Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Erciyes İletişim (ISSN 1308-3198) Sahibi ve Editör Prof. Dr. Hamza ÇAKIR

1

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Erciyes İletişim (ISSN 1308-3198) Sahibi ve Editör Prof. Dr. Hamza ÇAKIR Yazı İşleri Müdürü Doç. Dr. Mustafa AKDAĞ Yazı İşleri Ekibi Arş. Gör. Hülya ÖZTEKİN Arş. Gör. Emel TANYERİ Arş. Gör. Kürşad GÖLGELİ Okt. Ahmet ÖZTEKİN Yayın Kurulu Prof. Dr. Hamza ÇAKIR Doç. Dr. Metin IŞIK Doç. Dr. Mustafa AKDAĞ Prof. Dr. A. Haluk YÜKSEL (Anadolu Ü.) Prof. Dr. Ahmet Bülent GÖKSEL (Ege Ü.) Prof. Dr. Ahmet KALENDER (Selçuk Ü.) Prof. Dr. Alaeddin ASNA (Marmara Ü.) Prof. Dr. Ali Atıf BİR (Bahçeşehir Ü.) Prof. Dr. Asker KARTARI (Hacettepe Ü.) Prof. Dr. Ayla OKAY (İstanbul Ü.) Prof. Dr. Aysel AZİZ (İstanbul Arel Ü.) Prof. Dr. Ersan İLAL (Beykent Ü.) Prof. Dr. Fahrettin KORKMAZ (Atatürk Ü.) Prof. Dr. Filiz B. PELTEKOĞLU (Marmara Ü.) Prof. Dr. Füsun ALVER (Kocaeli Ü.) Prof. Dr. H. İbrahim GÜRCAN (Anadolu Ü.) Prof. Dr. Haluk GERAY (Ankara Ü.) Prof. Dr. Haluk GÜRGEN (Bahçeşehir Ü.) Prof. Dr. Haluk Hadi SÜMER (Selçuk Ü.) Prof. Dr. Hülya YENGİN (Kocaeli Ü.) Prof. Dr. Jale SARMAŞIK (İstanbul Ticaret Ü.) Prof. Dr. M. Naci BOSTANCI (Gazi Ü.) Prof. Dr. Mete ÇAMDERELİ (Kocaeli Ü.) Danışma Kurulu Prof. Dr. Metin KAZANCI (Ankara Ü.) Prof. Dr. Murat ÖZGEN (İstanbul Ü.) Prof. Dr. Nurettin GÜZ (Gazi Ü.) Prof. Dr. Nurdoğan RİGEL (İstanbul Ü.) Prof. Dr. Özden CANKAYA (Galatasaray Ü.) Prof. Dr. Peyami ÇELİKCAN (Maltepe Ü.) Prof. Dr. Raşit KAYA (Ankara Ü.) Prof. Dr. Suat ANAR (Yeditepe Ü.) Prof. Dr. Suat GEZGİN (İstanbul Ü.) Prof. Dr. Süleyman İRVAN (Akdeniz Ü.) Prof. Dr. Şengül ÖZERKAN (Marmara Ü.) Prof. Dr. Uğur DEMİRAY (Anadolu Ü.) Prof. Dr. Uygur KOCABAŞOĞLU (İzmir Eko. Ü.) Prof. Dr. Yasemin İNCEOĞLU (Galatasaray Ü.) Doç. Dr. Alev PARSA (Ege Ü.) Doç. Dr. Ayhan SELÇUK (Selçuk Ü.) Doç. Dr. Aytekin CAN (Selçuk Ü.) Doç. Dr. Bilal ARIK (Erciyes Ü.) Doç. Dr. Mustafa ŞEKER (Selçuk Ü.) Doç. Dr. Yusuf DEVRAN (Yeditepe Ü.) Yazışma Adresi Doç. Dr. Mustafa AKDAĞ 0-352-437 49 01-437 49 37 (Dahili:36 105) Faks: 0-352-437 52 61 Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi 38039 Talas/KAYSERİ e-posta: @erciyes.edu.tr - 38@yahoo.com Erciyes İletişim Ocak ve Temmuz aylarında yılda iki kez yayınlanan hakemli bir dergidir. Dergimizde yayınlanan yazıların her türlü sorumluluğu yazarına aittir. Yayınlanan yazıların telif hakkı dergiye aittir ve referans gösterilmeden aktarılamaz. 2

İÇİNDEKİLER Künye 2 Yazı İşlerinden Merhaba 5 Büyük Ölçekli Etkinlik Yönetiminde E-Pazarlama Çalışmaları: İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Örneği Ece İnan / Candan Ölçer 7-15 İletişim Fakültesi Öğrencilerinin İnternet Kullanım Eğilimleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma Celalettin Aktaş 17-37 Markaların Duyular Yoluyla Şekillenmesi: Duyusal Markalama Sinem Yeygel Çakır 39-63 Cumhuriyet Gazetesi nin Demokrat Parti nin Basın Politikalarına Bakışı : Nadir Nadi nin Başyazıları Üzerine Bir İnceleme Ayşe Elif Emre Kaya 64-78 Küresel Kültürel İlişkilerin Geleceği: Bulut Kültürü Ece İnan / Emel Tanyeri / Kürşad Gölgeli 80-90 Televizyon Haberlerinde Kadının Temsili Serpil Dündar 92-106 3

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ Erken Cumhuriyet Dönemi nde Türkiye de Müziğin Dönüşümü Nazlı Usta 108-118 Televizyon Haberciliğinde Magazinleşme Olgusu: Trt, Ntv Ve Show Tv Örneği Enes Bal 120-139 Akademia Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları 140 Akademia Telif Yazısı 149 4

Yazı İşlerinden Merhaba Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi tarafından çıkarılan akademik dergi Erciyes İletişim nın 4. sayısı ile karşınızdayız. Yaz döneminde bile bizlere özverileriyle destek olan danışma kurulumuza ve çalışmaların değerlendirilmesi aşamasında hassasiyet gösteren yurdun dört bir yanından öğretim üyelerine dergimiz adına teşekkür ederiz. Dergimizin dördüncü sayısında iletişim bilimleri başta olmak üzere diğer sosyal bilimler alanlarındaki her türlü akademik çalışmanın yer aldığı 8 çalışma yer almaktadır. Büyük Ölçekli Etkinlik Yönetiminde E-Pazarlama Çalışmaları: İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Örneği başlıklı çalışmalarıyla Ece İnan ve Candan Ölçer, İletişim Fakültesi Öğrencilerinin İnternet Kullanım Eğilimleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma adlı makalesiyle Celalettin Aktaş, Markaların Duyular Yoluyla Şekillenmesi: Duyusal Markalama isimli makalesiyle Sinem Yeygel Çakır, Cumhuriyet Gazetesi nin Demokrat Parti nin Basın Politikalarına Bakışı : Nadir Nadi nin Başyazıları Üzerine Bir İnceleme başlıklı makalesiyle Ayşe Elif Emre Kaya, Televizyon Haberlerinde Kadının Temsili adlı çalışmasıyla Serpil Dündar, Küresel Kültürel İlişkilerin Geleceği: Bulut Kültürü adlı çalışmalarıyla Ece İnan, Emel Tanyeri ve Kürşad Gölgeli, Televizyon Haberciliğinde Magazinleşme Olgusu: Trt, Ntv ve Show Tv Örneği isimli tez özetiyle Enes Bal değerli çalışmalarıyla bu sayıda bizlerle birlikteler Değerli araştırmacılara göstermiş oldukları ilgiden dolayı teşekkür eder, dördüncü sayımızda yer alan çalışmaları keyifle okumanız dileğiyle bir sonraki sayıda görüşmek üzere sevgi ve saygılarımızı sunarız Doç.Dr. Mustafa AKDAĞ 5

