TOPLU E-POSTA GÖNDERM SSTEMLERNDE PERFORMANS GELTRMELER

T.C. BAHÇEEHR ÜNVERSTES TOPLU E-POSTA GÖNDERM SSTEMLERNDE PERFORMANS GELTRMELER Yüksek Lisans Tezi VEL GÜRKAN KIZILGÜNE STANBUL, 2008

T.C. BAHÇEEHR ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ BLG TEKNOLOJLER TOPLU E-POSTA GÖNDERM SSTEMLERNDE PERFORMANS GELTRMELER Yüksek Lisans Tezi Veli Gürkan KIZILGÜNE Tez Danımanı : Yrd. Doç. Dr. Orhan GÖKÇÖL STANBUL, 2008

T.C. BAHÇEEHR ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ BLG TEKNOLOJLER Tezin Adı : Toplu e-posta gönderim sistemlerinde performans gelitirmeleri Örencinin Adı Soyadı : Veli Gürkan Kızılgüne Tez Savunma Tarihi : 09.06.2008 Bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak gerekli artları yerine getirmi olduu Enstitümüz tarafından onaylanmıtır. Prof. Dr. Erol SEZER Enstitü Müdürü mza Bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak gerekli artları yerine getirmi olduunu onaylarım. Yrd. Doç. Dr. Orhan GÖKÇÖL Program Koordinatörü mza Bu Tez tarafımızca okunmu, nitelik ve içerik açısından bir Yüksek Lisans tezi olarak yeterli görülmü ve kabul edilmitir. Jüri Üyeleri mzalar Yrd. Doç. Dr. Orhan GÖKÇÖL ------------------ Doç. Dr. Adem KARAHOCA ------------------ Yrd. Doç. Dr. Alper TUNGA -------------------

ÖNSÖZ Bu çalıma Bahçeehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bilgi Teknolojileri dalında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıtır. Çalımada ticari bir uygulama kapsamında kullanılacak bir toplu e-posta gönderim sistemi gelitirilmi ve bu sistemin karılaabilecei performans problemlerinin nasıl çözülebilecei aratırılmıtır. Performans ölçümü, gönderimlerin aldıı zaman ile saptanmı ve belirli parametrelerde yapılabilecek deiikliklerle, sistem kaynaklarının en efektif kullanımı saptanmaya çalıılmıtır. Bu sürelerin gönderim özelliklerine göre oranlarının, tüm gönderimler için nasıl korunabilecei veya daha kısa süreçlere çekilebilecei incelenmitir. Tez çalımamda çok büyük emei geçen Sayın Yrd. Doç Dr. Orhan GÖKÇÖL e ve uygulamayı gelitirip, çeitli testler uygulamama fırsat tanıyıp bu testlerin sonucunda da analizler çıkarmam için olanak salayan Yatırım Menkul Deerler A.. kurumuna teekkürlerimi sunarım. stanbul 2008 Veli Gürkan KIZILGÜNE ii

ÖZET TOPLU E-POSTA GÖNDERM SSTEMLERNDE PERFORMANS GELTRMELER KIZILGÜNE, Veli Gürkan Bilgi Teknolojileri Tez Danımanı : Yrd. Doç. Dr. Orhan GÖKÇÖL Haziran, 2008, 58 Sayfa Firmaların, müterilerine ulamalarını salayan en kolay, hızlı ve hesaplı yollardan biri e- posta gönderimleridir. Standart basit bir e-posta düz içerie sahipken, bazen yapılan gönderimlerde yüksek boyutlu dosya gönderimleri yapmakta gerekebilir. Bu gönderimleri gerçekletirmek için toplu e-posta gönderim sistemlerine ihtiyaç duyulur. Gönderilen dosya boyutları ve e-postanın gönderilecei kii sayısı gibi etkenlerin artmasıyla birlikte gönderim süreleri de artmaktadır. Eer gönderilmesi gereken e-postanın içerdii bilgilerin belirli bir geçerlilik süresi varsa bu durumda gönderimleri geçerlilik süresini amadan ve e-postayı alacak kiiye de aksiyon zamanı bırakacak kadar bir sürede tamamlamak gereklidir. Böylece ortaya bu tip sistemleri nasıl hızlandırabiliriz, nasıl daha efektif kullanabiliriz soruları çıkmaktadır. Bu sistemlerin performansına direkt etki edebilecek olan etkenler; gönderilen kii sayısı, gönderilen dosyanın boyutu, gönderimi yapan sunucunun younluu ve bant genilii, gönderimin gerçekleecei sunucunun younluu ve bant genilii, gönderimi yapan sunucudaki uygulamanın gönderimde kullandıı i parçacıı sayısı ve gönderimi gerçekletirecek uygulamanın algoritmik dizaynıdır. Bu çalımada ideal bir sistemin nasıl olması gerektii incelenmi daha sonrasında bu sistemin performansının nasıl gelitirilebilecei konusuna bakılmıtır. Yapılan testler sonucunda çıkan istatistiki veriler ile gönderimi yapan sunucunun bant geniliinin artırılması ve buna balı olarak gönderimi yapan uygulamadaki i parçacıı (thread) sayısının artırılmasının sonuca olan etkisinin ne kadar yüksek olduu saptanmıtır. Bu iki özellik üzerinde birbirleri ile balantılı olarak yapılacak gelitirmelerin performans artıına ciddi yarar saladıı tespit edilmitir. parçacıı sayısını artırmanın ne zaman gerekecei ve ne zaman gereksiz bir ilem olduu üzerinde durulmu ve ideal i parçacıı sayısının da gönderim yapılacak sunuculara göre deiebilecei, ve yalnızca gönderimlerin gerçekleecei domain lere farklı zaman aralıklarında yapılan gönderimler sonucunda bu domainlerin younluuna balı olarak bir optimum seviye belirlenebilecei, bunun dıında genel bir standardının olamayacaı saptanmıtır. Anahtar Kelimeler : Parçacıı, Bantgenilii, SMTP, SPAM, DNS Lookup iii

