Bilimsel Araştırma Nedir?

Bilimsel Araştırma Nedir? Bilimsel araştırma, bir araştırmacının bir problemi ele alarak açıkça belirtilmiş sonuçlar üretmesinin yoludur, raporudur. Her rapor, raporu hazırlayanın veya bir başkasının önceden yapmış olduğu araştırmalara dayandırılmıştır. Bütün çalışmalarda yapılacak şey seçilen konuyu araştırmak ve bulguları kaleme almaktır. 1

Bilimsel araştırma, araştırmacının sistematik bir şekilde veri toplaması ve bu verileri analiz etme sürecidir. Daha başka bir anlatımla bilimsel araştırma problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla; planlı ve sistemli olarak, verilerin toplanması, analizi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir. 2

Araştırmada temel amaçlar: 1. Bir sorunu çözmek, 2. Yeni bir ürün ortaya koymak, 3. Yeni bir yöntem veya teknoloji ortaya koymak, 4. Yeni bir bilgi ortaya koymak, 5. Ekonomik fayda sağlamak. 3

Bilimsel Araştırmanın Amaçları Bilimsel araştırmanın amaçları şu şekilde ifade edilebilir: Olayların tanımlanması, sınıflaması Olaylar arasındaki ilişkileri bulmak Olayları anlamak ve açıklamak Olayların önceden tahmin edilmesi Olayların kontrolü ilişkilerin içindeki sebepleri incelemektir. 4

Bilimsel Araştırmanın Özellikleri Bilimsel araştırmanın aşağıdaki özellikleri taşıması gereklidir. Düzenlilik göstermesi, Verilere dayalı olmalı, Nesnel olmalı ve Analitik olmalıdır. 5

Bilimsel Araştırma Nasıl Yapılır? Konu Seçimi Araştırmacılar ilgi duydukları konuyu belirleyerek ilgili birimlere iletirler. Konular belirlendikten sonra; belirli noktalara dikkat edilerek araştırma raporu hazırlanmalıdır. Seçilen Konunun Araştırılması 6

Bilimsel Araştırma Türleri Araştırma çabaları, değişik ölçütlere göre, sınıflandırılarak çeşitli adlar almaktadır. Örneğin, bir sınıflandırmaya göre, araştırmalar tarihsel, betimsel ve deneysel olarak adlandırılırken, bir başka sınıflandırmaya göre kitaplık, alan ve laboratuar araştırmaları olarak tanımlanmaktadır. Bunların en çok bilineni amacına göre ve seçilen yöntem bilime göre yapılan sınıflandırmalardır. Başka sınıflandırmalara da rastlanılmaktadır. Sosyal bilimlerde yaygın olarak kullanılan araştırma modelleri iki grupta toplanabilmektedir: Niceliksel araştırma ve Niteliksel araştırma. 7

Başlıca iki araştırma metodolojisi vardır: niceliksel araştırma (quantitative research) ve niteliksel araştırma (qualitative research)

Niceliksel Araştırma Biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarında araştırmalar gözlem ve ölçmeye dayanır. Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara niceliksel, sayısal ( quantitative ) araştırma denir. 9

Niceliksel araştırma yürüten araştırmacılar, veri toplama ve analizi süreçlerine kendi değer yargılarını ve kişisel yorumlarını katmamak için yoğun çaba göstermektedirler. Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara niceliksel veya sayısal araştırma denir. 10

Niceliksel araştırmaya, görgül (ampirik) araştırma ya da sayısal araştırma da denilmektedir. Yani olgu ve olayları nesnelleştirerek gözlemlenebilir, ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilir bir şekilde ortaya koyan bir araştırma türüdür. Niceliksel araştırmaya göre, bilimle bilimdışı birbirinden kesin sınırlarla ayrılmaktadır. Bilimin nesnel (objektif) gerçeklikle, bilimdışının ise öznel (sübjektif) gerçeklikle uğraştığı öne sürülmektedir. Nesnel gerçekliğin ise, değer yargılarından ve kişisel yorumlardan bağımsız yapılan gözlem ve/veya ölçümlerden elde edilen verilerden oluştuğu varsayılmaktadır. 11

Niteliksel Araştırma Nedir? İnsan ve toplum davranışları, psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim gibi sosyal bilim alanlarında incelenmektedir. Bu davranışları sayılarla açıklamak zordur.