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ 6

BÜYÜK ÖLÇEKLİ ETKİNLİK YÖNETİMİNDE E-PAZARLAMA ÇALIŞMALARI: İSTANBUL AVRUPA KÜLTÜR BAŞKENTİ ÖRNEĞİ* Ece İNAN** Candan ÖLÇER*** Özet 2010 Avrupa Kültür Başkenti olarak seçilmesi nedeniyle, İstanbul, kendisini tanıtmak ve pazarlamak açısından değerli ve istisnai bir fırsata sahip olacaktır. Büyük bir başarıya ve kâra ulaşabilmek için, özellikle turizm sektörünün İstanbul da yerleşik önde gelen bütün şirketleri, bütün hedef kitlelere hitap eden e-pazarlama ile ilgili teknolojik ilerlemelere ayak uydurmak zorunda oldukları gerçeğinin farkındadırlar. Türk turizm sektöründe yürütülen pazarlama aktivitelerinin mevcut durumunu dikkatlice gözden geçirmek ve e-pazarlama araçlarının aktif kullanımına ilişkin dikkate değer yorumlarda bulunmak üzere, bu çalışmada, İstanbul 2010 websitesinin özellikleri, Google sayfa sıralamaları ve geri link (bağlantı) oranları incelenmiş ve İstanbul 2010 ofisinin sorumluları ile mülakatlar yapılmıştır. Bu çalışma, Avrupa Kültür Başkenti gibi özellikle büyük etkinlik yönetimlerinin hazırlanması için proaktif pazarlama iletişimleri zamanlarında e-pazarlama araçlarının sahip olduğu etkililiği incelemeyi amaçlamaktadır. Anahtar Kelimeler: E-pazarlama, Etkinlik Pazarlama, İstanbul Avrupa Kültür Başkenti 2010 E-Marketing Activities For Mega Event Management: The Case Of Istanbul 2010 European Capital Of Culture Abstract In the light of selection of 2010 European Culture Capital, Istanbul will have a valuable and distinguished opportunity to promote and marketing itself. In order to have great success and profit, especially all the high rank of companies in tourism sector in Istanbul are aware of the fact that they have to keep up with the technological advances in the name of e-marketing towards all target audiences. For scrutinizing the current situation of marketing in Turkish tourism sector and making notable comments for active usage of e-marketing tools, in this study, we studied on the web-site features of Istanbul 2010 project as a mega event management. This paper aims at researching the effectiveness of e-marketing tools in the times of proactive marketing communications for preparing exclusively big event managements such as European Culture Capital. Key Words: E-marketing, Event Marketing, Istanbul European Capital of Culture 2010 *Bu makale, 8th International Marketing Trends Congress, 16-17 Ocak 2009 Paris te sunulan bildiri çalışmasına dayanarak hazırlanmıştır. **Doç. Dr. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü ***Dr. İstanbul Teknik Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu 7

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ 8 Giriş Festivaller, Olimpiyat oyunları ile kültürel ve sportif etkinlikler gibi olaylar, özellikle şehirlerin sahip oldukları önemli ve geniş çaplı turizm elemanlarıdır (Jefferson and Lickorish,1988). Tüm bu etkinlikler büyüklüklerine göre, dev/mega organizasyon, prestij organizasyonları, büyük ölçekli organizasyonlar, KO- Bİ lerin yürüttüğü kongre ve toplantılar ile yerel organizasyonlar olmak üzere belli başlı 5 temel kategori olarak incelenebilmektedir (Allen ve diğ., 2002). Bunlar arasında mega ve büyük ölçekli olanlar medyanın ilgi odağını da oluşturma gücüne özellikle sahiptirler. Geniş çaplı finans ve insan gücü ihtiyacı duyan bu kategorideki organizasyonlar ülkeler için oldukça büyük bir önem teşkil etmektedirler ki, Dünya Fuarları ve Olimpiyat Oyunları bu kısımda ele alınabilirler (Douglas ve diğ., 2001). Bu tür büyük organizasyonlar görülmesi şart (must to see) olaylar olarak sınıflandırıldıklarından, oldukça da geniş ve detaylı bir bütçeye sahip olmalıdırlar. İkinci büyüklük sırasında yer alan prestij organizasyonları ise genellikle düzenlendikleri yerin adı ile anılan, özel bir bölge ya da şehirde yapılan çalışmalardır ki Rio De Janerio Karnavalı ve Munich October Fest, bu türe verilebilecek en klasik örneklerdir. Diğer bir sınıf olarak, büyük organizasyonlar ise yine hatırı sayılır bir ziyaretçi payına ve medya yansımasına sahip olanlardır. Örneğin Formula 1 ve Wimbledon Tenis Turnuvası sportif organizasyon ve Cats Müzikali de kültür ve sanat aktivitesi olarak bu kısımda ele alınabilirler. Büyüklüklerine ve koverajlarına göre gene KOBİ lerin yönetmiş olduğu kongre ve fuar organizasyonları ile yerel bazda gerçekleştirilen diğer organizasyonlar, izleyici ve medya etkileri sayesinde, bulundukları lokasyonu turizm açısından ciddi şekilde etkileyebilen ve toplumun ekonomik, sosyokültürel kalkınmasına katkısı bulunabilen bir yapıya sahiptirler. Douglas ve diğ. ( 2001) ile McDonnell (2002), bu tür organizasyonların ekonomik, çevresel, siyasi, kültürel ve sosyolojik etkilerini incelemişlerdir. Turizm açısından ele alındığında bu tür organizasyonların, bulundukları destinasyonların imajını kuvvetlendirmeleri yönündeki olumlu etkileri göz ardı edilmemelidir. Şüphesiz bu tür organizasyonların bir takım çevresel ve sosyal negatif etkileri de bulunabilir ancak öte yandan kayda değer ekonomik katkıları ve güçleri olduğu da unutulmamalıdır (Allen ve diğ, 2002). Morgan ve diğerlerine göre (2002), bu denli geniş ölçekli organizasyonların, belirli bir bölgeye ziyaretçi akınının sağlanması, destinasyon bilgisinin artması, işgücündeki artış, turizm sezonun uzaması, bölgesel kalkınmaya katkı sağlanması ve hemşehri gururunun ve itibarının pekiştirilmesi bakımından pek çok etkisi bulunmaktadır. Ürün-fiyat-dağıtım ve tutundurma karması olarak şekillenen klasik pazarlama karması anlayışının yanı sıra bu denli geniş çaplı organizasyonlarda modern teknolojik pazarlama olanakları da devreye girmektedir. Event marketing e göre (özel olay pazarlama), tutundurma, olayın sunumunda kullanılacak olan ve hedef pazara ulaşması beklenen tüm iletişim çaba ve çalışmalarını kapsamaktadır (Allen ve diğ., 1999). Getz in belirttiği gibi (Allen ve diğ., 1999), tutundurma çalışmaları, büyük ölçekteki organizasyona ilginin artmasını, olumlu imajın oluşturulmasını, hatırlanmasını ve talep yaratılmasını sağlama gücüne sahiptir ya da bu amaçla yürütülür. Etkinlik yönetimi endüstrisinde, öte yandan, klasik iletişim yönetimi aşamalarından, planlama, durum analizi, amaç belirleme, pazarlama iletişimi stratejilerinin saptanması, bütçeleme, uygulama ve değerlendirme gibi temel aşamaların tümünün kullanımı öngörülmektedir (Cooper, 1997; Tucker Knapp, 2001; Fill, 2002). Avrupa Kültür Başkenti Organizasyonu Avrupa Kültür Başkenti konsepti, 1985 yılında dönemin Yunanistan Kültür Bakanı Melina Mercouri tarafından öenerilmiş bir proje idi. Bu bağlamda 1985 yılından 2000 e kadar Avrupa Birliği üye ülkeleri arasından her yıl bir

