Dr. Aliye Tosun İKÇÜ Tıp Fak FTR AD
Sıcak ve soğuk Elektroterapiler Traksiyon ve masaj Mobilizasyon ve manipülasyonlar FES /Biofeedback Balneoterapi Tedavi edici egzersizler 2
Sıcağın fizyolojik etkileri *Penetrasyon derinliği ve şiddeti kaynağa bağlıdır. Bölgesel etkileri: Vazodilatasyon Metabolizmaya etkisi Viskoelastik özelliklere etkisi Kas spazmına etkisi Ağrı üzerine etkisi Genel etkileri 3
Vazodilatasyon Doku iyileşmesi hızlanır Dokulara oksijen taşınması artar Metabolik artıklar uzaklaştırılır Bölgesel kan hücreleri artar Fagositoz artar Metabolik artıklar temizlenir **Ancak ısıya bağlı oluşan vazodilatasyon nedeniyle kanama, ödem ve akut inflamasyon artar 4
Metabolik Kimyasal tepkimelerin hızı artar Biyolojik aktiviteler artar Enzimatik olayların hızı artar veya azalır Enzimatik proteinlerin yıkımı artar Fagositik aktivite artar 5
Viskoelastik Elastikiyet artar Viskozite azalır Antispazmodik Kas iğciği aktivitesi azalır Gamma lif aktivitesi azalır Golgi tendon uyarılabilirliği artar 6
Analjezik Kas kontraksiyonu azalır Vazodilatasyon ile ağrıyı uyaran metabolik artıklar uzaklaştırılır Kapı-kontrol sistemi çalışır Ağrı eşiği yükselir Endorfin artar Viskoelastisitedeki değişiklikler yoluyla sinir uçlarına mekanik bası azalır 7
Genel: Terleme İç organlarda kan akımının azalması Deride vazodilatasyon ve kan hacminde artış Canlılık için hücrelerin ısıya maksimum tolerans limitleri yaklaşık 0 ve 45 dir 8
Arteryel dolaşım bozukluğu olanlarda Kanama diatezi olanlarda Skar dokuları üzerinde (avaskulerdir, ısı eliminasyonu yetersizdir) Kognitif kayıp ve iletişim bozukluğu Akut enflamasyon Maligniteler 9
İletim (kondüksiyon) yoluyla ısıtanlar İki cisim arasındaki enerji değişimi sıcak cisimden soğuk cisme sıcaklık transmisyonu şeklinde olur. (Molekülden moleküle enerji aktarımı) Sıcak paketler (hotpack) Kompres Sıcak su Parafin Su torbası Katı maddeler/ elektrikli ısıtıcı pedler Yüzeyel ısıtıcılardır 10
Dolanım (Konveksiyon) yoluyla ısıtanlar: Isı kaynağı hareket edebilirdir Soğuyan kütle veya moleküller daha sıcak kütle veya moleküller ile yer değiştirerek sürekli bir ısı sağlanır Yüzeyel ısıtıcılardır Fluidoterapi Hareketli sıcak su Nemli hava 11
Dönüşüm (konversiyon) yoluyla ısıtanlar: Isı kaynağı foton, elektrik veya mekanik enerji gibi farklı bir enerji türüdür Uygulanan birincil enerji dokular tarafından emilerek ısı enerjisine dönüştürülür Yüzeyel veya derin ısıtıcılardır İnfraruj (foton enerjisi kullanılır,yüzeyel ısıtma sağlar) Mikrodalga/ radar (enerji elektromanyetik ışın, derin) Kısa dalga (enerji yüksek frekanslı akım,derin) Ultrason (enerji ses dalgası,derin) 12
Yüzeyel Isıtıcılar uygulandıkları vücut kısmında en yüksek ısıyı deride oluştururlar. Deri altı ve eklem gibi dokularda da kısmi ısı artışı elde edilebilir. Diyatermi: derin dokuların ısıtılması Kesikli uygulamalar atermik, fiziksel ve biyolojik özellikleri mevcut 13
