Karaciğerin primer malign tümörlerine genel bakış



Benzer belgeler
Pediatrik karaciğer kitlelerinde ayırıcı tanı

HCC de Profilaksi, Erken Tanı, Tarama ve Tedavi Yaklaşımı

Çeşitli nedenlerle oluşabilen karaciğer fibrozisi hemen daima geri dönüşümsüzdür.

PEDİATRİK KARACİĞER KİTLELERİ

HCC de Tarama, Tanı ve Profilaksi

Hepatoselüler karsinom için kimi, ne zaman, nasıl tarayalım? Dr. Yaşar Çolak İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji B.D.

ALFA FETOPROTEİN (TÜMÖR BELİRLEYİCİSİ)

Company LOGO HEPATOSELLÜLER KARSİNOMA. Prof. Dr. Murat KIYICI Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalı

Safra Yolları Kanserlerinde SistemikTedaviler. Dr.M.Oktay TARHAN İzmir K.Ç.Ü. Atatürk E.A.H. Tıbbi Onkoloji Kliniği

KARACIĞER TÜMÖRLERI. Yrd.Doç.Dr.Murat Kapan Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı

KOLANJİOKARSİNOMA. Sunum Planı. Safra Kanalı Kanseri-Kolanjiokarsinoma- Sunum Planı. Sunum Planı. Kolanjiokarsinoma- Lokalizasyon

HEPATOSELLÜLER KANSERDE KARACİĞER NAKLİ

Alpha-Fetoprotein. (AFP-L3) ve Des-Gamma. Protrombin (DCP) in Hepatosellüler. ndaki Yerleri; Türk Hasta Grubunda Đlk

Dahiliye Konsültasyonu için Altın Öneriler: En Sık Görülen On Olgu Örneği Asıl Deniz alt Güney başlık Duman stilini düzenlemek için tıklatın Marmara

Vaka Eşliğinde Güncel Pratik Yaklaşım: Oligometastatik Meme Kanserine Yaklaşım. Prof. Dr. Feyyaz ÖZDEMİR K.T.Ü Tıbbi Onkoloji B.D.

KARACİĞER MR GÖRÜNTÜLEMEDE DEĞİŞEN PARADİGMA

Göğüs Cerrahisi Kuthan Kavaklı. Göğüs Cerrahisi. Journal of Clinical and Analytical Medicine

Tıkanma Sarılığı. Yrd. Doç. Dr. Zülfü Arıkanoğlu

KRONİK HEPATİT B (Olgu Sunumu) Dr. İlkay Karaoğlan Gaziantep Ün. Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hst. Ve Kl. Mik. AD.

Sirotik Hastada Lezyonun Tanısal Yönetimi

Meme Kanseri Cerrahisinde İntraoperatif Değerlendirme Ne kadar güvenebiliriz?

Hepatosellüler karsinomlu olguların klinik olarak değerlendirilmesi

Tiroidin en sık görülen benign tümörleri foliküler adenomlardır.

KARACIGER HASTALIKLARI TANISI, TEDAVISI, ÖNLENMESI - HASTA VE HASTA YAKINLARI IÇIN BILGI

Hepatit B Hasta Takibi Nasıl Yapılmalı?

KARACİĞER TÜMÖRLERİ Yrd. Dr. Murat Kapan Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi. Genel Cerrahi Anabilim Dalı

Primeri Bilinmeyen Aksiller Metastazda Cerrahi Yaklaşım. Dr. Ali İlker Filiz GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Genel Cerrahi Servisi

Çocukluk çağında karaciğer nakli/ Endikasyonlar & Hazırlık

Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit B Reaktivasyonu Ayrımı. Dr. Şafak Kaya SBÜ Gazi Yaşargil SUAM Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

HEPATİT DELTA Klinik Özellikler, Tanı ve Tedavi. Prof. Dr. Mustafa Kemal ÇELEN Diyarbakır

T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi

Viral Hepatitler. Hepatit A Virus. Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış. Hepatit Tipleri. Hepatit A Klinik Özellikler

Dekompanse Karaciğer Sirozlu Hastalarda Hepatosellüler Kanser (HSK) Açısından Tanısal Değerler

Tedavi Ne Zaman Yapılmalı Ne Zaman Yapılmamalı?

Kronik Karaciğer Hastalarında Hepatosellüler Karsinom. Dr.Abdullah Sonsuz Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalı

Dr. Mustafa Hasbahçeci

Soliter Hepatomegali ve Hepatosellüler Karsinom Dr.Ömer ŞENTÜRK

Karaciğer laboratuvar. bulguları. Prof.Dr.Abdullah.Abdullah SONSUZ Gastroenteroloji Bilim Dalı. 5.Yarıyıl

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara

Dünyada ve Türkiyede Hepatit B ve Hepatit C Epidemiyolojisi. Dr Meral Sönmezoğlu Yeditepe Üniversitesi Hastanesi

Kronik Hepatit B li Hastalarda Oral Antiviral Tedavilerin Değerlendirilmesi

Böbrek kistleri olan hastaya yaklaşım

Kronik Hepatit B'li Genç Hastalara Karaciğer Biyopsisi Hemen Yapılmalı mı?