şehir bu ünvana sahip oldu. 2000 den sonra da bu uygulamaya AB aday ülkelerde dahil edilerek ve sayı arttırılarak devam edildi. AB için hazırlanan Palmer Raporu na (Study on the European Cities and Capitals of Culture and the European Cultural Months (1995-2004)- Robert Palmer) göre, bu kapsamda ele alınan şehirler, kültür ve sanat atktivitelerinden oluşan kapsamlı bir program izleyerek, hem ziyaterçilerin ilgisini çekmekte hem de destinasyon olarak turizm alanında bir gurur ve özgüven kazanmaktadırlar. Ayrıca bazı şehirler için de temel hedefler, kültürel altyapının geliştirilmesi, yaratıcılığın ve gelişimin desteklenmesi ile diğer şehirlerle arasında yerel sanatçıların ve yeteneklerin çalışmalarının paylaşılması ile bir zenginliğin sağlanması yönünde olmaktadır. 1985-2009 yılları arasında seçilen şehirler şu şekilededir: Atina (1985), Floransa (1986), Amsterdam (1987), Berlin (1988), Paris (1989), Glasgow (1990), Dublin (1991), Madrid (1992), Anvers (1993), Lizbon (1994), Lüksemburg (1995), Kopenhag (1996), Thessalonica (1997), Stockholm (1998), Weimar (1999), Avignon (2000), Bergen (2000), Bologna (2000), Brüksel (2000), Krakov (2000), Helsinki (2000), Prag (2000), Reykjavik (2000), Santiago de Compostela (2000), Porto (2001), Rotterdam (2001), Bruges (2002), Salamanca (2002), Graz (2003), Genoa (2004), Lille (2004), Cork (2005), Patras (2006), Sibiu (2007), Liverpool ve Stavanger (2008) ve Vilnius ile Linz (2009). 2010 yılında ise İstanbul bu ünvanı Essen ve Pecs ile paylaşmaktadır. İstanbul un Avrupa Kültür Başkenti Olarak Seçilmesi Yukarıda belirtildiği üzere 2000 yılında alınan kararlar, 2005 yılından itibaren geçerli olmak üzere Avrupa Kültür Başkenti (ECOC) hakkı, AB ye aday ülkelere de tanınmıştır. Bu şekilde 2010 yılı için İstanbul un seçilmesi ile beraber 2005 yılından itibaren 13 hükümet dışı kuruluşunun katkısıyla kurulan İnsiyatif Gurubu hazırlık çalışmalarına başlamıştır. İnsiyatif Gurubu daha sonra çeşitli STK lar, Başbakanlık, Dışişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Valiliği, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, akademisyenler ve sanatçıların katılımı ile genişletilmiştir. Bu şekilde kurulan büyük yürütücü organ 13 aralık 2005 te projenin ana temasını İstanbul: 4 Elementin Şehri olarak ilan etmiş ve çalışmalarına başlamıştır. Bu tema bağlamında yapılan sunumda bu çalışmanın öncelikli hedef kitlesi olarak İstanbul un çeşitli kesimlerde oturanları ve özellikle de daha önce hiçbir sanatsal ve kültürel çalışmanın içinde yer alamamış olanlar belirlenmiş ve bu grup içerisinde de kadınlara ve genç jenerasyona daha fazla öncelik tanınmıştır. Temel hedefin, şehrin sanatsal ve kültürel taban dokusunun, Avrupa ya geçişte köprü olunması özelliği ile bağdaştırması mesajı vurgulanmıştır. Seçici komisyona yapılan bu sunumun sonucunda da Nisan 2006 tarihinde İstanbul, Essen ve Pecs şehirleri ile beraber 2010 yılı için Avrupa Kültür Başkentliği yarışını kazanmıştır. 1. Teorik Çerçeve Etkinliklerin E-Pazarlaması Werthner ve Klein (2002), diğer endüstrilerde olduğu gibi turizm endüstrisinde de tüketici davranışlarının değişmekte olduğunu ifade etmektedirler. Bir genel eğilim kapsamında, turistler; Werthner ve Klein (2002), diğer endüstrilerde olduğu gibi turizm endüstrisinde de tüketici davranışlarının değişmekte olduğunu ifade etmektedirler. Bir genel eğilim kapsamında, turistler; daha iyi hizmet talep ederler, hem içerik hem de genel düzenlemeler açısından daha spesifik sunumlar isterler, ürünün kendisi ile ilgili olarak ve ayrıca genel düzenlemeler açısından daha nitelikli bilgi talep ederler, daha gezgin ve eleştirel fakat daha az sadık hale gelmektedirler, fiyatlara karşı daha duyarlıdırlar ve giderek daha fazla sayıda sunumu karşılaştırırlar, 9

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ 10 daha fazla sayıda fakat daha kısa tatiller yapma eğilimi gösterirler, daha sonra karar vererek, rezervasyon ile tüketim arasındaki zaman aralığını kısaltırlar. 21. yüzyılda web in iş alanında ve ayrıca pazarlama uygulamalarında muazzam bir önem kazanmış olmasına rağmen etkinlik endüstrisi için geleneksel pazarlama araçları halen geçerlidirler. Internet, hedef kitleye ulaşmak açısından muazzam bir hız ve en başından itibaren reklam yapmanın daha ucuz bir yolunu sunmaktadır. Günümüzde pazarlama literatüründe, sanal müşteriler de müşterilerden ayrı olarak önemli hedef pazarlar olarak görülmektedirler. World Stats istatistik websitesine göre (www.internetworldstats.com/stats.htm), 2007 yılında, Avrupa da, 2000 ile 2007 yılları arasında Internet kullanımındaki artış %231 olarak gerçekleşmiş olup, 2007 yılında Avrupa nüfusunun neredeyse yarısının Internet kullanıcısı olduğu düşünülmektedir. Türk İstatistik Enstitüsü nün 2007 yılı verilerine göre, Türkiye deki internet kullanımı yüzdesi %18.94 tür ve Türk kullanıcılarının %90.54 ü internet i bilgi edinmek için, %80.74 ü iletişim için, %52.27 si eğitim için ve %26.18 i ise hükümet kurumları ile iletişim kurmak için kullanmaktadır (www.tuik.gov.tr). Internet önem kazanmaya devam ettikçe, etkinlik endüstrisi de dahil olmak üzere bütün iş alanlarında Internet üzerinden pazarlama aktiviteleri geliştirilmelidir. Hoyle (2002), bir etkinlik için yapılacak web pazarlamasının avantajlarını aşağıdaki şekilde sıralamaktadır: marka oluşturma; etkinliğe ilişkin bilgi seviyesini artırarak, doğrudan pazarlama; postalama ve yazdırma maliyetleri azaltılarak ve hızlı değişikliklere ve ferdi mesajlara imkan tanıyarak, online satışlar; hızlı işlemlerle, müşteri desteği; soruları hızlı cevaplandırarak, pazarlama araştırması, müşteri hakkında bilgilenerek, içerik yayımlama hizmetleri; şirket bilgilerinin geniş bir kitleye ulaşmasına imkan tanıyarak. Masterman ve Wood (2006, 96), e-pazarlama iletişim araçlarını ise şu şekilde sıralamaktadırlar: websitesi ve broşür kaynakları, internet reklamcılığı, internet üzerinden halkla ilişkiler, E-mail ile pazarlama, E-viral pazarlama, internet toplulukları, veritabanı pazarlama, mobil telekomünikasyon ve dijital televizyon ve radyo. Bu araçlar dışında bloglar ve bloglama konseptleri ve bunların kullanımları da gelişme kaydetmiş ve forumlar oluşturmak ve fikirleri paylaşmak açısından önem kazanmışlardır. Websitesi ve Broşür Kaynakları Etkinlik endüstrisine yönelik websiteleri ve broşür kaynakları, bunlardan farklı hizmetler bekleyen paydaşların geniş bir yelpazesine hitap etmektedir; katılımcılar veya ziyaretçiler etkinliğe ilişkin detaylı bilgilere ihtiyaç duyarlar; tanıtım yapanlar geçmiş verileri ve tesislere ve lokasyona ilişkin bilgileri ararlar; medya ise basın bildirilerini ve sponsorları araştırır. Masterman ve Wood (2006, 117), internet pazarlama iletişimlerinin en önemli yanını, etkinlik ile ilgili doğru bilgilerin kullanışlı ve tutarlı bir formatta ilgili bütün websitelerine sunulduğundan emin olmak şeklinde tanımlamaktadır. Günümüzde, websiteleri ve broşür kaynakları aşağıda belirtilen avantajlardan ötürü yararlı iletişim ortamlarıdır; hedef kitleye ulaşmanın pahalı olmayan bir yolu, örneğin site ziyaretçilerinin sayısını sayma kolaylığı veya ziyaretçilerin hangi sitelerden geldiğini ve hangi sitelere gittiğini anlama kolaylığı gibi etkinliliğin ölçülmesinin kolay olması; bir kayıt linki sayesinde ziyaretçilere ilişkin verilerin toplanmasının kolay olması; hızlı içerik değişiklikleri ile ziyaretçilerin güncel bilgilere erişimde bulunmalarına imkan tanınması; diğer pazarlama mecraları ile karşılaştırıldığında websitelerinin çok daha etkileşimli iletişim ortamı yaratmaları bu ayrıcalığı oluşturmaktadır. Etkinlik pazarlaması alanında gerçekleştirilen pazarlama iletişimi aktivitelerinin, planlanan etkinliğe katılmaları yönünde motive etmek için mevcut ve potansiyel etkinlik izleyicilerine ulaşmak amacıyla yapılmakta olduğu açıktır. Websiteleri, çok fonksiyonlu doğaları

