KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MERKEZ BANKASI 2013 YILLIK RAPOR 30.Yıl
41/2001 Sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası na göre Banka nın amacı, Kalkınma planları ve yıllık programlara uygun olarak, ekonomik gelişmeye yardımcı olacak biçimde para-kredi politikalarını uygulamak, bankacılık sistemini düzenlemek ve denetlemek olup, Tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamak ile yükümlüdür. i
KKTC Merkez Bankası, 2014 Adres Bedreddin Demirel Caddesi, Lefkoşa - KKTC Yazışma Adresi P.K. 857, Lefkoşa - KKTC Telefon +90 392-611 5000 Fax +90 392-228 2131 +90 392-228 5240 World Wide Web Home Page http://www.kktcmerkezbankasi.org E-mail ileti@kktcmerkezbankasi.org Bu Rapor, KKTC Merkez Bankası Yönetim Kurulu nun onayı ile hazırlanmış ve yayımlanmıştır. Bu raporda yayımlanan veriler geçici verilerden derlenmiştir. Önceki raporlar ve/veya internet sitemizdeki verilerle karşılaştırıldığında farklılıklar görmek mümkün olup, kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla hazırlanan bu rapordaki veriler kanıt gösterilmek suretiyle KKTC Merkez Bankası ndan herhangi bir hak veya değişiklik talebinde bulunulamaz. Bu yayının tüm hakları saklıdır. Sadece, ticari amaçlı olmayan eğitim, araştırma vb. çalışmalarda kaynak gösterilerek kullanılabilir. ii
A. KISALTMALAR AB ABD BPP BT DPÖ KKTCMB / Banka MB MDC MMK RTGS SPK TGA THP TL / TP TMSFİF TRP UBB YP Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Bankalararası Para Piyasası Bilgi Teknolojileri Devlet Planlama Örgütü Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası Merkez Bankası Menkul Değerler Cüzdanı Mevduat Munzam Karşılıkları Gerçek Zamanlı Ödeme ve Mutabakat Sistemi Sermaye Piyasası Kurulu Tahsili Gecikmiş Alacaklar Tekdüzen Hesap Planı Türk Lirası Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu Tekdüzen Raporlama Paketi Uluslararası Bankacılık Birimleri Yabancı Para $ / Dolar Amerikan Doları, ABD Doları B. TANIMLAR Duran Değerler : Menkuller + Gayrimenkuller Döner Değerler / Likit Aktifler : Mevduat Munzam Karşılıkları : Kasa + Altın + Menkul Değerler Cüzdanı + Bankalar Nezdindeki Mevduat + Hariçteki Muhabirler Yasal Karşılıklar iii
İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ v-vi BÖLÜM I 1-10 ORGANİZASYON VE YÖNETİM BÖLÜM II 11-14 İNSAN KAYNAKLARI BÖLÜM III 15-29 POLİTİKA, OPERASYON VE FAALİYETLER BÖLÜM IV 30-36 KKTCMB FİNANSAL TABLOLARI BÖLÜM V 37-38 DÜZENLEMELER BÖLÜM VI 39-56 TABLOLAR iv
ÖNSÖZ Bankacılık sektörünün düzenlenmesi ve denetimi görevi ile yetkilendirilen ve finansal istikrarın sürdürülmesinde önemli bir rolü olan Bankamız, gözetim ve denetimlerinden sorumlu olduğu kuruluşlar nezdinde 2013 yılında yürüttüğü işlemler ve sektörel düzenleme faaliyetlerinin yanısıra yurt içi ve yurt dışı ekonomik gelişmeleri yakından takip etmeye ve ekonomi yönetiminde yer alan diğer kurumlarla işbirliği ve koordinasyon içerisinde finansal istikrara katkı sağlamaya devam etmiştir. Bu çerçevede Bankamız, dünya ekonomisinde belirsizliğin devam ettiği, finansal mimarinin yeniden şekillendiği 2013 yılında KKTC bankacılık sektörünün sağlıklı büyümesine ve ekonomik gelişmeye katkısını sürdürmüştür. 2013 yılında piyasalarda yaşanan belirsizlik yurt içi gelişmelerden değil, büyük ölçüde dışsallık arz eden gelişmiş ülkelerin para politikalarından kaynaklanmıştır. 2008 yılının son çeyreği ile 2013 yılının ikinci çeyreği arasında ABD, Avrupa, İngiltere ve Japonya merkez bankalarınca alışılmışın dışında genişletici para politikalarının uygulandığı dönemde gelişmekte olan ülkelere yönelen sermaye akışı, Mayıs 2013 sonunda piyasalara verilen politika değişikliği mesajının ardından tersine dönmeye başlamıştır. Bu durum, tüm gelişmekte olan ülke döviz kurlarında olduğu gibi Türk Lirası nda da değer kayıplarına ve dalgalanmalara sebep olmuştur. Dolayısıyla, finansal kurumlar başta olmak üzere varlık/yükümlülük dengelerinde vade farkı olanların ve dövizde açık pozisyonda bulunanların potansiyel riskleri belirgin ölçüde artmıştır. Bir nevi stres testi olarak yorumlanabilecek bu kur dalgalanmalarının Bankamız ve bankacılık sektörümüz üzerindeki etkilerinin, Bankamızın yıl boyunca süren yoğun denetleme ve düzenleme çalışmalarının da katkısıyla asgari düzeyde kaldığını görmek memnuniyet vericidir. KKTC Merkez Bankası nın bilanço büyüklüğü, 2013 yılında 2012 yılına göre yüzde 29,7 oranında artmış ve 3,4 milyar TL ye çıkmıştır. 2013 yılsonu itibarıyla yüzde 96,3 olarak gerçekleşen likit aktif/toplam aktif oranı, banka kaynaklarının yüksek verimli ve düşük riskli yatırımlara yönlendirildiğine işaret eden önemli bir aktif kalitesi göstergesidir. Bankacılık sektörü ve Hazine ihtiyaçları gözetilerek, yüksek likidite/getiri ve düşük risk prensipleriyle yürütülen bu aktif yönetimi sayesinde yılsonunda Bankamızın yıllık kârı 61,1 milyon TL olmuştur. KKTC Merkez Bankası Yasası gereği yüzde 25 i ihtiyatlara ayrılan yıllık kârın geri kalan kısmı Hazine hesaplarına aktarılmıştır. KKTC bankacılık sektörünün aktif toplamı, 2013 yılında 2012 yılına göre yüzde 21,1 oranında büyümüş ve GSYH nin 1,75 katına ulaşmıştır. IMF nin yayımladığı en son Küresel Finansal İstikrar Raporu nda, bankacılık sektörü aktif toplamı/gsyh oranında gelişmekte olan ülkeler ortalamasının 1,06 ve dünya ortalamasının 1,62 olduğu göz önünde bulundurulduğunda KKTC deki sermaye birikiminin tatmin edici bir düzeyde olduğu anlaşılmaktadır. Bankacılık sektörümüzün toplam kaynaklarının yüzde 80 i ise GSYH nin 1,4 katına ulaşan mevduatlardan, yani yurt içi tasarruflardan oluşmaktadır. Yılsonu itibarıyla bankacılık sektöründe brüt krediler, mevduat ve aktif toplamları sırasıyla 8,4; 10,7 ve 13,4 milyar TL ye ulaşmış, mevduatın krediye dönüşüm oranı da artmaya devam ederek yüzde 78,7 olmuştur. v
Sermaye hareketlerindeki ve döviz kurlarındaki volatilitenin yüksek olduğu 2013 yılında KKTC de finansal istikrarın sağlanması çalışmalarında ve Merkez Bankası mali göstergelerinde bu olumlu tablonun oluşmasında emeği geçen mesai arkadaşlarıma teşekkür eder, 2014 yılının her açıdan ve herkes için daha olumlu geçmesini dilerim. Saygılarımla, Dr. Bilal San Başkan vi
BÖLÜM I ORGANİZASYON VE YÖNETİM 1