Soğuk: Kriyoterapi Hipokrat döneminde ateşi düşürmek, kanamayı urdurmak ve şişliği gidermek için kullanılmıştır. Soğuk uygulamaya bağlı lokal ve genel etkiler Kondüksiyon/ Buharlaşma/ Konduksiyonkonversiyon Paketler/ vapokoolan sprey/ soğuk su/ buz masajı/ daldırma/ soğuk kompres/ hiperbarik gazlı soğutma 14
Lokal etkiler Yangısal reaksiyon:fagositoz azalır, vazokonst. Vazokonstüksiyon, reaktif vazodilatasyon Metabolizma yavaşlar, enzimatik aktivite azalır Analjezi Kas tonusunu azaltır Genel etkileri: Mevcut vücut ısısını korumak ve düşmüş olan vücut ısısını yükseltmek için vücut enerji üretmeye çalışır 15
Balneoloji Balneum: banyo Logos: bilim Su, peloid ve buharın fiziksel, kimyasal, jeolojik ve medikal yönlerini inceler Spa terapisi/ kaplıca tedavisi Banyolar/ içmeler/ inhalasyonlar/ peloidoterapi/ paket/ rektal veya vaginal tamponlar/ hidroterapilre/ yıkamalar/ duşlar/ dökmeler Termal sular/ mineralli sular/ termomineral sular/ tanımlanamayanlar Karbondioksitli/ kükürtlü/ radonlu/ tuzlu/ iyotlu/ florürlü/ arsenikli/ demirli/ radyumlu.. 16
Traksiyon Çekme tedavisi: yumuşak dokuları germek/ eklem aralıklarını genişletmek/ kırık kemik parçalarını birbirinden uzaklaştırmak/ omurları birbirinden ayırmak/ faset eklemleri açmak/ nöral foramenleri genişletmek 17
Masaj Massein: yoğurma Yumuşak dokuları mekanik olarak uyararak, sistemik manipülasyonlarla organizmada fizyolojik ve psikolojik etki yaratma Öfloraj (sıvazlama)/ petrisaj (yoğurma)/ friksiyon (sürtme-ovalama)/ tapotman/ vibrasyon Klasik masaj/ derin doku masajı/ lenf masajı/ Shiatsu/ Thai/ Akupressör/ Refleksoloji/ Aroma terapisi/ Kraniosakral masaj/ sıcak taş masajı Mobilizasyon/manipülasyon 18
Elektrik enerjisinin tıbbi tedavi amacıyla kullanılması Doğru akım Akımın yönü sabit, 1 snden daha uzun süre yönü değişmeyen (tek yönlü), monofazik Galvanik akım Nosiseptif aktivite inhibisyonu Akut radiküler ağrı/ tendon veya ligaman gibi periartiküler yapıların inflamasyonu İyontoforez 19
Akımın yönü düzenli olarak değişir Faradik akım Alternatif akım Alçak frekanslı akımlar (1-1000 Hz): faradik/ eksponansiyel/ DD/TENS Orta frekanslı akımlar (1-1000 khz): EF Yüksek frekanslı akımlar (> 1 milyon Hz) 20
Elektrotermal Isı oluşumu Elektrofiziksel Elektrik akımı ile oluşan iyon hareketi Hücre seviyesinde (sinir stim/ membran geçirgenliği/ fibroblast ve osteoblast oluşumu/enerji met)/ Doku seviyesinde (çizgili kas kontraksiyonu/ düz kas kasılması ve gevşemesi/ doku rejen/ eff rezorp)/ Segmental (kas grupları kasılması/ / Sistemik (endojen peptid/ serotonin/ P maddesi/vip salınımı..) 21
Elektrokimyasal Akımın geçtiği ortamda yeni kimyasal bileşiklerin oluşumu (Na ve Cl den HCL oluşumu gibi-kimyasal yanık o.b) Elektrik akımları ile: Kas uyarılması Analjezi 22
Kas kuvvetlendirme Kas atrofisi-dejenerasyonunu önleme EHA koruma veya arttırma Spastisite Motor fasilitasyon ve reedukasyon Eklem sıvısı/interstisyel ödem Ağrı Kas spazmı Deri ülser ve yaraları Kırık iyileşmesi Lenfödem DVT önleme Omurilik yaralanması 23