Ölçümler bize kaç kişinin nasıl davrandığını gösterir, ama niçin? sorusuna cevap veremez.

İnsan ve grup davranışlarının niçin ini anlamaya yönelik araştırmalara niteliksel ( qualitative ) araştırma denir.

Niteliksel Araştırma Niteliksel araştırma aslında sosyal bilimlerin ilgi alanını oluşturan sosyal gerçeklikle, fen bilimlerinin ilgi alanını oluşturan fiziksel gerçekliği birbirinden ayırmaktadır. Fiziksel gerçekliğin kişisel yorumlardan bağımsız olduğu kabul edilirken; sosyal gerçekliğin, bir ölçüde de olsa, kişisel yorumlarla oluştuğu öne sürülmektedir. Bu nedenle, sosyal gerçekliğin nesnellik kadar öznellik de içerdiği ve her bireyin algılayış biçimine bağlı olarak farklılaştığı; dolayısıyla, sosyal verilerin ancak yorumlandıkları zaman anlam kazandığı kabul edilmektedir. 15

Nitel araştırmalar dünyanın sosyal yönü ile ilgilenir ve şu sorulara cevap arar: İnsanlar niçin böyle davranır? Kanaatler ve vaziyet alışlar nasıl oluşur? İnsanlar çevrelerinde olup bitenden nasıl etkilenir? Kültürler niçin ve nasıl gelişir? Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir?

Özetlemek gerekirse niteliksel araştırma; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği bir araştırma türüdür. Psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim gibi sosyal bilim alanlarında insan ve toplum davranışları incelenmektedir. Bu davranışları sayılarla açıklamak zordur. Ölçümler bize kaç kişinin nasıl davrandığını gösterir, ama niçin? sorusuna cevap veremez. İnsan ve grup davranışlarının niçin ini anlamaya yönelik araştırmalara niteliksel araştırma denir. 17

Niteliksel Araştırma Nitel araştırmalar dünyanın sosyal yönü ile ilgilenir ve şu sorulara yanıt arar: İnsanlar niçin böyle davranır? Kanaatler ve vaziyet alışlar nasıl oluşur? İnsanlar, çevrelerinde olup bitenden nasıl etkilenir? Kültürler niçin ve nasıl gelişir? Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir? 18

Nitel Araştırmanın Özellikleri Nitel araştırma niçin, nasıl, ne şekilde sorularına cevap arar. Nitel araştırma kişilerin kanaatleri, tecrübeleri, algıları ve duyguları gibi sübjektif verilerle meşgul olur. Nitel araştırma bir sosyal olayı doğal ortamı ve doğal oluşumu içinde tasvir eder. Nitel araştırma bir durumu ilişki bağlantıları içinde anlamaya çalışır. Bir olayı etkileyen değişkenleri kendisi ortaya çıkarır. 19

Araştırma yazınına göre nitel araştırmanın belli başlı bölümleri vardır. Bu bölümler şunlardır: Veri: Değişik kaynaklardan elde edilebilir. Nitel araştırmalarda veriler gözlem, mülakat ve anket yoluyla toplanır. Bu konu ileride daha detaylı verilecektir. Zaman alıcı olması dolayısıyla küçük örneklemler üzerinde çalışılır. Analitik ya da yorumlayıcı prosedürler: Bunlar bulgulara ya da teorilere ulaşmak için kullanılırlar. Bu prosedürler verilerin kavramlaştırılmasını da içerir. Yazılı ya da sözlü raporlar: Bu raporlar bilimsel dergilerde ya da konferanslarda sunulabilir. 20