Akut ve Kronik Hepatit B Aktivasyonunun Ayrımı. Dr. Murat Kutlu Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları. Dr. Nazan ÇALBAYRAM

Karaciğer Metastazlarının Cerrahi Tedavisi. Dr. Orhan Bilge İ.Ü. İst. Tıp Fakültesi Genel Cerrahi ABD

Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir

Transplantasyon Sonrası Viral Hepatit C Yönetimi. Dr. Dilara İnan UVHS, Malatya

Radyo Frekans Ablasyon = Yüksek Frekans Ablasyon: Radyo Frekans enerji ile tümör veya dokuda aseptik nekroz oluşturma.

Karaciğer Nakli. Dr Sezai YILMAZ İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi MALATYA

Göğüs Cerrahisi Alkın Yazıcıoğlu. Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi

Erken Evre Akciğer Kanserinde

SEMİNOM-DIŞI TESTİS TÜMÖRLERİNİN TEDAVİSİNDE RADYOTERAPİ. Doç. Dr. Mert Saynak

Nonalkolik steatohepatit

ADRENAL KORTİKAL KANSER TEDAVİSİNDE LAPAROSKOPİK CERRAHİ

DEV HEPATOSELLÜLER KARSİNOM İÇİN KARACİĞER ASMA MANEVRASI VE ANTERİYÖR YAKLAŞIMLA SAĞ HEPATEKTOMİ OLGUSU

KARACİĞER NAKLİ. Dr.Yaman Tokat Florence Nightingale Hastanesi, Hepatobilier Cerrahi ve Karaciğer Nakli Bölümü

Hepatik Ensefalopati. Prof. Dr. Ömer Şentürk

VİRAL HEPATİTLER 5. Sınıf Entegre Ders. Prof. Dr. Fadıl VARDAR Prof. Dr. Sema AYDOĞDU

Meme ve Over Kanserlerinde Laboratuvar: Klinisyenin Laboratuvardan Beklentisi

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın

Kronik Hepatit B li Hastanın Güncel Tedavisi. Dr. Yaşar BAYINDIR Malatya-2013

Dev Karaciğer Metastazlı Gastrointestinal Stromal Tümör Olgusu ve Cerrahi Tedavi Serüveni

Hepatit Hastalığı Gebelikten Etkilenir mi?

Karaciğer tümörlerinin tedavisinde radyofrekans ablasyon

HİPOFARİNKS KANSERİ DR. FATİH ÖKTEM

OLGU SUNUMU. Dr. Ziya Kuruüzüm. DEÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

KARACİĞERİN PRİMER MALİN TÜMÖRLERİNDE MRG

Vücutta dolaşan akkan sistemidir. Bağışıklığımızı sağlayan hücreler bu sistemle vücuda dağılır.

Tanı: Metastatik hastalık için patognomonik bir radyolojik. Tek veya muitipl nodüller iyi sınırlı veya difüz. Göğüs Cerrahisi Hasan Çaylak

Hepatosellüler Karsinomda Erken Tanının Önemi

TRD KIŞ OKULU KURS 1, Gün 2. Sorular

NON-ALKOLİK (ALKOLE BAĞLI OLMAYAN) YAĞLI KARACİĞER HASTALIĞI

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

Kronik Hepatit B li Hastanın Güncel Tedavisi

REHBERLER: TEDAVİYE NE ZAMAN BAŞLAMALI? Dr. Behice Kurtaran Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Paratiroid Kanserinde Yönetim İzmir den Üç Merkezli Deneyim

Diyabetin bir komplikasyonu : Yağlı karaciğer hastalığı. Prof. Dr. Kürşad Ünlühızarcı Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı

KANSERDE RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME DOÇ. DR.İSMAİL MİHMANLI

İmmünyetmezlikli Konakta Viral Enfeksiyonlar

Primer hepatik lenfomanın manyetik rezonans görüntüleme bulguları

HEMODİYALİZ HASTALARINDA GÖRÜLEN İNFEKSİYON ETKENLERİ

Dr Ercan KARAARSLAN Acıbadem Üniversitesi Maslak Hastanesi

Meme Olgu Sunumu. Gürdeniz Serin. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı. 3 Kasım Antalya

Akciğer Dışı Tümör Olgularında İzole Mediasten FDG-PET Pozitif Lenf Nodlarının Histopatolojik Değerlendirilmesi

TRANSBRONŞİAL İĞNE ASPİRASYONU (TBNA) Dr. Z. Toros Selcuk Hacettepe Ü. Tıp F. Göğüs Hastalıkları ABD.