1.1. Organizasyon Şeması YÖNETİM KURULU Başkan Yönetim Kurulu Üyeleri Dr. Bilal San Mehmet Burhan Hüral* Salahi Ergin Dr. Çiğdem Koğar İrfan Yanar Başkan Dr. Bilal San Hayrettin Genel Ramadan Erkiner** Bankacılık Düzenleme ve Gözetim Müdürlüğü Merkez Şube Müdürlüğü Şeniz Yörel Bilgi İşlem Birimi Derviş Bladanlı İç Yönetim Müdürlüğü Ülgen Betoncu Bankacılık Hizmetleri Müdürlüğü Adile Ünvan Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığı Türker Deler Kredi Garanti Fonu Araştırma ve Fon Yönetimi Müdürlüğü Pelin Yaylalı * 30.11.2013 tarihinde görev süresi dolması nedeni ile Yönetim Kurulu üyeliğinden ayrılmıştır. ** 23.05.2013 tarihinde görev süresi dolan Başkan Yardımcısı Sn. Zeki Erkut tan boşalan Başkan Yardımcılığı görevine atanmıştır 2
KKTC Merkez Bankası nın (Banka/Kurum) organizasyon ve yönetim yapısı, 41/2001 sayılı KKTCMB Yasası ile 57/1987 sayılı KKTCMB Teşkilat Yasası ve bu Yasalara istinaden çıkarılan mevzuatla düzenlenmiştir. Bankanın Yönetim Kurulu ve Başkanlık Makamı oluşumu 41/2001 sayılı Yasada, organizasyon ve personel yapısı ile kadrolar 57/1987 sayılı Yasada belirlenmiştir. 1.2 Kurumsal Yönetim 41/2001 sayılı Yasa nın 9. maddesine göre, Banka nın organları/kurumsal yönetim yapısı Yönetim Kurulu, Başkanlık Makamı, İdare Merkezi ve Merkez Şube den oluşmaktadır. 1.2.1 Yönetim Kurulu Yönetim Kurulu, Kurumun en üst düzeydeki karar organıdır. Yönetim Kurulu üyelerinin atanmaları Bakanlar Kurulu tarafından dört yıllık süreler için yapılmaktadır. Yasa ya göre görev süresi dolan üyelerin yeniden atanmaları mümkündür. Yönetim Kurulu, yasa ile kendine verilen görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirmektedir. Yönetim Kurulu, KKTCMB Başkanı ve atanan dört üyeden oluşmaktadır. Kurul, ayda en az bir kez olmak üzere, asgari üç üyenin katılımıyla toplanmakta ve en az üç üyenin aynı yöndeki oyu ile karar almaktadır. Merkez Bankası Başkan Yardımcıları ise Yönetim Kurulu toplantılarına oy hakkı olmaksızın katılabilmektedirler. KKTCMB Başkanı, Yönetim Kurulu nun da Başkanı olup, Başbakan tarafından Bakanlar Kurulu nun onayıyla beş yıl için atanmaktadır. Bu süre sonunda yeniden atanması mümkündür. KKTCMB Başkanı ve aynı zamanda Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Bilal San, Yönetim Kurulu üyeleri ise M. Burhan Hüral, Salahi Ergin, Dr. Çiğdem Koğar ve İrfan Yanar dır. M. Burhan Hüral, 30 Kasım 2013 tarihinde görev süresinin dolması nedeni ile Yönetim Kurulu üyeliğinden ayrılmış olup, yerine 29.01.2014 tarih ve Y (K-1) 167-214 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sn. Doç. Dr. Mustafa Besim atanmıştır. Soldan sağa; Zeki Erkut, Hayrettin Genel, Salahi Ergin, Dr. Bilal San, Dr. Çiğdem Koğar, M. Burhan Hüral, İrfan Yanar 3
41/2001 sayılı KKTCMB Yasası nın 5. maddesinde Bankanın, 11. maddesinde Banka Yönetim Kurulu nun görev ve yetkileri tanımlanmıştır. Banka nın bilançosu, kâr ve zarar hesabı, bütçesi ve faaliyet raporuna, kredilere, yasal karşılıklara, taşınmaz mallara ve personeline ilişkin konuları inceleyip karara bağlamak, Bankaca yapılabilecek diğer bankacılık hizmetlerini saptamak, KKTC Bankalar Yasası uyarınca bankaların denetimi ile ilgili olarak gerekli önlemleri almak, mali bünyelerinin zayıflamasını önlemek amacıyla uyulması gereken esas ve usulleri belirlemek, uygulanacak rasyolar ve diğer oranlara dair hususları tespit etmek Banka nın yetki ve görevleri arasında bulunmaktadır. Merkez Bankası nın ve Banka Yönetim Kurulu nun görev ve yetkileri izleyen sayfadaki tabloda ayrıntılı olarak verilmiştir. 4
Banka / Kurum Yetki ve Görevler Banka Yönetim Kurulu Mali piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer mali kuruluşlardan ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgileri istemek ve istatistiki bilgi toplamak. Ekonomik koşulları göz önünde bulundurarak Merkez Bankaları tarafından yapılması gerekli olan işlemleri yerine getirmek. Bankalar ile kredi vermek amacıyla kurulmuş diğer kuruluşları denetlemek. Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak. Mali piyasaları izlemek ve ödeme mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek. Para ve kredi hacmini düzenlemek. KKTC nin uluslararası ihtiyatlarını düzenleyip yönetmek. Para ve kredi politikası konusunda Bakanlar Kurulu nca incelenmesi istenecek hususlar hakkında görüşlerini bildirmek suretiyle Devletin mali ve ekonomik danışmanlığını yapmak. Uluslararası mali ve ekonomik ilişkilerde Devletin mali ajanlığını yapmak. Devletin bankacılığını yapmak ve arzu eden bankaların da bankacılığını yapmak ve mali acentesi olmak. Olağanüstü hallerde ve TMSFİF nin kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans vermek. Tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamak. Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek. Nihai kredi mercii olarak bankalara kredi vermek. KKTC nin para ve bankacılık sisteminin düzenlenmesi ve denetimi için gerekli tüm işlemleri yapmak. Bankalar Yasası uyarınca, bankaların denetimi hususunda gerekli önlemleri almak, mali bünyelerinin zayıflamasını önlemek amacıyla uymaları gereken esas ve usülleri belirlemek ve uygulanacak rasyolar ve diğer oranlarla ilgili hususları saptamak ve uygulamak ve Bankalar Yasası uyarınca belirlenen yetkiler çerçevesinde karar almak. Merkez Bankası nın kendi işlemlerinde uygulayacağı reeskont, iskonto ve faiz oranları ile ücret ve komisyonları saptamak. Merkez Bankası plasmanları üzerinde tür ve miktar bakımından düzenleyici önlemleri almak ve genel kredi hacmi ile genel kredi hacmi içinde kredi türlerinin sektörel ve konular itibarıyla dağılımını ayarlamak. Merkez Bankası nca açılacak kredilerin esas ve koşulları ile reeskont ve avans limitlerini saptamak. 41/2011 sayılı Yasa nın 23. ve 24. maddelerinde yasal karşılıklar ve faiz oranları konularında belirtilen hususları saptamak. Merkez Bankası nın bilanço, kâr ve zarar hesabını inceleyip karara bağlamak. Merkez Bankası nın idare, teşkilat ve hizmetlerine ilişkin düzenlemeler yapmak. Merkez Bankası ihtiyacı için taşınmaz mal satın almak veya kiralamak ve Merkez Bankası nın sahip olduğu taşınmaz malları gerektiğinde satmak. Kabul edilen hadler üstündeki tutarlara ve kıymetlere ilişkin sulh ve terkin konularında karar vermek. Merkez Bankası nın yıllık bütçesini ve faaliyet raporunu onaylamak. Merkez Bankası personelini atamak ve Banka yı yükümlülük altına sokacak personelin imza yetkilerini belirlemek. Merkez Bankası nca yapılabilecek diğer bankacılık işlemlerini ve hizmetleri saptamak. Başkan tarafından tetkik ve onaya sunulacak hususlar hakkında karar almak. Kredi kartlarının isdar ve kabulüne ilişkin esas ve koşulları belirlemek. 5
