İletişim bilgilerim Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü 61080-TRABZON HAVALANDIRMA Yrd. Doç. Dr. Gökhan AYDIN Telefon No.: + 90 (462) 377 40 98 Faks: + 90 (462) 325 74 05 gaydin@ktu.edu.tr gkhanaydin@gmail.com gokhanaydin.ktu.edu.tr/cv.pdf 1 2 Sizleri tanıyalım Bu dersten beklentileriniz neler? 3 4
Dersi alttan alan arkadaşların başarısızlıklarının nedenlerini kendilerinden dinleyelim Başarılı olmak istiyorsak Derse önyargılarla gelmeyiniz Planlı ve düzenli bir çalışma olmazsa olmazımız Aklınıza takılan, anlamadığınız/anlayamadığınız herhangi bir konu/problemi anında paylaşınız Sınava birkaç gün kala yapılan sözde çalışmalarla böylesine kapsamlı ve mesleki kariyeriniz açısından büyük öneme sahip bir dersi öğrenmeniz mümkün olmayacaktır 5 6 Dikkat ettiğim hususlar Devam-devamsızlık I-II. Öğretim Not talebi Dersin akışını bozan davranışlar Başarı oranı? Başarı notunuzun hesaplanması % 30 Vize % 20 Grup ödevi (%10 Rapor, %10 sunum)* % 50 Final * Grup ödevi için, belirlenen bir konu üzerinde araştırmalar yapılacaktır. Sonuçlar bir rapor olarak teslim edilecek ve grup üyeleri tarafından rapor içeriğine yönelik bir sunum yapılacaktır. 7 8
Araştırma konuları Ocak gazları ve ocağa gönderilecek hava miktarı hesabı Doğal Havalandırma ve mekanik havalandırma (havalandırma fanları vd.) Kömür kaynaklı metan ve metan drenajı Kömürün kendiliğinden yanması Gaz konsantrasyonu ölçümleri ve kişisel koruyucu tedbirler (maske vb.) Tozla mücadele yöntemleri ve kişisel koruyucu tedbirler Kömür tozu patlamaları Türkiye de ki maden kazalarının araştırılması Maden kazalarıyla ilgili bölüm öğrencilerin görüşlerinin değerlendirilmesi Maden kazalarıyla ilgili diğer bölümlerden öğrencilerin görüşlerinin değerlendirilmesi Maden kazalarıyla ilgili halkın algısının değerlendirilmesi Ders içeriği (genel) Ocak havası Metan gazı Ocak tozları ve tozla mücadele Ocak yollarında hava akışı Temel havalandırma ağları Karmaşık ağların analizi Doğal ve mekanik havalandırma 9 10 Faydalanacağımız başlıca kaynaklar Ders notları. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü (Yayınlanmamış) Hartman H, Mutmansky JM, Ramanı RV, Wang YJ, 1999. Mine ventilation and air conditioning. McPherson, J. M., 2004. Subsurface Ventilation and Environmental Engineering Güyagüler, T., 1991. Ocak Havalandırması, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını Yalçın, E. ve Gürgen, S., 2011. Madenlerde Havalandırma, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları Başlamadan önce Sizce Türkiye de yaşanan maden kazalarının başlıca nedenleri nelerdir? 11 12
Yeraltı madenlerinin havalandırması denilince aklımıza neler geliyor? 13 14 Havalandırma için genel bir şekil oluşturalım Ocak Havalandırma Çeşitleri Doğal ve mekanik ve havalandırma Doğal havalandırma Enerji harcamadan yapılan havalandırma çeşididir. Ocağın giriş çıkışları arasındaki kot farkı Ocak içi ve dışı arasındaki sıcaklık (yoğunluk) ve basınç farkı Doğal havalandırma, sabit bir havalandırma basıncı, akış yönü ve hava miktarı olanağı sağlayamaz. Fan seçimi yapılırken doğal havalandırmanın etkisi göz ardı edilmemelidir. 15 16