Niteliksel Araştırma Türleri Nitel araştırmada kullanılan başlıca yöntemler şu şekilde sınıflandırılabilir: 1 - Tracer (İz Sürme) Yöntemi 2 - Paydaş Analizi (Stakeholder) 3 - Örnek Olay (Vaka) Yöntemi 4 - Sözlü Tarih 5 - Odak (Focus) Grupları Yöntemidir. 21

Tracer (İz Sürme) Yöntemi Tracer çalışmaları nitel araştırma yöntemlerinden biri olup hem veri toplama hem de örneklemenin güvenirliğini sağlamaya yönelik bir yöntemdir. Tracer çalışmaları şu şekilde tanımlanabilir: Bazı etiketlerin (örneğin dokümanlar) yardımıyla belirli bir zaman diliminde ve ilgili gruplar üzerinde örgütsel süreçlerin tanımlanması yöntemidir. Araştırma sürecinin, mercek altına alınan kurumun üyeleri ile gözden geçirilmesi ve ileri aşamalarda yararlanılacak anahtar bilgi kaynaklarının ortaya çıkarılması, bu yaklaşımı nitel veri toplama sürecinin yardımcısı bir araç konumuna sokmaktadır. Bilgi ulaşmaya yardımcı olacak kaynakların belirlenmesinden sonra mülakatlar ve anketler gibi herhangi bir veri toplama yöntemi kullanılabilir. 22

Tracer (İz Sürme) Yöntemi Tracer yaklaşımı ayrıca tesadüfü olmayan örneklemenin bir başka çeşiti olan kartopu örneklemeye de benzemektedir. Kartopu örneklemede; araştırmacı bir bilgi verici ile başlar ve araştırma süreci devam ettikçe katılımcıların sayısı aynen bir kartopu gibi yuvarlanarak artar. Tracer çalışmaları ve kartopu örnekleme arasındaki en önemli fark tracer çalışmalarında katılımcılar tarafından önerilen yeni bilgi kaynakları diğer kaynaklar yardımıyla analizde kontrol edilir. Yani yeni kaynaklar her zaman kabul edilmeyebilir. 23

Tracer (İz Sürme) Yöntemi Tracer araştırmaları altı basamaktan oluşur; Etiketlerin tanımlanması: İzlenecek süreçle ilgili etiketlerin listelenmesidir. Örnekleme ölçütü: Araştırmaya konu olan sürecin özellikli durumlarının örneklenmesi için ölçüt oluşturulmasıdır. Spesifik etiketlerin kontrolü: Etiketlerin belli bir kalıba sokulmasıdır. İlgili bilgi vericilerin ilk defa tanımlanması: Araştırmacı araştırma konusu ile ilgili olarak görüşülecek katılımcılar belirlenmek üzere etiketleri inceler ve bu tracer araştırmalarının ilk bilgi vericilere ulaştığı aşamadır. 24

Tracer (İz Sürme) Yöntemi Veri toplama ve sonraki bilgi kaynaklarının tanımlanması: Araştırmacının kimlerle görüşeceğine karar vermesi gerekir. Olası bilgi kaynağı adayları aranmalıdır. Çalışmanın bitirilmesi: Daha fazla bilgi elde edilemediği zaman doyma noktasına gelinmiştir ve araştırma bitirilmelidir. 25

Paydaş Analizi Paydaş analizi örgütsel psikolojiye göre herhangi bir fenomenin çevresinde çok sayıda olan, fenomenin kendisini etkileyen ve/veya kendisinden etkilenen ve bir şekilde ilgisi olan ilgili partilerin grupların varlığı görüşüne dayanan bir araştırma yaklaşımıdır. Önerilen projeden olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilecek tüm paydaş gruplarının tespit edilmesini, bu grupların ilgi alanlarının, sorunlarının, potansiyellerinin ve diğer özeliklerinin belirlenmesini ve analizini içermektedir. Bu analizin sonuçları daha sonra proje tasarımına yansıtılır. 26