ABSTRACT PERFORMANCE IMPROVEMENTS ON MASS MAILING SYSTEMS KIZILGÜNE, Veli Gürkan Information Technologies Supervisor : Asst. Prof. Dr. Orhan GÖKÇÖL June, 2008, 58 Pages Communication via e-mail is one of the most economical, fastest and easiest ways to reach clients for companies. A simple e-mail has a text or an html content. But sometimes content of the e-mail becomes, not enough to explain everything without sending a file which is called an attachment. An attachment size could be great also it could be small. So there is a need for mass mailing systems to complete these sendings. Time which is spent to complete sending e-mails to all receivers increases with corresponding to size of attachments and number of receivers. If the content of e-mail has a dead time, then all of the sendings should be completed before dead time approaches so if the receiver is going to take an action according to the e-mail, there must be enough time. Because of this reason, some questions raise such as how could we hasten these systems and how could we make them more effective. Causes that effects to these systems'performance are; number of receivers, size of attachments, sender server's busy status and used bandwidth, receiving servers'busy status and used bandwidth, sender application's thread count and the algorithmic design of the application. In this thesis work, some questions such as how should an ideal system be and how could we improve the performance, are answered. Results of the test studies show that to increase the size of sender server's bandwidth and to increase the number of threads that sender applications use, have a great performance effect on mass mailing systems. In this study, the conditions where an increase in the number of threads is useful or not are sought and the results coming from the test scenarios are achieved. According to the obtained results if one adaptively changes the optimal number of threads that sending applications use by analyzing the data coming from the receiving servers busy status and bandwidths, one can successfully improve the performance of the mass-mailing system. The fact that less network and system resources are used greatly improves the performance and leaves invaluable resources to other applications. Keywords : Thread, Bandwidth, SMTP, SPAM, DNS Lookup iv

ÇNDEKLER TABLOLAR...vi EKLLER...vii KISALTMALAR...viii 1. GR...1 1.1. TOPLU E-POSTA GÖNDERM SSTEMLER...1 1.2. BU ÇALIMANIN AMACI...5 1.3. DAHA ÖNCEK ÇALIMALAR...5 1.4. YOL HARTASI...7 2. UYGULAMA ALTYAPISI...8 2.1. GELTRLEN TOPLU E-POSTA GÖNDERM SSTEM HAKKINDA...8 2.2. GÖNDER UYGULAMASI...11 2.3. GÖNDER UYGULAMASI GELTRLMESNDE KULLANILAN ALTYAPI...13 2.4. GÖNDER MODÜLÜNÜN YAPISI...14 3. PERFORMANS PARAMETRELERNN NCELENMES...17 3.1. GÖNDERM SSTEM PERFORMANS GELMNE GENEL BAKI...17 3.2. GELTRLEN UYGULAMANIN ESK SSTEM LE KARILATIRILMASI...19 3.3. GÖNDERM PERFORMANS ANALZLER...20 3.4. GÖNDERM SENARYOLARI VE ANALZLER...23 3.5. GÖNDERM SENARYOLARINDAN ÇIKARILABLNEN SONUÇLAR...39 4. SONUÇLAR VE TARTIMA...44 KAYNAKLAR...48 ÖZGEÇM...50 v

