DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 30 PDÖ de Yönlendirici Performansının Öğrenciler ve Yönlendiriciler Tarafından Değerlendirilmesi: Karşılaştırmalı Çalışma Bahar Z**, Beşer A**, Kıssal A**, Aydoğdu NG**, Ersin F** ÖZET Giriş: Probleme Dayalı öğrenme (PDÖ) modelinde eğitim yönlendiricisi en önemli ögelerden birisidir. PDÖ sürecinin başarısında etkin bir rol oynayan eğitim yönlendiricisinin grup yönetme becerilerinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle yönlendiriciler sık izlenmeli ve düşük performans gösteren yönlendiricilere eğitim programları hazırlanmalıdır. Amaç: Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu (DEÜ HYO) Probleme Dayalı Öğrenme (PDÖ) oturumlarında yönlendirici performansına yönelik öğrenci ve yönlendiricilerin algılarını karşılaştırmaktır. Yöntem: Karşılaştırmalı tanımlayıcı tipte olan bu çalışma DEÜ HYO u birinci ve ikinci sınıf öğrencilerinde yürütülmüştür. Yönlendirici performanslarını değerlendirmeye yönelik Bahar ve ark. (2004) tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan yönlendirici değerlendirme ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada birinci sınıf öğrencilerinin %77.3 üne (n=51), ikinci sınıf öğrencilerinin %85 ine (n=68), birinci sınıf yönlendiricilerin %87.5 ine (n=7), ikinci sınıf yönlendiricilerinin %100 üne (n=7) ulaşılmıştır. Veriler SPSS 11.00 paket programında değerlendirilmiş olup tüm analizlerde p=<.05 alınmıştır. Analizlerde t testi, Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Bulgular: Birinci ve ikinci sınıfta dönem ortası (1.değerlendirme) ve dönem sonunda (2.değerlendirme) öğrencilerin yönlendiricileri değerlendirmeleri ile yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmeleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (p>.05). Birinci sınıfta öğrencilerin yönlendiricileri birinci ve ikinci değerlendirmeleri arasında anlamlı bir fark yoktur (p>.05). Birinci sınıf yönlendiricilerin kendilerini birinci ve ikinci. değerlendirmelerinde fark yoktur (p>.05). İkinci sınıf öğrencilerinin yönlendiricileri birinci ve ikinci değerlendirmeleri arasında anlamlı bir fark vardır, ikinci değerlendirme puanları daha yüksektir (p<.05). Ancak yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmeleri arasında fark yoktur (p>.05). Sonuç: Bu çalışmada probleme dayalı öğrenmede yönlendirici performansında öğrenci ve yönlendirici değerlendirmelerinin birbirine benzer olduğu saptanmıştır. İkinci sınıflarda dönem sonunda yapılan ikinci değerlendirmede, yönlendiricilerin puanlarında artış olmuştur. Bu puan artışında öğrencilerden alınan geribildirimlerin değerlendirilmesinin etkili olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmanın sonucunda, eğitim kurumlarında eğiticilerin performanslarının ve öğrenci beklentilerinin değerlendirilmesi önerilmektedir. PDÖ kullanılan okullarda bu çalışmada yer alan ölçeğin kullanılması önerilmektedir. Anahtar Sözcükler: Probleme Dayalı Öğretim, Yönlendirici Performans değerlendirmesi, geribildirim, hemşirelik öğrencileri Evaluation of Perceived Tutor Performance by the Students And Tutors in Problem Based Learning : A Comparative Study Background: Tutors are one of the most important elements of a Problem Based Learning (PBL) model process. In fact, they play an important role in the success of a PBL process and their skills of team management should be evaluated. Therefore, it is important to monitor tutors frequently and to prepare education programs for the tutors with poor performance. Objectives: The aim of this study was to compare perceived tutor performance in PBL sessions between students and tutors at Dokuz Eylül University Nursing School. Methods: This is a comparative, descriptive study and was conducted on the first and second year students at Dokuz Eylül University Nursing School. The Tutors Performance Scale that the reliability and validity of the scale were tested by Bahar at al. (2004) was used for evaluation of tutor performance. Seventy seven point seven percent of the first year students (n=51), 85% of the second year students (n=68), 87.5% of the tutors for first year students (n=7) and 100% of the tutors for second year students (n=7) participated in the study. Data were analysed with t test and Mann-Whitney U test and assessed by using SPSS 11.0 computer program. Probability value was calculated as p<.05 in all the analyses. Results: There was no significant difference in perceived tutor performance between the first and the second year students and the tutors themselves in the first evaluation and the second evaluation (p>.05). No significant difference was found in perceived tutor performance by the first year students in the first and second evaluations (p>.05). There was no significant difference in perceived tutor performance evaluated by the first year tutors themselves (p>.05). Perceived tutor performance differed significantly between the first and the second evaluations by the second year students. The second evaluation scores were higher (p<.05). But the difference in perceived tutor performance between the first and the second evaluations by tutors was not significant (p>.05). Conclusion: This study revealed that both the students and the tutors evaluations have similar perceived tutor performance in PBL sessions. The second year students assigned higher scores on perceived tutor performance in the second evaluation at the end of the term. It ıs thought that the evaluation of feedback received from the students is effective at this score increase. It is suggested that the performance of the tutors and the expectation of the students should be evaluated at the end of this study. It is suggested that the scale in this study should be used at schools where PBL is practiced. Key Words: Problem based learning, tutor performance evaluation, feed back, nurse student Bu makale 7th European Conference of Nurse Educators, Plovdiv-Bulgaria, 9-10 October, 2008 sunulmuştur. ** Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Halk Sağlığı AD.
