Duygulanım vs. Duygudurum Duygudurum Bozuklukları Yrd. Doç. Dr. Emrah SONGUR GOP Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD Duygulanım (Affect) Bireyin uyaranlara, olaylara, düşüncelere, anılara neşe, öse, üzüntü gibi duygusal tepki ile kaulabilme yevsidir. Duygudurum (Mood) Bireyin belli bir süre, belli sınırlarda, belli Vp bir duygulanım içinde bulunuşudur. Duygudurumun Vpleri Normal duygudurum Euthymia=Ö+mi Belli sınırlar içinde dalgalanmalar gösteren, fakat kişinin kendisine ya da yakınlarının gözlemlerine göre aşırılığı olmayan bir duygusal durumdur. Taşkın duygudurum Elated mood, high mood, euphoria= Öfori Kişinin günlük yaşamında aşırı neşelilik, kendini aşırı iyi hissetmesi egemendir. Duygudurumun sınıflandırılması (devam) Çökkün/depresif duygudurum Low mood, depressed mood= Deprese Kişinin günlük yaşamında üzüntü, elem, hüzün duygusu egemendir. SıkınGlı, tedirgin duygudurum Dsyphoric mood= Disfori Kişinin günlük yaşamında tedirginlik, sıkıng, öhe ve mutsuzluk egemendir. DSM- IV- TR ye göre duygudurum bozukluklarının sınıflandırılması Depresif bozukluklar Major Depresif Bozukluk DisVmik Bozukluk Depresif Bozukluk, başka türlü sınıflandırılamayan Bipolar bozukluklar Bipolar I Bozukluk Bipolar II Bozukluk SikloVmik Bozukluk Bipolar Bozukluk, başka türlü sınıflandırılamayan e bağlı duygudurum bozuklukları Madde kullanımının yol açuğı duygudurum bozukluğu Başka türlü adlandırılamayan duygudurum bozukluğu DSM- V e göre duygudurum bozukluklarının sınıflandırılması Depresyon Bozuklukları İkiuçlu (Bipolar) ve İlişkili Bozukluklar Yıkıcı Duygudurumu İkiuçlu (Bipolar) I Bozukluğu Düzenleyememe Bozukluğu Mani Dönemi Yeğin (Majör) Depresyon Hipomani Dönemi Bozukluğu Yeğin (Major) Depresyon Dönemi Süregiden Depresyon Bozukluğu İkiuçlu (Bipolar) II Bozukluğu (DisVmi) Hipomani Dönemi Aybaşı Öncesi (Premenstrüel) Yeğin (Major) Depresyon Dönemi Disfori Bozukluğu SikloVmi Bozukluğu Maddenin/İlacın Yol AçUğı Maddenin/İlacın Yol AçUğı İkiuçlu ve Depresyon Bozukluğu İlişkili Bozukluk Başka Bir Sağlık Durumuna bağlı Başka Bir Sağlık Durumuna Bağlı Depresyon Bozukluğu İkiuçlu ve İlişkili Bozukluk Tanımlanmış Diğer Bir Tanımlanmış Diğer Bir İkiuçlu ve İlişkili Depresyon Bozukluğu Bozukluk Tanımlanmamış Depresyon Tanımlanmamış İkiuçlu ve İlişkili Bozukluğu Bozukluk 1
ICD- 10 a göre duygudurum bozukluklarının sınıflandırılması Manik dönem (nöbet) Bipolar duygulanım bozukluğu Depresif dönem Yineleyici depresif bozukluk (tekuçlu depresif bozukluk) İnatçı duygudurum (duygulanım) bozuklukları Başka duygudurum (duygulanım) bozuklukları Duygudurum (duygulanım) bozuklukları, belirlenmemiş. Duygudurum Bozukluklarının Prevalansı Major Depresif Bozukluk %16,6 DisVmik Bozukluk %2,5 Bipolar Bozukluk %3,9 Herhangi bir duygudurum bozukluğu %20,8 Epidemiyoloji MAJOR DEPRESİF BOZUKLUK Depresyon psikiyatrik hastalıklar arasında en sık görülenlerden birisi olup tüm Ubbi durumlar arasında ye_ yi_mine en çok sebep olan hastalıkur. Ergenlik öncesi K=E, ergenlikten sonra K>E Yaşam boyu prevalans Kadınlarda %10-25 Erkeklerde %5-12 Bir yıllık prevalansı %2,7-10,3 Toplumda yaşam boyu prevalansı %7,8-17,1 Depresif Bozuklukların Güncel Sınıflandırması ICD- 10 DSM- IV- TR DSM- V Depresif nöbet Tekrarlayıcı depresif bozukluk Süreğen duygudurum bozukluğu Başka duygudurum bozukluğu Belirlenmemiş duygudurum bozukluğu Major Depresif Nöbet (Tek/tekrarlayan nöbet) Major Depresif Nöbet (Tek/tekrarlayan nöbet) DisVmik bozukluk Süreğen depresif bozukluk (disvmi) Başka türlü adlandırılmayan depresif bozukluk Premenstrüel depresif bozukluk Madde/ilaçla ortaya çıkan depresif bozukluk Başka Ubbi durumdan kaynaklanan depresif bozukluk Başka belirlenmiş depresif bozukluk Yıkıcı duygudurum düzensizliği bozukluğu Tanı En az 2 hafa süreyle aşağıdaki belirvler hafif, orta ya da ağır derecede görülür. Eğer belirvler ağır ise bir halalık süre tanı koymak için yeterli olur. BelirVlerden biri mutlaka hayagan zevk alamama veya çökkünlük olmak kaydıyla 9 belirvden en az 5 i görülmeli. Tanı sadece duyguduruma bakılarak konulmaz. BelirVlerin kişinin günlük yaşamında işlevselliğini belirgin olarak bozması gerekir. 2
BelirVler ve Bulgular 1. Çökkünlük 2. İsteksizlik ve hayanan zevk alamama 3. Yorgunluk ve enerji azalması 4. Kiloda değişiklikler 5. Uyku bozuklukları 6. Psikomotor yavaşlama 7. Değersizlik ve suçluluk duyguları 8. Dikkat bozukluğu 9. Ölüm düşünceleri ve invhar girişimleri Çökkünlük Keyifsizlik à Derin üzüntü ve iç acısı duyma Sabah bunalgsı: BunalU hissi özellikle sabah saatlerinde daha belirgindir. Çökkün yüz ifadesi, düşük ses tonu, yavaş konuşma Kişisel bakımda azalma olabilir. Sık ve kolay ağlama yakınmaları Bazı hastalar İçimden ağlama geliyor ama bunu bile yapabilecek gücüm yok diye ifade edebilirler. A7pik depresyonda çökkün duygudurum olumlu ortamlarda hafifleyebilir, ortadan kalkabilir. Hayanan Zevk Alamama Sıklıkla tanımlanan esiden istekle ve zevkle yapılan, ilgilenilen şeylere karşı isteksizlik ve zevk alamama (anhedoni) önemli bir depresyon belirvsidir. Yorgunluk ve Enerjide Azalma Bedenimde ağır halsizlik hissediyorum Hiçbir iş yapmıyorum ama gene de hep yorgunum Sabah kalkhğımda kolumu bile kaldıramıyorum Başka bir organik sebep yoksa mutlaka hastalarda depresyon araşurılmalıdır. Kiloda Değişiklikleri Hastaların çoğunda (%85) yeme isteği azalır. Genelde kilo kaybı olur. Daha az sıklıkla kimi hastalarda da aşırı yeme ve kilo aruşı Hastaların %10 unda Hkınırcasına yeme atakları sonucu kilo alımı Çok ağır hastalarda yeme, içme tamamen kesilebilir. Hastanın TPN ile beslenmesi gerekebilir. Uyku Bozuklukları Uykuya dalmada güçlük, normal uyumaya karşın sabah erken saane uyanma (terminal insomnia) ve tekrar uykuya dalamama, uykularda sık bölünme gibi şikayetler Uykudaki değişiklikler; REM uykusu uykunun başlangıç dönemine doğru kayar. REM dönemleri daha uzun Toplam uyku süresi kısalır Uyku derinliği azalır. 3
