YAPI KOOPERATİFLERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı 1 Ali SELÇUK Aydın BAZİN Hüseyin TAŞ Başmüfettiş Müfettiş Müfettiş Aralık 2012, Ankara
1) Kuruluş Muhasebesi: 1) a) Sermaye Kuruluş Taahhüdü: Muhasebesi: 501-ÖDENMEMİŞ SERMAYE 500-SERMAYE 2
1) Kuruluş Muhasebesi: b) Sermaye Taahhüdünün ¼ nün Tahsil Edilmesi: 102-BANKALAR 501-ÖDENMEMİŞ SERMAYE 3
1) Kuruluş Muhasebesi: c) Ortağın Sermaye Taahhüdünü Ödemesi: 100-KASA veya 102-BANKALAR 501-ÖDENMEMİŞ SERMAYE 4
1) Kuruluş Muhasebesi: d) Kuruluş Giderlerinin Muhasebesi: 770-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 331-ORTAKLARA BORÇLAR 5
2) Aidatların (Ödentilerin) Muhasebesi: Ortakların arsa, alt yapı ve inşaat katılım payı vb. olarak ödeyeceği aidatlar belirlendikten sonra aşağıdaki tahakkuk yapılır. 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR (Bir yıl içerisinde ödenecek olanlar) 231-ORTAKLARDAN ALACAKLAR (Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek olanlar) 6 440-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
3) Ortaklardan Tahsil Edilen Aidatların Muhasebesi: 100-KASA veya 102-BANKALAR 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR 7 440-Alınan Sipariş Avansları Hesabının bakiyesi (ALACAK BAKİYESİ) ile 131-Ortaklardan Alacaklar Hesabının bakiyesi (BORÇ BAKİYESİ) arasındaki fark ortağın kooperatife yapmış olduğu toplam ödeme miktarını gösterir.
4) Gecikme Faizlerinin Muhasebesi: Kooperatif ortaklarından zamanında yapılmayan ödemeler için tahsil edilen gecikme faizleri kooperatif açısından faiz geliri olarak nitelendirilmemektedir. Bu nedenle gecikme faizleri 642-Faiz Gelirleri Hesabı yerine 679-Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar Hesabına kaydedilmektedir. 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR 8 679-DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR
5) Gecikme Faizlerinin Ortaklardan Tahsilinin Muhasebesi: 100-KASA veya 102-BANKALAR 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR 9
6) Kaydiyelerin ve Bağışların Muhasebesi: Kooperatife ortak olmak için kayıt esnasında alınan para geri ödenmeyip inşaatta kullanılacak ise alınan para kooperatif açısından gelir niteliğindedir. Aynı şekilde kooperatife yapılan bağışlar da gelir niteliğini taşır. Bu nedenle gerek kaydiyeler gerek se bağışlar aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir. 100-KASA veya 102-BANKALAR 10 602-DİĞER GELİRLER veya 649-DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR
7) Konut Yapı Kooperatiflerinde Maliyet: Konutun üretilmesi için yapılan harcamaların tamamıdır. Konut yapı kooperatifleri kar amacı taşımadıklarından, yapılan genel giderler de maliyetlere dahil edilir. Bu nedenle, kooperatifin kuruluşundan tasfiyesine kadar yapılan tüm harcamalar maliyetleri oluşturur. Konut yapı kooperatiflerinde inşaat maliyetleri şu şekilde sınıflandırılabilir. a) Direkt Malzeme Maliyetleri: İnşaat malzemeleri giderleri. b) Direkt İşçilik Maliyetleri: Kalıp yapma, demir örme, duvar örme, hasır atma, sıva, vb. isler için yapılan isçilik giderleri. c) Taşeronlara Yaptırılan İşlerin Maliyetleri 11 d) Diğer Maliyet ve Giderler: -Endirekt Maliyetler: İnşaatta kullanılan çivi, tel, vida vb. malzemeler, mühendis, tekniker ve makine operatörlerinin ücretleri, arazinin emlak vergisi, inşaatla ilgili haberleşme giderleri vb. -Genel Yönetim Giderleri: Konut inşaatı ile doğrudan ve dolaylı olarak ilgili olmayan, kooperatifin faaliyetlerini sürdürebilmesi için yapılan giderler.