Mekanik havalandırma Genel ve yardımcı havalandırma Genel havalandırma Genel havalandırma Elektrik veya akaryakıt ile çalışan fanlar Emici ve üfleyici Yetersiz doğal havalandırma Havanın yönünün veya miktarının kontrolü Yardımcı (tali) havalandırma Pervane ve vantüpler Emici fan kullanılıyorsa fanın sağlayacağı hava miktarı, ana hava akımındaki hava miktarının %70 ini geçmemeli Üfleyici fan kullanılıyorsa fanın kurulacağı yerin temiz havanın bulunduğu yerde olmasına dikkat edilmelidir. 17 18 Yardımcı havalandırma Havalandırma kapsam Kalite Gaz kontrolü Toz kontrolü Organik madde kont. Hava miktarı kontrolü Genel havalandırma Yardımcı havalandırma Sıcaklık-nemlilik kontrolü Soğutma-ısıtma Nemlendirme-nemsizleştirme 19 20
Kalite kontrolü Çalışanların sağlığı, üretimin devamlılığı ve ekonomiklik Belirlenen sınırlar dışında gazlar boğucu, patlayıcı, radyoaktif Tozlar patlayıcı ve solunum sistemine zararlı Gazlar Doğal süreçlerle oluşan Faaliyetlere bağlı olarak gerçekleşen Gaz ve toz ile mücadelede seçenekler Oluşumunun önlenmesi Ortamdan uzaklaştırılması Ortamda bastırılması İzole edilmesi Seyreltilmesi Hava miktarının kontrolü Hava miktarı ve hızı Plan ve program Sıcaklık ve nemlilik kontrolü Makineler Patlatmalar Havanın ani sıkışması ve genişlemesi Ortam kayaç sıcaklığı Su mevcudiyeti 21 22 Atmosferi tanıyalım Gaz Hacim (%) Ağırlık (%) N 2 78,09 75,03 O 2 20,95 23,14 CO 2 0,03 0,046 Diğer* 0,93 1,284 Maden (ocak) havasını tanımlayalım Atmosfer havası Açığa çıkan gazlar Su buharı Havada asılı olarak duran tozlar 23 24
Oksijen (d=1,42 kg/m 3 ) Bazı tanımlamalar Giriş havası Dönüş havası Temiz hava Kirli hava Pis hava: 20% den daha az oksijen içeren hava karışımı. Zehirli Hava: CO, H 2 S, SO 2, NO, ve NO 2 içerikleri yüksek olan hava karışımı. Patlayıcı Hava: CH 4, C 2 H 6 ve H 2 gibi yanıcı ve patlayıcı gazların yüksek içeriklerde olduğu hava karışımları. Tozlu Hava: solunabilecek boyuttaki toz içeriği normal atmosfer havasından daha yüksek olan hava karışımı. Oksijenin azalma sebepleri Organik ve anorganik maddelerin (ağaç, kayaç, cevher) oksidasyonu, ocak yangınları, kömür tozu ve metan patlamaları, Kömür ve çevre kayaçlardan CO 2 ve CH 4 gibi gazların havaya karışması, Calışanların solunumu, patlatma ürünleri Egzost dumanları, Açık alevli lambalar. Oksijen azalmasının etkileri % 14 18 Sık ve derin soluma, koordinasyon bozukluğu % 9 14 Sık soluma, bulantı ve halsizlik başlangıcı % 5 9 Bayılma, < % 5 Ölüm 25 MET e göre 19 % dan daha düşük O 2 içeriğine sahip ocaklar çalışmaya uygun değildir. 26 Karbondioksit (d=1,977 kg/m 3, hafif asit kokusuna sahip) Metan gazı (d: 0,756 kg/m 3 ) Karbondioksit oluşturan kaynaklar Organik malzemenin bozuşması Kömürleşme, kömürün oksidasyonu Karbonatların ayrışması, volkanik olaylar Patlatmalar Metan ve kömür tozu patlamaları sonucunda yanma urunu olarak CO 2 açığa çıkar. CO 2 oranının artısının etkileri < % 6 CO 2 nefes alma zorlaşır % 6 10 CO 2 bayılma % 10 CO 2 ölüm MET e göre ocak havasında 0,5 % CO 2 olan yerler çalışmaya uygun değildir. 27 Metan kömürleşme sürecinde oluşan bir gazdır Havaya oranla 1,6 kat daha fazla yayılma hızı Solunum üzerindeki etkisi %5-6 kadar patlayıcı değil (sıcaklık teması ile yanabilir) %5-6 ile %14-16 patlayıcı %14-16 üzerinde patlayıcı değil Oksijen oranının %12 nin altında olması durumunda patlama gerçekleşmez MET Ocak genel havasında %2 üzerinde metan konsantrasyonlarına sahip yerler çalışmaya uygun değildir. 28