Psikomotor Yavaşlama veya Ajitasyon Hastanın hareketlerinde, düşüncesinde ve konuşmalarında yavaşlama olur. Çok ağır depresyonlarda hiç konuşmama (mu_zm) Psikomotor yavaşlama hastanın öznel yaşanusına göre değil muayene sırasındaki gözleme göre belirlenir. Ağır bunalulı hastalarda yerinde duramama, ellerini ovuşturarak sürekli dolaşma ve aşırı tedirginlik (psikomotor ajitasyon) da Değersizlik ve Suçluluk Duyguları Hastanın özsaygısı çok azalmışur. Kendisini işe yaramaz, değersiz ve küçük görür. Bazen bu düşünceler küçüklük sanrılarına (mikromanyak hezeyanlar) dönüşebilir. Suçlanma, değersizlik, işe yaramazlık düşünceleri cezalandırılma beklen_lerine yol açar. Çok ağır durumlarda kötülük görme sanrıları (perseküsyon sanrıları) da Dikkat Bozuklukları Hastalar dikkatlerini toplamakta güçlük çeker. Dikkat bozukluğuna bağlı unutkanlık (psödodemans) Depresyondaki bellek bozukluğu dikkat bozukluğuna bağlıdır. AnVdepresan tedaviyle azalır. Ölüm Düşünceleri ve İnVhar Girişimleri Depresyon düşünülen hastaların ölüm ve invhar düşünceleri mutlaka sorgulanmalıdır. Depresyon hastalarının %75 inde ölme isteği ve invhar düşünceleri gözlenir. Tamamlanmış invharların %60 ında depresif bozukluk görülmüştür. Daha önce invhar girişimi hikayesi olan hastalarda invhar riski daha fazla olduğundan dikkatli olunmalıdır. Ciddi ağır invhar riski hastaneye yauş endikasyonudur. Diğer Diurnal değişim 24 saat içinde belirvler dalgalanma gösterir. Sabah sıkınulı kalkma, gün içinde iyiye gidiş, akşam daha iyi hissetme Bedensel belirvler Hipokondriak uğraşılar ve bedensel yakınmalar (özellikle orta yaş depresyonlarının başlangıcında) Diğer (Devam) Anksiyete Ajite depresyonlarda tabloya anksiyete ve disfori de eşlik edebilir. Cinsel istekte azalma Hasta yaşamanın her alanında ağır bir isteksizlik içinde olduğu gibi cinsel istek ve eylemde azalma, zevk alamama da hastalığın olağan bir parçasıdır. Hastalığın başlangıç saualarında ortaya çıkar ve tedaviyle en geç düzelen belirvlerdendir. 4
Özetle Depresyon döneminde en sık görülen ana belirv ve bulgular; Çökkün ve bulnalulı duygudurum Genel isteksizlik, hayanan zevk alamama Enerji azlığı, çabuk yorulma DikkaV yoğunlaşurmada güçlük, dalgınlık Yetersizlik, değersizlik, suçluluk düşünceleri Uykuda azalma veya artma İştah ve kilo değişikliği Ölüm ve invhar düşünceleri Psikomotor yavaşlama ve ajitasyon Tanı için Depresif duygudurum veya isteksizlik ya da zevk alamamanın da içinde olduğu en az 5 belirv olmalıdır. BelirVler günlük işlevselliği belirgin olarak olumsuz yönde etkilemelidir. Bu belirvler en az 2 hala sürmelidir. Ağır olgularda 1 hala da yeterlidir. Ayırıcı Tanı Fiziksel Hastalıklar İlaçlar/Maddeler Diğer ruhsal hastalıklar Depresyon belirvleriyle karışan diğer ruhsal durumlar Depresyona yol açan organik nedenler Nörolojik Hastalıklar Vitamin Eksiklikleri (Pellegra, Pernisyöz Anemi, Tiamin, B 12, Epilepsi (Temporal Lob Folat Eksikliği) Epilepsisi) Sheehan Hastalığı TravmaVk Beyin Hasarı Üremi Parkinson Hastalığı Porfiri HungVngton Hastalığı Alzheimer Hastalığı İnfeksiyon Hastalıkları Nörosifiliz Serebrovasküler Olay Hiv/Aids Demans Brusellozis Ensefalit MSS Tümörleri Enfeksiyöz HepaVt MulVple Skleroz İnfluenza Kronik Subdural Hematom Viral Pnömoni Normal Basınçlı Hidrosefali Mononükleozis Wilson Hastalığı Tüberküloz Metabolik ve Endokrin Hastalıklar Hiper/HipoVroidizm Addison Hastalığı Cushing Hastalığı Parathormon Bozuklukları Subakut Bakteriyel Endokardit İnflamatuar Hastalıklar Kollajen- damar