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 31 GİRİŞ Probleme Dayalı Öğrenmede (PDÖ) yönlendiricinin rolü, öğrencilere öğrenme sürecini kolaylaştırmada yardım etmek, kendi kendine öğrenme ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesini desteklemektir (Das, Mpofu, Hasan ve Stewart, 2002). PDÖ de sürecin başarısında eğitim yönlendiricisinin performansı etkilidir. (Pinto, Rendas ve Gamboa, 2001). Cooper (2003), PDÖ de öğrencinin modele uyumunu kolaylaştırmada yönlendiricinin önemini vurgulamış ve öğrenme konularından uzaklaşıldığında öğrencileri tartışmaya odaklama, tartışma içeriğinin doğru olmasını kolaylaştırma, sessiz ya da baskın öğrencileri ele almayı önemli rolleri arasında tanımlamıştır. PDÖ de yönlendirici sürecin en önemli ögelerinden birisidir. Eğitim yönlendiricisi küçük bir öğrenci grubunda eğitim programının hedeflerinin başarı ile tamamlanmasında aracılık eden bir öğretim elemanıdır ve sürecin başarısında etkilidir (Dolmans, Wolfhagen, Scmidt, ve Van Der Vleuten, 1994). PDÖ de yönlendirici bir öğretmen değil, öğrenmeyi kolaylaştırıcı ve yönlendirici rolü üstlenmekte olup, iki temel işlevi vardır. Bunlar; grubun işlevselliğini sağlamak, diğeri ise öğrenme hedeflerine ulaşılmasını sağlamaktır (Abacıoğlu, 1998). Bu nedenle yönlendiriciler rollerini başarabilmeleri için kendilerinden ne beklendiğini bilmek ve iyi bir yönlendirici olmak için çaba göstermek zorundadırlar (Pınto ve ark., 2001). Yönlendirici, başlangıçta belirlenen hedef ve amaçlar doğrultusunda problemden kaynaklanan öğrenme konularını, öğrencilerin nasıl belirleyecekleri konusunda daha aktif rol alır. Öğrenci giderek daha az rehberlik gereksinimi duyar. Yönlendiricinin rolü; öğrenme kaynaklarını saptamada, öğrencilere yardım etmek, çaba göstermeye cesaretlendirmek ve öğrenme gereksinimlerini farkına vardırmanın yanı sıra öğrencilerin düşünme ya da sorgulama becerilerini geliştirmek ve kendi kendine öğrenmelerine yardımcı olmaktır (Das, ve ark., 2002; Kocaman, Okumuş, Bahar, Kızılcı ve Seren 2003; Beşer, Mete ve Sarı, 2004). PDÖ sürecinin başarısında etkin bir rol oynayan eğitim yönlendiricisinin grup yönetme becerilerinin değerlendirilmesi gerekir. Bu nedenle yönlendiricileri sık izlemek ve düşük performans gösteren yönlendiricilere davranış geliştirecek eğitim programları hazırlamak önemlidir (Dolmans ve ark., 1994). Öğrenciler tarafından yönlendiricilerin değerlendirilmesi yararlı geribildirimler oluşturmaktadır. Öğrencilerin gereksinimleri ve beklentileri yönlendiriciyi değerlendirme sonuçlarından elde edilebilir
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 32 (Das ve ark., 2002). Bir çalışmada öğrencilerin yönlendiricilerden iki önemli beceri bekledikleri vurgulanmıştır. Bunlar, öğrencilere önemli konuları belirlemelerine yardımcı olmaları ve grup sürecinde öğrencilere geribildirim vermeleridir (Mayo, Donnelly, Nash ve Schwartz, 1993). Das ve ark., (2002) yönlendirici performanslarının değerlendirildiği çalışmalarında, öğrencilerin yönlendirici performanslarına yönelik algılarında özellikle bilgi kaynakları hakkında rehberlik ve bilgiye ulaşmayı kolaylaştırmada yönlendiricilerin bu sürede gelişim göstermediği belirtilirken bir yönlendiricinin oturumlarda çok sessiz ve isteksiz olması öğrenciler tarafından olumsuz olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada yönlendiriciye bu sonuçlar hakkında gelişim göstermesine yönelik geribildirim verildiği belirtilmiştir. Carliste, ve Ibbotson (2005), çalışmalarında öğrencilerin, yönlendiricilerin problemin tanımlanmasında, var olan ile öğrenilmesi gereken bilgiyi belirlemelerinde kendilerine yardım ettiklerini, bunun yanı sıra kendi öğrenme sorumluluklarını almalarında cesaretlendirdiklerini belirttiklerini ortaya koymuşlardır. Lin (2005), tıp öğrencileri ile yaptıkları kalitatif çalışmalarında öğrenciler derinlemesine bir