İletişim Kavramı Kişilerarası duygu, düşünce ve bilgi alışverişidir. SINIFTA İLETİŞİM SÜRECİ Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN cerdogan@yildiz.edu.tr Bilgi ve duygu üretme, aktarma ve anlamlandırma sürecidir. 2 Eğitimde İletişim İletişimin Öğeleri Eğitim, temelde bir iletişim etkinliğidir. İyi bir öğrenme iyi bir iletişimin ürünüdür. Bu nedenle, öğretmenlerin sınıfta sevgi, saygı, hoşgörü ve güvene dayalı bir iletişim ortamı oluşturmaları önemlidir. 3 4 1
Kaynak (Öğretmen-Öğrenci) Kaynak, ürettiği anlamlı bir mesajı sayı, şekil, sembol vb. aracılığıyla gönderen kişidir. İletişim sürecinde kaynağın amacı alıcının duygu, düşünce ve davranışında bir değişiklik yaratmaktır. Mesaj (İçerik) Mesaj, yaşantılara ilişkin duygu ve düşüncelerin kodlanarak sözlü, sözsüz veya yazılı bir anlatımla alıcıya ulaşmasını sağlayan sembollere denir. 5 6 Kanal (Araç-gereç, yöntem ve teknik) Kanal mesajın sunuluş ve iletilme biçimidir. Mesajın alıcıya iletilmesini sağlayan araç-gereç, yöntem vb. tekniklerdir. Alıcı (Öğrenci-Öğretmen) Kaynağın paylaşmak istediği mesajı gönderdiği kişiler ya da kurumlardır. 7 8 2
Dönüt, (geribildirim, değerlendirme) Kaynağın gönderdiği mesaja karşılık alıcının gönderdiği yanıta geribildirim denir. Alıcıdan kaynağa yönelen tepkilere dönüt denir. Öğrencilerden alınan dönütler sadece sınavlara ilişkin değil, beden dili, jest ve mimikler, tartışmalara katılma vb. olabilir. İletişimin Öğeleri 9 10 Kişiler Arası İletişim Türleri Sözlü İletişim Dil iletişimi Ne söyledin? Dil ötesi iletişim Nasıl söyledin? Sesin hızı, sesin tonu, şiddeti, hangi kelimelerin vurgulandığı, duraklamalar vb. özellikler 11 12 3
Sözsüz İletişim Jestler Öğrencinin bir cevabına karşılık, öğretmenin gözleriyle yapacağı hareket sözle dile getireceği cevaptan daha etkili olabilir. Onaylayan/onaylamayan bakışlar öğrenci üzerinde çok büyük etkiler yaratabilir. Tek bir gülümseme büyük anlam ifade edebilir. 13 Sözsüz İletişim Baş Hareketleri Özellikle sessiz dinlemede öğretmenin baş hareketlerini etkili kullanması sınıf içi iletişimde başarıya katkı sağlar. Öğretmenin başını kullanarak öğrencisini onaylaması ona değer verdiği mesajını öğrenciye iletir. 14 Sözsüz İletişim Bedensel Temas Özellikle ilkokul düzeyinde öğretmenin sevgiyle öğrencisinin başına dokunması onunla kuracağı en etkili iletişim biçimlerinden birisidir. Sözsüz İletişim Giyim Kuşam Giyim kuşam, insanların meslekleri, gelir düzeyleri, sosyal statüleri, siyasal tutumları, iç dünyaları gibi konularda ipucu vermektedir. İlk izlenimler kısa sürede oluşur ve giyim kuşam da ilk izlenimin oluşmasında önemli bir etkendir. 15 16 4
Ödevler Sınavlar Yazılı İletişim Veliye gönderilen notlar E-postalar Sosyal paylaşım sitelerinde sınıf veya ders için kurulabilecek gruplar İyi bir konuşmacı ve dinleyici olma Öğrencinin konuşmasına izin vermeli Sözlerle beden dilini uyumlu kullanmalı Öğrenciyi güdüleyici bir üslup kullanmalı Vereceği mesajı iyi kurgulamalı Konunun özüne çabuk girmeli Öğrencinin görüşüne saygı göstermeli Hatalı davrananlarla sınıf arkadaşlarının 17 önünde değil özel olarak görüşmeli 18 İyi bir konuşmacı ve dinleyici olma Yapmacık davranışlardan kaçınmalı Tekrar vurgulamak istediği yerleri diğer yollardan farklı sözcüklerle anlatmalı Öğrencisi konuşurken onun yüzüne bakmalı ve göz teması kurmalı Öğrencilerine isimleriyle hitap etmeli, Olumlu sıcak bir sınıf atmosferi yaratmalı Eleştiriyi kişiye değil davranışa yapmalı 19 Göz teması kurma Öğretmenin, öğrencisiyle kuracağı göz teması onu önemsediğini ve onunla iletişime açık olduğunu gösterir. Öğretmen, bütün sınıfı görebileceği yerden konuşmalı, öğrencilerin çok uzağında kalmamalı ve iletişimi sağlarken sıraların arasında dolaşmalıdır. 20 5