Hastalıkları Sistemik Lupus Romatoid Artrit İritabl Barsak Hastalığı Kardiyovasküler Hastalıklar Kronik Kalp Yetmezliği İskemik Kalp Hastalığı Mitral Valv Prolapsusu KardiyomiyopaVler Neoplas_k Hastalıklar Merkezi Sinir Sistemi Tümörleri ParaneoplasVk Sendromlar Bronkojenik Karsinom Disemine Karsinomatozis Lenfoma Diğer Sistemik Hastalıklar Böbrek Yetmezliği PepVk Ülser Kronik Yorgunluk Kronik Ağrı PankreaVt 1. Joska J.A., Stein D.J. Mood Disorders. The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Filh EdiVon 467-504. 2. Işık U., Açıkyürek K., Işık, E. (2013) Depresyonun Biyolojik EVyolojisi. Çocuk, Ergen, Erişkin ve Yaşlılarda Depresif ve Bipolar Bozukluk 71-103 Depresyona Yol Açabilen Maddeler Diğer ruhsal hastalıklar Analjezikler İndometazin Opiatlar An_biyo_kler Ampisilin Streptomisin Tetrasiklin An_hipertansifler Propranalol Rezerpin Klonidin Dil_azem Enalapril An_neoplas_kler Sikloserin VinkrisVn H 2 Reseptör Antagonistleri Sime_din An_- parkinson Ilaçlar L- dopa Ağır Metaller Kurşun Civa Seda_f- hipno_kler ve MSS Depresanları Barbitüratlar Benzodiazepinler Alkol An_- migren İlaçlar Flunarizin Steroidler Kor_kosteroidler Gonadal Steroidler Dijitaller Digoksin İnterferonlar İnterferon- b Akne İlaçları İsore_noin Psikos_mülanlar Amfetamin Diğer Merkezi Sinir Sistemi İlaçları Amantadin BromokripVn FenoVazinler Fenitoin An_konvülzanlar Diğer İnsekVsidler Oral Kontrasep_fler Post- psikovk Depresyon Obsesif Kompulsif Bozukluğa Sekonder Depresyon Diğer Anksiyete Bozukluklarına Sekonder Depresyon 1. Joska J.A., Stein D.J. Mood Disorders. The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Filh EdiVon 467-504. 2. Işık U., Açıkyürek K., Işık, E. (2013) Depresyonun Biyolojik EVyolojisi. Çocuk, Ergen, Erişkin ve Yaşlılarda Depresif ve Bipolar Bozukluk 71-103 5
Depresyon belirvleriyle karışan diğer ruhsal durumlar Şizofreninin negavf belirvleri Duygudurum küntleşmişvr. Depresyonda ise duygulanım çökkünlük yönüne kaymışur. Katatonik şizofreni NegaVvizmi olan hastalar depresyon ile karışabilir. Demans Yas Benlik saygısında azalma görülmez. Tedavi İlaç Tedavisi Elektrokonvulzif Tedavi (EKT) Psikoterapi İlaç Tedavisi AnVdepresan ilaçlar kullanılır. Trisiklik anvdepresanlar En eski anvdepresan ilaçlar Çok etkili lakin yan etkileri fazla Seçici Seratonin Gerialım İnhibitörleri (SSGİ) En çok tercih edilen anvdepresanlardır Yan etkileri trisiklik anvdepresanlara göre oldukça azdır. Kullanımları kolaydır. Monoamin Oksidaz İnhibitörleri Serotonin Noradrenalin Gerialım İnhibitörleri İlaç Tedavisi (Devam) AnVdepresan etkinlik geç ortaya çıkar. Yan etkiler tedavi başlangıcında daha çok görülür. Bu sebeple hasta ilacı bırakabilir. AnVdepresan tedavi hasta remisyona girdikten sonra en az 6-9 ay daha kullanılmalıdır. Amaç hastalığın tekrarlama riskini azaltmakur. AnVdepresan Tedavisinin Temel İlkeleri 1. Uygun ilaç AnVdepresan ilaçların anvdepresan etkinlikleri arasında fark yoktur. Önceden kesvrilemeyen nedenlerle 3. Yeterli süre Akut major depresyonda uygun tedavi en az 6-8 hala uygulanmalıdır. 4 hala ilaç tedavisinden sonra; bazı anvdepresan ilaçlar bazı Tam yanıt alınanlarda tedavi en az hastalara daha iyi gelmektedir. 