tartışma ortamı oluşturulabilmesinde yönlendiricilerin temel ve klinik bilimlerde yeterince bilgili olmaları gerektiğini düşündüklerini belirtmişlerdir. Aynı çalışmada öğrenciler yönlendiricilerden bilginin entegrasyonu, uygun girişimler (beyin fırtınası, tartışma, PDÖ yi doğru uygulama), düşünme ve tartışmayı uyarma, pozitif kişilik (nazik, espirili, olgun) geribildirim verme, iyi bir grup oluşturma becerilerine yönelik beklentilerini belirtmişlerdir. Dolmans, Luijk, Wolfhagen ve Scherpbieret (2006), çalışmalarında öğrencilerin yönlendiricilerini 10 üzerinden ortalama 7.6+0.8 puan vererek değerlendirdiklerini ve yönlendiricilerin % 93 nden memnun olduklarını saptamışlardır. Kassab, Abu-Hıjleh, Al-Shboul, ve Hamdy (2006) PDÖ de yönlendirici stillerine yönelik öğrenci ve yönlendirici algılarını karşılaştırmışlardır. Bu çalışmada, yönlendirici stillerinden öğrenci merkezli, kolaylaştırma, işbirliği boyutu bakımından yönlendirici ve öğrenci değerlendirme puanları arasında anlamlı bir fark olduğunu göstermiştir. Yönlendiricilerin özdeğerlendirme puanlarının daha yüksek olduğunu saptamışlardır. Yönlendirici merkezli, atılgan olma boyutunda ise öğrenci ve yönlendirici puanları arasında anlamlı bir fark olup, öğrenci puanları daha yüksek olarak değerlendirilmiştir. Öğrencilerin ve yönlendiricilerin yönlendirici stillerini değerlendirme puanları arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır.
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 33 PDÖ oturumlarında yönlendiricilik performansına yönelik öğrencilerin algıları yanı sıra yönlendiricilerin kendi performanslarına yönelik algıları da önemlidir. Özellikle öğrenci ve yönlendirici algılarının/değerlendirmelerinin karşılaştırılması öğrenci beklentilerinin karşılanması bakımından çok önemlidir. Yapılan çalışmalarda yönlendiricilik performanslarına yönelik öğrenci görüşlerinin alındığı ancak öğrenci ve yönlendirici değerlendirmelerinin birlikte karşılaştırıldığı çalışma sayısı sınırlıdır. Bu nedenle bu çalışmada, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulunda probleme dayalı öğrenme (PDÖ) oturumlarında öğrencilerin ve yönlendiricilerin yönlendirici performansına yönelik değerlendirmelerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu çalışmanın sonuçları yönlendiricilerin performanslarını geliştirmeye yönelik olumlu bir geribildirim sağlayacak olup, aynı zamanda öğrencilerin başarılarına da yansıyacaktır. Araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranacaktır ; 1. Sınıflara göre birinci ve ikinci değerlendirmelerde, öğrencilerin yönlendiricileri performanslarını değerlendirmeleri ile yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmeleri arasında fark var mıdır? 2. Sınıflara göre öğrencilerin yönlendiricileri birinci ve ikinci değerlendirme puanları arasında fark var mıdır? 3. Sınıflara göre yönlendiricilerin kendi performanslarını birinci ve ikinci değerlendirme puanları arasında fark var mıdır? YÖNTEM Araştırmanın Tipi Karşılaştırmalı tanımlayıcı tipte bir çalışmadır. Araştırmanın Yapılacağı Yer ve Özellikleri Araştırma DEÜ HYO da yürütülmüştür. DEÜ HYO 1996 yılından bu yana Probleme Dayalı Öğrenimi (PDÖ) yürütmektedir. HYO nda birinci, ikinci, ve üçüncü sınıflarda PDÖ oturumları yürütülmektedir, dördüncü sınıfta ise intern uygulamasına yönelik haftada bir gün PDÖ oturumları yapılmaktadır. Bu çalışmada 2008 bahar öğrenim yılı birinci ve ikinci sınıf PDÖ oturumlarında öğrencilerin yönlendiricileri değerlendirmeleri ve aynı sürece ilişkin yönlendiricilerin aynı formla kendi kendilerini değerlendirmeleri yer almaktadır. Birinci sınıfta bahar döneminde altı modül yer almakta olup, bir modülde üç PDÖ oturumu yapılmaktadır. Benzer şekilde ikinci sınıfta da bahar döneminde toplam 5 modül olup bir modülde üç oturum yapılmaktadır. Değerlendirmeler üç modül sonu ve dönem sonunda yapılmaktadır.