Paydaş Analizi Paydaşlar: Bir proje/programla bir ilgisi olan bireyler, insan grupları, kurum/kuruluşlar veya firmalar paydaş olarak tanımlanmaktadır. Proje veya programların faaliyet veya çıktılarından (sonuçlarından) doğrudan veya dolaylı olarak olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilir veya proje sürecini etkileyebilirler. Genellikle farklı alt grupların dikkate alınması gerekmektedir. Paydaşlardan güçlü ve etkili olanlar fenomen üzerinde ve diğer ilgili partiler üzerinde etkili olanları daha kolayca tanırlar. Aynı zamanda araştırmacılar bir ya da daha fazla paydaşla işe başlarlar ve kendileri de daha sonra paydaş haline gelirler. 27

Paydaş Analizi Nitel araştırmalarda kullanılan bütün yöntemler aynı zamanda paydaş analizinde de kullanılabilmektedir. Genel olarak paydaş analizindeki araştırma basamakları şunlardır: İlgilenilen fenomenin tanımlanması, İlgili partilerin indirgenmesi, Daha ileri düzeyde veri toplanması, Araştırma sorularını cevaplamaya yönelik veri toplanması ve Rapor yazılması, sunulması ve sonuçların gösterilmesidir. 28

Örnek Olay Yöntemi (Vaka İncelemesi) Örnek olay incelemesi, tek bir olayı veya birkaç olayı derinlemesine inceleme demektir. Bazen bir zaman dilimindeki sosyal olaylar da incelenebilir. Örnek olay yönteminde bir ya da daha fazla organizasyon, grup veya topluluk hakkında belirli bir süre boyunca sistematik araştırmanın yürütülmesi ve analiz edilmesi esastır. Örneğin örgütsel değişimin anlaşılabilmesi için, örgütsel değişim sürecindeki bir örgütün belli bir süre boyunca incelenmesi ve meydana gelen değişikliklerle ilgili bilgi toplanması örnek olay yöntemine göre yürütülebilir. 29

Örnek Olay Yöntemi (Vaka İncelemesi) Örnek olay yöntemi bir yöntemden çok bir araştırma stratejisidir. Bu geniş strateji ve araştırma düzeninde birçok farklı yöntem kullanılabilir ve bunlar ya nitel (kelimeler) ya nicel (sayılar) ya da her ikisi olabilir. Ancak örnek olay incelemeleri daha çok nitel verilerle dayanmaktadır. Betimleme ve açıklamalar sayısal, istatistiksel olmaktan çok yazı ile yani kelimelerle yapılmaktadır. Elbette ki bu vaka incelemelerinde sayısal veri kullanılmayacağı anlamına da gelmemektedir. 30

Sözlü Tarih Sözlü tarih modeliyle, belli bir geçmiş olay ve bu olayın günümüze etkileri incelenmektedir. Örneğin, Bilgisayarlı öğretime geçiş ve etkileri bir tarihsel araştırma problemidir. Tarihsel araştırmaların verilerini, yazılı kaynaklar (örneğin, kitaplar, dergiler, resmi yazışmalar, sözleşmeler vb.) ve sözlü kaynaklar (örneğin, olayı yaşamış kişilerle yapılan görüşmeler) oluşturmaktadır. Sözlü tarih modeliyle yürütülen araştırmalarda verilerin, olabildiğince, birincil kaynaklara giderek toplanması önerilmektedir. 31

Sözlü Tarih Örneğin, bir toplantı tutanağındaki bilgiler, o toplantıyla ilgili yazılan yazılardan daha önemli bir veri kaynağıdır. Çünkü konuyla ilgili bilgileri olduğu gibi incelemek araştırmacıya, başka kişilerin yorumlarının etkisi altında kalmadan kendi yorumuna ulaşma olanağı vermektedir. Sözlü tarih, üç ana aşamadan oluşur: Hazırlık aşaması, Görüşmenin yapılması ve kaydedilmesi ve Görüşmenin metin haline dönüştürülmesidir. 32