OP. DR. YELİZ E. ERSOY BEZMİALEM VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GENEL CERRAHİ AD İSTANBUL

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

İNVAZİF ASPERGİLLOZ Radyolojik Tanı. Dr. Recep SAVAŞ Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir

TÜMÖR MARKIRLARI. Dr. Ömer DİZDAR. Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü, Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı

Karsinoid Tümörler Giriş Sınıflandırma: Göğüs Cer rahisi rahisi Göğüs Cer Klinik:

Dr. Yaşar BEDÜK Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Hepatosellüler karsinom (HSK) karaciğerin en yaygın. Nadir Görülen Bir Tümör: Primer Berrak Hücreli Hepatosellüler Karsinom. Olgu

Lafora hastalığı, Unverricht Lundborg hastalığı, Nöronal Seroid Lipofuksinoz ve Sialidozlar en sık izlenen PME'lerdir. Progresif miyoklonik

Dr. Fatma PAKSOY TÜRKÖZ Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıbbi Onkoloji

Kronik Pankreatit. Prof. Dr.Ömer ŞENTÜRK KOÜ Gastroenteroloji, KOCAELİ

İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI

BİRİNCİL KEMİK KANSERİ

Multipl Myeloma da PET/BT. Dr. N. Özlem Küçük Ankara Üniv. Tıp Fak. Nükleer Tıp ABD

MEME RADYOLOJİSİ DEĞERLENDİRME Kabul Şekli 1 (Bildiri ID: 39)/Meme Kanserinin Mide Metastazı Poster Bildiri KABUL POSTER BİLDİRİ

Transkript:

Karaciğerin primer malign tümörlerine genel bakış Yaşar Nazlıgül 1, Ali Uzunköy 2 Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi 1 Gastroenteroloji Bilim Dalı ve 2 Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Şanlıurfa Amaç: Artan hepatit C enfeksiyonu, alkolizm ve obeziteye bağlı olarak karaciğerin primer malign tümörlerinin prevalansı giderek artmaktadır. Konuya ilişkin son literatürleri de inceleyerek primer hepatik maligniteler üzerine genel bir değerlendirme yapmayı amaçladık. Ana bulgular: Hepatosellüler karsinoma (HCC) ve kolanjiyosellüler karsinoma, primer malign hepatik tümörlerin en sık görülenleridir. HCC, kronik parankimal karaciğer hastalığı zemininde ortaya çıkar. Parsiyel hepatektomi ve transplantasyon gibi etkin tedaviler, ancak erken dönemde uygulanabilir. Bu nedenle risk grubunu oluşturan hastaların yakın takibi önemlidir. Fibrolameller karsinoma, normal karaciğerde de gelişebilmektedir. Kolanjiosellüler karsinoma, bilier duktal hücrelerden köken alır; primer sklerozan kolanjit, clonorchiasis ve thorotrast başlıca risk faktörleridir. Sonuç: Primer karaciğer kanserleri için risk grubuna giren hastaların yakın takibi, erken teşhis ve etkin tedavilerin uygulanabilirliğini artırmaktadır. Anahtar kelimeler: Primer karaciğer maligniteleri, hepatosellüler karsinoma, kolanjiyosellüler karsinoma A general evaluation on primary hepatic malignities Objective: The prevalences of primary hepatic malignities increase due to increasead hepatitis C infection, alcohol abuse and obesity. We examined recently published articles in order to prepare a review on primary hepatic malign tumors. Main findings: Hepatocellular carcinoma and cholangiocellular carcinoma are the most common primary malignant tumors of the liver. HCC develops at patients with chronic parenchymal liver diseases. More efficient treatments such as resection and transplantation can be performed when HCC is diagnosed at an early stage. Therefore the following of the cases having risk factors for development of HCC is important. Fibrolameller carcinoma can also occur at individuals without predisposing hepatic disorders. Cholangiocellular carcinoma originates from biliary ductal epitelium. Primary sclerosing cholangitis, clonorchiasis and thorotrast are most common risk factors for cholangiocellular carcinoma. Conclusion: The closely follow-up of patients having the predisposing disorders for primary hepatic malignities can yield an increase in the rates of early diagnosis and curative treatment modalities. Key words: Primary malignant tumors of the liver, hepatocellular carcinoma, cholangiocellular cancer :43-48 Karaciğerin malign tümörleri, primer (karaciğer dokusundan köken alan) ve sekonder (metastatik) olmak üzere iki grupta incelenir. Karaciğerin primer malign tümörleri hepatosit ve intrahepatik safra yolları epiteli ile mezenkimal dokulardan gelişir. Hepatosellüler karsinoma (HCC) ve kolanjiosellüler karsinoma karaciğerin en sık gözlenen primer malign tümörleridir. Bu makalede dünyada en sık rastlanan habis neoplazmlar arasında 5. sırada bulunan HCC, Yazışma adresi: Dr.Yaşar Nazlıgül, Veysel Karani Mh Selimiye Cad 12. Sk Ak Ap. Daire 9, Şanlıurfa. e-posta: nazliguly@yahoo.com karaciğerin diğer primer malign tümörlerine göre biraz daha ayrıntılı anlatılmıştır. Tedaviler, birkaç cümle ile özet olarak verilmiştir. Hepatosellüler karsinoma Hepatositlerden köken alan HCC, karaciğerin en sık gözlenen primer malign tümörüdür. Tüm maligniteler içinde görülme sıklığı % 2 dir. Prevelansı 100,000 de 4 olarak bildirilmiştir. Kronik karaciğer hastalığı zemininde gelişir. İnsidansı yaşla artar. Erkek cinsiyette daha fazladır. İnsidansı, Doğu ve Güneydoğu Asya ve Sub-Saharan Afrika da yüksek, Kuzey ve Batı Avrupa ile Amerika da düşüktür (1). 43