TABLOLAR Tablo 1.1: Toplu e-posta gönderi sistemlerine örnekler...2 Tablo 2.1: Kullanılan teknolojiler ve sistem altyapısı...14 Tablo 3.1: 2Mbit hat ve 20 i parçacıı ile yapılan 3 günlük örnek gönderimler...24 Tablo 3.2: 2Mbit hat ve 20 i parçacıı ile yapılan 25 gönderim (a)...25 Tablo 3.3: 2Mbit hat ve 20 i parçacıı ile yapılan 25 gönderim (b)...26 Tablo 3.4: 2Mbit hat ve 20 i parçacıı ile yapılan 25 gönderim (c)...27 Tablo 3.5: 2Mbit hat ve 20 i parçacıı ile yapılan 25 gönderim (d)...28 Tablo 3.6: 6Mbit hat ve 20 i parçacıı ile yapılan 20 gönderim...29 Tablo 3.7: 6Mbit hat ve 20 i parçacıı ile yapılan 30 gönderim...30 Tablo 3.8: 6Mbit hat ve 40 i parçacıı ile yapılan 20 gönderim...31 Tablo 3.9: 6Mbit hat ve 40 i parçacıı ile yapılan 30 gönderim...32 Tablo 3.10: 6Mbit hat ve 1 i parçacıı ile yapılan bir gönderim...33 Tablo 3.11: Sunuculara e-posta gönderim süreleri (90 sunucu) (a)...34 Tablo 3.12: Sunuculara e-posta gönderim süreleri (90 sunucu) (b)...35 Tablo 3.13: Sunuculara e-posta gönderim süreleri (90 sunucu) (c)...36 Tablo 3.14: Sunuculara e-posta gönderim süreleri (63 sunucu)...37 Tablo 3.15: 20 er kiilik listelere farklı i parçacıı sayısı ile gönderim...42 vi

EKLLER ekil 1.1: Live Software firmasının Bulk Mailer uygulamasından bir görüntü...3 ekil 1.2: Atomic Mail Sender uygulamasından bir görüntü...4 ekil 2.1: Basit gönderim akı diyagramı...9 ekil 2.2: Gönderim uygulamasının giri panelinden bir örnek görüntü...10 ekil 2.3: Gönderim uygulamasının sorgulama gerçekletirmesi...11 ekil 2.4: Web servisi fonksiyonları görüntüsü...12 ekil 2.5: Gönderim uygulamasının balama görüntüsü...12 ekil 2.6: Gönderim uygulamasının tamamlanma görüntüsü...13 ekil 2.7: SMTP sunucusu ile gönderim...15 ekil 2.8: DNS Lookup ile gönderim...15 ekil 2.9: MassSender nesnesinin yapısı...16 ekil 3.1: Gönderimlerin, nesnenin dıında sıraya alınması...17 ekil 3.2: Tamamlanan gönderimlerin nesnedeki sıradan dümesi...18 ekil 3.3: Tamamlanan gönderimler ile i parçacıklarının boa çıkması...20 ekil 3.4: 2Mbit hattın kullanım younluu (Bant Genilii / Saat)...21 ekil 3.5: Gönderim sürelerinin daılımı...38 ekil 3.6: Gönderim hızlarının daılımı...38 ekil 3.7: parçacıı sayısına göre 6Mbit hat ile 725 kiiye, 288KB ek gönderimi...41 ekil 4.1: Gönderimlerin kıyaslanması (10.000 kiiye 250 KB)...44 ekil 4.2: Gönderimlerin kıyaslanması (1.500 kiiye 345 KB)...46 vii

KISALTMALAR Alan Adı Sistemi (Domain Name System) Basit Posta Aktarım Protokolü (Simple Mail Transfer Protocol) Bellek (RAM) Bileen (Component) Dakika Ek (Attachment) GigaByte GigaHertz Gönderici Dorulama Talebi (Sender Verification Callout) Parçacıı (Thread) KiloByte Kurumsal Kaynak Planlaması MegaBit MegaByte Müteri likileri Yönetimi (Customer Relationship Management) Posta Deitirici (Mail Exchanger) Saat Saniye : DNS : SMTP : RAM : Component : dk. : Att. : GB : GHz : SVC : Thread : KB, KByte : ERP : Mb, Mbit : MB, MByte : CRM : MX : sa. : sn. viii

