were made mostly to otolaryngology (7.6%), urology (.%), ophthalmology (%), orthopedics (%), and neurology (%). The most frequent reasons for the visits that eventually resulted in a referral were referral requests (96.%), eye problems (7.8%) and ear problems (6.%), respectively. Conclusion: The rate of patients who presented with request for prescription or referral was notably high. The most frequent clinical complaints encountered were upper respiratory tract symptoms, similar with data of other family practices. Patients were referred more frequently to specializations which are not covered by the family medicine residency training programme. Key words: Family medicine, reason for visit, referral, primary care ) Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i Anabilim Dal, Aile Hekimli ii Uzman, Yard.Doç. Dr. ) Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i Anabilim Dal, Aile Hekimli i Araflt rma Görevlisi. ) Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i Anabilim Dal, Aile Hekimli i Uzman, Prof. Dr. 00 Yay n haklar Türkiye Aile Hekimli i Uzmanl k Derne i (TAHUD)'a aittir. Her hakk sakl d r. Deomed Medikal Medya taraf ndan yay mlanmaktad r. Copyright 00 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul.
Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Hereke Aile Hekimli i Merkezi, May s 000 ile Ocak 00 tarihleri aras nda Hereke Kampüsü nde hizmet vermifltir. Merkez, Üniversite personeli ve bakmakla yükümlü olduklar yak nlar n n ilk baflvuru yeri olarak sevk zincirinin bafllang c nda yer alm fl, üniversite d fl ndan da hasta kabul etmifltir. Merkeze baflvuran hastalar, Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i Anabilim Dal n n dört ö retim üyesi ve bir araflt rma görevlisi taraf ndan görülmüfltür. Bu araflt rma, hastalar n daha çok hangi nedenlerle baflvurduklar n n ve hangi nedenle gelenlerin di er birimlere daha fazla sevk edildiklerinin bilinmesinin, aile hekimli inin e itim ve araflt rma önceliklerinin belirlenmesine katk da bulunaca düflünülerek planlanm flt r. Gereç ve Yöntem Ocak - Aral k 00 tarihleri aras nda Aile Hekimli i Merkezine yap lan tüm baflvurular n elle tutulmufl kay tlar taran p, gelifl nedenlerine ve sevk edildikleri uzmanl k dallar na göre s n fland r larak, MS Excel ortam nda bilgisayara aktar ld. Hastan n ilk ifade etti i ve üzerinde durdu u gelifl nedeni dikkate al narak, her baflvuru için tek bir neden veri al nd. Sa l k kurulu raporu ile belirtilmifl ya da belirtilmemifl sürekli kullan lan ilaçlar n reçete edilmesinin talep edildi i; "ilaç istiyorum" diye baflvurulup ard ndan yak nmalar s ralanarak ilaç istendi i (yani ilaç seçiminin hekime b rak ld ); ilaç ad n n do rudan verilerek yaz lmas n n istendi i ve baflka hekimlerce yaz lm fl reçetenin getirilip ilaç bedelinin kurumca karfl lanmas için yeniden yaz lmas n n istendi i durumlar "ilaç yazd rma" olarak grupland r ld. Hastaya bir baflka hekime baflvurmas n n önerildi i, resmi sevk iflleminin yap ld ya da konsültasyon istendi i tüm durumlar "sevk" olarak kabul edildi. Tan mlay c istatistiklerin (ortalama, standart sapma, yüzde oranlar ) hesaplanmas ve tablolar n