Dr. Yeflim Toduk Akifl Askeri lik Baflar hiçbir zaman sadece kurumu yöneten tek bir lidere ba l de ildir. Baflar için hedeflere uygun bir liderlik anlay fl benimsenmelidir. Bu kural sadece ifl dünyas ve politikada de il, askeri liderlik alan nda da geçerli. Dünya h zla de iflirken askeri liderlik standartlar n n da de iflmesi kaç n lmaz. De iflmeyen fley, askeri gücün önemini her dönemde korumas. Devletler ordular n daha güçlü bir hale getirmek için bütçelerinin büyük bir bölümünü askeri harcamalara ay r yorlar. Böylesine büyük bir yat r m n yönetilmesi kuflkusuz her devlet için hayati önem tafl yor. Askeri idarenin yap s ndaki farkl l k, askeri liderlerden beklenen liderlik özelliklerini ifl dünyas ve politikan n liderlerinden ay r yor. Amerikan Hava Kuvvetleri'nde görevli olan Albay David E. Price, Leadership: Some Thoughts on the Military Circa 2025 adl makalesinde, askeri liderli in de iflen yönlerini anlat yor. Price flu anda geçerli gibi görünen liderlik özelliklerinin 20 y l içinde farkl laflaca n belirtiyor. Yeni dönemin askeri liderleri, klasik liderlik anlay fl n n ötesinde liderlik özelliklerine ihtiyaç duyacaklar. Yeni dönemde art k askeri liderler sadece kendi ülkelerinin birliklerini de il, birden fazla ülkenin askerlerinin oluflturdu u birlikleri yönetmek durumunda olacaklar. Çünkü küresel dünyada askeri güçler de birleflik bar fl harekatlar yapmak durumunda kalabilir- 12 CEO s/ 2005/ Say : 24
ler. Bu nedenle askeri liderlerin dil ve kültürler aras iletiflim becerilerini de gelifltirmeleri gerekecek. Askeri liderler teknolojiyi yak ndan takip edip kuvvetlerinin en yeni teknolojileri edinmelerini sa layacaklar. Art k dünyay sadece savaflç gözlerle de il, birer ifl adam gibi görmeleri gerekecek. Çünkü uzun dönemli askeri yat r mlar n planlanmas belki de askeri liderli in en önemli k sm n oluflturacak bir hal ald. Baflka bir deyiflle müzakere, irtibat, ikna ve tak m çal flmas yeteneklerinin yan nda teknoloji bilgisi ve bilgiyi askeri harcamalar planlamada kullanma becerisi, de iflen koflullarla birlikte daha da önem kazan yor (Canbafl, 93). Yani art k askeri liderlerden savafl alan nda gösterecekleri kahramanl klardan daha fazlas bekleniyor.de iflen askeri liderlik anlay fl n n en önemli noktalar ndan biri ise astlar güçlendirme ve kiflisel gücün pozisyon gücünün ötesine geçmesidir (Canbafl, 93). Türkiye'nin sahip oldu u en büyük askeri deha Mustafa Kemal Atatürk'ün sahip oldu u askeri liderlik özellikleri inceledi imizde ise onun her konuda oldu u gibi askeri liderlik alan nda da bir öncü oldu unu söylemek mümkün. Gerçekçi olma, cesur olma, fedakar olma, liyakat, kendine güvenme, güvenilir olma, inisiyatif kullanma, çabuk karar verebilme yetene i, sorumluluk alma al flkanl, vizyon sahibi olma, zamanlama ve insana de er verme, incelemeler sonucunda Atatürk'ün sahip oldu u askeri liderlik özellikleri olarak ön plana ç k yor (Canbafl, 93). Bu aç dan bak ld nda Atatürk'ün sadece askeri liderlerin de il, her alandaki liderlerin sahip olmas gereken özellikler tafl d aç k seçik