Karbonmonoksit (d=1,255 kg/m 3 ) Hava ile % 13 75 oranlarında karışımı patlayıcıdır, Düşük oranlarda bile zehirleyicidir. CO Kaynakları Ocak yangınları ve patlamalar Ateşleme isleri Egzost dumanları MET e göre CO konsantrasyonu 0,005 % den yüksek yerler çalışmaya uygun değildir. Hidrojen Sülfür (d=1,254 kg/m 3 ) H 2 S Kaynakları Organik maddelerin bozuşması Pirit ve jipsin suda ayrışması Kükürtlü gazlar çıkaran volkanik kaynaklar Ateşleme islerinde tam olmayan patlamalar ve ateşleme kablolarının yanması MET e gore H 2 S oranı 0,002 % den daha yüksek olan yerler calışmaya uygun değildir. 29 30 Gaz ölçümleri nasıl yapılıyor? Kükürtdioksit (d=2,2 kg/m 3 ) SO 2 Kaynakları Ocak yangınları ve ateşleme işlemleri Egzost gazları Kömürleşme prosesi Sülfürce zengin bakır ve pirit ocaklarında H 2 S ile birlikte oluşur. MET e göre 0,0007% den daha yüksek SO 2 konsantrasyonlarına sahip yerler çalışmaya uygun değildir. 31 32
Gaz konsantrasyonları nasıl kontrol ediliyor? Kayaç ve cevher kütlesi içinde oluşan gazların kontrolü Metan gazı-drenaj Patlatma sonucu oluşan gazların kontrolü Patlayıcı tipi, miktarı ve uygun patlatma yönteminin secimi Bölgesel olarak yardımcı havalandırma ile gazların uzaklaştırılması SO 2, H 2 S yada NO 2 gibi suda çözülebilir gazların açığa çıktığı patlatmalarda hava-su püskürtülmesi ile gazların emilmesi Patlatmaların sayısının kısıtlanması yada vardiya sonlarında yapılması Akü gazlarının kontrolü Akülerin şarj edilmeleri sırasında açığa çıkan hidrojen gazlarının kontrolü için şarj istasyonun izole edilmesi ve istasyonun havasının ayrı bir hava akımı ile seyreltilmesi Motorların bakım ve ayarlarının yapılması Açık alevli yangınların önlenmesi Gazlı bölgenin/gaz kaynağının izole edilmesi 33 Bazı araştırma soruları Kömürleşme süreci ile ilgili araştırmalar yapınız. Türkiye deki başlıca yeraltı işletmelerinde gaz ölçümleri nasıl yapılıyor (bölüm kütüphanesindeki staj defterlerinden faydalanabilirsiniz). Küresel ısınma ile ilgili araştırmalar yapınız. 34 Metan gazı Metan yayılımı Çalışılan damardan Ayak arkası göçüğünden Çalışılan damarın alt yada üstündeki damar yada tabakalar Yayılım iki aşamada gerçekleşir Gaz molekülü-çatlak ve kırıklar Maden havasına karışma Serbest gaz Matriks Bloğu Doğal Çatlaklar Soğurulan gaz 35 36
Yayılımı etkileyen faktörler Madencilik koşulları ile ilgili olanlar Üretim yöntemi Ayak uzunluğu İlerleme hızı Kömürün kırılma ve parçalanma oranı Uygulanan tavan kontrol sistemi Ayağa gönderilen hava miktarı ve akış yönü Kömürün yapısı ve fiziksel özellikleri Rankı ve petrografik bileşim Kolloidal yapı, geçirgenlik Nem içeriği Kömür damarlarındaki metan basıncı Alev alma sıcaklığı Metan-oksijen karışımının alev alma sıcaklığı 650-750 C kabul edilir Ateşleme kaynağının cinsi Metan içeriği Karışımın yabancı madde içeriği Yayılma hızı Maden havasının metan içeriği Karışımın hareketliliği Isıyı soğuran çevre yüzeyler Karışımın geçtiği yollarda bulunan engeller (sıkışma-patlama) Havadaki oksijen ve karbondioksit içeriği 37 38 Ani metan püskürmesi Püskürmesi muhtemel bölge İlerleme yönü Gaz ve kömür püskürmesi Ani metan püskürmesi gerçekleşmesi için Yeterli basınç ve yoğunlukta gaz Basınçla gaz ve kömür arasındaki bağın ortadan kalkması Gazın yeterli bir hızla dışarı çıkması Basınç alanı-kazı mesafesi Kritik mesafe Püsk. yönü Püskürme boşluğu Dışarı atılan malzeme 39 Ani metan püskürmesi gelişimi 40