oluflturulmas için de MS Excel program kullan ld. Bulgular Ocak - Aral k 00 dönemi boyunca Aile Hekimli i Merkezi ne toplam 69 baflvuru olmufltu. Yafl ortalamas. ± 8. y l ( günlük ile 8 yafl) idi. Hastalar n %. i ( n=0) erkek, %8.9 u (n=68) kad n idi. Bunlar n %88. ünü (n=76) ilk baflvurusunu Merkez e yapma zorunlulu u olan, Kocaeli Üniversitesi personeli, personel yak n ve ö rencileri; %.7 sini (n=) üniversite d fl ndan kendi tercihiyle baflvuranlar oluflturuyordu. Baflvurular n %7. ünde (n=006) neden "ilaç yazd rma" olarak ifade edilmiflti. laç yazd rma amaçl baflvurular n si (genel toplam n %.0 si, ilaç yazd rmak isteyenlerin %.0 si) sürekli kullan lan ilaçlar için yap lm flt. Baflvurular n %. ünün (n=60) gelifl nedeni "sevk iste i" idi. Di er baflvurular aras nda ilk s ray %9. (n=9) ile kontrol hastalar al yordu. Kontrol hastalar içinde fleker hastalar (DM) en büyük grubu oluflturmaktayd. 7 kontrol baflvurusu (genel toplam n %. i, kontrol baflvurular n n %.0 i) DM nedeniyle yap lm flt. Di er kontrol nedenleri aras nda hipertansiyon ve obezite gibi kronik hastal klar; üriner enfeksiyon, üst solunum yolu enfeksiyonu gibi akut hastal klar n kontrol muayeneleri ve sa lam çocuk takibi gibi periyodik muayeneler yer almaktayd. Kontrol hastalar n bo az a r s (%., n=9), burun t kan kl, burun ak nt s ya da hapfl r k (%.7, n=00) ve öksürük (%.8, n=76) gibi solunum yolu flikayetleri izliyordu. Baflvuru nedenleri Tablo de verilmifltir. laç yazd rma iste i Baflka birime sevk edilme iste i Kontrol Bo az a r s Burun t kan kl /ak nt s, hapfl r k Öksürük Deri ve yumuflak doku problemleri Ekstremite/eklem sorunlar Bafl a r s / bafl dönmesi Mide-kar n a r s /dispeptik yak nmalar Baflka sa l k kurumundan tetkik için gönderilen Bulant, kusma, ishal Atefl, üflüme, titreme Kulak sorunlar (a r, ç nlama, iflitme azl l ) drar sorunlar (yanma, s k idrara ç kma vb.) Göz sorunlar Difl ve a z sorunlar Gebelik testi yapt rma iste i Di er Tablo Gelifl nedenlerine göre hastalar n da l m 006 60 9 0 00 76 60 7 6 6 6 8 08 69 7.. 9...7.8....6..0.0 0.8 0. 0. 00.0 Baflvurular n %7. inde (n=70) hastan n kendisi gelmemifltir. Bunlar n %98. sinde neden (n=77), ilaç yazd rma (%7., n=) ve sevk iste i (%, n=0) idi. Befl olgu (%) tetkik için baflka kurumdan gönde- Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 7 00 9
rilmifl ve hastan n tetkik materyali yak nlar nca getirilmiflti. Di er 8 baflvuruda ise çeflitli klinik yak nmalar hasta yak nlar nca ifade edilerek çözüm aranm fl ya da istirahat istenmiflti. Hastalar n %. ü (n=66) özel uzmanl k dallar - na/birimlere sevk edilmiflti. Bu sevklerin %88.7 si (n=8) hastan n iste i üzerine, %. ü (n=7) hekim karar yla yap lm flt. Sevk istemek için baflvuran hastalar dikkate al nmad nda sevk oran %., sevk isteme ve ilaç yazd rma amaçl baflvurular hesaplama d fl nda b rak ld nda ise sevk oran %6. idi. Özel uzmanl k dallar na sevkini isteyen 60 hastadan %96. i (n=8) sevk edilmifl, sevki istenen hastalar n %0. ü (n=0) kendisi baflvurmam fl, bir yak n arac l yla sevk talep edilmifltir. Kendi iste iyle sevk edilen hastalar n sevk edildikleri birimlere göre da l m Tablo de sunulmufltur. Tablo