1. GR Firmaların, müterilerine ulamalarını salayan en kolay, hızlı ve hesaplı yollardan biri e- posta gönderimleridir. Standart basit bir e-posta düz içerie sahipken, bazen yapılan gönderimlerde yüksek boyutlu dosya gönderimleri yapmakta gerekebilir. Bu gönderimleri gerçekletirmek için toplu e-posta gönderim sistemlerine ihtiyaç duyulur. Bu sistemler aracılııyla yapılan bazı gönderimlerde, e-postaların gönderilmesi gereken kiilere vardıkları zamanın ne kadar geç veya çabuk olduu büyük önem taır. Bu tip durumlarda gönderimlerin nasıl daha hızlı gerçekletirilebilecei sorusu ortaya çıkar. Bu sisteme etki eden faktörlerin saptanması ve bu faktörlerin yapılan test ve analizler sonucunda ne yönlü gelimelerin kaydedildiinin saptanması performans iyiletirmesinin nasıl yapılacaı konusunda yol gösterecektir. 1.1 Toplu E-Posta Gönderim Sistemleri Toplu E-Posta Gönderim Sistemleri, irketlerin, müterilerine, CRM veya farklı yollarla topladıkları e-posta adreslerine bazı bilgiler göndermek istediklerinde kullandıkları yapılardır. Bu ii yapmak üzere özellemi olan irketler de kendilerine gelip talepte bulunan kurumların e-bülten gönderimleri için bu yapıyı kullanırlar. Ayrıca bu tip irketler her zaman e-posta adreslerini kendileri toplamayabilir; bazen toplu halde e-posta adreslerini satın alabilecekleri kurumlar bulurlar ve bu kurumlardan elde ettikleri listelere gönderimler gerçekletirirler. Alıcının bilgisi dahilinde olmadıı bir kurum tarafından gelen bu e-postalar da daha çok spam olarak nitelendirilebilirler. Bu sistemler için ideal olarak gönderim ilemlerini gerçekletirmek üzere özel bir sunucu ayırmak gereklidir. Bu sunucunun görevi yalnızca gönderimi gerçekletirmek olmalıdır. Bu sunucunun gönderimi gerçekletirebilmesi için gönderim ablonu bilgisine, gönderim içeriine, kimlere gönderim yapılacaı listesine gibi bilgilere ihtiyacı olacaktır. Bu bilgileri bir web servisi üzerinden salayabilir. Böylece web servisi, bu bilgilerin tutulduu veritabanı sunucusu ile gönderim sunucusu arasında veri akıını salayacaktır. Bu durumda veritabanına, veri salayıcısı görevini yapacak bir sisteme daha ihtiyaç oluuyor ki e-postanın içerii, varsa ekleri ve kimlere gidecei bilgisi sisteme giri yapılabilsin.

Veri giriinin yapılacaı sistem youn olarak çalımayacaı için bu sistemin yer alacaı sunucu, veritabanı sunucusuyla aynı sunucu üzerinde olabilir. Veritabanı sunucusuyla direkt konuan bir yapıda da olabilecei gibi bu yol tercih edilmezse bu sistem de bir web servisi aracılııyla veritabanı sunucusu ile konuabilir. Toplu e-posta gönderim sistemleri konusunda üretilmi pek çok yazılım bulunmaktadır. Bu yazılımların bir kısmı tek i parçacıı (thread) olarak çalıan ve ek gönderimi söz konusu olduunda ciddi oranda performans sorunu ile karılaabilecek uygulamalardır. Bu tip uygulamalar daha çok kısıtlı bir sürede tamamlanması gerekmeyen gönderimlerle sorunsuz bir ekilde kullanılabilmektedirler. Eer yapılacak gönderimlerin bir geçerlilik süresi var ise bu durumda, gönderimlerin hızlı olması gereksinimi ön plana çıkacaktır ki, hazırlanmı olan bu uygulamalardan tek i parçacıı olarak çalıanlar bu ihtiyacı karılayamayacaktır. Tablo 1.1, bu alanda gelitirilmi bazı yerli uygulamaları listelemektedir : Tablo 1.1 Toplu e-posta gönderi sistemlerine örnekler Firma Uygulama Web adresi Project House MessageMarketer http://www.messagemarketer.com/site/default.asp Hiperaktif nteraktif letiim HiperPosta http://www.hiperaktif.com/tr/cozumler.php?sira_no=10 Çözümlemeleri A. Ramtek letiim ve Bilgi PostaCRM http://www.postacrm.com/default.aspx Teknolojileri System Image nternet CoolSender http://www.toplumail.com/ Hizmetleri ve Reklamcılık Red Biliim RedMail http://www.redbilisim.com/urun.aspx?id=17 Bu tip uygulamalarda performans ve fonksiyonelliin öneminin yanında kullanım kolaylıının salanması, uygulamada yer alan fonksiyonların kullanıcıların iine yaraması da önemli hale gelmektedir. Çünkü kullanım kolaylıı olmayan uygulamalar ne kadar fonksiyonel olursa olsun kullanıcının iini zorlatırımakta ve uygulamanın kullanılabilirliini ve dolayısıyla kullanım performansını kötü etkilemektedir. Bu yüzden genellikle bilindik uygulama arayüzleri ablon olarak kullanılmaktadır. 2