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 34 Araştırmanın Örneklemi Bu araştırmada HYO nun bir, iki ve üçüncü sınıflarda öğrenimini sürdüren tüm öğrencilerin değerlendirilmesi planlanmış olup ancak üçüncü sınıf öğrencileri ikinci değerlendirmede revize edilmeyen ( üçlü likert hali) ölçek formunu doldurdukları için çalışmadan çıkarılmıştır. Çalışmada kullanılan ölçek ilk olarak üçlü likert şeklinde iken okul müfredat kurulundan gelen öneri doğrultusunda beşli likert şekline dönüştürülmüştür. Bu çalışmada beşli likert şekli kullanılmıştır. Bu çalışmada birinci sınıf öğrencilerinin %77.3 üne (n=51), ikinci sınıf öğrencilerinin %85 ine (n=68), birinci sınıf yönlendiricilerin %87.5 ine (n=7), ikinci sınıf yönlendiricilerinin %100 üne (n=7) ulaşılmıştır. DEUHYO nun sınıflara göre yönlendirici, öğrenci, modül ve yönlendirici değerlendirme sayıları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Sınıflara Göre Yönlendirici, Öğrenci, Modül Ve Yönlendirici Değerlendirme Sayısı Sınıf Öğrenci sayısı Yönlendirici Modül Sayısı Sayısı 1.sınıf 66 8 6 2.sınıf 80 7 5 Araştırmanın Değişkenleri Yönlendiricilerin kendi performanslarını değerlendirme puanları, öğrencilerin yönlendirici performanslarını değerlendirme puanları araştırmada bağımlı değişken öğrencin öğrenim gördüğü sınıf ise,bağımsız değişkendir. Veri Toplama Araçları Yönlendirici performanslarını değerlendirmeye yönelik Bahar ve ark. (2004) tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan yönlendirici değerlendirme ölçeği kullanılmıştır. Ölçek, yönlendirici performanslarını değerlendirmek için 1994 yılında Dolmans, Wolzhagen, Schmidt ve Vleuten tarafından geliştirilmiştir. Ölçek 13 maddeden oluşmuş olup, ilk 6 maddesi; öğrencilere öğrenme süreci boyunca rehberlik görevi ile ilgili sorulara (faktör 1), 4 madde yönlendiricinin bilgi içeriği ile ilgili sorulara (faktör 2), üç madde eğitim yönlendiricisinin grubun öğrenme kararlılığına olan katkısını ölçen sorulara (faktör 3) yöneliktir. Ölçeğin güvenirlik katsayısı
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 35 0.98, faktörlerin güvenirlik katsayıları ise sırası ile.85-.94 ve.92 dir. Ölçek maddeleri 1- Yetersiz, 2- Kararsız, 3- Yeterli olarak değerlendirilmektedir. Ölçek Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu nda dört yıl kullanıldıktan sonr yönlendiricilerin önerileri üzerine 11 maddeye indirgenmiş, derecelendirmesi ise beşli likert olarak tekrar yapılandırılmıştır. Beşli Likerte göre ölçek maddeleri 1- Kesinlikle Katılmıyorum, 2-Katılmıyorum, 3-Kararsızım, 4-Katılıyorum, 5- Kesinlikle Katılıyorum olarak değerlendirilmiştir. Ölçekten alınan minimum puan 11, maksimum puan ise 55 tir. Puanın artması öğrencilerin yönlendirici performanslarından memnuniyetlerinin arttığını gösterir. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Probleme Dayalı Öğrenmede öğrenci ve yönlendiricinin Yönlendirici Değerlendirme Ölçeği Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Probleme Dayalı Öğrenmede Öğrenci ve Yönlendiricinin Yönlendirici Değerlendirici Ölçeği Öğrenme süreci boyunca öğrencilere rehberlik: 1. Yönlendirici, öğrencilerin problemleri analiz etmelerini sağlar 2. Yönlendirici, öğrencilerin öğrenme konularını kapsamlı bir biçimde sunmalarına yardımcı olur. 3. Yönlendirici probleme dayalı öğrenim sürecini anlamıştır. 4. Yönlendirici, konunun öneminin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunur 5. Yönlendirici, öğrencinin probleme dayalı öğrenim sürecinin değerlendirmesini teşvik eder. 6. Yönlendirici, tüm öğrencileri grup sürecine aktif olarak katar Bilgi içeriği: 7. Yönlendirici, öğrenme konularına hakimdir. 8. Yönlendirici, öğrencilerin belirli öğrenme konularını saptamalarına yardımcı olur. 9. Yönlendirici, öğrencilerin önemli konuları ayırt etmesine yardımcı olur. Grubun öğrenme kararlılığı: 10. Yönlendirici probleme dayalı öğrenme oturumlarında öğrencilerin öğrenme aktivitelerine ilgi gösterir 11. Yönlendirici, öğrencileri motive eder Veri Toplama Araçlarının Uygulanması PDÖ oturumlarında yönlendirici değerlendirmeleri dönem ortasında (3 mo-