TENS En yaygın ve en önemli elektroanaljezi yöntemidir Kapı-kontrol teorisine dayanarak geliştirilmiş Kalın myelinli A beta lifleri uyarılır Konvansiyonel (yüksek frekans-düşük amplitüd)/ akupunktur benzeri (düşük fr-yüksek amp)/ burst (konv+akupunk karışımı)/ kısa-yoğun (yüksek fryüksek amp)/ modüle Akut ve kronik ağrılı durumlarda/ spastisite/ tinnitus/ kronik deri ülseri 24
FES ve biofeedback (biyogeribildirim) FES, sinir sistemi bozukluklarına bağlı paralizili kas veya kas gruplarını kontrol eden periferik sinirleri alçak frekanslı akımlar ile uyararak motor veya duyusal yanıtlar elde etmek Ayakta durma/ yürüme/ elde kavrama/ mesane ve barsak fnkları/ solunum vs Geribildirim, kaynağın oluşturduğu biyolojik bilginin kaynak tarafından anlaşılabilmesi ve kontrol edebilmesi için tekrarkaynağa geri döndürülmesidir. (Vücudun fizyolojik fonksiyonlarını öğrenerek kontrol etme)(görsel veya işitsel sinyaller) 25
Tedavi edici egzersizler Fiziksel sakatlığı önleyen veya tedavi eden, özel protokollerin olduğu kontrollü hareketler Bireysel ihtiyaçlara göre düzenlenir: beceri ve koordinasyon/ postür/ mobilite/ fleksibilite/ kas gücü/ endurans/ kardiyovasküler uyum Organizmanın kendisine uygulanan strese uyum gösterme yeteneği vardır Yükleme (overload) prensibi 26
Temel egzersizler Kuvvet egzersizleri Dayanıklılık egzersizleri Fitness egzersizleri Kalistenik egzersizler Gevşeme egzersizleri EHA egzersizleri Özel egzersizler 27
Kuvvet egzersizleri Kas gücünün arttırılması İzotonik/ İzometrik/ izokinetik İzotonik:EHA boyunca sabit bir dirence karşı yapılan egzersizler İzometrik:Hareketsiz bir objeye karşı veya statik bir pozisyonda İzokinetik:Sabit bir açısal hızda yapılan (dinamometre kontrollü) Eksantrik (kas uzunluğu artarken kasta gerilimin de artması) Pliyometrik (izometrik olmaksızın eksantrik ve konsantrik kasılma döngüsü) (sıçrama) Kinetik zincir egzersizleri: fonksiyonel hareket esnasında kasların belli bir sıra ve düzen içinde kasılarak eklemlere ardışık hareket yaptırmaları (Açık/ kapalı kinetik zincir) 28
Dayanıklılık egzersizleri Lokal:kassal dayanıklılık: Kasın kasılma veya gerilimi belli bir süre devam ettirebilme yeteneği Genel: Kardiyovasküler dayanıklılık: yürüme gibi düşük düzeyli egzersizleri devam ettirebilme yeteneği Haftada 3-5 gün, 10-60 dk süreyle, VO2 max ın %50-85 i arasında yapılan egzersizler Egzersiz öncesi ısınma, sonrası soğuma periyodu olmalı Endurans arttıkça süre ve yoğunluk arttırılmalı 29
Fitness egzersizleri Dinçlik/ zindelik Kombine bir kuvvet ve endurans egzersizi Vücuttaki ksalar özel ekipmanla çalıştırılır Amaç genel sağlık 30
Kalistenik egzersizler Kallos: güzellik, stenos: kuvvet Ritmik şekilde yapılan atlama/ zıplama/ tekme atma gibi basit jimnastik hareketleri 31
Gevşeme egzersizleri Kasın gerilimini azaltmaya ve esnekliğini arttırmaya yönelik egzersizler İskelet kası kontraksiyon sonrası refleks olarak gevşer Yavaş, derin ve ritmik solunum 32
EHA egzersizleri EHA koruma EHA arttırma Germe egzersizleri 33
Özel egzersizler PNF Brunnstrom Bobath 34