1.2.2 Başkanlık Başkanlık, Başkan ve Başkan Yardımcılarından oluşmakta ve Banka nın üst düzey icra makamını oluşturmaktadır. Başkan En yüksek icra amiri sıfatıyla Başkan, Merkez Bankası nın yurt içi ve dışında temsil edilmesini, Merkez Bankası nın yürütmekle mükellef olduğu yasalara uyulmasını, Yönetim Kurulu tarafından alınan kararların yürütülmesini ve Bankanın sevk ve idaresini sağlamaktadır. Başkan, Bakanlar Kurulu nun onayıyla Başbakan tarafından atanmaktadır. Başkanlık görevini sürdüren Dr. Bilal San, 19 Aralık 2011 tarih ve K (II) 1815-2011 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile bu göreve atanmıştır. Dr. Bilal San Başkan 6
Başkan Yardımcılığı Merkez Bankası Başkan Yardımcıları, Başbakan tarafından Bakanlar Kurulu nun onayıyla atanmaktadır. Görev süresi üç yıl olan Başkan Yardımcılarının, görev süreleri sonunda yeniden atanmaları mümkündür. Başkan Yardımcıları, Başkan tarafından yapılacak görev bölümünde kendilerine bağlanacak birimleri gereği gibi yürütmekle mükelleftirler. Başkan ın yokluğunda Başkan a vekâlet etmekle görevlendirilen Başkan Yardımcısı, Başkan ın tüm yetkilerini kullanabilmektedir. Başkan Yardımcılığı görevini sürdüren Hayrettin Genel, bu göreve 16.02.2012 tarih ve K (II) 468-2012 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile atanmıştır. 2007 Mayıs ayından itibaren Başkan yardımcılığı görevini yürüten Zeki Erkut un görev süresi 23.05.2013 tarihinde sona ermiştir. Bu görevi K (II) 909-2013 sayı ve 22.04.2013 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile göreve atanan Ramadan Erkiner yürütmektedir. Ramadan Erkiner bu görevine atanmadan önce KKTCMB de Araştırma ve Fon Yönetimi Müdürlüğü görevini yürütmekte idi. Hayrettin Genel Başkan Yardımcısı Ramadan Erkiner Başkan Yardımcısı 7
1.3 İdare Merkezi ve Merkez Şube Banka Yönetim Kurulu tarafından, Merkez Bankası Yasası nın 51 (1) (A) maddesinin verdiği yetkiye istinaden çıkarılan Merkez Bankası İdare, Teşkilat ve Hizmetleri Tebliği, Bankaya verilmiş olan görevlerin, İdare Merkezi ile Şube arasında dağılımını, çalışanların eşgüdüm içerisinde etkin ve verimli çalışmalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede Kurum kendisine verilen görevleri, organizasyon şemasında yer alan aşağıdaki Birimler ve Şube aracılığıyla yerine getirmektedir. Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığı alınarak hazırlanacak dönemsel programlar çerçevesinde veya Başkanlıkça ihtiyaç duyulduğu zamanlarda bankalar ve diğer kuruluşlar nezdinde teftiş ve inceleme yapmak, gerektiğinde bu kuruluşlar hakkında Bankada mevcut bilgi ve belgeler üzerinde inceleme yapmak görevleri arasındadır. Ayrıca, teftiş ve incelemeler neticesinde elde edilen bilgi, bulgu ve belgeleri, düzenleyecekleri kendi görüşlerini de içeren raporlarla birlikte Başkanlığa sunmakla yükümlüdür. Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığı, Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanı'nın yönetiminde, Teşkilat Yasası ile belirlenen sayıda teftiş ve inceleme memurundan oluşur. Araştırma ve Fon Yönetimi Müdürlüğü Türker Deler Başkan Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığı, Merkez Bankası birimleri ve Şubenin bütün işlemlerini teftiş etmek, Bankalar Yasası ve ilgili diğer yasa, tebliğ ve sair mevzuatın tanıdığı yetkiler ve verdiği görevler çerçevesinde inceleme ve araştırmalarda bulunmak, gerektiğinde soruşturma yapmak, Merkez Bankası Yasası, Bankalar Yasası ve diğer mevzuatla Bankaya denetim görev ve yetkisi verilen konularda, birimlerin görevleriyle ilgili görüş ve önerileri de dikkate Pelin Yaylalı Müdür (Bankacılık Düzenleme ve Gözetim Müdürlüğü görevini yürüten Pelin Yaylalı, 5.9.2013 tarihinde Araştırma ve Fon Yönetimi Müdürlüğü ne atanmıştır.) Araştırma ve Fon Yönetimi Müdürlüğü, yurt içi ve yurt dışı ekonomik ve finansal gelişmeleri takip edip raporlamakla, Merkez Bankası bilançosu ve bankacılık sektörü verileri ile ilgili tabloları hazırlayıp analiz etmekle, ekonomik ve mali konularda araştırma ve değerlendirmeler yapmakla ve bunları Başkanlığın ve Başkanlıkça uygun 8
görülecek birimler ile diğer kişi ve kuruluşların kullanımına sunmakla görevlidir. Yurt içi ve uluslararası döviz, para, altın, menkul kıymetler ve bunlara bağlı türev piyasalarda yapılan işlemlerin yanı sıra, yurt dışı bankalarla muhabirlik ilişkilerini yürütmektedir. Ayrıca Bankaca yapılacak her türlü bankacılık işlemlerinde uygulanacak faizlerle ve Yönetim Kurulu kararlarıyla belirlenen kredi limitleri, reeskont ve avans faiz oranları ile kredi faiz hadleri hakkındaki çalışmaları yapmak ve alınan kararları duyurmak da görevleri arasında bulunan Müdürlük, bir müdür ve yeterli sayıda personelden oluşmaktadır. Bankacılık Hizmetleri Müdürlüğü Bankacılık Düzenleme ve Gözetim Müdürlüğü Bankacılık mevzuatı ile ilgili yasa önerileri, yönetmelik, tebliğ ve diğer düzenlemeleri hazırlama dışında, Merkez Bankası na tabi olan kuruluşların uyacakları muhasebe standardı ve düzenlemek zorunda oldukları mali tablo ve raporlar ile bunların yayınlanmasına ilişkin esas ve usulleri Bankacılık Düzenleme ve Gözetim Müdürlüğü yürütmektedir. Müdürlük ayrıca mali sistemde belirsizlik ve güvensizlik oluşması ve fon çekilişlerinin hızlanması hallerine ilişkin ortaya çıkacak sorunları izlemek, değerlendirmek ve tespit edilecek sorunların çözümüne yönelik olarak Başkanlığa görüş bildirmekle sorumludur. Finansal kriz yönetiminin temel unsurlarını belirlemek, acil eylem planı hazırlamak, yönetime sunmak ve hazırlanan planı belirli dönemlerde test etmek de Bankacılık Düzenleme ve Gözetim Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Müdürlük, Uluslararası Bankacılık Birimleri (UBB) mevzuatı ile ilgili düzenlemeleri, UBB lerin kuruluş ve faaliyet izni işlemlerini de yapmaktadır. Adile Ünvan Müdür Bankacılık Hizmetleri Müdürlüğü, Merkez Bankası na yapılan kredi müracaatlarını alır, kredilerin kullandırılma şekli ile ilgili esas ve usullere ilişkin düzenlemeleri hazırlar. Merkez Bankası nca yapılan her türlü bankacılık işlemlerinde uygulanacak komisyon, ücret ve masraflarla ilgili çalışmaları yapar. Bankalararası takas odası işlemlerini, çek takas işlemlerinin sonuçlarını, ödeme araçları ile ilgili uluslararası düzenlemeleri ve gelişmeleri takip etmek, gerektiğinde yeni düzenlemeler hazırlamak da Bankacılık Hizmetleri Müdürlüğü nün görevleri arasındadır. Ayrıca Risk Merkezi kanalıyla bankalar ve kredi vermek amacıyla kurulmuş diğer kuruluşların müşterilerinin risk bilgilerinin raporlanması ve ilgili kurumlara geri bildirim işlemlerinin yürütülmesinden sorumludur. Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu Yönetim Kurulu tarafından alınan kararlar ile Fonun diğer işlemlerini yürütmek de görevleri arasında bulunan Müdürlük, bir müdür ve belirlenen sayıdaki personelden oluşmaktadır. 9