Etyolojik faktörler Siroz. Siroz etyolojisine bakılmaksızın bizatihi bir prekanseröz lezyondur. Sirozlu hastalarda yıllık HCC gelişim insidansı % 3.4 bulunmuştur (2). Ökten ve arkadaşları (3), HCC vakalarının % 92.4 ünde siroz teşhis etmişlerdir. Hepatit B virüsü (HBV). Kronik HBV enfeksiyonu HCC için iyi bilinen bir faktördür. Yıllık HCC sıklığı asemptomatik HBV taşıyıcılarında % 0.1 iken, kronik hepatit B lilerde % 1, sirozlularda % 3-10 dur (4). HBV ye delta virüsünün eklenmesi, HCC nin hem daha erken, hem de daha sık gelişmesine neden olmaktadır (5,6). Hepatit C virüsü (HCV). HCV bağlı HCC, vakaların çoğunda siroz zemininde ortaya çıkar. Enfeksiyonun başlangıcından itibaren en az 10 yıl gerektirir (7). HCV/HBV koenfeksiyonu. Bu durumun HCC riskini virüslerin tek başlarına bulunmasına göre 2-6 kat artırdığı bildirilmiştir (8). Alkol. Batı toplumunda HCC nin en sık nedenidir. Siroz geliştikten sonra alkolün kesilmesi ile HCC riski azalmaz. Ayrıca, HCC gelişmesi için mutlaka sirozun bulunması gerekmez (9). Aflatoksin B1. Aflatoksin, Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus küf mantarlarınca üretilir. Bu mantarlar kötü şartlarda depolanan fıstık, fındık vb. gıda maddelerini kontamine eder. Aflatoksin B1 in toksik metaboliti aflatoxin B1-8,9-epoxide, p53 tümör süpressör genin 249 nolu kodonunda mutasyona neden olur (7,10,11). Afrika nın bazı bölgelerinde ve Qidong-Çin de HCC gelişiminde HBV ile ko-faktör olarak etkili olduğu bilinmektedir (7,11). Herediter hemakromatozis. HCC için iyi bilinen risk faktörlerindendir. Demir birikimi olan diğer hastalıklarda da HCC riski artmıştır (12). Siroz geliştikten sonra yapılacak flebotomiler HCC oluşumunu engellemez. Alfa-1 antitripsin eksikliği. Otozomal resesif geçişli bu herediter hastalıkta, hepatosit endoplazmik retikülümünde α-1 antitripsin proteini birikimine bağlı olarak karaciğer hasarı ortaya çıkar. HCC nin siroz ve hepatosellüler displazi üzerinden geliştiği düşünülmektedir (7). Wilson hastalığı. Otozomal resesif geçişli bu herediter hastalıkta karaciğer hücrelerinde biriken bakır sitoplazmik hasar ve sonunda siroza götürür (13,14). Nonalkolik steatohepatit. Nonalkolik steatohepatit obez bireylerde ve tip 2 diabetik hastalarda aminotransferaz yüksekliklerinin başlıca sebeplerindendir. Steatoz, nekroinflamasyon ve fibrozisle karakterizedir. Son dönem karaciğer hastalığı ve HCC ye ilerleyebilir (15). Herediter tirozinemi tip 1. HCC, bu hastalıktan muzdarip çocuklarda sık görülen bir komplikasyondur. Glikojen depo hastalığı tip 1. Sıklıkla hepatik adenoma nedenidir. Nadir de olsa HCC ortaya çıkabilir (7). Otoimmün karaciğer hastalıklarına bağlı sirozlarda HCC, diğer sirozlardan daha seyrektir. Klinik özellikleri Asemptomatik olabilir. Altta yatan karaciğer hastalığına ilişkin semptomlar dışında hastanın herhangi bir şikayeti olmayabilir. Bazen kompanze sirozlu bir hastada asit, ansefalopati, sarılık veya varis kanaması gibi dekompanzasyon bulguları gösterebilir. Bazı hastalar hafif veya orta derecede ağrı, kilo kaybı, erken doyma tanımlar; kitle palpe edilebilir. Diğer sık olmayan semptomlar aşağıda verilmiştir. Kosta ve vertebra metastazlarına bağlı olarak kemik ağrıları husule gelebilir. Tümörün intraperitoneal rüptürüne bağlı olarak gelişen hemoperitoneum, akut karın sendromu şeklinde ortaya çıkabilir. Tümör merkezinin nekrozu, ateş ve lökositoza neden olabilir. Hipoglisemi, eritrositoz, hiperkalsemi, şiddetli ve sulu diyare, daha seyrek olarak hipertiroidizm, psödoporfiria paraneoplastik sendrom olarak karşımıza çıkabilir. Serolojik markırlar Alfa fötoprotein bir glikoprotein olup fötusun yolk sac hücreleri, gastrointestinal kanal ve karaciğer tarafından üretilir. Fötal hayatın majör serum 44