ekil 1.1, Live Software tarafından gelitirilen bir uygulamaya ait arayüzü göstermektedir 1. Kullanıcı dostu bir arayüz ve dier ofis uygulamalarına benzer bir tasarıma sahip olduu söylenebilir. ekil 1.2 ise AtomPark Software JSC tarafından gelitirilen benzer bir uygulamaya ait arayüzü göstermektedir 2. Her iki uygulama da, toplu e-posta gönderim sistemlerinde youn olarak kullanılmaktadır. ekil 1.1: Live Software firmasının Bulk Mailer uygulamasından bir görüntü 1 Live Software, Bulk Mailer : http://www.email-unlimited.com/mailer.html 2 Atompark Software, Atomic Mail Sender : http://www.amailsender.com/massmailer/ 3

ekil 1.2: Atomic Mail Sender uygulamasından bir görüntü Toplu e-posta gönderim sistemleri benzer yapıda çalımaktadırlar ve genellikle kullanım kolaylıı, saladıkları ekstra fonksiyonların çeitlilii ve mevcut ofis uygulamaları ile kurumsal ERP sistemlerine uyum gibi alanlarda farklılıklar yaratmaktadırlar. Bu sistemlerin tipik bir çalıma senaryosunda toplamda yüzlerce megabyte uzunluunda gönderimleri, onbinlerce farklı e-posta adresine ilettii söylenebilir. Bu ilemler hem gönderi yapan e-posta gönderisinden sorumlu sistemin i yükünü arttırmakta hem de kurumun a kaynaklarını ve bant geniliini youn bir ekilde kullanmaktadır. Günümüzün rekabetçi ortamında, gönderilerin i youn mesai saatleri içinde iletilmesi gerektii de düünülürse, böyle sistemlerin performanslarının arttırılmasına yönelik çalımalar daha fazla önem kazanmaktadır. 4

1.2 Bu Çalımanın Amacı irketler e-posta ile yapılan haberlemeler sayesinde kolay ve ucuz yollarla iletiimlerini salayabilmektedirler. Bu yolu kimi zaman müterileri ile de gerçekleen haberlemede kullanmaktadırlar. Hazırladıkları raporları veya bilgi formlarını müterilerine göndermeleri gerektiinde ise toplu e-posta gönderim sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Bu sistemlerin, gönderilecek olan bilgileri, ne kadar hızlı alıcılara ulatırdıkları ise, gönderecekleri bilginin geçerlilik süresine göre kimi zaman çok fazla önem taımaktadır. Buna bir örnek vermek gerekirse; yatırım kurumlarının günlük piyasalar hakkında gönderecekleri raporların, müterilerine olabilecek en erken vakitte ulaması gereklidir ki bu gönderimlerin sabah saat 10:00 dan erken tamamlanması gereklidir. Bu durumda bu gönderimlerin tamamlanma sürelerini nasıl kısaltabiliriz sorusu olumaktadır. Bu çalıma ile bu soruya ne cevaplar bulabileceimiz incelenmitir. Çözümlerden en basiti gönderimlerde yer alacak olan eklerin web tabanlı bir ortamda tutulup ek olarak göndermekten vazgeçilmesidir ki burada böyle bir çözüm, çıkarabilecei baka sorunlardan aırlıklı olarak ise müterilerin kaıt kopyaya (soft copy) gereksinim duyabilecek olmalarından dolayı göz ardı edilmi ve sistemler üzerinde nasıl gelitirmeler yapmak gerekebilecei üzerinde younlaılmıtır. Bu çalımada, ticari bir uygulama kapsamında kullanılacak bir toplu e-posta gönderim sistemi gelitirilmi ve yukarıda bahsedilen performans problemlerini çözmek amacıyla çeitli kullanım senaryolarında toplu e-posta gönderimlerine etki eden faktörler incelenmitir. Bu amaçla çeitli testler yapılmı ve gönderilerin mümkün olan en kısa zamanda en az sistem kaynaı kullanılarak iletilmesi için bir yöntem önerilmitir. 1.3 Daha Önceki Çalımalar Toplu e-posta gönderi sistemleri ticari olarak çok fazla uygulama alanı bulduu için konuyla ilgili çalımaların akademik makaleden öte son ürün olarak karımıza çıktıı görülmektedir. Bu uygulamaların da bir çou zaman kısıtlamasına sahip olmayan gönderimlerde kullanıldıkları için çok ileri derecede performans hedeflerinin de olmadıı söylenebilir. Bu tip gönderimler ayrıca genellikle ek içermedikleri için de tamamlanmaları çok fazla süre almamaktadır. 5