İç Yönetim Müdürlüğü Merkez Şube Müdürlüğü Ülgen Betoncu Müdür İnsan kaynakları planlaması ve politikası ile memuriyete seçilme usul ve esaslarına ilişkin çalışmalar yapmak, özlük işlerini yürütmek ve izlemek, ücret ve diğer mali haklara ilişkin düzenlemeler hazırlamakla görevli olan Müdürlük, Banka nın mali yıl bütçesini de hazırlar, uygular, takip eder ve bütçe ile ilgili faaliyet raporunu hazırlar. Muhasebe işleri, maaşlar, idari işlemler dışında hesap planı, yılsonu bilânçosu ve kâr-zarar hesabının hazırlanması Müdürlüğün görev alanına girmektedir. Performans değerlendirme yöntemlerini geliştirmek ve uygulamak, emeklilik ile ilgili işlemleri düzenlemek, personelle ilgili yazışma işlemlerini yürütmekle de görevli olan Müdürlük, alımsatım ve ihale işleri ile matbua ve kırtasiye deposu, demirbaş, küçük kasa avansı, haberleşme ve arşiv işlerinden de sorumludur. Müdürlük, bir müdür ve belirlenen sayıda personelden oluşmaktadır. Şeniz Yörel Müdür Merkez Şube Müdürlüğü, Banka mevzuatı ile Başkanlık ve birimler tarafından verilecek talimatlar doğrultusunda kredi, kambiyo, cari hesap, takas, vezne ve şube muhasebe işlemlerini yürütmekte ve söz konusu işlemlerin muhasebe kayıtlarını tutmaktadır. Şube Bankanın güvenlik işlerini de yürütmektedir. Merkez Şube Müdürlüğü bir müdür, bir müdür yardımcısı ile yeterli sayıda personelden oluşmaktadır. 10
BÖLÜM II İNSAN KAYNAKLARI 11
KKTC Merkez Bankası KKTCMB personelinin hak ve yükümlülükleri, KKTC Meclisi nin 16 Temmuz 1987 tarihli birleşiminde kabul olunan 57/1987 sayılı KKTC Merkez Bankası Teşkilât Yasası ile düzenlenmiştir. Buna göre, KKTC Merkez Bankası nın faaliyetleri, İdare Merkezi ve Merkez Şube de istihdam edilen yöneticilik, genel hizmetler ile bedeni hizmetleri gerektiren yardımcı hizmetler sınıflarına atanan sürekli, sözleşmeli ve geçici personel tarafından yürütülmektedir. 2.1. personel sayısı 101 olarak belirlenmiştir. Birimlerdeki ihtiyaç nedeni ile 2013 yılı içerisinde 2 personel geçici statüde istihdam edilmiştir. 2013 yılı faaliyet dönemi sonu itibarıyla, kadrolu statüde görev yapan personel sayısı 68 dir. Kadrolu personel sayısına 27 kişilik geçici personel ile Özürlüleri Koruma ve Rehabilite Yasası çerçevesinde istihdam edilen 1 personel ilave edildiğinde, Banka nın toplam personel sayısı 96 kişiye ulaşmaktadır. 2013 yılı faaliyet dönemi içinde Banka dan emekli olan bir personel bulunmaktadır. Kadro ve Personel Durumu Merkez Bankası personelinin hizmet gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; 2013 yılsonu itibarıyla, Banka nın 96 personelinin yüzde 11,46 sı yöneticilik hizmetleri sınıfında, yüzde 40,63 ü genel bankacılık hizmetleri sınıfında, yüzde 11,46 sı kitabet hizmetleri sınıfında, yüzde 7,28 i bedeni hizmetleri gerektiren yardımcı hizmetler sınıfında, yüzde 1,04 ü özürlü personel sınıfında ve yüzde 28,13 ü ise geçici personel olarak görev yapmaktadır. Banka personelinin yürütmekle yükümlü oldukları hizmetlerin gerektirdiği asıl ve sürekli görevleri yerine getirecek kadro sayısı KKTCMB Teşkilat Yasası ekindeki birinci cetvelde belirtilmektedir. Diğer taraftan Banka nın görevlerinin yerine getirilmesi ve hizmetlerinin aksamaması için gerekli görülen durumlarda her yıl bütçeye gerekli ödenek konmak suretiyle Yönetim Kurulu tarafından geçici personel atanmaktadır. Bu kapsamda Banka nın Teşkilat Yasası nda toplam kadrolu Grafik 2.1 Personelin Hizmet Sınıflarına Göre Yüzde Dağılımı 45 40,82 40,63 40 35 27,55 30 % 28,13 25 20 12,25 11,46 15 11,22 11,46 7,14 10 7,28 1,02 1,04 5 Genel Bankacılık Hizmetleri Yöneticilik Hizmetleri Yardımcı Hizmetler Kitabet Hizmetleri 2012 Geçici Personel Özürlü Personel 2013 12
KKTC Merkez Bankası Personelin eğitim düzeylerine göre dağılımı incelendiğinde; 2013 yılsonu itibarıyla, toplam 96 personelin 1 i doktora, 31 i yüksek lisans, 29 u ise lisans derecesine sahiptir. Geriye kalan personelin 29 u lise, 6 sı ilkokul/ortaokul mezunudur. sınıfında, 2 si bedeni hizmet gerektiren yardımcı hizmetlerde ve 1 i ise Özürlüleri Koruma ve Rehabilite Yasası çerçevesinde görevlerini ifa etmektedirler. Toplam 5 ilköğretim ve ortaokul mezunu, yardımcı hizmetler sınıfında görev yapmakta, 1 ilkokul mezunu ise geçici olarak çalışmaktadır. Doktora eğitim düzeyindeki personel yöneticilik hizmetleri sınıfında görev ifa etmektedir. Yüksek lisans eğitim düzeyindeki 31 personelin 4 ü yöneticilik, 10 u genel bankacılık hizmetleri, 16 sı geçici hizmetler, 1 i de kitabet hizmetleri sınıfındaki elemanlardan oluşmaktadır. Üniversite diploması sahibi 29 personelin 6 sı yöneticilik, 8 i genel bankacılık hizmetleri, 6 sı kitabet ve 9 u ise geçici hizmetler sınıfında bulunmaktadır. Lise mezunu 29 personelin 21 i genel bankacılık hizmetleri, 4 ü kitabet hizmetleri, 1 i geçici hizmetler 2013 yılsonu itibarıyla, personelin eğitim düzeyine göre dağılımının toplam içindeki yüzde payları incelendiğinde; doktoralı personel sayısının toplam içindeki payı yüzde 1,04, yüksek lisanslı personel sayısının payı yüzde 32,29, üniversite mezunu personelin payı yüzde 30,21, lise mezunu payı yüzde 30,21, ilk ve ortaokul mezunu ise yüzde 6,25 dir. Grafik 2.2 Personelin Eğitim Düzeyine Göre Yüzde Dağılımı 32,29 35 30,61 29,60 30,21 31,63 30,21 30 25 20 % 15 6,12 10 5 2,04 1,04 Doktora Yüksek Lisans Üniversite 2012 13 Lise 2013 İlk/Orta 6,25