proteinidir. Gebeliğin 12. ve 16. haftaları arasında maksimuma ulaşır. Doğumdan sonra serum düzeyleri hızla düşer, 10. haftadan sonra erişkin normal değeri olan 20 ng/ml ye iner. Hepatoma ve hepatoblastomanın yanısıra kronik aktif hepatit, siroz, nonseminamatöz testis tümörleri ve over kanserlerinde de serum düzeyleri artabilir. Glypican-3, hepatoma spesifik gamma-glutamil tranferaz, des-gamma karboksiprotrombin HCC teşhisinde kullanılan diğer tümör markırlarıdır. Alfa fötoproteinle birlikte bakılmaları markır pozitif hasta sayısını artırır (16-18). Görüntüleme Ultrason. Son dönem karaciğer hastalığında sensitivitesi % 50 civarındadır. Soliter 3 cm nin altındaki lezyonlar genellikle hafifçe hipoekoik, büyük ve multifokal lezyonlar ise çoğunlukla hiperekoiktirler. Bazı tümörler, hipoekoik halo olarak görülen fibröz kapsüle sahiptir. Doppler US ile arteriovenöz şant görülebilir. Renkli Doppler peritümöral ince damar ağını gösterebilir. Büyük venlerde tümör trombusu görülebilir (7,18). Bilgisayarlı tomografi (BT). Küçük HCC nodülleri izodenstirler, eski teknoloji BT ile ortaya çıkarılmaları güçlük arz eder. Helikal BT, konvansiyonal yönteme oranla % 30-40 daha çok tümör nodülünü ortaya çıkarılabilmektedir. Helikal BT ile kontrastlanmanın arteriyal fazında da görüntü alınabilir. Çoğu HCC, kontrastlanmanın arteriyal fazında hiperdenstir. (19). Lipiodol BT. Hepatik arter içerisine verilen lipiodol kansersiz karaciğer dokusunda çabuk temizlerken HCC nodüllerinde günler-haftalar boyu kalır. Lipiodol enjeksiyonundan 1-4 hafta sonra BT çekilirek değerlendirme yapılır. Karaciğer transplantasyonu adayı 40 hastada yapılan bir çalışmada lezyonların % 58 ini gösterirken % 3 yalancı pozitif sonuç vermiştir (20). Magnetik rezonans görüntüleme (MRG). Karaciğerin gadolinium ile multifaz (dinamik) görüntülemesi, dinamik helikal BT den üstündür (19,21). Anjiografi, BT arteriografi ve BT arterioportografi. İnvaziv yöntemlerdir. Helikal BT ve gadoliniumlu MRG anjiyografinin kullanıma girmesi ile önemini yitirmiştir. Perkütan biyopsi Kanama ve iğne traktüsü boyunca tümör yayılımı gibi komplikasyonları vardır (22,23). Komplikasyonları azaltmak için ince (22 gauge) iğne aspirasyonları tercih edilmelidir. Tedavi Soliter nodüllü ve karaciğer rezervi iyi (sirotik olmayan veya Child-Pough evre A sirotik) hastalarda ilk seçilecek tedavi cerrahi rezeksiyondur. Karaciğer transplantasyonu, 5 santimetreden küçük tek nodülü veya çapları 3 cm olmak şartıyla 3 e kadar nodülü olan Child-Pough evre B ve C hastalara önerilmektedir. Rezeksiyon ve transplantasyonun yapılamadığı küçük (genellikle < 5 cm) tümörlerde etanol enjeksiyonu veya radiofrequency ablation gibi perkütan tedaviler tercih edilir (24,25). Cerrahi ve perkütan tedavilerin uygulanamadığı karaciğer rezervi iyi (Child A), damar veya kapsül tutulumu olmayan multifokal veya büyük tümörlü hastalarda transarteriyel kemoembolizasyon yapılabilir. Sistemik kemoterapinin etkinliği sınırlıdır. Hormonal tedavinin antitümöral etkisi yoktur (25). İmmunoterapi henüz rutin kullanıma girmemiştir. Fibrolameller karsinoma (Fibrolameller HCC) Fibrolameller karsinoma, non-sirotik gençlerde (5-35 yaş) ortaya çıkar. Cinsiyet ayrımı yapmaz. Kitle ve karın ağrısı semptomlarıdır. Serum alfafötoprotein normaldir. Psödohiperparatiroidizme bağlı olarak serum kalsiyum seviyeleri yükselmiş olabilir. Görüntüleme yöntemleri ile fibrolameller karsinomaların % 33-40 ında kalsifikasyon tespit edilir. Daha düşük oranlarda karaciğerin diğer primer malign tümörlerinde, nadiren fokal nodüler hiperplazide de kalsifikasyon görülebilir. BT ve MRG ile septalı stellat skar görülebilir, ancak fokal nodüler hiperplaziden ayırt etmeye yetmez (26,27). Histopatolojik inceleme fibrolameller karsinoma için karakteristiktir; fibröz bantlarla ayrılmış eozinofilik neoplastik hepotosit kümeleri görülür. Rezektabilite oranı ve rezeksiyon sonrası sürvi klasik HCC den daha fazladır, ancak ileri evrelerde farklılık görülmez (26-28). 45