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 36 dül sonu) ve dönem sonunda olmak üzere Araştırma Etiği iki kez yapılmaktadır. Yönlendirici Araştırmanın yürütülebilmesi için değerlendirme ölçeği oturumların ardından öğrencilere dağıtılmakta ve doldurulduktan sonra bir öğrenci tarafından formların değerlendirmesini yapacak olan sekretere iletilmektedir. Ölçeğin doldurulması sırasında yönlendirici bulunmamaktadır. Öğrenciler DEÜ HYO etik komitesinden izin alınmıştır. Bunun yanı sıra PDÖ oturumlarında görev alan yönlendiricilere araştırmanın amacı açıklanıp, katılımları için onam alınmıştır. Öğrenciler tarafından yönlendiricilerin değerlendirilmesi rutin bir uygu- tarafından doldurulan formlar lama olup dönem başında ve sonunda yönlendiriciler tarafından da her modül sonunda doldurulmuştur. Verilerin Değerlendirilmesi olmak üzere her dönem iki kez yapılmaktadır. Öğrenciler değerlendirmelerini isimsiz olarak yazmakta ve değerlendirme Verilerin istatistiksel analizinde formlarını doğrudan öğrenci işlerine bırakmaktadırlar. SPSS 11.00 paket programı kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde yönlendirici değerlendirme ölçek puan ortalamalarının Bu değerlendirme sürecinde yönlendirici ile karşı karşıya kalmamaktadırlar. karşılaştırılmasında t testi, Mann-Whitney U ve Wilxocon testi uygulanmıştır. BULGULAR Tablo 3. Sınıflara Göre Yönlendirici Performanslarına Yönelik Öğrenci Ve Yönlendirici Performans Değerlendirme Puanları 1.Değerlendirme 2.Değerlendirme Sınıf Öğrencinin Yönlendiriciyi Değerlendirmesi Yönlendiricinin Kendini Değerlendirmesi U p Öğrencinin Yönlendiriciyi Değerlendirmesi Yönlendiricinin Kendini Değerlendirmesi U p X±SS X±SS X±SS X±SS 1.Sınıf 50.30±5.39 52.43±1.62 145.00 50.16±9.14 53.15±1.68 110.50.802.182 2.Sınıf 47.62±9.30 48.43±4.72 215.50.678 52.41±3.93 50.57±5.09 150.50.081
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 37 Birinci sınıf öğrencilerinin, birinci değerlendirmede yönlendiricilerini değerlendirme puanı ortalaması ( 50.30+5.39) ile yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmeleri ( 52.43+1.62) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (p>.05; Tablo 3). Benzer şekilde ikinci değerlendirmede de öğrencilerin yönlendiricileri değerlendirme puan ortalaması (50.16+9.14) ile yönlendiricilerin kendilerini değerlendirme puan ortalaması (53.15+1.68) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (p>.05;tablo 3). DEÜ Hemşirelik Yüksekokulu nun ikinci sınıfında birinci değerlendirmede öğrencilerin yönlendiricileri değerlendirmeleri (47.62+9.30) ile yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmeleri (48.43+4.72) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (p>.05; Tablo3). Benzer şekilde ikinci değerlendirmede de öğrencilerin yönlendiricileri değerlendirmeleri (52.41 + 3.93) ile yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmeleri ( 50.57+5.09) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (p>.05;tablo 3). Sınıflara göre öğrencilerin yönlendiricileri birinci ve ikinci değerlendirmeleri Birinci sınıf öğrencilerinin birinci (50.30+5.39) ve ikinci yönlendirici değerlendirmeleri (50.16+9.14) arasında anlamlı bir fark yoktur (p>.05; Tablo.4). Buna karşın ölçeğin; bilgi içeriği alt boyutuna göre yapılan birinci (13.98+1.41) ve ikinci değerlendirmeleri (27.14+5.26) arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı iken (Tablo.4, p<.05), ölçeğin öğrenme süreci boyunca öğrencilere rehberlik ve grubun öğrenme kararlığı arasındaki fark anlamsızdır (p>.05;tablo 4). İkinci sınıf öğrencilerinin birinci (47.62+9.30) ve ikinci (52.41+3.93) değerlendirmeleri arasında anlamlı fark saptanmıştır (Tablo.4, p<.05). Benzer şekilde ölçeğin öğrenme süreci boyunca öğrencilere rehberlik, bilgi içeriği ve grubun öğrenme kararlığı alt boyutlarının bir ve ikinci değerlendirmeleri arasında anlamlı fark saptanmıştır (Tablo.4, p<.05).