Odak (Focus) Grupları Yöntemi Bir konuda farklı görüşleri olan küçük bir grubun tartışmasıyla derinlemesine çözümleme yapmayı amaçlayan bir bilgi toplama yöntemidir. Focus grupları yaygın olarak kullanılır çünkü hızlı ve kolay yoldan doğru bilgi sağlar. Focus grupları, araştırmaya yöneliktir. Rastgele örnekleme yöntemine çok az başvururlar, yapılandırılmamış veri toplama araçları ile çalışırlar, örnek grupları daha küçüktür ve nicel sonuçlar çıkarılmasına olanak vermezler. Focus grupları yalnızca kişilerin derinlemesine tanınması ve daha ileri düzeyde nicel ölçüm için varsayımlar geliştirmek amacıyla kullanılmalıdır. 33

Odak (Focus) Grupları Yöntemi Focus gruplarının önemli bir avantajı, oluşan grup etkileşimidir. Bir kişinin ifade ettiği düşünceler sıklıkla diğerlerinin, yaratıcı fikirler geliştirmelerine yardımcı olur ve pazarlamacılar açısından değerli görüşler böylece rastlantıyla ortaya çıkar. Focus gruplarının dezavantajları olarak; grubun konuşkan üyelerinin ipleri ele almalarını, tartışmayı etkilemelerini ve bir konunun fazla uzatılarak bilgi derinliğinin feda edilmesini saymak mümkündür. 34

Niteliksel Araştırma Veri Toplama Yöntemleri Niteliksel araştırmada veri toplama yöntemleri gözlem, mülakatlar ve anketler şeklinde sınıflandırılabilir. Gözlem: Nitel verilerin hepsi doğrudan görüşmelerle sağlanamaz. Bazen başkalarının gözlem ve düşüncelerinden ziyade doğrudan gözlem yapmak daha güvenilirdir. Nitel araştırma yapanların iyi gözlem yapabilme, insanlarla ılımlı ilişkiler kurabilme, dinleyebilme ve verileri iyi analiz edebilme gibi becerilerinin olması gerekir. Gözlemle veri toplama teknikleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Yazılı tasvirler, Video kayıtları, Fotoğraf ve malzemeler Yazılı kaynaklardır. 35

Niteliksel Araştırma Veri Toplama Yöntemleri Mülakat: Sıkı yapılandırılmış, gevşek yapılandırılmış ve yapılandırılmamış görüşmeler olarak üçe ayrılır. Sıkı yapılandırılmış mülakatta sorular önceden belirlenmiştir ve herkese aynı sorular sorulur. Gevşek yapılandırılmış mülakatta bazı açık uçlu sorular vardır. Görüşen ve görüş veren bazı konularda derine gidebilir. Yapılandırılmamış mülakatta sorular serbesttir. İstenilen konuda derinlemesine gidilebilir. Verilen cevaplar yönlendirici olur. 36

Veri Toplama Yöntemleri Anket Yöntemi Gözlem Yöntemi Görüşme Yöntemi Deney Yöntemi Tarama Yöntemi Belgesel Tarama Bilgi Tarama 37

Niteliksel Araştırma Veri Toplama Yöntemleri Anket: Anket birincil kaynaklardan veri toplamak için hazırlanan sistematik bir soru formudur. Amacı araştırmanın problemini çözecek ve ele alınan hipotezleri test edecek bilgileri sistematik bir biçimde toplamak ve saklamaktır. Niteliksel araştırma yönteminde veri elde etmede anket yöntemi kullanılarak sistematik bir şekilde veriler toplanılmaya çalışılır. 38

Anket, sistematik bir veri toplama yöntemidir. Veriler, önceden belirlenmiş insanlara bir dizi soru sorarak elde edilir. Anket yöntemi ile çok farklı türde veri toplamak mümkündür. Anketler, az detaylı veri sağlamalarına rağmen, kısa zamanda büyük miktarlarda veri toplanmak için uygundurlar. 39

Bir anket maddesinin taşıması gereken özellikler: Açıkça yazılma: İfadeler net olmalı ve kolay anlaşılabilmelidir. Teknik terim, kısaltma ve jargonları kullanmaktan kaçının. Kısa olma: Anketin maddelerini cevaplayan kişinin dikkati dağılmaması ve ankete konsantre olabilmesi için konu dışı kelimeleri ve fikirleri ortadan kaldırın. 40