görülüyor. Türkiye'deki Askeri 2004 y l nda, Türkiye'nin Gerçek lik Haritas isimli kitab m olufltururken, görüflmekte oldu um ve tan d m hemen hemen her kesimdeki referans gruplara, lik kitab m için askeri yönetimden kiminle görüflmem gerekti ini sordum. Ald m cevap hep ayn idi; Mutlaka Yaflar Büyükan t Pafla ile görüflmelisin. Hem akademik ilgim, hem de kitab m n bütünlü ü aç s ndan kendisinden randevu al p, 20 Temmuz 2004 tarihinde kendisiyle iki saatlik bir görüflme yapt k. Beni son derece olumlu etkileyen bu görüflme, Silahl Kuvvetlerdeki liderlik anlay fl n çok net anlamam z sa layacak ve Büyükan t Pafla'ya hayranl m z perçinleyecek. San r m, liderlik konusuna ilgi duyan di er liderler, bu görüflmeden farkl bir yaklafl m ve TSK'de liderlik ad na yap lanlar n bir k sm n anlayacaklar. Orgeneral Yaflar Büyükan t Kara Kuvvetleri Komutan 1940 y l nda stanbul'da do du. 1961 y l nda Kara Harp Okulu'ndan ve 1963 y l nda Piyade Okulu'ndan mezun oldu. 1970 y l na kadar Kara Kuvvetleri'ne ba l çeflitli birliklerde Tak m Komutanl ve Bölük Komutanl yapt. 1972 y l nda Kara Harp Akademisi'nden mezun olduktan sonra Kurmay Subay olarak, Mons/Belçika'da SHAPE stihbarat Dairesi Temel stihbarat fiubesi Kuvvet ve Sistem K s m Amirli i, Kara Harp Akademisi Ö retim Üyeli i, Genelkurmay Personel Dairesi General- Amiral fiubesinde K s m Amirli i ve fiube Müdürlü ü, Kuleli Askeri Lisesi Komutanl, Cumhurbaflkanl Muhaf z Alay Komutanl görevlerini yürüttü. 1988'de Tu general olduktan sonra bu rütbe ile 2. Z rhl Tugay Komutanl ve Napoli/ talya'da bulunan Güney Avrupa Müttefik Kuvvetler Komutanl Karargah 'nda stihbarat Daire Baflkanl görevlerinde bulundu. 1992'de Tümgeneralli e terfi etmesinin ard ndan Genelkurmay Genel Sekreterli i ve Kara Harp Okulu Komutanl görevlerini yürüttü. 1996 y l nda Korgeneralli e terfi ederek 7'nci Kolordu Komutanl ve Genelkurmay Harekat Baflkanl yapt. 2000'de Orgeneralli e terfi etti. Sonras nda ise Genelkurmay 2. Baflkanl görevine ve 30 A ustos 2003 tarihinde 1. Ordu Komutanl 'na atand. 30 A ustos 2004 tarihinden itibaren Kara Kuvvetleri Komutanl 'n yürütmektedir. lik, uzun zamand r ilgi duydu unuz bir konu. Hatta bu kapsamda yazm fl oldu unuz bir kitab n z da var. Etkin bir liderlik için bilgiyi paylaflmak son derece önemlidir diyebilir miyiz? Toplamda 15 y l e itim kurumlar nda görev yapm fl oldu umu söyleyebilirim. Bunun en büyük faydas, bu kurumlarda çal flt n zda, gençleri e itti iniz gibi kendinizi de e itmek zorunda oluflunuz. Aç k söyleyeyim, Harp Okulu Komutan olana kadar e itim alan nda biraz el yordam yla gittim, fakat Harp Okulu'nda görev yaparken kuvvetli flarja ihtiyac m oldu unu hissettim ve liderlik konusuna çok yo unlaflt m. Bu s rada Amerika'daki bir olgu dikkatimi çekti. Yay nlanan on kitaptan befl tanesi yönetim ve liderlik konusunda yaz lm fl neredeyse. Bunun üzerine Amerika'daki Harp Okulu ile temas kurdum ve onlarla iflbirli ine bafllad k. Amerikan Harp Okulu'ndaki dekan, ben NATO'da görev yaparken mesai arkadafl md. Bu sebeple çok iyi bir iletiflim kurduk ve bizi çok desteklediler. lik konseptinde insan faktörünü nerede görüyorsunuz? fiunu söyleyebilirim ki, liderlik program n n Amerika'daki bir gruba uygulanmas yla, Türkiye'deki insan m za uygu- CEO s/ 2005/ Say : 24 13