Kendi iste iyle sevk edilen hastalar n sevk edildikleri birimlere göre da l m Sevk edilen birim Çocuk sa l ve hastal klar Kad n hastal klar ve do um Göz hastal klar Acil servis Endokrinoloji KBB ç hastal klar Genel cerrahi Ortopedi ve travmatoloji Üroloji Fiziksel t p ve rehabilitasyon Psikiyatri Dermatoloji Kardiyoloji Görüntüleme/Laboratuvar* Gastroenteroloji Nöroloji Sa l k Kurulu Gö üs hastal klar Enfeksiyon hastal klar Çocuk cerrahisi Plastik cerrahi Nöroflirürji 006 90 8 7 6 6 8 7 Hekim taraf ndan sevk edilen 7 hastan n gelifl nedenlerine göre da l m Tablo de, sevk edildikleri uzmanl k dallar na göre da l mlar ise Tablo de verilmifltir. En s k sevkle sonuçlanan gelifl nedenleri ile sevk oranlar Tablo de s ralanm flt r. Tart flma Aile Hekimli i Merkezi ne baflvuran hastalar n %88, ü üniversite personeli ve yak nlar d r; merkez 8 *Radyodiagnostik, nükleer t p gibi randevulu tetkik amaçl sevk istekleri...9 6.0 6.0.8...8.6.6.8.8..9.9.. 0. 0. 00.00 Ekstremite/eklem a r s ve di er sorunlar laç yazd rma Deri/yumuflak doku problemleri Mide-kar n a r s /dispeptik yak nmalar Kulak sorunlar (a r, ç nlama, iflitme azl ) Kontrol (DM d fl nedenlerle) Göz sorunlar Bafl a r s, bafl dönmesi DM/kan flekeri kontrolü drar sorunlar (yanma, s k idrara ç kma vb.) Bo az a r s Tetkik için gönderilen Bulant -kusma-ishal Makattan kanama Ereksiyon zorlu u Bay lma Kabakulak Trafik kazas Bo aza k lç k batmas Elde kesi Gö üs a r s Katran rengi d flk lama Varis Kendini kötü hissetme Tablo Hekim taraf ndan sevk edilen hastalar n gelifl nedenlerine göre da l m Sevk edilen birim KBB Üroloji Göz Ortopedi Nöroloji Acil servis Kardiyoloji Nöroflirürji Kad n hastal klar ve do um Dermatoloji Genel cerrahi Endokrinoloji Psikiyatri Pediyatri ç hastal klar Gastroenteroloji Fiziksel t p ve rehabilitasyon Sa l k kurulu Hematoloji Kalp-damar cerrahisi Tablo Hekim taraf ndan sevk edilen hastalar n sevk edildikleri dallara/birimlere göre da l m a rl kl olarak kurum hekimli i gibi çal flan ve sevk zincirinin bafllang ç noktas nda yer alan bir birimdir. Gelifl nedenleri aras nda ilaç yazd rma ve sevk isteklerinin çoklu u dikkati çekmektedir (%9.8). Adnan 9 7 9 7 6 6 7. 9. 8. 8. 8. 6.7 6.7...7.............. 00.0 7.6.....7.7.7.... 00.00 0 Topall R ve ark. Hereke Aile Hekimli i Merkezi 00 Y l Baflvuru Nedenleri ve Yap lan Sevklerin De erlendirilmesi
Tablo En s k sevk nedeni olan gelifl nedenleri (0 dan fazla baflvuru olan gelifl nedenleri dikkate al nd nda) Sevk iste i Göz sorunlar Kulak sorunlar Ekstremite/eklem sorunlar drar sorunlar Mide/kar n a r s /dispeptik yak nmalar Deri ve yumuflak doku sorunlar Bafl a r s /bafl dönmesi *Bu nedenle baflvuran hastalar n sevk edilme oran Sevk oran * %96. %7.8 %6. %.8 %. %. %.6 %0.0 %8. %7. Menderes Üniversitesi Aile Hekimli i Uygulama Merkezi verilerinde ilaç yazd rma amaçl baflvurular n oran %.9 olarak bildirilmifltir. Çal flmam zdaki oran n (%7.) bu oran n neredeyse on kat olmas n n nedeni merkezin, hastalar m z n büyük ço unlu u için zorunlu ilk baflvuru noktas olmas olabilir. Bir sa l k oca tan - t m yaz s nda, hastalar n yaklafl k %-0 n n ilaç yazd rmak için geldi i bildirilmifl olup, bu oran