2.2. Eğitim Faaliyetleri 2013 yılı içerisinde eğitim faaliyetleri kapsamında bilgi ve becerilerinin artırılması ve meslekteki gelişmelerin izlenmesi amacıyla, Banka personelinin kurs ve seminerlere katılımları sağlanmıştır. Eğitim 2012 yılında yurt içi eğitim programlarına katılan personel sayısı 33 iken, 2013 yılında bu sayı 44, aynı dönemde yurt dışı eğitim programlarına katılan personel sayısı ise 14 iken, 2013 yılında yine 14 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında eğitim faaliyetleri kapsamında, yurt dışı eğitim programlarına yöneticilik hizmetlerinden 4, kitabet hizmetlerinden 1 ve geçici personelden 9 kişi iştirak etmiştir. Yurt içi eğitimlerden; 1 i yöneticilik, 18 i genel bankacılık hizmetleri, 1 i özürlü, 1 i yardımcı hizmetler, 4 ü kitabet hizmetleri sınıfında olanlardan ve 19 u geçici statüde çalışanlardan olmak üzere toplam 44 personel yararlanmıştır. Tablo 2.1 Eğitim Programlarına Katılan Personel Sayısı Yöneticilik Hizmetleri Sınıfı Genel Bankacılık Hizmetler Sınıfı Kitabet Hizmetleri Sınıfı Yardımcı Hizmetler Yurt İçi Yurt Dışı 2012 2013 2012 2013 2 1 2 4 13 18 4 - - 4-1 - 1 - - Özürlü personel - 1 - - Geçici Personel 18 19 8 9 Toplam 33 44 14 14 Konferans ve Sunumlar KKTCMB Başkanı Dr. Bilal San 8 Mart 2013 tarihinde Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği tarafından organize edilen Avrupa Birliği, Türkiye ve KKTC de Bankacılık Uygulamaları konulu konferansta Küresel Finansal Kriz, KKTC Bankacılık Sektörü ve Kurumsallaşma başlıklı bir sunum yapmıştır. Dr. Bilal San, ayrıca, Tahsili Gecikmiş Borçların Yeniden Yapılandırılması hususunda KKTCMB ve Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği nin ortak inisiyatifinde 7 Kasım 2013 tarihinde gerçekleştirilen basın toplantısında bir konuşma yapmıştır. 14
BÖLÜM III POLİTİKA, OPERASYON VE FAALİYETLER 15
23 Kasım 2001 tarih ve 122 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmak suretiyle yürürlüğe giren 41/2001 sayılı KKTCMB Yasası nın ilgili hükümleri çerçevesinde yürütülen 2013 yılına dair politikalar, operasyon ve faaliyetler raporun bu bölümü içerisinde özetlenmiştir. 3.1. Para-Kredi Politikaları KKTCMB Yasası nın 4. maddesinde belirtildiği üzere, Banka nın temel amacı; kalkınma planları ve yıllık programlara uygun olarak, ekonomik gelişmeye yardımcı olacak biçimde para-kredi politikalarını uygulamak, bankacılık sistemini düzenlemek ve denetlemektir. Söz konusu temel amaç doğrultusunda, Banka nın para-kredi politikaları ile ilgili yetki ve görevleri Yasa nın 5. maddesinde, Banka Yönetim Kurulu nun yetki ve görevleri ise 11. maddesinde düzenlenmiştir. Bu konularla ilgili politikalar 22, 23 ve 24. maddelerde, işlem ve uygulamalar ise 31, 32, 33, 34, 35. maddeler ile geçici 2, 3, 4, 5 ve 7. maddelerde açıkça belirtilmiştir. Ayrıca Banka, Yasa da mevcut bu maddelere istinaden mevzuatın kendisine verdiği görev ve yetkilerle ilgili olarak ilave düzenlemeler yapmıştır. KKTCMB konuya dair faaliyetlerini bu yasal altyapı çerçevesinde belirlemekte ve yürütmektedir. Bilindiği gibi para politikası araçları doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. KKTCMB para politikası aracı olarak genellikle reeskont penceresi (kredi) işlemleri, yasal karşılık oranları ile disponibilite uygulamasından oluşan dolaylı araçları kullanmaktadır. Para Politikası Araçları a. Reeskont Penceresi (Kredi) İşlemleri KKTCMB Yasası nın 31. maddesi kısa vadeli senet ve vesikaların reeskonta ve avansa kabulüne ilişkin Merkez Bankası yetkilerini düzenlemektedir. Buna göre Banka; Vadelerinin bitimine en çok dokuz ay kalmak koşuluyla turizm, eğitim, sanayi, maden ve tarım işleriyle uğraşan gerçek veya tüzel kişilerin bankalara tevdi edilecek ticari senetlerini, Vadelerinin bitimine en çok dört ay kalmak koşuluyla diğer kişilerin bankalar tarafından tevdi edilecek ticari senet ve vesikalarını, Küçük sanat erbabı ve kooperatiflerin kredi gereksinimlerini karşılamak üzere bankalar tarafından vadelerine en çok dokuz ay kalmış olmak koşuluyla tevdi olunacak senetlerini, reeskonta kabul etmektedir. Banka Yönetim Kurulu Türk Lirası reeskont kredilerine uygulanan faiz oranlarını 09.05.2013 tarih ve 848 sayılı kararı ile 01.06.2013 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek kaydıyla değiştirmiştir. Buna göre, güncel reeskont kredi faiz oranları aşağıdaki gibidir: Tablo 3.1 Reeskont Kredi Faiz Oranları TL USD EURO GBP Ticari 11,0 4,0 4,0 4,0 Sanayi 7,0 4,0 4,0 4,0 İhracat 7,0 4,0 4,0 4,0 Turizm 7,0 4,0 4,0 4,0 Eğitim 7,0 4,0 4,0 4,0 Tarım 7,0 - - - K. Esnaf 7,0 - - - Döviz Mukabili Avans 7,0 4,0 4,0 4,0 16
b. Disponibilite ve Yasal Karşılık Uygulamaları Tablo 3.2 Yasal Karşılık Oranları 41/2001 sayılı KKTCMB Yasası nın 23 (1) maddesi gereğince, bankaların tesis etmeleri gereken genel disponibiliteye ilişkin esas ve usuller ile ticari bankaların taahhütlerine karşılık bulundurmaları gereken genel disponibilitenin en düşük oranı Bankamızca çıkarılan tebliğle belirlenmektedir. Aynı şekilde bankaların ve Merkez Bankası tarafından uygun görülecek diğer mali kuruluşların yükümlülükleri esas alınarak hesaplanacak ve Banka nezdinde açılacak bir hesapta nakden tesis edilecek olan yasal karşılığın oranı da Merkez Bankası tarafından belirlenmektedir. 01.03.2013 tarihinden itibaren yürürlükte olan Genel Disponibilite Tebliğine göre, bankaların taahhütlerine karşılık bulundurmaları gereken asgari oran yüzde 10 dur. Ancak bankalar, yurt dışındaki bankalarda bulundurdukları paraların ve yurt dışından satın aldıkları menkul kıymetlerin toplamının, a) özkaynaklarının bir katını aşması halinde yüzde 12, b) özkaynaklarının iki katını aşması halinde yüzde 14, c) özkaynaklarının üç katını aşması halinde yüzde 16, d) özkaynaklarının dört katını aşması halinde yüzde 18, e) özkaynaklarının beş katını aşması halinde yüzde 20 oranında disponibilite tutmakla yükümlüdürler. KKTCMB, 41/2001 sayılı Yasa nın yine 23. maddesi uyarınca, yasal karşılığa tabi yükümlülükler ve yasal karşılığın yatırılma zamanı ile gerektiğinde ödenecek faiz dahil olmak üzere uygulama esas ve şartlarını da belirlemektedir. Bu çerçevede Yönetim Kurulu nun 16.07.2012 tarih ve 827 sayılı kararıyla 31.07.2012 tarihinden itibaren yürürlükte olan ve uzun vadeli mevduatın teşvik edilmesi amacıyla vadeye göre farklılaştırılan yasal karşılık oranları Tablo 3.2 de verilmektedir. TP YP Kıymetli Maden Üç aya kadar vadeli mevduatlarda (üç ay dahil) 8,0 8,0 0 Üç aydan uzun altı aya kadar vadeli mevduatlarda (altı ay dahil) Altı aydan uzun bir yıla kadar vadeli mevduatlarda (bir yıl dahil) 7,0 8,0 0 6,0 8,0 0 Bir yıldan uzun vadeli mevduatlarda 5,0 8,0 0 Mevduat hariç Türk Parası diğer yükümlülüklerde 8,0 0 KKTC de faaliyet gösteren bankaların Merkez Bankası nezdindeki toplam yasal karşılık bakiyeleri Tablo 3.3 te gösterilmektedir. Tablo 3.3 Yasal Karşılık Bakiyeleri Aralık 2012 Aralık 2013 TL 427.106.666 487.900.228 USD 25.863.064 32.105.645 EURO 23.851.988 31.278.810 STG 59.459.949 63.362.146 Toplam TL Karşılık 700.000.056 870.763.334 17