nedeniyle güçlü aktiviteler olarak görülmektedirler. Websitesinin tanıtımının yapılmasının gerekmesi ve ziyaretçilerin sunulan bilgilerin yanıltıcı olduğunu düşünmeye başlamalarına neden olacak şekilde bunlar üzerinde hiç bir kontrolün olmaması gibi websitelerinin belirli dezavantajları da bulunmaktadır. Hoyle (2002), websitesi pazarlama kılavuzunu aşağıdaki şekilde ortaya koymaktadır; Etkinliğin web adresinin yüksek trafiğe sahip motorlar ve dizinlerde listelenmesi, Toplantı ve etkinlik takvimlerinde listelenme, Linklerin, sponsorlukların veya reklamların diğer websiteleri ile takas edilmesinin göz önünde bulundurulması, Haber bültenlerinin online dağıtılması, Etkinliğin web adresinin yapabileceğiniz her yere eklenmesi, Endüstriniz ile ilgili e-mail tartışma gruplarının veya listelerinin belirlenmesi ve aktif bir katılımcı olunması, İrtibat bilgilerini ve ayrıca etkinlik bilgilerini sunmak üzere emaillerin sonunda imza dosyalarının kullanılması, Müşterilerinin etkinlik hakkında bilgi sahibi olabilmelerini sağlamak üzere linklerin sergi sahipleri ile paylaşılması. İnternet Reklamcılığı Bannerler, pop-up lar, tıklanan linkler, ilgili websiteleri ve arama motorları üzerindeki reklamlar, internet reklamcılığı için kullanılan aletlerden bazılarıdırlar. Internet reklamcılığının faydaları, ilgili müşteri gruplarının hassas bir şekilde hedeflenmesi ve arama motoru listelemelerinin diğer herhangi bir medyadan daha güvenilir olmasıdır. Fakat özellikle pop-up lar için geçerli olmak üzere içerdikleri bir dezavantaj, bunların kolaylıkla kapanmamaları ve diğer bilgileri bloke etmeleridir. İnsanlar bu yüzden bunları atlama eğilimi göstermektedirler. İnternet Üzerinden Halkla İlişkiler (E- PR) İlgili hedef grupları bilgilendirmek üzere etkinliğe ilişkin haberler, etkinliğin websitesinde ve ilgili diğer web sayfalarında yayımlanmalıdırlar. Günümüzde internet in bilgileri iletmenin en hızlı yolu olarak görülmesinden ötürü etkinliğe ilişkin haberler internet alanında paylaşılmalıdırlar. Internet üzerinden yapılan halkla ilişkiler kapsamında uygun nitelikteki bilgilerin etkinlik organizasyonu tarafından sağlanabilecek olmasına rağmen bilgiler veya olumsuz yayınlar kontrol edilememektedir. Artık uluslararası pazarlama çalışmalarından daha fazla oranda entegre pazarlama çalışmalarına geçilmiştir, bu bağlamda sınırların kalkmakta olduğu dünya anlayışı beraberinde sınırsız pazarları, geniş tüketici kültürünü ve böylelikle ilişkisel pazarlama anlayışını geliştirmiştir (İnan, 2009, 166). E-PR, bilgi ve iletişim teknolojilerinin halkla ilişkilere uyarlanmış halidir ve sunduğu yöntemler sayesinde ilişki yönetimi temelli olarak ta anlaşılabilir. Bu şekilde sosyal yapılanma, güvenilir etkileşim, çevre ve bilgi sağlar (İnan, 2009, 172). E-mail ile Pazarlama E-mail ile pazarlama, doğrudan pazarlamanın elektronik şekli olarak görülmektedir. E-mail ile pazarlama, etkinlik pazarlayıcıları tarafından sunumlar, bilgiler veya sadece etkinliğe ilişkin geribildirim kullanılarak katılımcılar ile temas kurmak için kullanılmaktadır. E-mail adresleri online kayıtlardan veya online bilet satışlarından elde edilmektedirler ve organizasyon tarafından adreslerin bu şekilde kullanılmasına izin verilmesi durumunda pazarlama maksatları için kullanılabilirler. E-viral Pazarlama E-viral pazarlama, temel olarak, internet üzerinden yapılan ağızdan ağza pazarlama türüdür. Etkinlik hakkında bir fikir oluşturulur, kanaat önderlerinin dikkatini çekmesi durumunda bilgiler internet aracılığıyla diğer hedef gruplara gönderilir. Özellikle gençleri etkinliklere çekmenin bir yolu olabilir ve bilgilerin bir arkadaş veya meslektaş tarafından gönderilmesinden ötürü e-viral pazarlama ayrıca ikna edicidir. Gönderilen mailin bir spam veya zincir 11

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ 12 e-mail olduğu ortaya çıktığında bu pazarlama şekli tehlikeli veya kayıp hale gelmektedir. İnternet Toplulukları ve Bloglar Internet toplulukları, aynı ilgi alanlarına sahip olan kişilerin oluşturduğu elektronik tabanlı topluluklardır. Online tartışma grupları ve forumlar, internet topluluklarının kollarıdırlar. Bu, etkinliğe ilişkin ilave bir ilgi ve anlayış oluşturmakta ve katılımı teşvik etmektedir. Bir forumun oluşturulması, bilgilerin ağızdan ağza pazarlamada olduğu gibi yayılmasına yardım etmektedir. Forumların suiistimal edilmesini önlemek maksadıyla içerik kontrol edilebilir ve yorumlara hemen cevap verme fırsatı bulunmaktadır. Avrupa Kültür Başkenti olarak seçilen şehirlerin e-pazarlaması açısından Palmer-Rae (Avrupa Kültür Başkenti olarak seçilen şehirler ile ilgili olarak Avrupa Birliği için raporlar ve istatistikler hazırlamaktadır) tarafından hazırlanan rapora göre; Bunlardan ikisi (Lüksemburg ve Kopenhag) bu alanda pek çok önemli gelişmenin ortaya çıkmasından önce yaşandığı üzere, üç şehir için Internet kullanımı düşük önceliğe sahip olmuştur. 1995 yılından itibaren Avrupa Kültür Başkentlerinin neredeyse tamamı websiteleri oluşturmuşlardır. 1997 yılından sonra, Avrupa Kültür Başkentlerinin çoğunluğu email mesajlaşma araçlarını veya elektronik bültenleri kullanmışlar ve yarısı ise elektronik biletleme hizmetlerine sahip olmuşlardır. Stockholm, yeni teknolojiden yararlanmaya çalışan ilk şehir olmuştur. En kapsamlı yaklaşımlar, Helsinki ve Graz da benimsenmiş gibi görünmekte olup, bu Avrupa Kültür Başkentleri e-konferanslar ve tartışmaları, internet yayıncılığını ve SMS ve ATM makinelerini kullanmıştır. Şehirlerin ya download edilen ferdi websitelerinin sayısını ya da sitenin ziyaretçi sayısını saymalarından ötürü Avrupa Kültür Başkentleri arasında karşılaştırmalar yapmak kolay değildir. Bologna her ikisini de saymış ve 200.000 ziyaretçi tarafından yapılan 16,5 milyon sayfa talebini kaydetmiştir. Bologna ayrıca ziyaretçilerin orijinini de ölçme imkanına sahip olmuştur (Palmer, http://ec.europa.eu/). 2. Metodoloji Örnek Bu çalışmanın içerdiği örnek, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti projesinin ana web sayfasıdır. Uygulama ve Ölçüm Bu çalışmadaki uygulama, İstanbul 2010 un websitesi özelliklerinin etkinliliğini ölçmek üzerine yerine getirilmiştir. Bu amaçla, İstanbul 2010 websitesinin özellikleri, Google sayfa sıralamaları ve geri link (bağlantı) oranları incelenmiş ve İstanbul 2010 ofisinin sorumluları mülakatlar yapılmıştır. Veriler, internet ve İstanbul 2010 websitesi üzerinden toplanmaktadır. Websitesi özelliklerinin araştırılması esnasında, Wang ve Fesenmaier in (2006) belirlemiş olduğu konvansiyon ofislerine ait websitelerinin özellikleri dikkate alınmıştır. Fakat Wang ve Fesenmaier in çalışması, konvansiyon ofislerine ait websitelerine bağlı bulunmakta olup, etkinlik endüstrisi açısından bazı farklılıklar göstermektedir. Bu çalışmada, etkinlik endüstrisi için websitesi özelliklerine yönelik yeni bir sınıflandırma geliştirilmektedir. Etkinliklerin e-pazarlamasına ilişkin araştırmaların bulunmayışı, bu çalışmanın ana sınırlaması olarak görülmelidir. 3. Bulgular Günümüzde iyi hazırlanmış bir websitesinin geliştirilmesi, etkinlik endüstrisi açısından hayati bir öneme sahiptir. İstanbul, 2006 yılında, 2010 yılı Avrupa Kültür Başkenti olarak seçilmiştir ve aynı yıl içinde hazırlık dönemi başlamıştır. İletişimler ve Etkinlikler dairesi gibi farklı daireler de dahil olmak üzere bir ajans kurulmuştur. Ajansın İstanbul, Türkiye de geliştirdiği projeler ve gerçekleştirdiği pazarlama çabaları şüphe götürmez özelliktedir. Fakat özellikle e-pazarlama aktiviteleri ile ilgili olmak üzere bazı eksiklikler bulunmaktadır.