bizim bulgular m z n benzeridir. Sa l k oca na baflvuranlar inceleyen bir baflka çal flmada, hastalar n %.0 n n reçete yazd rmak için baflvurdu u saptanm flt r. Kurum hekimi olarak çal flan ve özellikle sevk zincirinin bafl nda yer alan aile hekimlerine ilaç yazd rma ve sevk isteme amaçl baflvurular s k yap lmaktad r (kiflisel iletiflim). Çal flmam zda %7. baflvuruda hastan n kendisinin gelmedi i; baflvurunun hasta ad na bir baflkas taraf ndan yap ld görülmektedir. Merkeze baflvuran popülasyonun baz özellikleri, ilaç ve sevk istekleri ile "kendisi baflvurmayan"lar n yüksekli ine katk da bulunmufl olabilir. fiöyle ki; hastalar n büyük ço unlu unu oluflturan üniversite çal flanlar Hereke de de il, km. uzaktaki zmit te ya da 60 km. uzaktaki stanbul da ikamet etmekte, ancak sevk ka tlar n n Hereke deki kurumlar ndan al nmas gerekmektedir. Bu da çal flan kiflinin di er aile bireyleri ad na hekime baflvurmas, aile bireylerinin ise kendilerine daha yak n baflka hekim ve kurumlara baflvurmay tercih etmesi sonucunu do urmufl olabilir. Ayn merkezin 000 y l n n ay ndaki sevk oranlar - n inceleyen bir çal flmada sevk isteme nedeni baflvurular n %.9 unda hastan n merkezin uza nda ikamet etmesi, %. ünde hastan n baflka birimlerde bafllanm fl takip ve tedavisinin sürmesi ve %.7 sinde ise "di er nedenler" idi. Bu çal flmam zda sevk nedenleri araflt r lmad. Hastan n kendisi yerine bir yak n n n genellikle ilaç yazd rmak ya da sevk istemek için baflvurmas ülkemiz birinci basamak kurulufllar nda s k rastlanan ama genellikle kay tlara geçmeyen bir durumdur (kiflisel iletiflim). Bu uygulama bazen yasal sorunlara yol açabilmektedir. Kendisi gelemeyen hastalar için yak nlar n n hekimden talepte bulunmas baflka ülkelerde de görülebilmektedir. 6 Klinik yak nmayla baflvuran hastalar incelendi inde ilk s ray üst solunum yolu yak nmalar (bo az a r s, burun ak nt s, burun t kan kl, hapfl r k, öksürük) almaktad r. Bu bulgu, çeflitli aile hekimlerince gelifl nedenlerine ya da tan lar na göre bildirilen seriler,,7- klasik bilgiler ve bir sa l k oca çal flmas n n verileriyle benzerlik göstermektedir. Di er gelifl nedenleri de genellikle birinci basama a s k baflvuru nedenleri aras nda yer almakla birlikte, görülme s kl klar seriler aras nda küçük de ifliklikler gösteren yak nmalard r.,7-9, Merkezin %. olan sevk oran yüksektir. Sevk oran n n hesaplanmas nda ilaç yazd rma ve sevk isteme amaçl baflvurular d flar da b rak ld nda bulunan %6. lik oran ise literatürle uyumludur. Literatürde bildirilen sevk oranlar genellikle %0 un alt nda olmakla birlikte, % lere varan de erlere de rastlanmaktad r.,6-8 Ankara daki bir aile hekimli i merkezine baflvuran mültecilerin sa l k sorunlar n n incelendi i çal flmada sevk oran % bulunmufltur. Ülkemizde kurum hekimi olarak çal flan aile hekimlerince bildirilen örneklerde ise %9.6 8 ve %0.8 gibi oldukça farkl oranlara rastlanmaktad r. Sa l k Bakanl 00 y l verilerine göre; Türkiye deki sa l k ocaklar n n sevk h z ortalamas %. olup giderek yükselme e ilimindedir. 