Belirli olma: Her soruda bir fikir üzerinde odaklanın. Her madde bir tek davranış, tavır, fikir, olay ya da konu ile ilgili olmalıdır. Bunun için ve, ya da gibi bağlaçları kullanmayın Açık olma: İnsanları ne sorulduğunu tahmin etmeye zorlamayın. İfadenizin herkes tarafından aynı şekilde anlaşıldığından emin olun. Eğer gerekliyse ek açıklamalar yapın. Cevap Formatının Seçimi: Anketler genelde insanların bir ifadeye ne kadar katıldıklarını, bir şeyin ne kadar önemli olduğunu yada bir şeyin ne sıklıkla yapıldığını öğrenmeye yöneliktir. 41

Bilimsel Araştırma Türleri 1. Deneye Bağlı Araştırma Yöntemi: Fen bilimlerinde yaygın olarak kullanılan bir araştırma yöntemidir. Gruplara ayrılmış veya tek grup halinde mevcut alana materyali herhangi bir işleme tabi tutmadan ölçmek, tartmak, saymak, görmek, tatmak, koklamak v.b. yollarla sağlanan bilgileri kaydetmek ya da; aynı materyali bir işleme tabi tutmak suretiyle denemeler gerçekleştirilir. Deney ve çözüm verileri analiz edilerek sonuçlar değerlendirilir. 42

2. Alan Araştırma Yöntemi: Kütüphane dışında birinci el veri (özgün veri) toplamak amacıyla, kendi doğal ortamında yapılan araştırmalar bu gurupta yer almakta ve bu yönteme saha araştırma yöntemi de denilmektedir. Alan araştırma yöntemlerinin başlıcaları: 1. Yüz yüze görüşme 2. Mektup (posta) yoluyla yapılan araştırmalar 3. Telefonla görüşme yöntemi 4. Gözleme dayalı araştırmalar 5. Örnek olay incelemesi 43

3. Kütüphane Araştırmaları Yöntemi: Bu araştırmada kullanılan verilerin önemli kısmı kütüphanelerdeki kaynaklardan, özellikle yayınlardan elde edilmektedir. 4. İçerik Analizi Yöntemi: Başkaları tarafından ortaya konulan iletişim materyalinin içerdikleri mesajlar, karakterler, simgeler, kimlikler, bilgiler, sloganlar vb. gibi açılardan incelenmesi ve sayısallaştırılmasıdır. 44

Araştırma Süreci Araştırmalar hangi amaç ve hangi alanda yapılırsa yapılsın bütün araştırmalar belirli bir plan dâhilinde olması gerekir. Araştırmanın planlanması, araştırmanın baştan sona kadar olan faaliyetlerin aşama aşama birbirini izleyen bir süreci ifade eder. Dolayısıyla araştırma süreci, yapılan araştırmanın başından sonucuna kadar olan faaliyetlerin aşama aşama planlamasını ifade eder. 45

Bir konuyu sistematik olarak inceleyen çalışmalar bilimsel araştırmalardır. Bu ifadede yer alan sistematik ifadesi, araştırmanın belirli bir düzen, tertip ve yöntem izlenerek yapılması durumunu ifade etmektedir. O halde bilimsel bir araştırma aynı zamanda sistematik bir çalışmadır. 46

Nitel ve nicel araştırmalar arasındaki farklar

Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar Nitel araştırma Niçin? Nasıl? Ne şekilde sorularına cevap arar. Nicel araştırma Ne kadar? Ne miktarda? Ne kadar sık, Ne kadar yaygın? sorularına cevap arar. Nitel araştırma kişilerin kanaatleri, tecrübeleri, algıları ve duyguları gibi subjektif verilerle (data) meşgul olur. 48

Nitel araştırma bir sosyal olayı doğal ortamı ve doğal oluşumu içinde tasvir eder. Deneysel nicel araştırmalar gibi olayın değişkenleriyle oynamaz. Nitel araştırma bir durumu ilişki bağlantıları içinde anlamaya çalışır (holistic perspective). Bir olayı etkileyen değişkenleri kendisi ortaya çıkarır. Nicel araştırma teori ve denence ile başlar (deduktif). Nitel araştırma ise araştırma sonunda kavram ve teoriler oluşturur (induktif). 49