Üye olunan web sitelerinden gelen ya da müterisi olunan kurumların kampanyalarını bildiren gönderimler bu tip sistemlerle yapıldıı gibi spam olarak nitelendirilebilecek e-postalar da bu tip sistemler aracılııyla gönderilebilmektedir. E-posta ve benzeri sistemlerle ilgili çalımalara literatürde rastlamaktayız. Sunner (2005) e-posta güvenlii üzerinde durmu. Gönderilen e-postaların spam ve virüs içerikli olma sayısının gün geçtikçe arttıına dikkat çekmitir. Yüzde otuzdan fazlasının Çin den yayıldıını belirtmi ve bu tip gönderimlerin birer maddi külfet olmasından dolayı, devletlerin bu tip gönderimleri yapan sunucuların tespitinde çalııp; yasaklı listelerine eklediklerinden bahsetmitir. Zhang ve di. (2007) toplu gönderim sunucularının davranılarının tespiti konusunu incelemi ve virüs lerin genellikle bu tip sistemler üzerinden yayılması sebebiyle bu sistemlerin nasıl tespit edilecei konusu üzerinde durmulardır. Gönderim aktivitelerini ve e-postaların içeriklerini izleyerek; gönderim sunucusunun virüs gönderimi yapan bir toplu gönderim sunucusu olduunun tespitine yüzde doksan dokuz oranında ulaılabilcei sonucuna varmılardır. Tsai ve di. (1999) akıllı e-posta yönetim sistemlerini üzerinde testler uygulayarak incelemi ve gönderilen e-postaların kullanıcı tarafından talep edilmemi türden gönderimler olup olmadıının tespitinin yüzde seksen olarak doru bir ekilde yapılabilecei sonucuna ulamılardır. Wang ve di. (2004) e-posta sunucularının performansları üzerinde durmular ve SMTP ve POP balantılarının, gönderimler sırasında ilk balantının kurulmasının ve ilk aamaların çok fazla zaman aldıı sonucuna varmılardır. Ayrıca veri transferi süresinin gerçekte yüzde kırk ile yüzde elli be arasında bir miktarını sunucunun sabit diski ile yaptıı ilemlerden kaynaklandıının sonucunu da çıkarmılardır. Bu durumda sunucuların sabit disklerinin ilemlerini hızlandırmanın, internet servis salayıcılarının e-posta sunucularında genel olarak bakıldıında ciddi bir performans artıı sunabileceini ortaya çıkarmaktadır. 6

Schryen (2007) e-posta adreslerinin nasıl elde edildii konusu üzerinde durmu ve internet üzerine bir ekilde yerletirilen e-posta adreslerinin genellikle spam e-postaların gönderilecei listelere girdii kimi zamanlar ise spam gönderen e-postalar pozisyonuna geçtikleri sonucuna varmıtır. Özellikle web üzerine konulan e-posta adreslerinin kötüye kullanılması oranının, web üzerine konulan tüm e-posta adreslerinin yüzde kırkını geçebildii; haber gruplarına kayıt olunan e-posta adreslerinin ise yüzde yirmi beden fazlasının spam gönderim listelerine girdiini ortaya çıkarmıtır. Ayrıca spam olarak gönderilen e-postaların daha çok tanım kümesi com olan e-posta sunucularına gerçekletii bunu net olanların takip ettiini belirtmitir. Surmacz (2007) spam olarak nitelendirilen e-postaların bu kadar younluu arasında e-posta gönderimlerinin güvenilirlii konusunu incelemi ve SVC sistemleri üzerinde durmutur. SVC sistemlerinin spam olarak adlandırılan e-posta gönderimlerini büyük oranda kestiini ancak gerçek e-posta adresinden gönderilen spamlere karı bir çözüm oluturmadıını ifade etmitir. Çünkü SVC sistemleri alan adı dıında tüm e-posta adresinin geçerli olup olmadıını kontrol etmektedir. 1.4 Yol Haritası htiyaç duyulan yapıyı gelitirmek için öncelikle bu yapıya etki edebilecek unsurları belirlemek gereklidir. Daha sonra bu unsurların sahip olduu deerler ile çeitli oynamalar yaparak farklı sonuçlar elde ederek kıyaslamalar yapılmalıdır. Burada, sistemin hızlanmasını salamak için daha çok bant geniliinin ve buna balı olarak gönderimde kullanılan i parçacıı sayısının artırılması üzerinde durulacaktır. Ayrıca gönderilen sunucuların younluk durumunun, bant geniliinin, gönderimi gerçekletiren sunucu üzerinde bant genilii de düünülerek i parçacıı sayısına etkisi ile ilikilendirilebilecei; zamanlama açısından ne tip etkiler yaratabilecei incelenecektir. Bu çalımanın birinci kısmında konu hakkında genel bilgiler verilmi ve problem tanımlanmıtır. kinci bölüm uygulama gelitirme, üçüncü bölüm performans parametrelerinin incelenmesi amacıyla yapılacak test senaryoları ile ilgilidir. Dördüncü bölümde ise genel deerlendirmeler yapılmı ve elde edilen sonuçlar tartıılmıtır. 7