Ani metan püskürmesine yatkın damar özellikleri Metan içeriği Damarın tektoniği (faylar vb.) Derinlik Eğim (eğim yönü?) Kalınlık Ani metan püskürmesine karşı alınabilecek önlemler Metan drenajı Kazı hızı (mikroçatlaklar) Metan drenaj yöntemleri Yüzeyden delinen düşey kuyularla drenaj Yüzeyden göçük bölgesine delinen kuyularla drenaj Tavan ve taban galerilerinden arın önüne delinen yatay deliklerle drenaj Çevreleyen tabakaya doğru delinen çapraz deliklerle drenaj 41 42 Yüzeyden kömür damarına delinen kuyular Yaygın olarak kullanılan yardımcı yöntemler ve gaz akışı düşey kuyu dizaynı örnek uygulama yardımcı yöntemler gaz akışının gerçekleştiği açıklıklar %50-90, 2-7 yıl, kaliteli gaz, eş zamanlı, karbondioksit ve nitrojen, su, maliyet 43 Hidrolik çatlaklandırma, boşluk oluşturma 44
Yüzeyden göçük bölgesine delinen delikler Galerilerinden arın önüne delinen yatay deliklerle üretim kuyu dizaynı örnek uygulama delik dizaynı örnek uygulama 3-15 m, doğal basınç, % 30-70, çevreleyen tabaka 45 Kısa delikler, 300 m, drenaj zamanı, % 20, yüksek kalite 46 Çevreleyen tabakaya doğru delinen çapraz deliklerle drenaj Drenaj yöntemlerinin karşılaştırılması Drenaj yöntemi Yöntem tanımı Drenaj verimi Gaz kalitesi Düşey kuyularla drenaj Yüzeyden damara doğru delinirler ve damar işletilmeden gazı drene ederler 70 Oldukça saf metan Göçük kuyuları Madencilik öncesinde, çalışılacak olan damardan 3-15 m daha yukarıdaki bir seviyeye kadar delinirler ve sadece göçertme işlemi gerçekleştirildikten sonra faaliyete geçirilirler 50 Maden havasıyla kirletilmiş metan Yatay delikler Hazırlık galerilerinden damar içerisine doğru delinirler 20 Saf metan delik dizaynı % 20, düşük kalite örnek uygulama Çapraz delikler Maden açıklıklarından kömür damarını çevreleyen tabakalara doğru delinen deliklerdir 20 Maden havasıyla kirletilmiş metan 47 48
Kömür kökenli metanın kullanım/emisyon azatlım seçenekleri Metan üretiminin önemi Metanın yol açtığı üretim aksamalarını önler Havalandırma maliyeti düşer Hazırlık maliyeti düşer Toz oluşumu azalır Su problemi ortadan kalkar İşçilerin çalışma koşulları iyileşir İşletilebilecek olan rezerv miktarını artırır Kömür tozu patlamalarına metanın etkisi ortadan kalkar Ani metan püskürme olasılığı azaltılmış olur SATILABİLİR BİR ÜRÜN ELDE EDİLEBİLMESİ 49 Kullanım/azaltım seçenekleri Direkt olarak kullanılması Elektrik üretimi Doğal gazın yerine kullanılması Kömürle birlikte müşterek yakılması (ısı üretmek için) Kömürün kurutulması Ağır metaller içeren suyun buharlaştırılması Maden binalarının ve havasının ısıtılması Yerel sanayiler tarafından değişik amaçlarda kullanımı Havalandırma havasının oksidayonu (ısı üretmek için) Kömürle birlikte gazın müşterek yakılması (elektrik üretmek için) İçten yanmalı motorlar Türbinler Yakıt hücreleri Havalandırma havası oksidasyonu İmha (yakma, havalandırma havasının oksidasyonu) 50 Doğal gazın yerine kullanılması Amerika %95 metan %4 den az kirletici zenginleştirme (Nitrojen, oksijen, karbondioksit ve su buharı) Araçlarda yakıt Ukrayna, Donetskugol madeni Kömürün kurutulması 20-40 m/s Hızlı kurutma İşletme masrafları Kirletici emisyon miktarları 51 Ağır metaller içeren suyun bertaraftı Yasal düzenlemeler Düşük kaliteli gaz Polonya Morcinek madeni 52