4-6 ay (1 yıl) devam e rilir. 2. Yeterli doz Akut atağın remisyonunu sağlayan doz Kısmi yanıt alınanlarda 2 hala sonra tam yanıt alınabilir. Yanıt alınmayanlarda; İlaç dozu ar}rılır ya da Başka bir ilaca geçilir ya da Güçlendirme tedavisi yapılır. (Vroid hormonu, Li, amfetamin veya mevlfenidat gibi svmülanlar) AnVdepresan ilaç kombinasyonları (çok dikkatlice) Elektrokonvulzif Terapi (EKT) En etkili tedavi yöntemidir. Başarı oranı %90. AnVdepresanlara yanıt vermeyen, yemeyen ve içmeyen hastalarda uygulanır. EKT de; Hasta kısa etkili anesteziklerle uyutulur. Süksinil kolin verilir. Ardından 2 elektrot ile hastaya elektrik akımı verilerek 15-45 sn süreyle jeneralize tonik klonik nöbet geçirmesi sağlanır. Sonrasında bellek bozukluğu, kas ağrıları, pos_ktal konfüzyon Halada 2 seanstan 8-10 seans gerekebilir. 6
Psikoterapi İlaç tedavisi ile birlikte uygulanmalıdır. Psikososyal sorunlar ele alınır, hastayı bu noktaya gevren sebepler iyice değerlendirilir. DisVmi En az 2 yıl süren, çok ağır olmayan depresif belirvler vardır. Depresyondaki gibi ataklar halinde seyretmez. DisVmi üzerine depresyon dönemleri eklenebilir (Çi<e depresyon) Tedavilerinde SSGİ kullanılır. İlaç tedavisine yanıt oranı düşüktür. Daha yüksek dozlar ve uzun süreli tedavi gerekvrebilir. Kadınlarda daha sık görülür. BİPALAR AFFEKTİF BOZUKLUK Bipolar Bozuklukların Güncel Sınıflandırması ICD- 10 DSM- IV- TR DSM- V Manik dönem (nöbet) Bipolar duygulanım bozukluğu Depresif dönem İnatçı duygudurum (duygulanım) bozuklukları Başka duygudurum (duygulanım) bozuklukları Duygudurum (duygulanım) bozuklukları, belirlenmemiş. Bipolar I Bozukluk İkiuçlu (Bipolar) I Bozukluğu Mani Dönemi Bipolar II Bozukluk Hipomani Dönemi SikloVmik Bozukluk Yeğin (Major) Depresyon Bipolar Bozukluk, başka Dönemi türlü sınıflandırılamayan İkiuçlu (Bipolar) II Bozukluğu Hipomani Dönemi e bağlı duygudurum Yeğin (Major) Depresyon bozuklukları Dönemi Madde kullanımının yol SikloVmi Bozukluğu Maddenin/İlacın Yol AçUğı açuğı duygudurum İkiuçlu ve İlişkili Bozukluk bozukluğu Başka Bir Sağlık Durumuna Başka türlü Bağlı İkiuçlu ve İlişkili Bozukluk adlandırılamayan Tanımlanmış Diğer Bir İkiuçlu ve İlişkili Bozukluk duygudurum bozukluğu Tanımlanmamış İkiuçlu ve İlişkili Bozukluk Manik Dönem Mani, çökkünlük durumunun tam tersi, aşırı neşeli, bazen de öseli, çoşkulu bir duygudurum içinde olmadır. 1. Genel görünüm ve dışa vuran davranışlar 2. Konuşma 3. Duygulanım 4. Bilişsel yevler 5. Düşünce 6. Hareketler 7. Bedensel ve fizyolojik belirvler 7
(Devam) Genel görünüm ve dışa vuran davranışlar Canlı, çok hareketli, aşırı güvenli davranışları ve abarulı, renkli giyim dikkat çeker. Hasta dağınık, yorgun ve bitkin durumda olabilir. Hasta kendini iyi hisse ğinden doktora gelmeyi kabul etmez. Konuşma Konuşması yüksek sesli, hızlı ve artmışur. Konuşma basınçlıdır; araya girmek, bir yorum yapmak ve soru sormak mümkün olmayabilir. Duygulanım Duygulanımlarında coşku, aşırı neşe (öfori), sıklıkla da öhe egemendir. Tek başına neşe nadir görülür. Duygudurumda oynamalar (labil affect) daha