Tablo 1, İstanbul 2010 web sayfasının içerdiği websitesi özelliklerini göstermektedir. ABD deki konvansiyon ofislerinin websitelerine yönelik olarak Wong ve Fesenmaier (2007, 863-875) tarafından yapılan çalışmadan uyarlanmış olan içerik özellikleri dikkate alındığında, tabloya göre, 2010 yılında gerçekleştirilecek olan etkinliğin web sayfası yetersiz kalmaya devam etmektedir. Bu çalışmada, Wong ve Fesenmaier in web özellikleri sınıflandırması, etkinlik endüstrisine uyarlanmıştır. Bir taraftan cazibe unsurlarına ilişkin bilgiler, etkinlik takvimi, raporlar ve Avrupa Kültür Başkenti ile ilgili bilgiler gibi bazı bilgiler İstanbul 2010 web sayfasında bulunurken, diğer taraftan özellikle İstanbul da yaşamayan fakat İstanbul u ziyaret edebilecek insanlar için olmak üzere gerekli bilgilerin büyük bir kısmı websitesinde bulunmamaktadır ve bu bilgiler, bu türden büyük bir etkinliğe yönelik e-pazarlama aktivitelerinin temel unsurları olarak görülebileceklerdir. Bir online seyahat programı veya İstanbul un gezilebilecek yerleri websitesinde bulunmamaktadır ve ayrıca turistik tesislere ile etkinlik mekanlarına yönelik online rezervasyonlar ve satışlar da eksiktir. Tablo 1. İstanbul 2010 Websitesi Özelliklerine ilişkin Değerlendirme Websitesi Özelliği İstanbul 2010 web sayfası www.istanbul2010.org Aktiviteler / Cazibe Bilgileri 1 Banner reklamları 0 Broşür talebi 0 Etkinlikler Takvimi 1 Sık sorulan sorular 0 "Avrupa Kültür Başkenti" hakkında bilgiler 1 İstanbul hakkında bilgiler 0 Şehir sayfalarının linkleri 0 Haritalar 0 Online etkinlik rezervasyonu 0 Online etkinlik bilet satışı 0 Fotoğraf galerisi 0 Kayıt formu 0 Raporlar 1 Arama motoru 0 Alışveriş bilgileri 0 Seyahat rehberleri / broşürleri 0 Gezi planlayıcısı 0 Restaurant bilgileri 0 Temalı ürünler 0 Sanal Tur 0 Google Sayfa Sıralaması 6 / 10 1=mevcut, 0=mevcut değil Tablo 1 de google sayfa sıralaması 10 üzerinden 6 olarak belirtilmektedir. Sayfa Sıralaması bir link analizi algoritması olup, küme içinde sahip olduğu görece önemini ölçmek maksadıyla, World Wide Web gibi dokümanların hiperlinkli bir kümesinin her bir elemanına sayısal bir ağırlık atamaktadır. Bir Sayfa Sıralaması, bir sayfanın ne kadar önemli olduğuna ilişkin olarak World Wide Web üzerindeki diğer bütün sayfalar arasında yapılan bir oylama dan kaynaklanmaktadır. Bir sayfaya giden bir hiperlink bir destek oyu olarak sayılmaktadır. Bir sayfanın Sayfa Sıralaması yinelemeli olarak tanımlanmaktadır ve kendisine linkli olan bütün sayfaların ("gelen linkler") sayısına ve Sayfa Sıralaması metrik değerine bağlıdır. Yüksek bir Sayfa Sırala 13