Maden tesislerinin ve havasının ısıtılması Diğer sanayiler tarafından gazın kullanılması Metalurjik Kimyasal tesisler Çin, cam ve plastik Rusya-Novokuznetski, metalurji Maden havası ısıtıcısı West Elk Soğuk, iklim, su, yerüstü tesisler, çalışma koşulları, Çin 53 54 Elektrik üretiminde gazın kullanılması Ocak çıkış havasının oksidasyonu sayesinde elektrik üretilmesi İçten yanmalı motorlar Tirbünler İngiltere Amerika %45, Almanya, İngiltere, Avusturalya, Japonya, Akbira madeni % 70, Avustralya 55 56
Kömürün kendiliğinden yanması Gazın imhası Pazarlama Ohio-Nelms Uygun atmosferik koşullarda kömürün oksidasyonu Kömürle oksijen arasında dışa ısı veren bir kimyasal tepkime söz konusudur Genelde; ısı, havalandırma ile ortamdan uzaklaştırılmakta Ancak, bazı durumlarda dışa verilen ısı, ortamdan ayrılamaz ve sıcaklık giderek artar. Sıcaklık arttıkça (ortamda yeterli oksijen varsa) oksidasyon hızı da artar Kömürün sıcaklığı yükselir Sıçaklık, kömürün tutuşma sıcaklığına (kritik sıcaklık) ulaşır Yanma olayı başlar Kendiliğinden yanmadan kaynaklanan olaylar nedeniyle Küresel ısınma hakkında neler biliyoruz? 57 Büyük rezervlerin terkedilmesi Gazlı ocaklarda oluşabilen patlamalar Tam olarak gerçekleşemeyen yanma? 58 Kendiliğinden yanmayı etkileyen faktörler Rank, metan ve pirit İçeriği Düşük ranklı kömürler oksidasyona daha yatkındırlar. Pirit, eğer damar içinde yoğun miktarda ve ince taneli bir biçimde bulunuyorsa etkili olmaktadır Metanın kömür yüzeylerinin hava ile temasını engelleyici bir faktör olması olanaklıdır. Tane boyutu Göçük yangınları Tahkimata bitişik kısımlardaki ufak göçüklerdeki kömür parçaları Kül içeriği Yüksek kül içeriği olan kömürler (karbon miktarı azaldığından dolayı) kendiliğinden yanmaya daha az yatkın olacaklardır. Nem Kömürün ocak havasının nemini tutması (absorpsiyon) sıcaklık artışına neden olan, dolayısıyla oksidasyonu hızlandıran bir olaydır. Damar ve yan taşların özellikleri Göçük bölgesi Derin ocaklarda, artan basıncın yol açtığı kırıklar İşletme koşulları Dönümlü ve dolgulu çalışmalar kendiliğinden yanma olasılığını azaltır. Yüksek arın ilerleme hızı seçimi Ayak arkasının tam oturmuş olması-hava kaçakları Ayak arkası boşlukların dolgusu Ayak arkasında kesilmeden bırakılan ağaç tahkimat ya da alınamayan çelik tahkimat Havalandırma koşulları Bir ocak kesiminde yüksek basınç farkları (kesit değişimleri), 59 60
Toz nedir? Kayaç-cevher Parçalanma Havada asılı durma Çökelme Tozluluk nedir? Gravimetrik: 1 m 3 hava içerisindeki tozun mg olarak ağırlığı Sayısal: 1cm 3 hava içerisindeki toz parçacıklarının sayısı Toz oluşturan kaynaklar %85 delik delme-kazı; %10 patlatma; %5 diğer: Kırma Nakliyat (aktarma) İşçilerin yürümesi Dolgu işleri Yüksek hava hızı Göçertmeli yöntemler, tahkimat vs. 61 Ocak tozları Solunum sistemine zarar veren tozlar Kanser yapıcı tozlar Zehirli tozlar (organ ve dokular için) Patlayıcı/tutuşucu tozlar Radyoaktif tozlar Nötr tozlar (çok düşük zararlı etkileri vardır) 62 Solunum sistemine zarar veren tozlar SiO 2 içeren taş tozları Silikatlar; Asbest, talk, mika, sillimanit Berilyum cevheri Kalay cevheri Bazı demir cevherleri Kömür; Antrasit, bitümlü kömürler Kanser yapıcı tozlar Radon türü cevherler Asbest Arsenik Patlayıcı tozlar Metalik tozlar: Magnezyum, aleminyum, çinko, kalay, demir Kömür: Bitümlü kömürler, linyit Kükürt cevherleri Organik tozlar Radyoaktif tozlar Uranyum, radyum ve toryum cevherleri Nötr tozlar Kalker, dolomit, kireç taşı Zehirleyici tozlar Berilyum cevherleri, arsenik, kurşun, uranyum, radyum, toryum, krom, vanadyum, civa, antimon, manganez, selenyum, tungsten, nikel, gümüş 63 64