Hepatoblastoma Çocukluk çağının malign karaciğer tümörüdür. Erişkinlerde nadiren görülür. Progresif karın şişliği, karın ağrısı, iştahsızlık, gelişme geriliği, ateş ve nadiren sarılık semptomlarıdır. Serum AFP bariz olarak artar. Tümör hücrelerinin ektopik olarak gonodotropin salgılamasına bağlı izoseksüel prekositeye neden olabilir (29). İntrahepatik kolanjiyokarsinoma Primer sklerozan kolanjit, clonorchiasis, thorotrast, fibrokistik hastalıklar ve anabolizan steroidler risk faktörleridir (1,30,31). Sarılık kolanjiokarsinomanın en sık bulgularından olmakla birlikte, intrahepatik lokalizayonda görülmeyebilir. Alkalen fosfataz, gamma glutamil transpeptidaz, bilirübin yüksekliği laboratuvar bulguları arasında sayılabilir. Serum tümör markırlarından karsinoembriyojenik antijen, CA 19-9 ve CA-125 yükselebilir. Görüntüleme yöntemleri ile tümör kitlesi ve/veya vasküler tutulum gösterilebilir. Magnetik rezonans kolanjiyografi, magnetik rezonans anjiyografi kolanjiokarsinomada günümüzün noninvaziv görüntüleme yöntemleridir (31,32). Uygun vakalarda cerrahi rezeksiyon, ilk seçenek tedavidir. Vakaların tümüne yakınında, erken nüks görüldüğünden transplantasyon yapılmaz. Ancak, primer sklerozan kolanjitli hastalarda profilaktik amaçlı düşünülebilir (33). Kombine hepatosellüler kolanjiyokarsinoma Zeminde siroz bulunabilir veya bulunmayabilir. Klinik özellikleri hepatosellüler karsinomaya benzer. Histopatolojisinde kolanjiyokarsinoma ve HCC özelliklerini taşıyan iki tip hücre ihtiva eder (18). Epiteloid hemanjiyoendotelyoma Vasküler bir tümör olan epiteloid hemanjiyoendotelyomada klinik tablo tam semptomsuzluktan karaciğer yetmezliğine kadar değişir. Özofagus varisi görülebilir. Davranışı hemanjiyom ile anjiyosarkom arasında olup low-grade malignitelerdendir. Fakat bazı vakalarda hızlı seyir gösterebilir. Görüntüleme yöntemleri ile diğer primer ve sekonder malignitelerden ayırımı zordur. Kesin teşhis için laparotomi ve açık biyopsi gerekebilir. Histokimyasal yöntemlerle tümör hücrelerinde faktör VIII ilişkili antijen, CD31 ve CD34 markırlarının gösterilmesi teşhisi kesinleştirir (34). Rezeksiyon veya transplantasyon tercih edilen tedavi yöntemleridir (34). Anjiyosarkoma (Hemanjiyoendotelyoma) Nadir görülen malign vasküler tümörlerin en yaygın olanıdır. En sık kalp, karaciğer ve meme dokusunda yerleşir. Vinil klorid, arsenik, thoratrast ve anabolik stroidlerle ilişkilidir. Nörofibramatozisin komplikasyonu olarak da ortaya çıkabilir. Yaşlı populasyonda görülür. Hastalar karın ağrısı ve sağ üst kadranda palpabl kitle ile gelirler. Hastalığın seyrinde hepatosellüler yetmezlik, kaşeksi, hemorajik asit ortaya çıkar. Tümör hücrelerinin faktör VIII ilişkili antijen, CD31 ve CD34 gibi vasküler belirteçlerle boyanması tipiktir (35). US ve BT ile tek veya çok sayıda nodüller görülür. Biliyer kistadenokarsinoma Nadir görülür. Görüntüleme yöntemlerinde benign kistik lezyonlarla karışabilir (36). İndiferansiye sarkoma Primer karaciğer sarkomu oldukça nadirdir. Karaciğerde sarkom tespit edilince, komşu dokulardan metastaz olmadığı kesinleştirilmelidir. Genellikle çocuklarda ortaya çıkar (37). Sonuç Hepatosellüler karsinomanın etiyolojisinde yer alan ve ülkemiz için önemli bir sorun olan viral hepatitlerin ve alkolizmin, aşılama ve eğitim gibi önlemlerle önlenebilir olması, karaciğerin primer malignitelerinin insidansında azalmaya neden olacaktır. Primer hepatik kanser gelişmi için risk taşıyan hasta gruplarının yakın takibi, tümörün kürativ tedavilerin uygulanabileceği erken dönemlerde teşhisini sağlayacaktır. 46