3.2. Kurum Faaliyetleri 3.2.1. Düzenleme ve Gözetim Faaliyetleri KKTCMB, mevzuatın kendisine verdiği yetki ve görevleri yerine getirmek maksadıyla düzenlemeler yapmaya, bunlara uygun hareket edilip edilmediğini takip etmeye ve kendisine bankacılık sektörü ile ilgili gönderilen bilgilerin doğru olup olmadığını, denetleme görev ve yetkisine sahiptir. Bu çerçevede bankacılık sektörü, KKTC Bankalar Gözetim Sistemi sayesinde, toplam 33 adet form vasıtasıyla aylık olarak izlenmektedir. Sistemde aylık formların yanı sıra üç aylık ve yıllık formlar da mevcuttur. Banka bazında üç aylık raporlar sistemden üretilebilmekte, ayrıca, alınan veriler üzerinden bankalar günlük olarak izlenmektedir. KKTCMB nin düzenleme ve gözetim görevleri kapsamında 2013 yılında gerçekleştirmiş olduğu faaliyetler, aşağıdaki ilgili başlıklar altında ayrıntılı olarak sunulmaktadır. A. Yasal Düzenlemeler 1) Borç İlişkilerinde Uygulanacak Kuralları Düzenleyen Yasa Tasarısı Borç ilişkileriyle ilgili genel çerçeveyi ve faiz uygulamalarını düzenlemek üzere 2007 yılında başlatılan çalışmalar sonucu hazırlanan yasa tasarısı 2012 yılı itibarıyla KKTC Cumhuriyet Meclisi nde oluşturulan ilgili komiteye arz edilmiştir. 2013 yılının ilk çeyreğinde de söz konusu yasa çalışmalarına devam edilmiş ancak genel seçimler dolayısıyla bir sonuca bağlanamadan ara verilmiştir. Bu yasa ile sınırları çizilmek kaydıyla Merkez Bankası na, gereken durumlarda faiz oranı belirleme yetkisi verilmesi ve sektörde faaliyet gösteren finans kuruluşlarına kredi kullandırımında düzenleyici bir çerçeve oluşturulması amaçlanmaktadır. Tüketicilerin korunması ve tüketici kredileri hakkında Avrupa Birliği Koordinasyon Merkezi bünyesinde yapılan çalışmalarda da benzer konular değerlendirilmiştir. 2) Ödünç Para Veren Finans Şirketleri (Düzenleme ve Denetim) Yasa Tasarısı KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı tarafından hazırlanmasına başlanılan ve daha sonra Bankamız tarafından ele alınan, Ödünç Para Veren Finans Şirketleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası taslağı hazırlanmış ve Başbakanlığa gönderilmiştir. Bu yasa tasarısının amacı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde ödünç para veren finans şirketlerinin kuruluş ve faaliyet izinlerine, ana sözleşme ve tüzük değişiklikleri ile hisse devirlerine, yöneticilerine, düzenleyecekleri sözleşmelere, işlem sınırlarına, faaliyet izinlerinin iptaline, birleşme, devir ve tasfiyelerine, muhasebe, raporlama ve denetimlerine ilişkin esas ve usulleri düzenlemek olup, ödünç para verme işi ile iştigal eden finans şirketlerinin kayıt altına alınmaları hedeflenmektedir. Tasarı, Başbakanlıkta yapılan çalışmalar sonucunda 28 Haziran 2012 tarihinde gerekçesiyle birlikte Resmi Gazete de yayımlanmış ve KKTC Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesi nde ilgili taraflarla görüşülmeye başlanmıştır. Bu taraflardan biri olarak Bankamız, mevcut konjonktüre uygun olarak tasarıyı yeniden ele almış ve üzerinde daha detaylı çalışmalar yapmıştır. Bu hususta Komite Başkanı bilgilendirilmiş olup tasarının 2014 yılı içerisinde yeni şekliyle komite gündemine taşınması planlanmaktadır. 18
3) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde Banka Kartları ve Kredi Kartları Yasa Tasarısı Başbakanlıktan 25 Haziran 2012 tarihinde gelen yazıyla, Banka Kartları ve Kredi Kartları Yasa Tasarısı nın hazırlanması için oluşturulan çalışma grubuna Bankamız da katılmıştır. Yasa tasarısı taslağı 2013 yılı sonunda tamamlanarak ilgili komitede görüşülmek üzere Meclis e sevk edilmiştir. Söz konusu tasarının amacı ülke ekonomisinin gerekli kıldığı para ve kredi politikaları çerçevesinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde banka kartları ve kredi kartlarının çıkarılmasına, kullanılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemek suretiyle kartlı ödemeler sisteminin etkin çalışmasını sağlamaktır. 4) Uluslararası Bankacılık Birimleri (UBB) Tebliği UBB nin faaliyetleri ile ilgili karşılaşılan sorunların giderilmesi ve yanlış anlaşıldığı görülen bazı hususların açıklığa kavuşturulması amacıyla, 41/2008 sayılı UBB Yasası nın 23. maddesi altında Uluslararası Bankacılık Birimleri Tebliği düzenlenmiş ve Bankamız Yönetim Kurulu nun 862 sayılı kararı ile onaylanarak 02 Aralık 2013 tarih ve D.G.191/3167/2013 sayılı yazı ile Resmi Gazete de yayınlanmak üzere Başbakanlığa gönderilmiş ve 05 Aralık 2013 tarih ve 196 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Tebliğ ile UBB lerin kuruluş / faaliyet izinleri, faaliyet esasları ve yükümlülükler, hesap kayıt düzeni ve raporlamalar ile alınacak tedbirlere ilişkin hükümler belirlenmiştir. Yapılan düzenlemelerden bazıları şunlardır: 1.000.000 Euro olan ödenmiş sermaye yükümlülüğünün 2.500.000 Euro ya çıkarılması, 31 Aralık 2013 tarihi itibarıyla eksik kalan kısmının en az yarısının 30 Haziran 2014 tarihine kadar, geriye kalan kısmının da 31 Aralık 2014 tarihine kadar tamamlanması, UBB lerin tam zamanlı olarak genel müdür, genel müdürün yokluğunda yerine vekalet edebilecek bir genel müdür yardımcısı ve bir personel olmak üzere KKTC de ikamet eden en az üç personel çalıştırması, eksik personel olması durumunda, 31 Mart 2014 tarihine kadar bu eksikliklerin giderilmesi, Yurt dışı bankalarda bulunan muhabir hesaplarının açılmasının Merkez Bankası nın iznine tabi olması, Her türlü mevduat, emanet ve alacaklardan 10 yıl içerisinde aranmayanların, her yıl Ocak ayı içerisinde hak sahiplerinin kimlik ve iletişim bilgileriyle birlikte Merkez Bankası na devredilmesi, Ortaklık paylarındaki değişim sonucunda UBB Yasası nın 4 (3) fıkrasında yer alan koşula aykırılık oluşması durumunda, ortaklık yapısının 6 ay içerisinde Yasa ya uygun hale getirilmemesi, kesintisiz 6 ay aktif olarak faaliyet yürütmediğinin tespit edilmesi ve gönüllü olarak faaliyetlerine son verme talebinin Merkez Bankası tarafından uygun bulunması hallerinde faaliyet izninin iptal edilmesi, UBB lerin yasa, tebliğ ve tabi oldukları diğer mevzuat hükümleri ile Merkez Bankası kararları kapsamındaki yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi, bankacılık ilke ve teamüllerine aykırı ve/veya şüpheli işlemler gerçekleştirilmesi ve Merkez Bankası na hatalı, eksik veya yanıltıcı bilgi verilmesi durumlarında faaliyet izninin kaldırılarak iptal edilmesi. UBB lerin ana sözleşme, tüzük veya ad değişikliklerinden önce Merkez Bankası ndan uygun görüşü alınması, 19
5) Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Değişiklik Tebliği Bankamız Yönetim Kurulu nun 864 sayılı kararıyla onaylanan 39/2001 sayılı KKTC Bankalar Yasası nın 33. maddesi altında düzenlenen Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ ile önemli değişiklikler yapılmıştır. 30 Aralık 2013 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderilmiştir. 7 Ocak 2014 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan söz konusu tebliğ ile getirilen temel değişiklikler aşağıdaki gibidir. Sermaye Artışlarının Onaylanması: Bağımsız denetimden geçmiş ve genel kurul tarafından onaylanmış kâr ve ihtiyari yedek akçelerin ödenmiş sermayeye aktarılmasında onay şartı kalkmış, buna karşılık izin alınmadan yapılan nakit artırımlarının özkaynak hesaplamalarında dikkate alınmayacağı açıkça belirtilmiştir. Risk Sınırlarında Özkaynağın Esas Alınması: Sermaye yeterliliği hesabında özkaynağa göre belirlenmiş olan limitleri aşan tutarlar sermayeden indirilecek değerler arasına eklenmiştir. Bu şekilde bankaların Yasanın 23. maddesi kapsamında mevduata göre kredi kullandırmaları dezavantajlı hale getirilmiştir. Bu değişiklik ile en azından Sermaye Yeterliliği Tebliği açısından dünyada uygulaması kalmayan ve gerek AB, IMF, BDDK gerekse de Kıbrıs Rum tarafı ile yapılan görüşmelerde sektörümüzün en büyük zaaflarından biri olarak görülen sistematik riskin aşılması için en önemli adım atılmıştır. 28 inci Madde İhlallerinin Özkaynak Kaleminden İndirilmesi: Elden çıkarılma ile zarar edileceği açık olan teminatlar için bankalar etkin bir süreç izlemeden zararın aktife yansımaması için uzatma taleplerinde bulunmaktadırlar. Donuğa dönen kredinin, elden çıkarılanlar kalemine geçmesi ile sağlanan iyileşmenin sayısal etkisi en azından sermaye yeterliliği açısından silinecektir. Hatta tüm rakam indirilebileceği için, satışın fiilen gerçekleşip, sadece zarar rakamının özkaynağı etkilemesi, sermaye yeterliliği açısından cazipleşeceğinden, bu konuda bankaların çabasını da artıracağı düşünülmektedir. Grup Kredileri ve Teminatlarının Risk Ağırlıklarının Artırılması: Bu değişiklik özel sermayeli bankalar kredilerine düzenleme getirirken, şube bankalarının yüzde 20 risk ağırlıklı varlıklarda izledikleri yurtdışı merkez ve şubeler hesaplarının yüzde 100 de izlenmesi sonucunu doğurmuştur. Bu düzenlemenin sektörde karşılaşılan bazı suistimale açık konuları önlemesi beklenmektedir. İhtiyati Sermaye Yeterlilik Oranı: Sektöre yüzde 12 lik bir ihtiyati sermaye yeterlilik oranı tanımlanmış olup, bunun altında kalan veya yasal limit aşımı bulunan bankaların likiditesini azaltacak, sermayesini zayıflatacak işlemlerinin sınırlandırması amaçlanmıştır. Oranlara Uyulmaması Durumunda Alınacak Tedbirler: Tebliğin mevcut halinde tanınan 6 aylık süre kaldırılmış ve gerek asgari oranı tutturamayan gerekse de ihtiyati oran altında kaldığı halde kısıtlamaya uymayan bankalar için Yasa nın 37. maddesi kapsamında gerekli tedbirler alınacağı açıkça belirtilmiştir. Değişiklik Tebliği Ocak 2014 itibarıyla devreye girmiş olmakla birlikte, kredi limit aşımlarında özkaynağın esas alınması uygulamasına bankaların geçiş sürecini tamamlamalarını sağlamak üzere 1 Temmuz 2014 e kadar süre verilmiştir. Bu değişikliklerle birlikte yılın ilk çeyreğinde Tekdüzen Raporlama Paketi (TRP) kapsamındaki SY300A da devreye girecektir. 20
6) Tekdüzen Hesap Planı (THP) Detayı ve İzahnamesinde Yapılan Değişiklikler THP Detayı ve İzahnamesinde kıymetli maden hesapları tanımlanmış olup, Bankamız nezdinde yapılan analizler sonucunda 180 ve 181 Özel Karşılıklar hesabının alt hesapları detaylandırılmıştır. Buna paralel olarak THP ve Tekdüzen Raporlama Paketinde (TRP) de gerekli değişiklikler yapılmıştır. B. Yapılan Uygulamalar 1) Hisse Devirleri, Faaliyet İzni, Ödenmiş Sermaye ve Yönetim Kurulu Üyeleri ile Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcılarının Takibi Viyabank Ltd.; Bankadaki hisse devir işlemleri yasal çerçevede değerlendirilmiş ve gerekli yazışmalar yapılmıştır. Anadolubank IBU Ltd.; Söz konusu UBB nin faaliyet izni, gönüllü tasfiye sürecinde bulunmasından dolayı, 09 Ekim 2013 tarih ve 860 sayılı Bankamız Yönetim Kurulu kararı ile iptal edilmiş, konu hakkındaki duyuru 25 Ekim 2013 tarih ve 169 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. 2013 yılı içerisinde sermaye artırımında bulunan 7 banka ve 3 UBB ye uygunluk yazıları yazılmıştır. Uygulama faaliyetleri çerçevesinde bankalara ve UBB lere atanan yönetim kurulu üyeleri takip edilmekte, genel müdür ve genel müdür yardımcılarının atanmalarının Yasaya uygunlukları hakkında rapor hazırlanmaktadır. Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcıları hakkında Bankalar Yasasının 17. maddesi gereğince 7 iş günü içerisinde Bankamız tarafından gerekçeli olumsuz görüş bildirimi yapılmadığı takdirde atamalar gerçekleştirilmektedir. 2013 yılı içerisinde toplam 8 adet bu nitelikte rapor hazırlanmıştır. 2) Bankalarda İç Denetim, Risk Yönetimi, İç Kontrol ve Yönetim Sistemleri Tebliği çerçevesinde yapılan atamaların takibi ve raporlamaların değerlendirilmesi Bankalarda İç Denetim, Risk Yönetimi, İç Kontrol ve Yönetim Sistemleri Tebliği kapsamında sistemlerin oluşumu ve tebliğ gereği yapılan atamaların takibi yapılmakta, görülen eksiklikler çerçevesinde bankalar yazılı ve/veya sözlü olarak uyarılmaktadır. C. Diğer Faaliyetler 1) AB Uyum Çalışmaları Sermayenin serbest dolaşımı Avrupa Birliği nin dört temel serbestisinden biri olup, Avrupa Topluluğu Antlaşması nın 56-60 maddeleri, bazı istisnalar dışında, üye ülkeler arasında ve üye ülke ile üçüncü ülkeler arasında sermaye hareketleri önündeki tüm engellerin kaldırılması, yerli sermaye ve yabancı sermayeye eşit muamele ilkesini ortaya koymaktadır. AB müktesebatına uyum çalışmaları çerçevesinde Ekonomi ve Enerji Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan sermayenin serbest dolaşımı konusu ile ilgili çalışmalar AB den gelen uzmanlarla birlikte sürdürülmektedir. Bu çerçevede, sermayenin serbest dolaşımını kısıtlayan yasa, tüzük ve uygulamaların tespiti ile ilgili olarak AB uzmanlarıyla gerçekleştirilen toplantılara KKTCMB yi temsilen katılım sağlanmıştır. 21