Kendinize güveniniz azald kça fleffafl n z azal r, ulafl lmaz olursunuz Çünkü size ulaflt klar nda istemedi iniz fleyleri göreceklerini düflünürsünüz. lanmas ayn olamaz. Temel prensipler ayn d r ama insanlar farkl d r. Mesela Amerika'da, West Point'te itaat duygusu uyand rmaya çal flt klar n gördüm. Askerli in temel duygusu itaattir. Bu do al bir fley de ildir ve elinizi insan n yüre ine sokman z gerekir. O yüre i ç karacaks n z ve yerine yeni bir fley koyacaks n z. Orada bunun için çok sert bir program uyguluyorlar. Mesela birinci s n f ö rencileri, beflinci s n f ö rencilerinden birini gördükleri zaman koridorun kenar ndan yürümek zorundalar. Öyle kat kurallar uyguluyorlar ki, biraz içeriden yürürse büyük s n flar n birisi yüzüne bir kar fl mesafeden ba rmaya bafll yor. Ama bu s rada birinci s n f ö rencisinin k p rdamamas gerekiyor. Türkiye'de bu flekilde hareket edemeyiz. Bizim toplumumuz duygusal insanlardan olufluyor. O halde program farkl bir flekilde uygulamak gerekir diye düflündüm ve okulumda liderlik program uygulamaya bafllad m. 1997'de bu program tamamen bilimsel bir temele oturttuk. Program yürürlü e soktuktan bir sene sonra da ayr ld m. Bu programda ö renci dört y l boyunca gözlemleniyor. yi bir liderin karakteristik özellikleri hakk nda, Leadership Challenge ad n tafl yan 1995 bas m bir kitaptan al nt yapay m isterseniz. O kitapta, ilk defa 1987'de uygulanm fl enteresan bir anket vard. Tüm k talarda 20 bin kifli üzerinde yap lm fl ve 1994 y l nda da tekrar edilmifl. Bu anket tek bir sorudan olufluyor: Hayranl k duyabilece iniz bir liderin karakteristik özellikleri nelerdir? Yan t, %88 ile dürüstlük ç km fl. Amerikal larla çok çal flt m. Özellikle e itilmifl Amerikal lar kolay kolay yalan söylemezler. Türkiye'de ise yalandan bol bir fley yok desek yeridir. Benim buradaki liderlik uygulamalar mda dürüstlük daima ilk s rada yer alm flt r. Çünkü di er unsurlar dürüstlük üzerine infla edilmelidir. Yönetti iniz grup baz nda bakt n z zaman, akvaryumdaki bal k gibisiniz. Akvaryumdaki bal k kendini saklayamaz. Bir kayan n arkas na girse bile öteki taraftan görürsünüz. Ayn flekilde, lider de kendini saklayamaz. Davran fllar yla, sözleriyle dürüstlü ü prensip edinmemifl bir lidere güvenemezsiniz. in dürüstlü ü ve prensipleri merkezde olmal d r. Az önce bahsetti im ankette dürüstlükten sonra %75 ile ileri görüfllülük geliyor. Bunun d fl nda 20 tane özellik s ralam fllar. Ayr ca temel olarak liderli in iki boyutu vard r: Kiflilik boyutu ve kurumsal boyutu. Bu askeri liderlik için mi geçerli, yoksa genel geçer bir boyut mu sizce? Bunu d flar daki bir flirketin liderine de uygulayabilirsiniz. Hiç fark etmez. Kiflilik boyutlar, mesleki boyutu besleyen bir yap dad r. Bu ba lar kopar rsan z, mesleki boyutlar havada kal r. Önkoflul olarak en baflta liderin sa l kl olmas gerekir. kinci olarak, düzenli