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 38 Tablo 4. Sınıflara Göre Yönlendirici Performansları Alt Boyutlarına Yönelik Öğrenci ve Yönlendirici Performans Değerlendirme Puanları Öğrencinin Yönlendiriciyi Yönlendiricinin Kendini Değerlendirmesi Sınıf Değerlendirmesi t U 1. Değerlendirme X±SS 2. Değerlendirme X±SS p 1. Değerlendirme X±SS 2. Değerlendirme X±SS p 1. Sınıf Öğrenme Süreci Boyunca 27.39±3.01 27.14±5.26.274 28.14±1.35 29.00±0.82 15.00 Öğrencilere Rehberlik.79.21 Bilgi İçeriği 13.98±1.41 27.14±5.26-16.02.00 14.86±0.38 14.86±0.38 24.50 1.00 Grubun Öğrenme 8.93±1.42 9.09±1.79 -.462 9.43±0.79 9.29±1.25 23.50 Kararlılığı.65.88 Toplam 50.30±5.39 50.16±9.14.085.93 52.43±1.62 53.15±1.68 18.00.38 2. Sınıf Öğrenme Süreci Boyunca Öğrencilere 25.81±5.01 28.38±2.30-3.85.00 26.00±3.06 27.29±3.04 18.50.44 Rehberlik Bilgi İçeriği 13.10±2.75 14.41±1.07-3.66.00 13.43±0.98 14.14±1.46 13.00.13 Grubun Öğrenme Kararlılığı 8.71±1.80 9.47±0.89-3.14.00 9.00±1.15 9.14±1.07 22.50.78 Toplam 47.62±9.30 52.41±3.93-3,91.00 48.43±4.72 50.57±5.09 19.00.48
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 39 Sınıflara göre yönlendiricilerin kendi performanslarını birinci ve ikinci değerlendirmeleri Birinci ve ikinci sınıf yönlendiricilerinin ölçeğin; öğrenme süreci boyunca öğrencilere rehberlik, bilgi içeriği ve grubun öğrenme kararlılığı alt boyutlarına göre yapılan birinci ve ikinci değerlendirmeleri arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır (Tablo.4, p>.05). TARTIŞMA Bu çalışmada birinci ve ikinci sınıf öğrencilerinin 1. ve 2. değerlendirmelerinde yönlendirici performans puanlarında öğrenci ve yönlendiriciler arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır (Tablo 3). PDÖ de sürecin başarısında ve öğrencilere kazandırılması hedeflenen becerilere ulaşılmasındaki yönlendiricilerin rolü çeşitli çalışmalarda vurgulanmıştır (Pinto ve ark., 2001 Cooper 2003). Cooper (2003), özellikle PDÖ oturumlarında öğrenme konularından uzaklaşıldığında öğrencileri tartışmaya odaklama, tartışma içeriğinin doğru olmasını kolaylaştırma, sessiz ya da baskın öğrencileri ele almayı yönlendiricinin önemli rolleri arasında tanımlamıştır. Kassab ve ark. (2006) çalışmalarında yönlendirici ve öğrenci algıları arasında fark saptamış olup, yönlendiriciler kendilerini kolaylaştırıcı ve işbirlikçi algılarken, öğrenciler daha az olarak yönlendiricileri kolaylaştırıcı, işbirlikçi, daha fazla olarak da önerici ve zorlayıcı olarak algıladığı bulunmuştur. Dolmans ve ark. (2006), ise öğrenciler tarafından yönlendirici performanslarının değerlendirildiği çalışmada, öğrenciler yönlendiricilerin % 93 nden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Bu çalışmada, ölçeğin alt boyutları olarak öğrenme süreci boyunca öğrencilere rehberlik, bilgi içeriği ve grubun öğrenme kararlılığı bakımından öğrenci ve yönlendiricilerin değerlendirmelerinin benzer olması olumlu bir yön olarak görülebilir. Her dönem sonunda öğrencilerden alınan geri bildirimler yönlendiricilerin kendi performanslarına ışık tutmaktadır. Bu durum yönlendiricilerin kendi performanslarını geliştirmelerine katkıda bulunmuş olup öğrenci ve yönlendirici algıları arasında fark çıkmamasına neden olmuş olabilir. Aynı zamanda öğrenci ve yönlendiricilerin algıları arasındaki bu uyum dönem başında öğrencilerin yönlendiricilerden beklentilerinin neler o- lacağı ile ilgili açıklama yapılmasından kaynaklanıyor olabilir. Birinci sınıf öğrencilerinin dönem ortası ve dönem sonunda yapılan değerlendirmeleri sonucunda yönlendirici performans puan ortalamaları benzer olmakla beraber ölçeğin alt boyutunda yer alan bilgi içeriği puanları anlamlı bir artış göstermiştir. İkinci sınıflarda ise öğrencilerin yönlendirici performans değerlen-