3.2.2. Denetim Faaliyetleri Merkez Bankası, 39/2001 sayılı Bankalar Yasası ve ilgili diğer yasaların kendine verdiği yetkiyi kullanarak her türlü bankacılık işlemlerinin denetimini yapmaktadır. Bankaların varlıkları, alacakları, özkaynakları, borçları, kâr ve zarar hesapları arasındaki ilgi ve dengelerin, mali bünyeyi etkileyen diğer tüm unsurların tespiti ve tahlili Merkez Bankası adına doğrudan Merkez Bankası müfettişleri tarafından yapılmaktadır. KKTCMB Teftiş ve İnceleme Kurulu nun 2013 yılı içerisinde gerçekleştirdiği denetimler ve risk odaklı denetime geçişle ilgili yapılan düzenleme çalışmaları ve hedefler ayrıca risk odaklı teftiş raporları ile ilgili hususlar aşağıda özetlenmektedir. 2013 Yılında Gerçekleştirilen Denetimler Bankaların Denetimleri i) Bankalar Nezdinde Gerçekleştirilen Özel Denetimler 2013 yılı içerisinde, 9 banka nezdinde sermaye artırımı talebi, mali denetim ve diğer konularla ilgili özel denetimler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Merkez Bankası Başkanlık Makamının talepleri ve alınan ihbarlar doğrultusunda, 1 UBB ile TMSFİF nezdinde özel denetimler yapılmıştır. Söz konusu denetimlerin sonucunda hazırlanan raporlar Bankamız Yönetim Kurulu nun bilgisine getirilmiştir. ii) Sermaye Artırımına İlişkin Denetimler 2013 yılı içerisinde sermaye artırımına giden 7 banka nezdinde özel denetimler gerçekleştirilmiş ve söz konusu bankalar Merkez Bankası nın onayı sonrasında sermayelerini artırmışlardır. amiri refakatinde görevlendirilen sekiz teftiş ve inceleme memuru ile başlanmıştır. 2013 yılı içerisinde 13 bankanın denetimlerine başlanmış ve tamamlanmıştır. iv) Hazırlanan Raporlar 2013 yılı içerisinde, toplam 28 adet rapor hazırlanmıştır. Bu raporların 13 ü tüm konuları içeren mali bünye inceleme raporu, 5 i özel denetim raporu, 7 si sermaye denetimi raporu ve 3 ü UBB raporudur. Diğer Faaliyetler Risk Odaklı Denetim Amacıyla Gerçekleştirilen Düzenlemeler Banka denetimlerinde denetim kaynaklarının sınırlı olması ve mali bünyenin incelenmesinde denetim kapsamının çok geniş olması, denetim faaliyetlerinde kullanılabilecek kaynakların doğru noktalara yönlendirilmesi gerekliliği sonucunu doğurmaktadır. Bu sebeple risk odaklı yaklaşımla denetimin etkinliğinin, sürekliliğinin, yeterliliğinin ve denetim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması amaçlanmıştır. Risk odaklı denetim; Bankamızın amaçlarından olan bankacılık sistemi denetimini etkinleştirmekte ve hedeflenen performansın elde edilmesine katkı sağlamaktadır. Risk Odaklı Denetim yaklaşımını gerçekleştirmek amacı ile Teftiş ve İnceleme Kurulu muzca bir dizi rehber seti hazırlanmıştır. Ayrıca KKTCMB Tarafından Yapılacak Denetime İlişkin Usul ve Esaslar Tebliği Tasarısı hazırlanmıştır. iii) Genel Denetimler Ticari bankalar nezdinde gerçekleştirilen ve bankaların mali bünyelerini görebilmek açısından tüm konuları kapsayan denetimlere, iki grup sorumlusunun katkı ve koordinasyonunda dört teftiş ve inceleme 22
3.2.3. Bankacılık Hizmetleri Hazine ye Kısa Vadeli Avans ve Reeskont Kredileri Hazine ye kısa vadeli avans hesabı ile ilgili olarak her yılsonu itibarıyla tahakkuk eden faiz tutarı, bankamız kârından mahsup edilmektedir. Ayrıca Cypfruvex İşletmeleri Ltd in borçlarının tasfiyesi ise Bankamız ile Maliye Bakanlığı arasında yapılan protokol kapsamında yürütülmekte olup, Bankamız 2013 yılı kârından son taksit ve faizlerinin de mahsup edilmesi ile kapanmış olacaktır. 2013 yılı içerinde 9 ay vadeli eğitim kredisi kullandırılmıştır. Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu (TMSFİF) Bankaların yatırmış oldukları TMSFİF primleri aşağıda verilmektedir. Buna göre; TP TMSFİF prim toplamı 2013 yılsonunda, bir önceki yılsonuna göre yüzde 17,61 oranında artarak 9,2 milyon TL den 10,8 milyon TL ye yükselmiştir. İlgili dönemde YP prim yatırımlarında dolarda yüzde 33,88, avroda yüzde 36,86 ve sterlinde ise yüzde 13,33 oranlarında artış olmuştur. Tablo 3.4 2 TMSFİF Primleri (Bin) Aralık 2012 Aralık 2013 Yüzde Değişim TL 9.195.- 10.814.- 17,61 USD 366.- 490.- 33,88 EURO 388..- 531.- 36,86 STG 1.365..- 1.547.- 13,33 Kaynak: TMSFİF Risk Merkezi İşlemleri Bankamız bünyesinde oluşturulan Risk Merkezi, banka müşterilerinin risk bilgilerini toplamakta, gelen bilgileri derleyerek bu konuda bankalara yeniden bilgi vermekte, bankaların müşterilerine kullandırdıkları kredilerin çeşitlerini, niteliklerini, iktisadi faaliyet gruplarına göre banka ve şubeler itibarıyla dağılımlarını takip etmektedir. Bu bilgileri elde etmek için kurumların belirli kurallara göre düzenlemesi gereken risk bildirim dosyalarının kapsamını genişletmek ve Risk Merkezi ile bankalar arasında yapılacak bildirimlerin tamamen web tabanlı, elektronik ortamda yapılabilmesi için gerek altyapı gerekse mevzuat anlamında 2012 yılının ikinci yarısından itibaren devam eden çalışmalar tamamlanmış ve Risk Merkezi İşlemleri Tebliği 26 Aralık 2012 Tarih ve 214 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak, 1 Nisan 2013 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Kredi risk bildirimlerinin kapsamının genişletildiği bu Tebliğ ile getirilen başlıca yenilikler şunlardır: a) Kurumlar tarafından Risk Merkezi ne e- posta yoluyla gönderilen risk bildirim dosyaları yerine web tabanlı uzaktan erişim imkânı oluşturularak, bildirim dosyalarının bu yolla iletilmesine ve Risk Merkezi tarafından oluşturulan geri bildirim dosyalarının indirilebilmesine imkân veren bir sistem kurulmuştur. b) Risk bildirimlerinin hesap bazında yapılması sağlanıp, ilgili hesaba ait tüm borçlu ve kefillerin risk bildirimlerinin alınmasına olanak sağlanmıştır. 23