bir yaflant s olmas gerekir. Üçüncüsü de, kendisini ö renmeye adamas d r. Bu üçüne olmazsa olmaz diye bak yorum. Benim bir lider için geçerli oldu unu saptad m en önemli kiflilik boyutlar aç k iletiflim ve güven... Baflkalar na komuta edebilmek için öncelikle kendinizi komuta edin diye yazd m kitab mda. Harp Okulu'ndaki e itim ö retimi dört temele oturttuk: Bilimsel altyap, askeri bilgi ve beceriler, liderlik yetenekleri ve beden yetenekleri. Sizden önce bu yap yok muydu? Bilimsel altyap, askeri bilgi ve beceriler k smen vard, liderlik yetenekleri yoktu, beden yeteneklerinin de genel ortalamadaki pay %4'tü. Bunu %15'e ç kartt k, çünkü askerin zor koflullarda karar verebilmesi için platformunun sa lam olmas gerekir. lik program n üç ana bafll kta ele ald k: Sevk ve idare, görev motivasyonu ve mesleki de erler. Bunlar n alt boyutlar da vard r. Sevk ve idare derken, karar verme, planlama ve organizasyon, denetleme ve de erlendirme de bu boyutlar n aras na girer. Tabii di erlerinin de alt bafll klar var. Bir ö renciye tam 150 alt boyut uygulan yor. Ö rencide bunlar gözlemlenip de erlendiriliyor. Bunu gözlemleyebilmek için 4000 kifliye sorumluluk verdik. Bu sistemde her ikinci s n f, bir birinci s n f gözlemleyecek, 3. s n f 2'lerden, 4. s n flar ise bütün her fleyden sorumlu. Sorumlu ö renciler sürekli rapor tutmak zorundalar. Mesela sözlü ve yaz l iletiflimi denetlemeleri gerekiyor. Daha sonra da ö rencinin kendisine bu raporu bildirmek zorunda. Düzelme olmazsa k r k puan vermesi gerekiyor. Bu veriler bilgisayar ortam nda 14 CEO s/ 2005/ Say : 24
de erlendirmeye al n p eksikler tamamlanmaya çal fl l yor. Senede en az üç kere genel de erlendirme yap l yor. Bölük komutan yüzbafl lar m z da 4. s n f ö rencilerini denetliyorlar. Bu sistemde hiçbir zaman dayatma yok. Tak m oluflturma ve tak m çal flmas var. Kültürümüze en yak n olan sistemi kendimiz oluflturduk. lik karakteri olan insanlar meslek yaflam nda nas l de erlendiriyorsunuz ve onlara ne gibi imkanlar sa l yorsunuz? Dürüst olmam laz m ki, bunu yeterince yapam yoruz. Sadece Harp Okulu'nda böyle bir fley yap labiliyor. Harp Okulu'nda baz adaylar belirleniyor ve dört senelik ö renimi boyunca aday n bütün profili çiziliyor. O kadar çok parametre var ki, oradan takip edebiliyorsunuz. Mesela dersleri fevkalade iyi, yarat c düflüncesi ve beden yetene i de keza. Arazi flartlar nda iyi bir liderden çok, iyi bir mühendis olur diyorsunuz ve bunu onun geliflim kart na yaz yorsunuz. Daha sonra bunlar sisteme gönderiyoruz. Sisteme girdikten sonra onlara ne kadar riayet ediliyor, o konuda flüphem var. Ama kinci Baflkanl k görevimde bu sistemden gelen bir kifli olarak bu konuyla ilgilenecek bir daire kurdum. Onlar n görevi sadece bu kiflileri sisteme entegre etmek, kifliyi say olmaktan ç kar p, nitelikli bir varl k olarak de erlendirmekti. Hakkari'de kritik bölgede bir bölük komutan na ihtiyac m varsa, sistem onu yetifltirmeli. Ama tabii ki, büyük çapta bir personel yönetim sistemi zaman alan bir süreçtir. Özel sektörde, yöneticiler bilgiyi direkt olarak ifli