sıkur. Disinhibisyon, dürtüsel davranışlar, irritabilite Bazı hastalarda karma mani dönemleri Bilişsel ye+ler Bilinç açık, yönelim, bellek ve algılama genelde yerindedir. Aşırı yorgunluk, beslenememe, bitkinlik, elektrolit dengesizliği nedeniyle bilinç bulanabilir, yönelim bozulabilir. Başlangıçta bellek ve dikkat artmış olsa da hasta giderek dikkavni toplamakta zorlanır. Hastanın dikkav bir uyarandan diğerine kolayca kayar. İlüzyon ve halüsinasyonlar Sanrı ve varsanılar genelde duygudurumla uyumludur. Düşünce Hastanın çağrışımları hızlanmış ve artmışur. Bazen konuşma hızı düşünce hızına yevşemez. Konudan konuya atlar. Fikirler hızla birbirini izler (fikir uçuşması flight of ideas) Düşünce içeriği genelde benlik kabarmasını yansıur. Büyüklük düşünceleri Büyüklük sanrıları Manik dönemdeki hastaların yarısında psiko_k belir_ler Hareketler Hastanın hareketlerinde artma ve hızlanma belirgindir. Yorulmak bilmezler Aşırı alışveriş yapabilirler Kendini tehlikeye atabilecek davranışlar gösterebilirler Düşüncesiz iş yaurımlarına girişebilirler Kendisi için sosyal açıdan uygun olmayan cinsel eylemlere kalkışabilirler Nadiren çok şiddetli manide katatonik belir_ler Bedensel ve Fizyolojik Belir+ler Mani döneminde uyku gereksinimi azalır. Yeme isteği artsa bile hasta yemek yemeye vakit bulamayıp zayıflayabilir. Cinsel istek artar. 8
Özetle Mani döneminde en sık görülen ana belirv ve bulgular; Aşırı neşeli, çoşkulu, taşkın ya da öseli duygudurum Kendine güvenin artması, büyüklük düşünceleri Uyku gereksiniminin azalması Aşırı konuşkanlık, basınçlı konuşma Düşüncelerin hızlanması, fikir uçuşması Dikkat dağınıklığı Amaca yönelik hareketlerde artma ya da psikomotor hızlanma Zevk veren uğraşlara aşırı ilgi Tanı için Olağandışı, sürekli kabarmış, taşkın ya da irritabl duygudurumuyla beraber en az 3 belir_ olmalıdır. BelirVler günlük işlevselliği belirgin olarak olumsuz yönde etkilemelidir. Bu belirvler en az 1 hafa (hipomani tanısı için en az 4 gün) sürmeli veya hastaneye yaurılmayı gerekvrecek kadar şiddetli/ağır olmalıdır. Bipolar Bozukluk En az bir mani nöbe_ geçiren hastaya Bipolar Bozukluk tanısı konur. Yalnız mani nöbetleri görülebileceği gibi mani ve depresyon nöbetleri de birlikte Hastalık ataklar halinde seyreder ve ataklar arasında hasta normaldir. Epidemiyoloji Tüm duygudurum bozukluklarının %10-20 sini Bipolar Bozukluklar oluşturur. Kadın ve erkekte eşit oranda görülür. Erkeklerde başlangıçta mani atağı daha sık görülür. Sonrasında da hastalık daha sık mani ataklarıyla devam eder. Kadınlarda erkeklerden daha geç başlar, daha fazla mevsimsel özellik gösterir, depresif ataklar ve hızlı döngülü Bipolar Bozukluklar Major Depresif Bozukluktan daha erken başlar. Manide Ayırıcı Tanı Bipolar Bozuklukların Yaşam Boyu Prevalansı Bozukluk Yaşam boyu prevalans Başlama yaşı (ortalama) Bipolar I Bozukluk %1 18 li yaşlar Bipolar II Bozukluk %1,1 20 li yaşlar Eşik alh bipolar bozukluk %1,4 20 li yaşlar Siklo+mi %0,4-1 N/A Şizofreni Maniye psikovk belirvler eşlik ediyorsa şizofreniden ayırmak güç olabilir. Bipolar Bozukluk ta ataklar arasında hasta normal yaşanusını sürdürür. Mani benzeri durumlara yol açan organik nedenler Mani benzeri durumlara yol açan ilaçlar/ maddeler 9