8) Alınan Malzemenin Muhasebesi: 150-İLK MADDE VE MALZEME 12 100-KASA veya 102-BANKALAR
9) İnşaat Yapımında Kullanılan Malzemelerin Muhasebesi: 710-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ (Endirekt Malzeme) 150-İLK MADDE VE MALZEME 13
10) İşçilik Giderlerinin Muhasebesi: 720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ (Brüt Ücret) 730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ (Endirekt İşçilik) 14 (SSK İşveren ve İşsizlik İşveren Payları 730 Hesaba Kaydedilir.) 100-KASA veya 102-BANKALAR 360-ÖDENECEK VERGİ VE FON (Gelir Vergisi, Damga Vergisi) 361-ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. (SSK Kesintisi-İşçi ve İşveren Payları)
11) Taşerona Verilen Avansın Muhasebesi: 179-TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR 100-KASA veya 102-BANKALAR 360-ÖDENECEK VERGİ VE FON (Gelir Vergisi, Damga Vergisi) 15
12) Geçici Maliyetlerin Çıkarılması: Anasözleşmenin 61. maddesi gereğince konutların geçici maliyetleri hesaplanır. Buna göre geçici konut maliyetlerinin belirlenmesinde; arsa bedeli, her türlü inşaat gideri, su, elektrik, yol gibi ortak ve temel yapı giderleri, gazino, okul, kütüphane, genel bahçe vb. tesisler için yapılan giderler ile kooperatifin karşılanmayan genel ve yönetim giderlerinin maliyetlere dahil edilmesi gerekmektedir. a) Geçici maliyetlerin çıkarılmasında yapılması gereken muhasebe kaydı: 151-YARI MAMULLER 16 711-DİREKT İLK MAD. VE MALZ. YANSITMA 721-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA 731-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA 250-ARAZİ VE ARSALAR 580-GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 591-DÖNEM NET ZARARI
12) Geçici Maliyetlerin Çıkarılması: b) Daha sonra yansıtma ve gider hesapları karşılıklı olarak kapatılır. 711-DİREKT İLK MAD. VE MALZ. YANSITMA 721-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA 731-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA 710-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 17 Konut inşaatına ilişkin yapılan tüm inşaat harcamaları ve genel giderlere ait harcamalar ile arsa bedeli konut maliyetine yansıtıldıktan sonra hesaplanan toplam maliyet inşa edilen konut sayısına bölünmek suretiyle birim maliyet hesaplanır.
13) Şerefiyelerin Muhasebesi: a) Şerefiye paylarının ortaklara tahakkuk ettirilmesi: 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR veya 134-ORTAKLARDAN ALACAKLARI ŞEREFİYE 331-ORTAKLARA BORÇLAR veya 334-ORTAKLARA ŞEREFİYE BORÇLARI 18
13) Şerefiyelerin Muhasebesi: b) Şerefiye payları ortaklardan tahsil edildiğinde: 100-KASA veya 102-BANKALAR 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR veya 134-ORTAKLARDAN ALACAKLARI ŞEREFİYE 19
13) Şerefiyelerin Muhasebesi: c) Ortaklara şerefiye payı ödendiğinde: 331-ORTAKLARA BORÇLAR veya 334-ORTAKLARA BORÇLARI ŞEREFİYE 100-KASA veya 102-BANKALAR 20
14) Hakediş Ödemelerinin Muhasebesi: 170-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 100-KASA veya 102-BANKALAR 360-ÖDENECEK VERGİ VE FON (Gelir Vergisi, Damga Vergisi) 21
15) Kooperatif İnşaatının İhale Yöntemi İle Yapılmasında Geçici Maliyetlerin Çıkarılması: 151-YARI MAMULLER 22 170-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 250-ARAZİ VE ARSALAR 580-GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 591-DÖNEM NET ZARARI