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 40 dirmelerinde ölçeğin her üç alt boyut puanlarında anlamlı bir artış saptanmıştır (Tablo 4). Öğrenciler tarafından yönlendirici performanslarının değerlendirildiği çalışmalarda öğrencilerin yönlendiricilerden beklentileri belirlenmiştir. Lin (2005), tıp öğrencileri ile yaptığı çalışmada, öğrencilerin derinlemesine bir tartışma ortamı oluşturulabilmesinde yönlendiricilerin temel ve klinik bilimlerde yeterince bilgili olmaları gerektiği, bilginin entegrasyonu, uygun girişimler (beyin fırtınası, tartışma, PDÖ yi doğru uygulama ), düşünme ve tartışmayı uyarma, pozitif kişilik (nazik, espirili, olgun) geribildirim verme, iyi bir grup oluşturma becerilerine yönelik beklentilerini belirtmişlerdir. Farklı bir sonuç olarak Das ve ark. (2002) ise öğrencilerin yönlendirici performanslarına yönelik algılarında konuları tartışmada, öğrenme konularını tanımlamada, bilgi kaynakları hakkında rehberlikte yönlendiricilerin yıllara göre benzer sonuçlar gösterdiğini saptamıştır. Dolmans ve ark (2001) ise çalışmalarında grup dinamikleri becerileri güçlü olan yönlendiricilerin performans puanlarını daha yüksek bulmuştur. Bu sonuç, yönlendiricinin öğrenci geri bildirimleri doğrultusunda grubun gereksinimlerini karşıladığı ve grup dinamiklerini iyi kullanmalarının bir göstergesi olabilir. DEÜ HYO nda probleme dayalı öğrenim oturumlarının ardından her bir öğrenciden o oturuma ilişkin yönlendiricinin performansına yönelik geribildirimler alınmaktadır. Bu geribildirimler, tartışmayı sürdürme, konuya odaklama, her öğrencinin tartışmaya katılma, anlaşılamayan noktaların aydınlatılması için uygun ve yerinde sorular sorma gibi olumlu ve olumsuz özelliklere yönelik olmaktadır. Birinci sınıfta yönlendiricilerin bu geribildirimlerden yararlanmaları her iki değerlendirme arasında fark olmamasına neden olmuş olabilir. İkinci sınıf yönlendiricilerinin özellikle ikinci değerlendirme puanlarının yüksek olması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Her bir modülde ele alınan öğrenme konuları için modül sahibi tarafından yönlendiricilere ek rehber hazırlanmaktadır. Bu nedenle yönlendiricinin öğrenme konularına hakim olması ve öğrencilerin önemli konuları ayırt edebilmeleri için gereken yardımı sunmaları zor olmamaktadır. Bunun yanı sıra her modül öncesinde her sınıfta yönlendiriciler tarafından toplantı yapılmakta öğrenme konusu olarak çıkarılacak konular, mutlaka sorulması gereken sorular gibi özellikleri tartışılarak gruplar arasında farklılık olmaması için çaba sarf edilmektedir. Birinci ve ikinci sınıf yönlendiricilerinin dönem ortası ve dönem sonunda kendi performanslarını değerlendirme
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 41 puanlarında artış anlamlı olmamakla beraber olumlu bir sonuçtur. DEÜ HYO nda eğitim süreci her yönleriyle sürekli olarak değerlendirilmekte ve eğiticilerle birlikte tartışılmakta olup dinamik bir süreçtir. Kassab ve ark. (2005) yönlendiricilerin bilgilerini iyi kullanmaları, öğrenciye geribildirim verme tekniğine uymaları, öğrenci ve yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmeleri sonucunda güçlü ve zayıf yönlerinin farkına varmaları eğitim kalitesini geliştirmede önemli olduğunu vurgulamışlardır. Yukarıda belirtilen eğitim ortamının eğiticilere kendini geliştirmeleri yönünde fırsatlar sunduğu, öğrencilerin yönlendiricilere ilişkin performans puanlarındaki artışlardan anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra hizmet içi eğitim programlarının sürdürülmesi, yeni yönlendiricilerin deneyimli yönlendiriciler tarafından oturumlara hazırlanılması olumlu sonuçlara katkı sağlamaktadır. SONUÇLARIN UYGULAMADA KULLANIMI Bu çalışma probleme dayalı öğrenmede yönlendirici performansında öğrenci ve yönlendirici algılarının birbirine benzer olduğu saptanmıştır. İkinci sınıflarda dönem sonunda yapılan ikinci değerlendirmede, yönlendiricilerin puanlarında artışlar olmuştur. Bu çalışmada yönlendiricilerin kendilerini değerlendirmelerinde daha objektif sonuçlar alınabilmesi için aynı anda PDÖ oturum sürecinin bir gözlemci tarafından da değerlendirilmesi önerilmektedir. Bunun yanı sıra kalitatif yöntemlerle yapılacak çalışmalarla öğrencilerin beklentileri ve önerileri daha kapsamlı olarak saptanabilir. Eğitim kurumlarında öğretim sürecinin sürekli olarak değerlendirilmesi kurumun belirlediği hedeflere ulaşmasında önemlidir. Bu nedenle hemşirelik yüksekokullarında hangi yöntemle eğitim verilirse verilsin belirli aralıklarda eğiticilerin performanslarının ve öğrenci beklentilerinin değerlendirilmesi önerilmektedir.