Kaynaklar 1. Srivatanakul P, Sriplung H, Deerasamee S. Epidemiology of liver cancer: An overview. Asian Pac J Cancer Prev 2004;5:118-25. 2. Sangiovanni A, Del Ninno E, Fasani P, De Fazio C, Ronchi G, Romeo R, et al. Increased survival of cirrhotic patients with a hepatocellular carcinoma detected during surveillance. Gastroenterology 2004;126:1005-14. 3. Ökten A, Demir K, Kaymakoğlu S, Özdil S, Dinçer D, Durakoğlu Z ve ark. Karaciğer sirozunda hepatosellüler karsinoma sıklığı ve etiyolojisi. Güncel Gastroenteroloji 2001;5:293-7. 4. Chu CM. Natural history of chronic hepatitis B virus infection in adults with emphasis on the occurrence of cirrhosis and hepatocellular carcinoma. J Gastroenterol Hepatol 2000;15 Suppl: E25-30. 5. Fattovich G, Giustina G, Christensen E, Pantalena M, Zagni I, Realdi G, et al. Influence of hepatitis delta virus infection on morbidity and mortality in compensated cirrhosis type B. The European Concerted Action on Viral Hepatitis (Eurohep) Gut 2000;46:420-6. 6. Verme G, Brunetto MR, Oliveri F, Baldi M, Forzani B, Piantino P, et al. Role of hepatitis delta virus infection in hepatocellular carcinoma. Dig Dis Sci 1991; 36:1134-6. 7. Bailey MA, Brunt EM. Hepatocellular carcinoma: Predisposing conditions and precursor lesions. Gastroenterol Clin N Am 2002;31:641-62. 8. Fattovich G, Stroffolini T, Zagni I, Donato F. Hepatocellular carcinoma in cirrhosis:incidence and risk factors. Gastroenterology 2004;127(5 Suppl 1):S35-50. 9. Morgan TR, Mandayam S, Jamal MM. Alcohol and hepatocellular carcinoma. Gastroenterology 2004;127(5 Suppl 1):S87-96. 10. Karakılçık AZ, Zerin M, Arslan O, Nazlıgül Y, Vural H. Effects of vitamin C and E on liver enzymes and biochemical parameters of rabbits exposed to aflatoxin B1. Vet Human Toxicol 2004;46:190-2. 11. Kew MC. Synergistic interaction between aflatoxin B1 and hepatitis B virus in hepatocarcinogenesis. Liver Int 2003;23:405-9. 12. Kowdley KV. Iron, hemochromatosis, and hepatocellular carcinoma. Gastroenterology 2004;127(5 Suppl 1):S79-86. 13. Polio J, Enriquez RE, Chow A, Wood WM, Atterbury CE. Hepatocellular carcinoma in Wilson's disease. Case report and review of the literature. J Clin Gastroenterol 1989;11:220-4. 14. Cheng WS, Govindarajan S, Redeker AG. Hepatocellular carcinoma in a case of Wilson's disease. Liver 1992;12:42-5. 15. Jansen PL. Non-alcoholic steatohepatitis. Eur J Gastrenterol Hepatol 2004;16:1079-85. 16. Capurro M, Wanless IR, Sherman M, Deboer G, Shi W, Miyoshi E, et al. Glypican-3: A novel serum and histochemical marker for hepatocellular carcinoma. Gastroenterology 2003;125:89-97. 17. Cui R, He J, Zhang F, Wang B, Ding H, Shen H, et al. Diagnostic value of protein induced by vitamin K absence (PIVKAII) and hepatoma-spesific band of serum gammaglutamil transferase (GGTII) as hepatocellular carcinoma markers complementary to α-fetoprotein. Br J Cancer 2003;88:1878-82. 18. Okuda K. Hepatocellular carcinoma. J Hepatol 2000;32(Supll. 1):225-237. 