9 ki ayr kent tipi sa l k oca araflt rmas nda sevk oran % ve %7 0 olarak bildirilmifltir. Bir baflka sa l k oca çal flmas nda hastalar n %.6 s n n sevk yapt rmak için sa l k oca - na baflvurdu u bildirilmifltir. Merkezimizdeki sevk oranlar n n sa l k ocaklar ortalamas ndan 9 daha yüksek oluflu, Merkezimize baflvuran hastalar n büyük ço unlu unun (%88.) baflka bir kuruma baflvurabilmek için merkezimizden sevk alma zorunlulu u olmas ve yukar da belirtildi i gibi bir k sm n n merkezimizin bulundu u yerin d fl nda ikamet etmeleri olabilir. Bir sa l k oca çal flmas nda, 0 ilk baflvurular n sa l k oca na yapma zorunlulu u olan, yeflil kartl hastalarda sevk oran n n %8 oldu u bildirilmifltir. Bu durum, sevk zinciri zorunlu oldu unda, sevk talebi ve oran n n artabilece ine iflaret etmektedir. Hastan n sevk edilmek istemesinin sevk oran n art rd bilinmektedir. 6 Forrest ve arkadafllar n n ABD de aile hekiminin verilerini inceledikleri bir çal flmada sevklerin %.6 s nda hastan n sevk iste ini dile getirdi i belirtilmektedir. 7 Tabenkin ve arkadafllar n n srail de yürüttü- Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 7 00
ü çal flmada, sevklerin %7. ünün hasta ya da ailesinin iste iyle yap ld ve literatürde bu oran n genellikle %0 civar nda oldu u bildirilmifltir. 8 Çal flmam zda, hastalar n hekim inisiyatifiyle en çok sevk edildikleri dal n -aile hekimli i uzmanl k e itiminde yer almayan- KBB, üroloji, göz, ortopedi ve nöroloji oldu unu görüyoruz. Hekim taraf ndan önerilen sevklerin yar s bu dala yap lm flt r. Marmara Üniversitesi Aile Hekimli i Poliklini i verileri, en çok konsültasyon istenen dallar aras nda ilk s ray alan kad n hastal klar ve do um d fl nda, bizim verilerimizle benzerlik göstermektedir. 9 Tabenkin ve arkadafllar n n çal flmas nda hekim inisiyatifiyle en s k sevk yap lan dallar ortopedi, genel cerrahi, dermatoloji, KBB ve göz olarak s ralanm flt. 8 Bizim çal flmam zda ilk beflte yer alan üroloji ve nöroloji ise, Tabenkin çal flmas nda, s ras yla sekiz ve dokuzuncu s ralarda idi. Forrest ve arkadafllar n n çal flmas nda en fazla sevk yap lan dal ortopedi, genel cerrahi, kbb, gastroenteroloji ve dermatoloji olarak s ralanm flt. 9 Sonuç Sevk zincirinin bafl nda yer alan Aile Hekimli i Merkezi örne imizde ilaç yazd rma ve sevk isteme amaçl baflvurular oldukça fazlad r. Yine sevk taleplerinin fazlal na ba l olarak sevk oranlar da yüksektir. Merkezimizin kendine özgü koflullar sonuçlar m z n genele uyarlanmas nda s n rl l klar oluflturmakla birlikte, di er serilerin verileri de dikkate al nd nda, sevk zincirinin mevcudiyetinin de bu tür talepleri artt rabilece i düflünülebilir. Baz ülkelerde 8 oldu u gibi, baz dallara birinci basamaktan sevk al nmadan baflvuru imkan sa lanmas sevk taleplerini azaltabilir. Hastan n kendisinin gelmeden bir yak n n n hekimden talepte bulunmas s k karfl - lafl lan ama yeterince incelenmemifl ve çözüm üretilmemifl bir konudur. Bu konular incelenerek çözüm önerilerinde bulunulmal d r. Aile hekimli i uzmanl k e itiminin de gözden geçirilerek özellikle yüksek oranda sevk yap lan dallara yönünde düzenlemeler yap lmas yerinde olabilir. Kaynaklar. Gemalmaz AF, Gürel FS, Baflak O. 7 olgu ve 0 baflvurunun incelenmesi: ADÜ T p Fakültesi aile hekimli i uygulamas deneyimi. V. Ulusal Aile Hekimli i Kongresi Özet Kitab. Adana, 7-0 Mart 00; 66.. Çakmak B. Sa l k Ocaklar m zdan: Narl dere Sa l k Oca / zmir. STED 00; :.. Hayran O, Seymeno lu S, Eren AF. Tedavi edici hizmetler ve kent sa l k ocaklar. stanbul Halk Sa l Bülteni 986; (): -.. Topall R, Filiz TM, Topsever P, Görpelio lu S. Referral rates of a university based family practice centre. 