2. UYGULAMA ALTYAPISI 2.1 Gelitirilen Toplu E-Posta Gönderim Sistemi Hakkında Yüksek lisans tezi kapsamında, toplu e-posta gönderim sistemlerinin performans parametreleri incelenmitir. Bunun ilk aamasında, halen ticari olarak da kullanılan bir uygulama gelitirilmitir. Ardından, bu uygulama kullanılarak deiik test senaryoları incelenmitir. Toplu e-posta gönderi sistemleri çeitli e-posta listeleri üzerinden çalıır ve bu listelere kayıtlı herkese gönderi yapar. Hazırlanan yapıda, veri girii uygulamasının bulunduu sunucu ile veritabanı sunucusu aynı sunucular olup; gönderim listeleri için ise aynı sunucudan bu listeleri çekmek artı olmaksızın gerektiinde hazırlanan bir web servisi aracılııyla baka veritabanı sunucularından gönderim listeleri çekilebilmektedir. Gönderim yapılacaı zaman, veri giriinin yapılacaı arayüzden görevli olan kii sisteme giri yapar; önceden hazırlanmı olan e-posta ablonunu seçer ve ablonda içerik girii yapabilecei yerlere yazmak istedii yazıları yazabilir. Eer gönderim yapacaı liste önceden tanımlı bir liste deil ise bu yapı üzerinde kendisi de özel bir liste oluturabilir. Bu gönderim için, gönderimi yapacaı listeyi ya da listeleri seçip gidecek olan e-postanın en erken gönderilmesini istedii zamanı belirtir. Daha sonrasında ise test ve onaylama gönderimini, kendisine ya da onaylama yetkisine sahip olan kiiye yapar. Gelen e-postanın onaylanması durumunda, bu gönderim için seçilmi olan gönderim listesi, dı sistemde de olsa aynı sunucuda da olsa, bu gönderim için özelletirilmi bir kopyası yaratılır. Aynı anda birden fazla liste seçilmise, farklı listeler içinde bulunan tüm mükerrer kayıtlar temizlenerek; yine bu gönderim için özelletirilmi tek bir liste yaratılır. Bu listenin yaratılmasının sebebi her bir gönderimin her bir alıcı için ne zaman tamamlandıı, baarılı olup olmadıının bilgisinin tutulmak istenmesidir ki bu kayıtlar ileride anlatılacak olan performans gelitirilmesine önem taıyacaktır. Bu ilemlerden sonra gönderim onaylandıı için, sistemdeki kayıt da gönderilmek üzere hazır olarak sistemde güncellenir. 8

ekil 2.1: Basit gönderim akı diyagramı ekil 2.1, gelitirilen uygulamada basit bir gönderim senaryosunun ana adımlarını ve aralarındaki akıı göstermektedir. ekil 2.2 ise, test senaryolarının uygulandıı ve bu çalıma kapsamında gelitirilen Toplu E- Posta Gönderim uygulamasının kullanıcı arayüzüne ait giri panelini göstermektedir. Paneldeki alanlar kolayca doldurularak gönderi hazırlanabilmektedir. Burada hazırlanan gönderiler, bir sonraki bölümde anlatılacak sistemle adreslere gönderilmektedir. 9

ekil 2.2: Gönderim uygulamasının giri panelinden bir örnek görüntü 10

2.2 Gönderi Uygulaması Gönderimi yapan sunucudaki uygulama belirli aralıklarla (varsayılan deer : 5 er dk.) sunucu üzerinde aktif bir gönderim olup olmadıını sorgular. Gönderim sunucusu eer aktif bir gönderime sahip deil ise web servisi aracılııyla veritabanını kontrol eder ve onaylanmı olan gönderimleri gerçekletirmek için kendi üzerinde çalıan gönderim uygulamasına çeker. Eer Gönderim sunucusunda mevcut bir gönderim bulunuyorsa bu gönderim bitene kadar gerçekleecek olan tüm 5 er dk. lık sorgulamalarda aktif gönderim var olarak gözükecei için web servisi ile bir balantı kurulmaz. ekil 2.3, gönderim uygulamasının sorgulama gerçeklemesi yapıldıında karılaılan bilgi ve onay penceresini göstermektedir. ekil 2.3: Gönderim uygulamasının sorgulama gerçekletirmesi Her web servisi balantısında, mevcut kaç tane onaylanmı gönderim var ise bunların tamamı, sisteme eklenme zamanına ve gönderim zaman talebine göre uygulamaya çekilir. Gönderimi yapılacak e-postanın eer ekleri varsa bunlar da veri giri uygulamasının bulunduu sunucudan, gönderim yapacak olan sunucuya çekilir. Her bir gönderim için yine web servisi aracılııyla gönderim listesini içeren bir veri tablosu oluturulur. Bu veri tablosundaki kiilere gönderim gerçekletirilir ve her bir kii için gönderimin gerçekletii zaman bilgisiyle beraber baarılı olup olmadıının bilgisi; eer baarısız ise sebebi, yine aynı web servisi aracılııyla veritabanında güncellenir. 11

ekil 2.4, desteklenen ve kullanılabilen web servisi fonksiyonlarına eriim panelini göstermektedir. ekil 2.4: Web servisi fonksiyonları görüntüsü Web servisinin temel olarak yapması gereken ilemler arasında; Gönderim durumlarının deitirilmesi, Gönderim bilgilerinin çekilmesi, Her bir gönderim için listelerin çekilmesi, Her gönderim listesindeki e-posta lara yapılan gönderimlerin sonuçlarının geri sisteme döndürülmesi yer almaktadır. ekil 2.5: Gönderim uygulamasının balama görüntüsü 12