19. Coakley FV, Schwartz H. Imaging of hepatocellular carcinoma: A practical approach. Semin Oncol 2001;28:460-73. 20. Spereafico C, Marchiano A, Mazzaferro V, Frigerio LF, Regalia E, Lanocita R, et al. Hepatocellular carcinoma in patients who undergo liver transplantation: Sensitivity of CT with iodized oil. Radiology 1997;203:457-60. 21. Burrel M, Llovet JM, Ayuso C, Iglesias C, Sala M, Miquel R, et al. MRI angiography is superior to helical CT for detection of HCC prior to liver transplantation: An explant correlation. Hepatology 2003;38:1034-42. 22. Navarro F, Taourel P, Michel J, Perney P, Fabre JM, Blanc F, et al. Diaphragmatic and subcutaneous seeding of hepatocellular carcinoma following fine-needle aspiration biopsy. Liver 1998;18:251-4. 23. Goletti O, Chiarugi M, Buccianti P, Macchiarini P. Subcutaneous implantation of liver metastasis after fine needle biopsy. Eur J Surg Oncol 1992;18:636-7. 24. Schwartz JM, Ham JM. Treatment of hepatocellular carcinoma. Curr Treat Options Gastroenterol 2003;6:465-72. 25. Llovet JM, Burroughs A, Bruix J. Hepatocellular carcinoma. Lancet 2003;362:1907-17. 26. Yamaguchi R, Tajika T, Kanda H, Nakanishi K, Kawanishi J. Fibrolamellar carcinoma of the liver. Hepatogastroenterol 1999;46:1706-9. 27. Caseiro-Alves F, Zins M, Mahfouz AE, Rahmouni A, Vilgrain V, Menu Y, et al. Calcificationin in focal nodular hyperplasia: a new problem for differantiation from fibrolamellar hepatocellular carcinoma. Radiology 1996;198:889-92. 28. Katzenstein HM, Krailo MD, Malogolowkin MH, Ortega JA, Qu W, Douglas E, et al. Fibrolamellar hepatoscellular carcinoma in children and adolescents. Cancer 2003;97:2006-12. 29. Navarro C, Corretger JM, Sancho A, Rovira J, Morales L. Paraneoplasic precocious puberty. Report of a new case with hepatoblastoma and review of the literature. Cancer 1985;56:1725-9. 30. Zhu AX, Lauwers GY, Tanabe KK. Cholangiocarcinoma in association with Thorotrast exposure. J Hepatobiliary Pancreat Surg 2004;11:430-3. 31. Acalovschi M. Acalovschi M. Cholangiocarcinoma: risk factors, diagnosis and management. Rom J Intern Med 2004;42:41-58. 32. Gores GJ. Cholangiocarcinoma: current concepts and insights. Hepatology 2003;37:961-9. 33. Hanack U, Lorf TH, Binder L, Braun F, Oestmann JW, Sattler B, et al. Surgical Treatment of Cholangiocellular Carcinoma. Swiss Surgery 1999;3:111-5 34. Akça S, Süleymanlar İ, Dinçer D, Demirbaş A, Gelen T, Gürkan A, et al. Hepatic epitheloid hemangioendothelioma treated with orthotopic liver transplantation: A case report. Turk J Gastrenterol 2002;13:221-5. 35. Kirschsteina T, Aeberlib D, Zimmermannc A, Uhla W, Büchlera MW. Metastatic angiosarcoma of the liver 47

preoperatively presenting as giant hemangioma digestion 2000;62:280-3. 36. Kubota E, Katsumi K, Lida M, Kishimoto A, Ban Y, Nakata K, et al. Biliary cystadenocarcinoma followed up as benign cystadenoma for 10 years. J Gastroenterol 2003;38:278-82. 37. Sherlock S, Dooley J. Diseases of the liver and biliary system. 11 th ed. Oxford: Blackwell Publishing; 2002. 48