Maniye Benzer BelirVlere Yol Açabilen Organik Nedenler Nörolojik Hastalıklar Epilepsi TravmaVk Beyin Hasarı MulVple Skleroz Serebrovasküler Hastalık Kafa Travması MSS Tümörleri Metabolik ve Endokrin Hastalıklar Hiper/HipoVroidizm Diabetes Mellitus HiperkorVzolemi Vitamin Eksiklikleri İnfeksiyon Hastalıkları Nörosifiliz Hiv/Aids İnflamatuar Hastlıklar Kollajen- damar Hastalıkları Diğer Ağır Karaciğer Yetmezliği Maniye Yol Açan Maddeler Merkezi Sinir Sistemi Depresanı Alkol Psikos_mülanlar Amfetamin Kokain MeVlfenidat Psödoefedrin Merkezi Sinir Sistemi İlaçları Amantadin AnVdepresanlar Baklofen BromokripVn Sistemik ilaçlar Anabolik streoidler Klorokin KorVkosteroidler Dapson Isoniazid Metoklopramid Teofilin 1. Joska J.A., Stein D.J. Mood Disorders. The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Filh EdiVon 467-504. 2. Işık U., Açıkyürek K., Işık, E. (2013) Depresyonun Biyolojik EVyolojisi. Çocuk, Ergen, Erişkin ve Yaşlılarda Depresif ve Bipolar Bozukluk 71-103 1. Joska J.A., Stein D.J. Mood Disorders. The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry, Filh EdiVon 467-504. 2. Işık U., Açıkyürek K., Işık, E. (2013) Depresyonun Biyolojik EVyolojisi. Çocuk, Ergen, Erişkin ve Yaşlılarda Depresif ve Bipolar Bozukluk 71-103 Tedavi Manik dönemlerin tedavisinde ve Bipolar Bozukluk un koruyucu tedavisinde duygudurum düzenleyici ilaçlar kullanılır (örn. Lityum, Valproik asit, Karbamazepin) Hastanın koruma tedavisine alınması için en az iki nöbet geçirmiş olması gerekir. Ailesinde Bipolar Bozukluk olan hastalarda ilk nöbenen sonra da koruma tedavisine başlanabilir. Akut manide hastaya bir duygudurum düzenleyici (DD) başlanır. DD etkisi geç ortaya çıkuğından manik dönemdeki belirvleri kontrol etmek için benzodiazepinler ve an_psiko_k ilaçlar kullanılır. Hipomani Dönemi Hipomani; manideki belirvlerin daha hafif düzeyde ve kısa süreli gözlemlenmesidir. İş ve sosyal ilişkiler önemli derecede etkilenmez. Psiko_k belir_ler görülmez. Hipomani ve depresyon atakları beraber görülürse Bipolar II Bozukluğu tanısı konur. Tedavi Koruyucu olarak Lityum verilir. Depresyon için an_depresan verilir. Lakin belirvler düzeldikten sonra anvdepresan kesilir. Epidemiyoloji ve Risk Etkenleri Açısından Depresyon ve Bipolar Bozukluğun KarşılaşGrılması Depresyon Bipolar Bozukluk Ömür boyu prevalans %14-16,6 %1 (bazı çalışmalarda %3,3-4) En sık izlenme yaşı 20-40 (ortalama 30) Erken gençlik (18-20) Cinsiyet Kadında 2 kat fazla Kadın- erkek eşit Medeni durum Boşanmışlarda çok Boşanmış ve bekarda çok Aile yüklülüğü Risk %7 artar Risk 7 kat artar (BAB- I öyküsü) Sosyo- ekonomik durum İlişki yok İlişki yok Irkla ilişkisi İlişki yok/siyahlarda daha az?? İlişki yok Stresli yaşam olayları İlk ataklarda etkili Tekrarlayan ataklarda etkili Kronik stresör etken Etkili Etkisi gösterilmemiş Yaşanan yer Kırsal kesimde kennen az Kent varoşlarında daha çok Kişilik özellikleri İçe dönük, obsesif, bağımlı İlişki yok Çocukluk dönemi Erken kayıp, kötüye kullanım İlişki yok Yakın ilişki yokluğu Önemli risk etkeni İlişki yok 10