Gönderimler baladıı sırada veritabanında balandıını belirtmek üzere iaretlenir böylece o an aktif olan gönderimin hangisi olduu da ayırt edilebilmektedir. ekil 2.5, gönderim uygulamasının baladıını bildiren bir uyarı penceresini göstermektedir. Bir gönderim tamamlandıında ise bu iaret tamamlandı olarak deitirilir. ekil 2.6, gönderimler tamamlandıında oluan uyarı penceresini göstermektedir. ekil 2.6: Gönderim uygulamasının tamamlanma görüntüsü 2.3 Gönderi Uygulaması Gelitirilmesinde Kullanılan Altyapı Kullanılan uygulama hazırlanılırken yararlanılan programlama dilleri ve sistemlere bakılacak olursa; içerik giriinin gerçekletii uygulamanın C# programlama dili ile ASP.NET te, gönderim uygulaması ve içerik girii uygulaması ile veritabanları arasında balantıyı kuran web servisinin ise C# programlama dili ile.net te hazırlanmı olduu ifade edilebilir. ASP.NET uygulaması içerisinde HTML, DHTML, CSS ve JavaScript gibi teknolojiler kullanılmıtır. Uygulamanın bu modülü Windows 2003 Server Service Pack 2 üzerinde Internet Information Service 6.0 da çalıtırılmıtır. Uygulamanın tüm modüllerinin hazırlanması aamasında Microsoft Visual Studio.NET 2003; web içerik giri arayüzünde ise görsel tasarım için ise Adobe Fireworks CS3 ile Adobe Dreamweaver CS3 uygulaması kullanılmıtır. Veritabanı olarak Microsoft SQL Server 2000 kullanılmı olup gönderimi gerçekletiren Win32 uygulaması ise VB.NET te hazırlanmıtır. Gönderimi gerçekletiren sunucu için iletim sistemi olarak Windows 2003 Server Service Pack 2 kullanılmı olup, Framework olarak ise.net Framework v1.1.4322.573 kullanılmıtır. Sunucunun ilemcisi Intel Xeon 3.00GHz olup, sunucu 3GB RAM e sahiptir. 13

Tablo 2.1, bu çalımada kullanılan uygulamayı gelitirirken kullanılan teknolojileri ve sistem altyapısını özetlemektedir. Tablo 2.1: Kullanılan teknolojiler ve sistem altyapısı Kullanılan Teknolojiler C# (ASP.NET), VB.NET, JavaScript, HTML, DHTML, CSS Bileen ve Altyapı Uygulaması Internet Information Service 6.0,.NET Framework v1.1.4322.573, Admin System s ANSMTP letim Sistemi Windows 2003 Server Service Pack 2 Veritabanı Microsoft SQL Server 2000 Gelitirme Uygulamaları Microsoft Visual Studio.NET 2003 Adobe Dreamweaver CS3 Adobe Fireworks CS3 Sunucu lemcisi Intel Xeon 3.00GHz Sunucu Bellei 3GB RAM 2.4 Gönderi Modülünün Yapısı imdiye kadar anlatılanlarda kullanılan uygulamanın hangi programlama dilleri yardımıyla hangi sistemler kullanılarak hazırlandıı ve bir gönderimin balangıcı ile tamamlanması arasındaki süreç özetlenmitir. Bundan sonrasında anlatılacaklar ise gönderim modülünün yapısını ve nasıl bir çalıma ekliyle hazırlandıını içermektedir. Yapılacak olan performans gelitirmeleri için öncelikle gönderim modülünün daha iyi anlaılması yararlı olacaktır. Bu uygulamada AdminSystem 3 kullanılmıtır. firmasının hazırlamı olduu ANSMTP bileeni de Normal artlarda SMTP sunucusu, DNS Lookup ile e-postayı alacak olan sunucunun MX kayıtlarını sorgular. Bu bileen ile DNS sorgulama ilemini DNS Lookup yöntemi ile kendisi de yapabildiinden dolayı, gönderim yapabilmek için bir SMTP sunucusuna da gereksinim duyulmamaktadır. 3 Ayrıntılı bilgi için : http://www.emailarchitect.net/ 14