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 42 KAYNAKÇA Abacıoğlu, H. (1998). Değerlendirme ve geribildirim, D.E.Ü aktif eğitim çalışmaları eğitim yönlendiricisi kurs kitapçığı. İzmir. DEÜ Tıp Fakültesi. Bahar, Z., Beşer, A., ve Özbıçakçı, Ş. (2004). Probleme Dayalı Öğrenme Modelinde Eğitim Yönlendiricisi Değerlendirilmesine İlişkin Bir Çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma Fonu. Beşer, A., Mete, S ve Sarı, H.S. (2004). Probleme Dayalı Öğrenmede Eğitim Yönlendiricisi Nasıl Olmalı?. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 8,2,32-38. Carliste, C., and Ibbotson, T. (2005). Introducing problem-based learning into research methods teaching: Student and facilitator evaluation. Nurse Education Today, 25, 527-541. Cooper, MH. (2003). An exploration of tutors experiences of facilitating problem-based learning, part 2- implications for the facilitation of problem-based learning. Nurse Education Today, 23, 65-75. Das, M., Mpofu, D.J.S., Hasan, M.Y., and Stewart, T.S. (2002). Student perceptions of tutor skills in problembased learning tutorials. Medical Education, 36, 272-278. Dolmans, D.H.J.M., Wolfhagen, I.H.A.P., Scmidt, H.G., and Van Der Vleuten, C. P. M. (1994). A rating scale for tutor evaluation in a problem-based curriculum: validity and reliability. Medical Education, 28,550-558. Dolmans, D.H.J.M., Luijk, S.J.W., Wolfhagen, I.H.A.P., and Scherpbieret, A.J.J.A. (2006). The relationship between professional behaviour grades and tutor performance ratings in problembased learning. Medical Education, 40, 180 186. Dolmans, D.H.J.M., Wolfhagen, I.H.A.P., Scherpbier, A.J.J.A., and Van Der Vleuten, C. P. M. (2001). Relationship of tutors group-
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 43 dynamics skills to their performance ratings in problem-based learning. Academic Medicine, 76(5), 473-476. Kassab, S., Al-Shboul, Q., Abu-Hıjleh, M., and Hamdy, H. (2006). Teaching styles of tutors in a problem-based curriculum:students and tutors perception. Medical Teacher, 28(5), 460-464. Kassab, S., Abu-Hıjleh, M. F., Al-Shboul, Q., and Hamdy, H. (2005). Studentled tutorial in problem-based Taiwan. Teaching and Learning in Medicine, 7(2),179-183. Mayo, P., Donnelly, M.B., Nash, P.P., and Schwartz, R.W. (1993). Student perceptions of totor effectiveness in a problem-based surgery clerkship. Teaching Learning Med, 4:227-33. Pinto, P. R., Rendas, A. and Gamboa, T. (2001) Tutors performance evaluation: A feedback tool for the PBL learning process. Medical Teacher, 23, 289-294. learning: educational outcomes and students perceptions. Medical Teacher, 27(6), 521-526 Kocaman, G., Okumuş, H., Bahar, Z., Kızılcı, S., ve Seren, Ş. (2003). Hemşirelik eğitiminde probleme dayalı öğrenme modelinin uygulanması ve sonuçlarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma Fonu, Proje No: 0957.99.01.02 Lin, C.S. (2005). Medical students perception of good PBL tutors in
DEUHYO ED 2009, 1 (1) PDÖ de Yönlendirici Performansı 45 Bu çalışmanın telif hakları DEUHYO ED ait olup, izin alınmadan başka bir yerde kullanılamaz.