yapm fl olandan istiyorlar ve böylece alt kademedeki kifliler kendilerini üstlerine tan tabiliyor. Yönetimin bu kifliler aras ndan performans na tan k olarak seçtikleri de, daha sonra ihtiyaca göre yönetim kademelerinde görevlendirilebiliyor. Böylece yeteneklilerin ve sonuç üretenlerin önü aç l yor. Ben bunu yan lm yorsam Drucker' n bir kitab nda okudum. Bütün iyi beyinler sorun çözmekle u rafl yor, diyor ve sonra da çok güzel bir fley söylüyor: Sorunlar sürekli beslerken, f rsatlar açl ktan öldürmeyin. Yani sorunlarla u rafl rken f rsatlar kaç rmamal y z. Ö renmeyi ö renmek bir önkofluldur. bir bilgi kurdu olmal d r. Günümüzde bilgi o kadar ço ald ki, okurken de belli bir disiplin ve önceliklerle seçim yap lmal, yoksa zaman yetiflmez. Sizce liderlik do ufltan m gelir, yoksa sonradan geliflen bir özellik midir? lik derken kafan zdaki konsept nedir, ona ba l bu. deyince, tarih boyunca karizmatik, kitleleri arkas nda sürükleyen liderler akla geliyor. O kadar dar çapta düflünmemek laz m asl nda. Onlar özel kifliler. Daha önce de söyledi im gibi, liderli in kiflisel boyutlar, kurumsal boyutlar n destekler. Ama tabii ki insan yap s da önemli. Ancak herkes, e itimle birçok liderlik boyutunu gelifltirebilir. Kifli her konuda kendini gelifltirmeli. Kiflinin, Ben do ufltan çok büyük liderim diyebilmesi mümkün de ildir. Atatürk'ün okudu u kitaplar okudum. Atatürk liderlik yetenekleri olan bir kifli ama öyle bir okumufl ki, tarih bilinci kazanm fl, felsefe bilinci kazanm fl. Felsefe olmazsa olmaz mesela. Atatürk müthifl flarj etmifl kendini. Yani do ufltan lider olmam fl. Her insan yarat c l k sahibidir. Esas liderlik boyutlar yarad l flla da alakal d r, fakat bu boyutlar e itimle gelifltirilebilir. Kifli kendisi de bu istekle geliflebilir. Sizin flahsen etkilendi iniz liderler oldu mu? O kadar çok var ki. Erzincan Askeri Lisesi'nde okudum. Ondan önce Emirgan'daki ortaokulda, tarih ö retmenimden çok etkilenmifltim. Hatta tarih okumak tutku halini ald. Hocam, Tarih hiçbir zaman kendisini tekrarlam yor, çünkü tarihteki olaylarla, bugünkü olaylar farkl k lan unsurlar var, derdi. Atatürk gerçekten hayranl k uyand ran, önemli bir lider. Siz 1. Dünya Savafl sonras nda ordu da t lm flken, Band rma Vapuru'na binip de Ben bu iflgalcileri kovaca m, diyebilir misiniz? Çarp c bir davran fl bu. Nas l olmufl diye araflt rd m ve bir yerden ipucu buldum. Atatürk'ün kalpakl bir resmi üzerinde bir fleyler yaz yordu ve bunu tercüme ettirdim. Atatürk bunu Samsun'a ç kmadan önce bir yak n olan Ruflen Eflref'e yazm fl. Diyor ki, Bütün bu olumsuzluklar karfl s nda gelece e umutla bakmam temin eden, yetiflmekte oldu unu gördü üm p r l p r l Türk gençli idir. Bunu dedi i anda ülke iflgal alt nda. Bu yüzden Atatürk'ü ayr bir yere koyuyorum. Mesela nönü'nün baz liderlik özellikleri vard r ama bir lider de ildir. Hep ikinci adamd r. likte bazen atak olmak size zarar getirir. nönü'nün liderli i, kinci Dünya Savafl 'nda CEO s/ 2005/ Say : 24 15