6th world Congress of Family Doctors Abstract Book. Durban, Güney Afrika, -7 May s 00; 9-.. Odabafl O, Y ld r m RC. Ne yapmal? STED 00; :. 6. Miksanek T. Diary from a week in practice. Am Fam Physician 00; 6: 8-. 7. Cerraho lu A. Bir aile prati inde hasta ve 6608 hasta muayenesinin incelenmesi.. Ulusal Aile Hekimli i Kongresi Özet Kitab. zmir, - May s 997; poster #9. 8. Kosku N, Y ld r m A, Oskay YG. Aile hekimli i modeli olarak kurum hekimli i. IV. Ulusal Aile Hekimli i Kongresi Özet Kitab. stanbul, - 7 Ekim 999; 0. 9. Apayd n Ç, Ünalan P, Tiryaki D, Harmanc H, Kalaça Ç. Marmara Üniversitesi Aile Hekimli i Poliklini i (MÜ-AHEP). IV. Ulusal Aile Hekimli i Kongresi Özet Kitab. stanbul, 7 Ekim 999;. 0. Dülger M. Evde hasta muayene, tedavi ve takibi. V. Ulusal Aile Hekimli i Kongresi Özet Kitab. Adana, 7-0 Mart 00; -7.. Göktafl O. T.C: Sa l k Bakanl Bursa Ertu rulgazi Aile Hekimli i Merkezi 00 y l çal flmalar ve hedefleri. V. Ulusal Aile Hekimli i Kongresi Özet Kitab. Adana, 7-0 Mart 00; 8-.. Alimo lu MK, Mamakl S. T p fakültesi kurum hekimli ine ait alt ayl k veriler. V. Ulusal Aile Hekimli i Kongresi Özet Kitab. Adana, 7-0 Mart 00;.. Yaman H, Kut A, Yaman A, Ungan M. Health problems among UN refugees at a family medical centre in Ankara, Turkey. Scand J Prim Health Care 00; 0: 8-7.. Rakel RE. The Family Physician. Textbook of Family Practice de. Ed. Rakel RE.. Bask. Philadelphia, W.B. Saunders, 99; -9.. Do an BG, Çetin M, Barut Hfi ve ark. Kent tipi bir sa l k oca poliklini ine befl ifl günü boyunca baflvuran hastalar üzerinde bir araflt rma. Hacettepe Toplum Hekimli i Bülteni 99; 6: -. 6. O Donnell CA. Variation in GP referral rates: what can we learn from the literature? Fam Pract 000; 7: 6-7. 7. Forrest CB, Nutting PA, Starfield B, von Schrader S. Family physicians referral decisions from ASPN referral study. J Fam Pract 00; : -. 8. Tabenkin H, Oren B, Steinmetz D, Tamir A, Kitai E. Referrals of patients by family practitioners to consultants: a survey of the Israeli Family Practice Research Network. Fam Pract 998; :8-6. 9. Sa l k Bakanl. http://www.saglik.gov.tr/extras/istatistikler/temel00 /7.htm adresinden..00 tarihinde eriflilmifltir. 0. Bu dayc R, fiaflmaz T, Kurt AÖ, Saatçi E, Tezcan H, Y ld r m F. Kent merkezinde bulunan bir sa l k oca na 000 y l içinde yap lan poliklinik baflvurular n n incelenmesi. Sa l k ve Toplum 00; : -6. Gelifl tarihi:..00 Kabul tarihi: 0.0.00 letiflim adresi: Yard. Doç. Dr. Ruflen Topall KOÜTF Aile Hekimli i Anabilim Dal De irmendere Poliklini i Yüzbafl lar, Prof. Dr. Nusret Fiflek Cad. De irmendere-gölcük 90 KOCAEL Tel ( fl): (06) 6 9 8 Tel (Ev): (06) GSM: (0) 8 86 e-posta: rtopalli@superonline.com Topall R ve ark. Hereke Aile Hekimli i Merkezi 00 Y l Baflvuru Nedenleri ve Yap lan Sevklerin De erlendirilmesi