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ 14 ması değerine sahip olan ve kendisine pek çok sayfanın linkli bulunduğu bir sayfa, yüksek bir sıralama derecesi almaktadır. Bir web sayfasının hiç bir linkinin bulunmaması durumunda bu sayfa için bir destek yok demektir. Google, Internet üzerindeki her bir web sayfasına 0-10 aralığındaki bir sayısal ağırlık değeri atamaktadır; bu Sayfa Sıralaması değeri, Google un gözünde bir sitenin sahip olduğu öneme işaret etmektedir. Sayfa Sıralaması, Richter ölçeği gibi logaritmik bir ölçeğe bağlı olan teorik bir olasılık değerinden türetilmektedir. Belirli bir sayfanın Sayfa Sıralaması değeri, kabaca, gelen linklerin sayısına ve ayrıca link sağlayan sayfaların Sayfa Sıralaması değerine bağlı bulunmaktadır. Ayrıca arama kelimelerinin ilgililiği ve Google toolbar tarafından rapor edildiği üzere sayfaya yapılan fiili ziyaretler gibi diğer faktörlerin de Sayfa Sıralaması değerini etkilediği bilinmektedir (http://en.wikipedia.org/wiki/pagerank), Google ın sayfa sıralamasına göre, İstanbul 2010 websitesi 10 üzerinden 6 değerine sahiptir ve 50,150 adet geri link içermektedir, yani İstanbul 2010 websitesinin linki 50,150 adet diğer websitesinde bulunmaktadır. Değerlendirme ve Sonuç 1980 lerden itibaren gelişim trendinde oldukça hızlanan İstanbul şehri özellikle son yıllarda turizm tanıtımında önceki yıllara göre daha çok bilinçlenen çalışmalar ile göze çarpmaktadır ve şehrin 2010 yılı için Avrupa Kültür Başkentliğine aday olması ile birlikte bir takım avantajlar daha fazla kullanılır olmuştur. Öte yandan özellikle hazırlık aşamalarında yaşanan bir takım iletişim kazaları, etkinlik yönetimi açısından oldukça büyük ölçekte olan bu projenin hayata tam hız ve performans ile geçirilmesinde kanımızca bir takım aksaklıklara ve engellere yol açmıştır. Türkiye nin Avrupa Birliği ile olan derin geçmişi olan ve uzun vadeli çalışmaları ve girişimleri de göz önünde bulundurulduğunda bu projenin tanıtım, halkla ilişkiler ve pazarlama açısından büyük önemi olduğu da su götürmez bir gerçektir. Bu sebeple pazarlama stratejileri, websitesi tasarımı, yönetimi ve algılanması anlamında mega ölçekte sayılabilecek olan bu projenin yeni medya teknolojileri ile tanıtım çalışmalarının değerlendirildiği bu çalışmadaki bulgu ve eleştirilerin de şu şekilde özetlenerek ortaya konulması gerekmektedir: İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Projesi kapsamında oluşturulan ve İstanbul un tanıtımına dair bilgiler sunan websitesinin içerik analizine göre, özellikle konaklama tesisleri hakkındaki bilgilerin yetersiz olduğu saptanmıştır. Öte yandan bu tesislere ve bazı etkinliklere erişim için gereken online bilet satış ve rezervasyon çalışmalarının da daha fazla geliştirilmesi gerekmektedir. Özellikle, tanıtım, halkla ilişkiler ve etkinlik yönetimi çalışmalarının temel aşamasının yukarıda da belirtildiği üzere araştırma ve durum analizi olduğu göz önünde bulundurulduğunda, İstanbul da daha önceki yıllarda yapılmış olana çeşitli etkinliklerin istatistiklerinin verilmesi, websitesini takip ederek katılacak olanlar için etkinliğin ölçeği ve başarısı açısından öngörü sağlaması adına önemli bir husustur, ancak mevcut resmi websitesinde bu anlamda doyurucu veri sunulmamıştır. Bloglar, sohbet odaları, Internet reklamcılığı gibi E-PR ve E-marketing açısından etkileşimi arttıracak olan bir takım mecranın eksikliği yaşanmaktadır, bu durum resmi websitesinin sadece bilgilendirme odaklı olduğu, etkileşim konusunu gözardı ettiği izlenimini yaratmaktadır. Çalışmada, Google ın (pagerank) sıralamasına göre sonucun 6/10 olması İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Projesi kapsamında hazırlanan resmi tanıtım ve bilgilendirme sitesinin dikkat çekici oranda ziyaret edildiğini ortaya koymaktadır ki bu denli etkili bir pazarlama aracı bulunuyorken, bu iletişim ortamının daha zengin içerikle, e-marketing e imkan tanıyan boyutu ile yapılandırılarak yönetilmesi gerekmektedir. Özellikle 1 yıl boyunca sürecek olan, sadece şehir değil, imaj transferi ilkesi ile tüm ülke tanıtımına etkisi olacak ve AB üye ülkeler tarafından da doğru mesajlarla algılanmamızı hedeflemesi gereken bir ortamda, bu farkındalık ile iletişim ortamlarının hazırlanması ve güncellemesi zorunludur.

Kaynakça Allen, J., O Tool, W., McDonnell, I., Harris, R. (2002). Festival and Special Event Management. Second Ed., Singapore: John Wiley & Sons,Inc. Decision 1419/1999/EC of the European Parliament and of the Council of 25 May 1999. Douglas,N., Douglas,N., Derrett,R. (2001). Special Interest Tourism. Singapore: John Wiley & Sons,Inc. Gretzel, U. (2004). The destination website dilemma: where has all the marketing knowledge gone? e-review of Tourism Research (ertr), 2(6). (http://www.ertr.tamu.edu /commentaries. cfm?articleid=52). Gursoy, D. & Kendall, K. W. (2006). Hosting mega events: Modelling locals support. Annals of Tourism Research, 33(3). İnan, E., (2009). Medya Yönetimi. İstanbul: Referans Yayıncılık. Jefferson, A., Lickorish L.J. (1988). Marketing Tourism. London: Longman. Masterman,G., Wood, E.H. (2006). Innovative Marketing Communications: strategies for the events industry. Oxford: Elsevier Butterworth Heinemann. Palmer/Rae (2004). European Cities and Capitals of Culture Report. Part I. Palmer/Rae Associates, Brussels (http://ec.europa.eu/culture/key-documents/doc926_en.htm). convention and visitors bureaus in the United States. Journal of Travel Research, Vol: 44. Wang, Y. & Fesenmaier, D. R. (2007). Collaborative destination marketing: A case study of Elkhart County, Indiana. Tourism Management Vol: 28. Werthner, H. and Klein, S. (2002). Information Technology and Tourism-A Challenging Relationship, Austria: Springer-Verlag Wien. Yeshin, T. (1998). Integrated Marketing Communications, Oxford: Butterworth-Heinemann. www.internetworldstats.com/stats.htm www.tuik.gov.tr http://en.wikipedia.org/wiki/pagerank Pekelsma, S. (2007). Istanbul European Capital of Culture 2010. Master's Thesis, Universiteit van Tilburg. Seaton, A.V., Bennett, M.M. (1996). The Marketing of tourism products: concepts, issues & cases. London: International Thomson Press. Wang, Y. & Fesenmaier, D. R. (2006). Identifying the success factors of web-based marketing strategy: An investigation of 15

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ 16

İLETİŞİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN İNTERNET KULLANIM EĞİLİMLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR ÇALIŞMA Celalettin AKTAŞ* Özet Yirminci yüzyılın son çeyreğinde bilgisayar ve elektronik iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sonucu ortaya çıkan ve hızla yayılan bir iletişim aracı olarak İnternet, diğer bütün iletişim teknolojilerinin yaptığı gibi modern toplumlarda insanların yaşam tarzları üzerinde etkili olmaktadır. Toplumların, insanların yaşam tarzları üzerinde bu denli etkili olan bir araç olarak İnternet in kimler tarafından kullanıldığı, ne sıklıkla kullanıldığı ve kullanılırken de ne tür faaliyetlerin çevrimiçi ortamda gerçekleştirildiği, bu aracın toplumsal etkilerinin anlaşılabilmesi açısından hayati önem taşımaktadır. Gazete, radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarının toplum üzerinde ne denli etkisi olduğunu düşündüğümüzde; İnternet in, kullanıcıların toplumsal hayatı üzerindeki rolünü anlamaya başlamamızın da ne kadar gerekli olduğu görülmektedir. Bu sebeple İnternet in toplumsal etkilerinin anlaşılabilmesi ve İnternet kullanıcılarının çevrimiçi ortamda ne tür faaliyetleri ne sıklıkla gerçekleştirdiklerinin ortaya konulabilmesi amacıyla nicel bir çalışma yapılmıştır. Bu araştırmanın konusunu, İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi nde eğitim ve öğrenim faaliyetlerini sürdüren birinci sınıf öğrencilerinin araştırma referans periyodu içerisinde İnternet i kullanarak ne tür faaliyetleri ne sıklıkla gerçekleştirdiklerinin tespit edilmesi ve demografik faktörlerin, İnternet te gerçekleştirilen faaliyetler üzerinde etkilerinin olup olmadığının oluşturulan hipotezler ışığı altında analiz edilmesi oluşturmaktadır. Araştırma sonuçları deneklerin, birçok faaliyeti gerçekleştirmek için İnternet i bir araç olarak kullandıklarını göstermiştir. Bulgular, deneklerin gün içerisinde toplam İnternet kullanım süresi uzadıkça ve hane geliri arttıkça kişisel faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla İnternet i ne sıklıkla kullandıkları grubu içerisinde yer alan faaliyetleri daha sıklıkla gerçekleştirdiklerini ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler: İnternet, İnternet Kullanımı, İnternet in Toplumsal Etkileri An Empirical Research Study On Internet Usage Patterns Of Communication Faculty Students Abstract Internet, a communication tool that has arose from the developments occurring in the computer and electronic communication technologies in the last quarter of the 20th century and that has rapidly become widespread, has impacts on the life styles of people in modern societies, like any other communication technology has done so far. In order to understand the social impacts of this tool, it is crucially significant to discover who uses Internet, a tool having such impacts on societies and life styles of people, and how often it is used, and which activities are performed online. Considering the huge effect of mass communication tools such as newspapers, radio and television on society; it is also noted how significant it is to start understanding the role played by Internet on the social lives of users. Therefore, a quantitative study has been conducted to understand the social effects of Internet, to reveal which activities Internet users perform online, and how often they perform such activities. The subject of this research is to identify which activities the first class students of Communication Faculty at Istanbul Commerce University perform by using Internet within the research reference period and how often they perform such activities, and to analyze if the demographic factors have any impact on the activities performed via Internet in the light of the hypotheses made. The results of the research revealed that the participants perform various activities using the Internet as a medium. Findings showed that the participants during the day in total Internet usage time longer, and household income increases, more often perform actions found in the group of how often Internet is used to perform personal activities. Keywords: Internet, Internet Usage Patterms, Social Impact Of Internet *Doç.Dr. İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi, Medya ve İletişim Sistemleri Bölümü 17