Kiflilerin sizin iyi niyetinizi istismar etmesinden korkmayacaks n z. 100 kiflide iki ya da üç kifli sizin iyi niyetinizi istismar eder belki, ama bunun için yönetim tarz n z de ifltiremezsiniz. bask lara karfl koyabilmekti. Yabanc lar aras nda yarat c liderli e uygun olarak Churchill var örne in. Londra bombalan rken Churchill'e soruyorlar, Say n baflkan m, durum nas l? diye. Diyor ki, Vaziyet vahim olmakla birlikte, ümitsiz de ildir. Churchill'in ümidini kaybetmedi ini özellikle vurgulamak gerekir ve bu da bir lider için önemli bir özelliktir. Bir lideri ekibinden ayr de erlendirmek do ru mudur sizce? Art k bireysel baflar tarihe kar flm flt r ve baflar ekip meselesidir. yeterince becerikli olmal d r ki tak m n en iyi biçimde kurabilsin. in alt na iyi çal flan 10 adam koyal m. O ekibin toplam IQ'sunun 1200 olmas laz m. Yanl fl birini koyars n z ekibe zarar verir, hatta toplam IQ 500 bile ç kabilir. Bunun için lider, ekibini iyi kurmal d r. Ekip kurmak baflka bir fley. Atatürk Kurtulufl Savafl 'ndan bafllayarak ölümüne kadar birkaç kifli hariç ekibini de ifltirmifltir. Mesela, Kaz m Karabekir; büyük bir komutan, ama halifeli in kalkmas n istemiyor. Savaflta baflar l, fakat savafltan sonra o ekibi Atatürk'ün amaçlar na ulaflt ramayacak. Atatürk bu durumda savafltan sonra Teflekkürler ederim diyor. Yani liderin ak ll ve disiplinli olmas laz m., fikirlerini di er insanlara benimsetmek için neler yapmal d r? Ben bunu dört aflama olarak görüyorum. in konumu hiç fark etmez. ster komutan, ister fabrika müdürü olsun, yönetici kendi vizyonunu ortaya koymal d r. Sonra da bu vizyonu paylaflmal d r. Yapt klar n n üretime do rudan katk s olmas laz m. Vizyonunu plana, programa ba lamal d r. Son olarak yap lanlar n takibini sürdürmeli ve geri beslemesini üstlenmelidir. Astlar n vizyona ne kadar inanmas gerekir? Paylafl lm fl vizyon ayn zamanda benimsenmifl vizyonsa, verim daha yüksek olur. Bu vizyon astlar taraf ndan benimsenmese de olur mu? Bu, liderin sorumlulu undad r. Harp Okulu'nda bir yarat c düflünce sempozyumu düzenledim. Toplumumuzda yarat c düflüncenin önünü kesmek için her fley mevcut diyebiliriz. Bana o zaman yurtd fl ndan hocalar bile flunu sordular: Siz askersiniz. Niye böyle bir fley yapma ihtiyac duyuyorsunuz? Asker bu, birisi emreder, di eri de yapar. Siz bunu o kadar basit mi san yorsunuz? diye karfl l k verdim ben de. Genelkurmay Baflkanl 'nda her rütbeden binlerce kifli var. çeride belki de Genelkurmay Baflkan 'n n karar n bir binbafl oluflturuyor. Bu sebeple, yarat c düflüncenin bütün kurumlarda olmas laz m. Sizin kurumunuzda yarat c düflünce rahatl kla dile getirilebiliyor mu? 1955 y l ndan beri resmi elbise giyiyorum ve 45 senedir rütbeli bir subay m. Herkes askerlik hakk nda baflka fley söyler. fiu anda ordu komutan y m. Devlet bana bir karargah vermifl ve bu karargahta yüzlerce insan çal fl yor. Burada kademeler ve flubeler vard r. Onlar kendi aralar nda tart fl r ve karar verirler. Burada her fikri tart flmak serbesttir. En be enilmeyen fley de, komutan acaba ne düflünüyor diyerek düflünmek ve ona göre hareket etmektir. Ben, diyebilirim ki, bin tane konuyla u rafl