Alanında yeterli olma Öğretmenlerin, konuştuğu konu hakkında uzmanlık bilgisinin yeterli olması, dinlenilmesi ve söylediklerine dikkat edilmesiyle sonuçlanır. Sınıf dışı iletişim Öğretmenin sınıf dışında öğrencisiyle kurduğu iletişim, sınıf içi iletişimini de destekleyecektir. Sınıf dışında ortaklaşa yapılan etkinlikler öğretmen ile öğrencinin birbirini tanımasını kolaylaştırır. 21 22 Adalet ve eşitlik İletişimde sadece belirli öğrencilere öncelik vermek diğerleriyle sağlıklı iletişim kurma yollarını zedeleyecektir. Öğrencilerle kurulan ilişkilerde tutarsız olmak ve öğrenciler arasında yanlı davranmak iletişimin kopmasına neden olmakta ve öğretmene karşı duyulan güveni azaltmaktadır. Düzenlilik ve dış görünüş Öğretmenin, öğrenme öğretme etkinliklerinde düzene önem vermesi, öğrencinin derse olan ilgi ve isteğini arttırır. Öğretmenin dış görünüşü öğrencinin dikkatini çekerek iletişim kurmak için kolaylık ya da zorluk sağlayabilir. 23 24 6
Empati kurma Neyle karşı karşıya olduğunuzu anlıyorum ve bunun sizler için ne demek olduğunu biliyorum Öğrencilerin kaygılarına karşı içten ve empati kurarak cevap verme Ben ve sen dili Ben dili ile iletişime geçen öğretmen öğrencisini yargılamak yerine kendi görüşünü bildirmeyi amaçlar. 25 26 Ben ve sen dili Sınıfa geç girildiğinde ders bölünüyor bu da beni üzüyor. Ben dili Sen sürekli derse geç geliyorsun çok saygısızca davranıyorsun ve kızıyorum sana Sen dili İletişimde saygıya yer verme Öğretmen, öğrenciye saygılı bir şekilde yaklaşırsa öğrenci de öğretmeni model olarak alacağından saygı çerçevesinde hareket etmesi gerektiğini öğrenir ve ona göre hareket eder. 27 28 7
Mesajı farklı yollarla tekrarlama Bir konunun paylaşımında öğrencilerin daha iyi hatırlaması için anlatılan konunun önemli noktalarını vurgulayan yazılı ve görsel materyaller kullanılmalıdır. Anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etme Öğretmen anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmek amacıyla öğrenciden konunun temel ve önemli noktalarını tekrar etmesini istemelidir. Öz değerlendirme teknikleri ile dönüt alabilir. 29 30 Güven duygusu geliştirme Güven, öğretmenin uygun davranışlar çerçevesinde öğrencilerle iletişim kurmasıyla gelişmeye başlar. Etkili iletişimin kaynağında, öğrenciler ve öğretmenleri arasında karşılıklı olarak gelişen güven duygusu yatar. 31 Etkili İletişimin Önündeki Engeller Peşinhükümlü olma Ben ne yaptığını biliyorum. Bana anlatmana gerek yok. Önyargılı olma Kızlar zaten hep çalışkan olur. Suçlayıcı olma Yine bir şeyler mi karıştırdın? Yargılayıcı olma Sen hep ödevlerini ihmal ediyorsun Tehdit ve gözdağı Böyle devam edersen sınıfta kalırsın. 32 8
Etkili İletişimin Önündeki Engeller Etkili İletişimin Önündeki Engeller Öğüt verme, çözüm ve öneri getirme Ben senin yerinde olsam çok çalışırdım Ahlak dersi verme Yaşam sanıldığı kadar adil değildir. Sürekli nutuk çekme Biz öğrenciyken daha çok çalışıyorduk Lakap takma, alay etme Bu sınıfın şebeği sensin anlaşılan! Abartılı övme Her zaman başarılısın! Çapraz sorgulama ve sürekli sınama Arkadaşın gerçekten doğruyu mu söyledi? Sözünü tutmama O gün öyle demiştim ama şartlar değişti Oyalama ve konuyu saptırma Bir ara bakarız. Emir verme - yönlendirme Yerine otur ve o saçma soruyu sormayı bırak. 33 34 35 9