Tozun etkileri Akciğer hastalığı (Pnömokonyoz): Kuvars-slikoz, asbest-asbestoz, kömür tozları-antrakoz Görüş mesafesi ve görme ile igili problemler Makineler Kömür tozu patlayıcı Sağlığa zararlı tozlar Havadaki toz yoğunluğu: silis %10 dan fazla-2 mg/m 3 ; Kömür tozu: 10 mg/m 3 Silis içeriği Tane boyutu: 0,2-5 mikron metre Havanın solunma süresi Tozdan korunma Toz oluşumunu önlemek Toz içerisindeki ince toz miktarını azaltmak Çöktürme ve mümkün olmaması durumunda havalandırma İş yükü 65 Kömür tozu Tane büyüklüğü 0,3 mm den küçük, ince toz patlama açısından tehlikeli? Kömür tozu patlamaları özellikleri Küçük metan patlaması büyüyebilir Toz alevi-gaz kaynağı Metanın patlama sınırı düşebilir Kömür tozu-patlama-co Kömür tozu patlamalarını etkileyen faktörler Tane büyüklüğü: 830 mikronmetre Kimyasal yapı: uçucu madde, kül ve nem Toz yoğunluğu: 50-60 gr/m 3 Metan gazı varlığı, tutuşturma kaynağı, tozun dağılımı Yeraltı koşulları: Galeri kesitindeki değişimler 66 Kömür tozu patlamalarının önlenmesi Genel önlemler Barajlar: Taş tozu (kalker) barajı, su barajı Tuzlama yöntemi: Kaya tuzu, CaCI 2 macunu yöntemi Tozla mücadele yöntemleri Havalandırma planı (çökelme-girdap) Delik delme (kuru ve yaş) Kuru delik delme ve kontrol Ayna-sulama Kazı-sulama Nakliye-üretim sonrası sulama Su barajı-ateşleme Tuz serpme-kömür ocakları (tavan, taban ve yan duvarlar) Ocak Ölçümleri Ocak havasını kontrol altında tutabilmek veya şebeke analizi yapabilmek için ocakta çeşitli hava ölçümleri yapılır. Ocak Ölçüm Aletleri Hava hızı: Anemometre, velometre, katatermometre ve pitot tüpü Sıcaklık: Dijital ve civalı termometreler (Termometreler çarpmalara ve darbelere maruz kaldıklarında kırılmamaları için metal koruyucu içerisine yerleştirilmişlerdir) Nem içeriği: Kuru ve nemli sıcaklık arasındaki fark havanın nem içeriğinin bir göstergesidir. Saç higrometresi, psikrometre, otomatik nem ölçerler Hava basıncı: Havanın birim alana uyguladığı kuvvet olarak tanımlanan basıncın birimi mmhg veya mmss ile belirtilmektedir. Barometre 67 68
Hava hızının ölçülmesi Ocak içindeki yollarda ortalama hava hızını bulmak için yaygın olarak kullanılan yöntemler şunlardır. Tek nokta yöntemi En hızlı ve en basit ölçme yöntemidir. En yüksek hızın galeri kesitinin merkezinde olduğu varsayımından hareketle hava yolunun ortasında hız ölçümü yapılır ve ölçülen değer 0,8 ile çarpılır. V ort = 0,8 x V V ort : Ortalama hava hızı, m/sn V: Ölçülen hava hızı, m/sn Çok noktalı ölçüm yöntemi Bu yöntem, tek nokta yöntemine göre daha hassas sonuçlar verir. Ölçümler sırasında hava yolu kesit alanı eşit parçalara bölünür ve her parçanın merkezinde hız ölçümü yapılır. Kesitteki ortalama hız aşağıdaki eşitlikten hesaplanır. V ort 1 = S n 1 i= S V i S i : i nci parçanın alanı, m 2 V i : i nci parçada ölçülen hız, m/sn S: Hava yolu kesit alanı, m 2 n: Küçük parça sayısı i 69 70 Dolaştırma yöntemi Anemometre ile hız ölçümü yapılan bu yöntem, ocaklarda en çok kullanılan ve anında sonuç veren bir hız ölçüm yöntemidir. Anemometre 1 dakika süre ile kesit içerisinde yavaş ve düzenli bir şekilde gezdirilir. 1 dakikalık süre sonunda anemometreden okunan değer, hava yolundan geçen havanın ortalama hızıdır. İyi çalışmalar dilerim. 71 72