Nitel araştırmalarda veriler; gözlem, mülakat ve anket yoluyla toplanır. Zaman alıcı olması dolayısıyla küçük örneklemler (small samples) üzerinde çalışılır. 50

Qualitative Research Subjective Phenomenological Anti positivist Descriptive Naturalistic Inductive Quantitative Research Objective Scientific Positivist Experimental Contrived Deductive

Nitel araştırma desenlerinin dört ana çeşidi: 1) Fenomenoloji (phenomenology) 2) Etnografi (ethnography) 3) Gömülü teori (grounded theory) 4) Örnek olay (case study) Başka bir araştırma deseni tipi de saha taraması (survey)dır. Ama bu hem niteliksel hem de niceliksel alabilir.

Fenomenoloji: Nitel araştırmaların bir türüdür. Fenomenler olaylar, durumlar, tecrübeler veya kavramlar olabilir. Mesela, okul başarısızlığının gençlerin uyuşturucu kullanımıyla ilişkileri araştırılıp tasvir edilebilir. Bir konuyu aydınlatma, oraya dikkat çekme

Etnografi: Bir halkın, bir kültür grubunun gelenekleri, inançları, birbiriyle bağlantıları vs tasvir edilir (descriptive studies).

Gömülü teoride, araştırmacı veri toplarken veya yorumlarken dataların içine gömülü olan teoriyi ortaya çıkartır ve araştırma boyunca yeni kavram ve teorilere ulaşabilir (ruhsal ihtiyaçlar kavramı dini olmaktan çıkar, barışa, sevgiye dayalı yeni bir kavrama dönüşür).

Örnek olay incelemesi (Case study), tek bir olayı veya birkaç olayı derinlemesine inceleme demektir. Bazen bir zaman dilimindeki sosyal olaylar da incelenebilir.

Veri toplamada nitel yaklaşımlar (qualitative approaches to data collection) Bireysel görüşme, mülakat (individual interviews) Grup görüşmesi (focus groups) Gözlem (observation)

Mülakat (interview) Sıkı yapılandırılmış (highly structured), Gevşek yapılandırılmış (semi structured) ve Yapılandırılmamış (unstructured) görüşmeler olarak üçe ayrılır.

Sıkı yapılandırılmış mülakatta sorular önceden belirlenmiştir ve herkese aynı sorular sorulur (anket gibi). Gevşek yapılandırılmış mülakatta bazı açık uçlu (open ended) sorular vardır. Görüşen ve görüş veren bazı konularda derine gidebilir. Yapılandırılmamış mülakatta sorular serbesttir. İstenilen konuda derinlemesine gidilebilir. Verilen cevaplar yönlendirici olur.

Grup görüşmesi (Focus groups) Bazen birçok kişiden görüş toplamak yerine bir uzmanlar grubundan görüş almak, gerçeğin daha doğru anlaşılmasını sağlar.

Görüşme gruplarının 6-10 kişiden oluşması en uygun olanıdır. Daha azı güvensiz, faha fazlası zordur. Bir araştırmada birkaç grubun görüşleri alınırsa daha iyi olur. Tek grubun görüşlerine dayanmak yanlış olabilir.

Gözlem (Observation) Nitel verilerin hepsi doğrudan görüşmelerle sağlanamaz. Bazen başkalarının gözlem ve düşüncelerinden ziyade doğrudan gözlem yapmak daha güvenilirdir.

Nitel araştırma yapanların iyi gözlem yapabilme, insanlarla ılımlı ilişkiler kurabilme, dinleyebilme ve verileri iyi analiz edebilme gibi becerilerinin olması gerekir.

Unutulmaması gereken bir başka nokta da, niteliksel verilerin istatistiksel analizlerinin yapılabilmesi için, önce üzerinde bir dizi çalışmalar yapılması gerekir.