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ Giriş İnternet in modern toplumlar içerisinde yaygın bir kullanım kazanmasıyla beraber, çok sayıda insan çeşitli faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla İnternet i tercih etmeye başlamıştır. Bazı insanlar İnternet i kullanmazlar ve hiçbir zaman da kullanmayacaklardır, bazı insanların ekonomik gücü İnternet i kullanmaya yetmeyebilir ve bazı insanlar ise İnternet i etkin bir şekilde kullanamazlar. Fakat sayıları hızla artan bazı insanlar için İnternet yararlı bir enformasyon toplama ve diğer insanlar ile iletişim kurma aracıdır; diğerleri için ise hayatlarının çok önemli bir parçasıdır. World Wide Web oluşturulduğundan beri İnternet in yayılma oranı diğer iletişim teknolojilerinin yayılma oranının önüne geçmiştir. İnternet, olağanüstü bir hızla yayılarak tarihin en hızlı yayılma gösteren iletişim aracı olmuştur (Slevin, 2000, 2). Amerika Birleşik Devletleri nde radyonun altmış milyon insana ulaşması otuz yıl alırken; televizyonun bu yayılma seviyesine ulaşması on beş yıl almıştır. İnternet ise, dünya çapında bilgisayar ağının gelişmesini izleyen üç yıl içerisinde bunu başarmıştır (Castells, 2000, 382). Bu denli hızla yayılan bir iletişim aracı olarak İnternet, diğer bütün iletişim teknolojilerinin yaptığı gibi modern toplumlarda insanların yaşam tarzları üzerinde etkili olmaktadır. Merkle ve Richardson a (2000, 187 192) göre, teknolojik yenilikler genellikle bir toplumun yaşam tarzını değiştiren dürtü olarak hizmet etmektedir. Rheingold (1993, 6) da daha önceki iletişim teknolojisi jenerasyonlarının insanların yaşama tarzlarını değiştirdiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda Atabek (2005, 61 90), önceki bütün iletişim teknolojilerinin zamanında yaptığı önemli toplumsal dönüşümler gibi İnternet in de böyle bir dönüşüm için potansiyel gücünün var olduğunu ileri sürmektedir. Günlük hayatta fiziksel olarak insanların bir yerde var olarak gerçekleştirmesi mümkün olabilen birçok faaliyet, artık çevrimiçi ortama taşınmıştır. İnternet, bankacılıktan alışveriş yapmaya, yeni arkadaşlar edinmeden var olan arkadaşlıkları sürdürmeye ve pekiştirmeye kadar çok sayıda faaliyetin çevrimiçi ortamda gerçekleştirilebilmesine imkân tanımaktadır. İnsanlar, İnternet aracılığı ile ihtiyaç duydukları her türlü bilgiye hızlı bir şekilde ulaşabilmekte, dünyada medyana gelen gelişmelerden anında haberdar olabilmekte, eğlenceli ve hoşça vakitler geçirebilmekte, sevdikleriyle ve tanıdıklarıyla sohbet edebilmekte, bankacılık işlemlerini yerine getirebilmekte ve hatta alışveriş yapabilmektedirler (Balcı ve Ayhan, 2007, 174 197). Hatta Poster (1997, 201 218) bir adım daha ileriye giderek İnternet in, bir iletişim aracı olmanın ötesinde toplumsal bir mekân olduğunu ve bu mekânın, yeni toplumsal ilişki biçimlerinin yaratılmasının da aracı olduğunu belirtmektedir. Bu noktada Graham a (1999,23) göre, İnternet bireylerin bir araya geldiği, toplumsallaştığı ve oyunlar oynadığı üçüncü yerlerden* birisidir. Toplumların, insanların yaşam tarzları üzerinde bu denli etkili olan bir araç olarak İnternet in kimler tarafından kullanıldığı, ne sıklıkla kullanıldığı ve kullanılırken de ne tür faaliyetlerin çevrimiçi ortamda gerçekleştirildiği, bu aracın toplumsal etkilerinin anlaşılabilmesi açısından hayati önem taşımaktadır. Gazete, radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarının toplum üzerinde ne denli etkisi olduğunu düşündüğümüzde; İnternet in, kullanıcıların toplumsal hayatı üzerindeki rolünü anlamaya başlamamızın da ne kadar gerekli olduğu görülmektedir. Utz (2000, www:/jobv1n1/utz.html) göre İnternet, yalnızca enformasyon erişimine ve uzak mesafelerde anlık iletişime olanak sağlayan bir araç olmanın ötesinde, toplumu da değiştirmektedir. İnternet te yeni toplumsal buluşma yerleri gelişmekte ve sanal topluluklar ortaya çıkmaktadır. İnternet in toplumsal etkilerinin anlaşılabilmesi ve İnternet kullanıcılarının çevrimiçi ortamda ne tür faaliyetleri ne sıklıkla gerçekleştirdiklerinin ortaya konulabilmesi amacıyla ampirik bir çalışma yapılmıştır. Bu araştırmanın konusunu, İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi nde öğrenim faaliyetlerini sürdüren birinci sınıf öğrencilerinin araştırma referans periyodu içerisinde İnternet i kullanarak ne tür faaliyetleri ne sıklıkla gerçekleştirdiklerinin belirlenmesi ve diğer bazı 18 * Oldernbug (1991) üçüncü yerleri, insanların günü bitirmesine yardımcı olması için, kafeteryalar, halk merkezleri, güzellik salonları, genel amaçlı mağazalar, barlar ve diğer sık gidilen yerler olarak tanımlar.