yorum. Ama bir binbafl, farz edelim iki konuyla u rafl yor. Bu binbafl önüme benim düflünmedi im bir fley getirebilir tabii ki. Bu durumda yöneticilerin tek yapmas gereken, astlar n n dedi i hiçbir fleye saçma dememektir. lk anda saçma gibi gelse bile, sonuçta fikirler ifle yarayabilirler. Silahl Kuvvetler'de de iflim süreci nas l iflliyor? Silahl Kuvvetler büyük bir kurum. De iflim devrimsel de il, evrimsel oluyor. Tabii bundan 30 sene önceki insanlar n ayn olmas gerekmiyor. Ben ngilizce çal flmaya bafllad mda bir radyom vard ve BBC dinlemeye çal fl rd m. Dünyadaki de iflimlere silahl kuvvetlerin adaptas- 16 CEO s/ 2005/ Say : 24
Borusan telekom CEO s/ 2005/ Say : 24 17
yonu çok yüksek. Bu, NATO'ya giriflimizden beri böyle. 50 senedir subaylar m z n büyük bölümü yurtd fl nda görev yap yorlar. Bunun e itici yönü çok yüksek. Baflka dünyalar görüyorlar. Bu, tutum ve davran fla da etki ediyor tabii. Sizin kurumunuzda insanlar fleffaf ve aç k iletiflim taraftar m d r? Yarat l flla ilgilidir bu. Herkes ayn olmayabilir. Birlikte çal flt m kiflilere, Hata yapt m z da söylemeliyiz derim. Hiç hata yapmayan iki tip insan vard r: Birisi do mam fl, di eri ise ölmüfl kifliler. Siz hiç hata yapm yorsan z, demek ki size hata yapabilece iniz önemde bir görev verilmemifltir. fl yapan insan mutlaka hata yapar. Yeter ki yapt n z hata tolere edilebilecek tarzda olsun. Bu, özgüvenle ilgili bir konudur. Yönetim tarz n z dahilinde bakarsak, astlar n za nas l geliflebileceklerini anlat r m s n z? Bu noktada kulland n z üslup önemli. Bir örnek vereyim: Kartal'da bir z rhl tugay n komutan yd m. Akademiden yeni mezun olmufl bir yüzbafl geldi ve lojistikten sorumlu karargah subay görevine oturdu. Çok çal flkand. Gece gündüz demeden çal fl p çabal yordu. Nazik, nitelikli bir çocuktu, fakat kalemi zay ft. Getirdi i yaz lar veriyordu ve ben de Dursun burada, diyor, kendisini k rmak istemedi im için al p sonradan düzeltiyordum. Onu ça r p, Bu ne biçim yaz da diyebilirdim ama ben gözlemlemeyi tercih eden bir insan m. Hatan n nedenini bilmek isterim. Yaz l iletiflimde s k nt çekenlerin bir sorunu vard r; kitap okumazlar. Yaz da k vrakl kitap verir insana. Sonra bahsetti im yüzbafl yla konuflma zaman n n geldi ini anlad m ve ça rd m. yi bir subay oldu unu, fakat yaz lar n be enmedi imi söyledim. Fark nda oldu unu ve çok üzüldü ünü söyledi o da. Ayda kaç kitap okuyorsun? diye sordum. Sustu. Kitap okumas n tavsiye ettim kendisine. Bafl üstüne komutan m, deyip gitti. Art k bunu uygulay p uygulamamak ona kalm fl bir fleydi. Ben oradan tayin oldum ve Genelkurmay Genel Sekreterli ine atand m. Ayn kifli yine benim emrim alt nda oldu. Bakt m ki yaz dili de iflmifl. Sordu umda, her gün mutlaka kitap okudu unu söyledi. ki türlü yönetim tarz vard r. Birisi ba ra ça ra, birisi sevgiyle. Askerlikte sayg esast r. Ama sayg, sevgi taban nda olursa kal c olur. Bu bir özgüven meselesidir. Kiflilerin sizin iyi niyetinizi istismar etmesinden korkmayacaks n z. 100 kiflide iki ya da üç kifli sizin iyi niyetinizi istismar eder belki, ama bunun için yönetim