değişkenlerin özellikle demografik faktörlerin, İnternet te gerçekleştirilen faaliyetler üzerinde etkilerinin olup olmadığının aşağıda oluşturulan hipotezler ışığı altında analiz edilmesi oluşturmaktadır. H1: Deneklerin kişisel faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla İnternet i ne sıklıkla kullandıkları grubu ile cinsiyet arasında anlamlı bir fark vardır. H2: Deneklerin kişisel faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla İnternet i ne sıklıkla kullandıkları grubu ile hane geliri arasında anlamlı bir fark vardır. H3: Deneklerin kişisel faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla İnternet i ne sıklıkla kullandıkları grubu ile yaş arasında anlamlı bir fark vardır. H4: Deneklerin kişisel faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla İnternet i ne sıklıkla kullandıkları grubu ile gün içerisinde toplam İnternet kullanım süresi arasında anlamlı bir fark vardır. 1. Bir İletişim Aracı Olarak İnternet Yirminci yüzyılın son otuz yılında İnternet in ortaya çıkışı ve gelişimi, askeri strateji, bilimin büyük işbirliği, teknolojik girişimcilik ve kültürellik karşıtı yeniliğin benzersiz bir bileşiminin ürünüdür (Castells, 2000, 45). İnternet in kökleri dünyanın en yenilikçi araştırma kurumlarından birisi olan Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı İleri Araştırma Projeleri Kurumu (DARPA) çalışmalarında yatmaktadır. 1960 lı yıllarda ABD Savunma Bakanlığı, savunma kaynaklarını geliştirmek ve askeri verilere ulaşabilmek amacıyla gerekli teknolojinin oluşturulabilmesi için bir çalışma başlatmıştır. Bu projenin amacı, ABD ordusuna nükleer bir saldırıdan etkilenmeyecek savunma amaçlı çalışan bilgisayarlar arasında oldukça sıkı örülmüş bir iletişim sistemi tasarlamaktır. Eğer ağ üzerinde bir ya da birçok iletişim düğümü imha edilirse, mesajları yine de taşıyabilecek yeterli sayıda merkez kalmalıdır (Barbier ve Lavenir, 2001, 373). Paket Anahtar İletişim Teknolojisi ne dayanan bu sistem, ağın komuta ve kontrol merkezlerinden bağımsız olmasını sağlayarak mesaj birimlerinin, ağ içerisinde bir diziyi izlemeden kendi yollarını bularak hedefe varıp, ağın herhangi bir noktasında tutarlı anlamla yeniden toplanabilmesine imkân sağlamaktadır (Hafner ve Iyon, 2000, 66). Birden fazla kullanıcının, birimlere ayrılmış verilere aynı bağlantı içinde erişmesine olanak sağlayan bu yöntem ile bilgisayarların, birbirlerine bağlanarak verilere aynı anda ulaşması mümkün olmuştur. Böylece bağlantıları, kontrol merkezlerini kullanmaksızın ses, görüntü ve veri dâhil her türlü mesajı iletebilen bir ağ, İnternet oluşturulmuştur. Bu sistemin gelişimi ile beraber her türlü hareketli ve sabit görüntünün, müzik ve sesin yanında metinsel verilerin bir bilgisayardan diğer bilgisayara aktarımı mümkün hale gelmiştir (Geray, 2003, 20). İnternet i farklı disiplinlerden gelen çok sayıda bilim insanı farklı ölçütler kullanarak tanımlamaya çalışmışsa da sonuçta, İnternet in bir iletişim ağı olduğu noktasında hem fikir olmuşlardır. Bu aşamada İnternet ile ilgili yapılan çeşitli tanımların verilmesi, bu iletişim aracının doğasının kavranmasına yardımcı olacaktır. DiMaggio ve diğerlerine (2001, 307 346) göre İnternet, bilgi erişimine ve kişiler arasında iletişime izin veren, bilgisayarlar ve diğer sayısal aygıtlar vasıtasıyla insanları ve bilgiyi birbirine bağlayan ağların, elektronik ağıdır. Shields ın da (1996, 9) belirttiği üzere İnternet insanların rolü olmaksızın birbirleri ile iletişim kuran bir grup bilgisayar veya bir nesne değildir, yer ve zamanın ötesinde insanları birbirlerine bağlayan bir ağdır. Castells e (2006, 26 27) göre İnternet, birçok insanı birçok insana bağlayan, gerçek zamanda gerçekleşen yeni bir elektronik iletişim teknolojisi, yeni bir örgütlenme biçimi, hatta yeni bir iletişim aracıdır. İnternet, temelde medyanın yeni türlerinin ortaya çıktığı karmaşık bir iletişim platformudur. İnternet saklama, değiştirme, etkileşim, yeniden üretim ve iletişim kanallarının değiştirilebilmesi gibi iletişim süreçlerinin çok sayıda aşamasını bir araya getirerek bütünleştirmektedir. İnternet in temel niteliklerinden bir tanesi, farklı medya biçimlerini ağlarla bütünleştirmesi ve farklı iletişim şekillerine imkân 19

ERCİYES İLETİŞİM 2010 TEMMUZ içerisinde yer alan deneklerin belirlenen araştırma referans periyodu içerisinde İnternet i kullanarak ne tür faaliyetleri ne sıklıkla gerçekleştirdiklerinin belirlenmesi ve demografik faktörlerin, İnternet te gerçekleştirilen faaliyetler üzerinde etkilerinin olup olmadığının test edilmesidir 2.2 Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırmanın evreni İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi öğrencileri ile araştırmanın örneklemi ise, İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi nin tüm bölümlerinde öğrenim gören birinci sınıf öğrencileri ile sınırlandırılmıştır. Araştırma evreninin İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi öğrencileri ile sınırlandırılmasının sebebi, İletişim Fakültesi nde öğrenim gören öğrencilerin eğitim-öğretim müfredatına göre, hem bilgi ve iletişim teknolojilerini Üniversitenin diğer fakültelerinde öğrenim gören öğrencilere nazaran daha çok kullanması hem de bu öğrencilerin bilişim ve medya konularında öğrenim görmeleridir. Araştırma örneklemine sadece birinci sınıf öğrencilerinin dâhil edilmesinin nedeni, bu öğrencilerin dört yıllık öğrenim faaliyetleri boyunca İnternet kullanım eğilimlerinde meydana gelebilecek değişimlerin birinci sınıftan itibaren periyodik olarak ölçümlenebilmesine imkân sağlamasıdır. Böylece öğrencilerin zaman içerisinde diğer bir değişle öğrenimleri süresince, İnternet kullanım eğilimlerinde gerçekleşebilecek değişimlerin gözlemlenebilmesi ve ölçümlenebilmesi mümkün olabilecektir. Araştırma referans periyodu Ocak-Mart 2009 olup, bazı sorular son on iki ay için (Nisan 2008-Mart 2009) sorgulanmıştır. 2.3 Araştırma Evreni ve Örneklemi Araştırmanın evreni İstanbul Ticaret Üniversitesi, İletişim Fakültesi öğrencilerinden, örneklemi ise bu Fakültenin tüm bölümlerinde öğrenim gören birinci sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmaya konu olan İletişim Fakültesi, Medya ve İletişim Sistemleri, Halkla İlişkiler ve Görsel İletişim Tasarımı bölümleri ile eğitim ve öğretim faaliyetlerini yerine ge 20 vermesidir (Oblak, 2005, 87 106). İnternet sahip olduğu eşzamansızlık özelliği ile de iletişimde bulunan kişilerin zamana ve mekâna bağlı kalmaksızın birbirleri ile iletişim kurmalarına olanak sağlamaktadır. McLuhan ın deyimiyle küresel köy haline dönüşen yerkürede İnternet, kullanıcılarına zaman ve mekân ile sınırlı olmayan küresel bir iletişim imkânı sağlar. İnternet, dünyanın herhangi bir bölgesinde vuku bulan bir olaya kullanıcılarının anında erişebilmesini zaman ve mekân sınırlaması olmaksızın sağlayarak dünyayı olduğundan daha küçük bir yer haline dönüştürür (Williams, 2003, 213). Marx ın (1973) Grundisse de mekânın zaman tarafından yok edilmesi ve Harvey in de (1989), zaman-mekân sıkıştırılması adını verdiği şeydir bu (aktaran: Tomlinson, 2004, 14). Burada söz konusu olan fiziksel olarak uzaklıkları aşmak için harcanan zamanın yerine, bilgi ve imgelerin elektronik araçlarla gönderilmesiyle uzaklıkların büyük ölçüde kısaltıldığı duygusudur. Meyrowitz de (1985, 115 117) No Sense of Place isimli eserinde, bilgisayar, telefon, radyo, televizyon vasıtasıyla iletişim kurduğumuzda, fiziksel olarak nerede bulunduğumuz, sosyal olarak kim ve nerede olduğumuzu artık belirlememektedir Elektronik etkileşimin sonucu olarak durum ve davranışlar fiziksel mekânla artık belirlenmemektedir diyerek; İnternet gibi yeni iletişim teknolojilerinin gelişiminin zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi kökten sarstığını ve mekânın anlamını kaybetmesine neden olarak sınırsız bir küresel köyde yaşamamıza olanak sağladığını söylemektedir. Küçük bir bilgisayar ağı olarak ortaya çıkan İnternet, bugün küresel etkileşimli bir ortam haline dönüşmüştür (Hamburger, 2005, 1). 2. İletişim Fakültesi Öğrencilerinin İnternet Kullanım Eğilimleri Araştırması Bu bölümde araştırmanın amacı, sınırlılıkları, çalışmanın evreni ve örneklemi, veri toplama aracının geliştirilmesi, veri toplama aracının uygulanması ve verilerin çözümlenmesine ilişkin açıklamalar bulunmaktadır. 2.1 Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, araştırma örneklemi