tarz n z de ifltiremezsiniz. lik tarz n zda, iletiflimde size özgün baflka hangi özellik vard r? Biraz fazla espri yapar m. Çok ciddi sorunlardan kurtulmak için espri önemli bir fleydir. letiflim ortam n yumuflat r. Bir birli in bafl na atand n zda ilk yapt n z ne olur? Kendinizi nas l tan t rs n z? Benim bir avantaj m var. Uzun y llar askeri okullarda çok ö rencim oldu. Geçenlerde bir yerde bir konuflma yap yordum. Benim ö rencilerim aya a kalks n, dedim. Salonun yar s aya a kalkt, hatta kolordu komutan bile. Bana komutan m demezler, hocam derler. Yap lmas gereken iletiflim kurmakt r. Göz göze, s cak iletiflim kurmak laz m. Kimli inizi öyle oluflturursunuz. Yönetim felsefenizi ana hatlar yla aç klar m s n z? Bir fleyi yönetiyorsan z, sizden bir görev yapman z bekleniyordur. Mutlaka bir art de er kazand rmal s n z. Geri kalanlar sizi o hedefe götüren vas talard r. O vas talar, silahl kuvvetlerde insan art malzeme yönetimidir. Bunu uygun bir üslupla yapmal s n z. Kendinizi farkl ortamlarda nas l görürsünüz? Ben ola anüstü yetenekli bir insan de ilim. yi bir özelli im olarak, ortamlara çabuk intibak etti imi söyleyebilirim. Örne in, Diyarbak r'da görev yaparken, gitti im futbol maçlar nda fleref tribününde oturmazd m. Maç seyirci aras nda izlemekten daha çok zevk al yorum. Bu söyleflimizde sözünü etti imiz gibi konulara de indi im zaman, Bu düflünceleri nas l buluyorsunuz? diye sorarlar. Derim ki, terleyerek ve okuyarak. Yönetim tarz n z nas ld r? nsan sadece üniformadan ibaret de il, insan olarak görürüm. Öyle görmezseniz yönetti inizi zannedersiniz ama yönetemezsiniz. nsan birincil önceliktir. Bir de tecrübe önemlidir. Tecrübeyi kazan rken özümsemek laz m. Sadece zaman geçirmek tecrübe de ildir. Ayr ca, en kötü hastal k ümitsizliktir. Ona kendinizi kapt r rsan z kötü bir ruh haline girersiniz. H rsl olacaks n z ama ihtirasl olmayacaks n z. Bir de, devaml olarak ileriye gitmek gerekli. Bir yerde tamam derseniz, kesinlikle geriye gidersiniz. Kitapta önem verdi imiz 21 özellikten ilk 6 tanesi olarak neleri görürsünüz? Hepsi önemli bu özelliklerin, böyle bir seçim yapmak çok zor. Bir lider öncelikle dürüst ve güvenilir olmal. Sonra geliflim odakl ve vizyon sahibi olmal. Motive etmeli, adalet duygusuna sahip olmal ve sinerjik tak m kurabilmelidir. Referanslar Akifl, Yeflim Toduk, (2004) Türkiye'nin Gerçek lik Haritas, Alfa Yay nlar, stanbul Canbafl, H. Serdar, (2004) lik Yaklafl mlar ve Yaklafl mlara Özgü Süreçler: Kara Harp Okulu lik Sistemine Yönelik Bir Araflt rma, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Savunma Yönetimi Ana Bilim Dal Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Hawkins, Charles F. Toward a Theory of Military Leadership http://www.militaryconflict.org/leader.htm Price, David E. Leadership: Some Thoughts on the Military Circa 2025. Joint Force Quarterly no. 13:97-99 Autumn 1996. Also available online at: http://www.dtic.mil/doctrine/jel/jfq_pubs/2013.pdf Kara Harp Okulu lik E itimi. http://www.kho.edu.tr/askeri/liderlikegt/ (27.02.2004) 18 CEO s/ 2005/ Say : 24