SEDANTER ORTA YAŞ BAYANLAR İLE GENÇ BAYANLARDA AEROBİK EGZERSİZİN VÜCUT KOMPOZİSYONU VE KAN LİPİDLERİNE ETKİSİ

KARACAN, S., ÇOLAKOĞLU, F.F., Sedaner Ora Bayanlar İle Genç Bayanlarda Aerobik Egzersizin Vücu Kompozisyonu ve Kan Lipidlerine Ekisi SPORMETRE Beden Eğiimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2003, I (2) 83-88 SEDANTER ORTA YAŞ BAYANLAR İLE GENÇ BAYANLARDA AEROBİK EGZERSİZİN VÜCUT KOMPOZİSYONU VE KAN LİPİDLERİNE ETKİSİ Selma KARACAN 1 F.Filiz ÇOLAKOĞLU 1 Geliş Tarihi: 05.11.2003 Kabul Tarihi: 31.12.2003 ÖZET Bu çalışma, sedaner ora yaş ve genç bayanlara 12 hafalık aerobik anrenman programı (koş-yürü) uygulamasının vücu kompozisyonu ve kan lipidlerine ekisini belirlemek amacıyla yapılmışır. Gruplar düzenli olarak egzersiz yapmamış, özel bir diye programı uygulamayan, egzersiz yapmasına engel olacak düzeyde sağlık problemleri olmayan bayanlardan oluşurulmuşur. Her iki gruba da 12 hafa süre ile hafada 3 gün 30 dakikalık koş- yürü egzersiz programı uygulaılmışır. Anrenman şiddei Karvonen meoduna göre %70 olarak belirlenmiş, anrenman öncesi ve anrenman sonrası vücu ağırlığı, vücu yağ yüzdesi, yağsız vücu ağırlığı, vücu yağ ağırlığı, vücu kile indeksi, oal koleserol, LDL koleserol, HDL koleserol ve rigliseri değerlerinin ölçümleri yapılmışır. Ora yaş bayanların (n=49) yaş ve boy oralamaları 40,53±2,93 yıl, 156,79±4,20 cm, genç bayanların () yaş ve boy oralamaları 26,17±3,53 yıl, 160,13±6,71 cm olarak belirlenmişir. Çalışma sonunda, her iki grubunda vücu ağırlığı, vücu yağ yüzdesi, vücu yağ ağırlığı, yağsız vücu ağırlığı, vücu kile indeksi, oal koleserol ve LDL koleserol değerlerinde anlamlı bir azalma espi edilmişir (p<.05). Ayrıca ora yaş kadınların HDL koleserol değerlerinde bir arış, rigliseri değerlerinde ise bir azalma belirlenmiş olup, isaisiksel açıdan anlamlılık düzeyinde değildir (p>.05). Sonuç olarak, ora yaş bayanlar ile genç bayanlarda 12 hafalık aerobik egzersizin vücu kompozisyonunda benzer olumlu değişikliklere neden olduğu, kan lipidlerinde ise daha çok ora yaş kadınlar lehine poziif değişikliklerin olduğu gözlenmişir. Anahar Kelimeler: Bayanlar, Sedaner, Vücu Kompozisyonu, Kan Lipidleri, Egzersiz. THE EFFECTS OF AEROBIC EXERCISE ON THE BODY COMPOSITION AND BLOOD LIPIDS IN MIDDLE AGED AND YOUNG WOMEN ABSTRACT The purpose of his sudy was o deermine he effecs of 12 weeks aerobic (jog-walk) exercise program on body composiion and blood lipids of sedenary middle aged women and young women. The groups were composed of he women who had no done exercise regularly, who had no followed a special die and who did no have any healh problems prevening hem doing any kind of exercise. During 12 weeks, boh groups paricipaed in a jog-walk exercise program wih he duraion of 30 min. and 3 imes per week. The inensiy of he exercise was %70 ha was deermined by Karvonen mehod. Before and afer he raining measuremens of body weigh, body fa %, body fa weigh, lean body mass, body mass index, oal choleserol, LDL choleserol, HDL choleserol and of riglyceride were done. Mean age and heigh weigh of groups were deermined as 40,53±2,93 years and 156,79±4,20 cm. for middle aged group (n=49) and 26,17±3,53 years and 160,13±6,71 cm for young women (). The resuls indicaed ha, alhough here was a significan decrease in body weigh, body fa %, body fa weigh, body mass index, oal choleserol, LDL-C, values (p<.05), only in middle aged group here was an increase in HDL-K scores and decrease riglyceride values bu no significan (p>.05). Consequenly, moderae aerobic exercise programs ha were done long ime and properly had posiive effecs on body composiion in young and middle aged women. As for he blood lipids, such programs had posiive effecs in favor of mosly middle aged women. Keywords: Women, Sedenary, Body Composiion, Blood Lipids, Exercise. GİRİŞ Günümüzde, hareke azlığı bir hasalık olarak nielendirilmeke ve birçok ölümcül hasalıkların sebebi olarak göserilmekedir. Kalp-Damar hasalıkları bu grubun başını çekmekedir. Elbeeki eknolojinin gelişmesiyle, iş kolaylaşıran alelerin günlük hayaın vazgeçilmez bir parçası olmasının bedensel harekesizliğe ekisi büyükür. Sedaner bir yaşam arzı ise birçok ciddi sağlık problemlerine neden olmakadır. Çağın hasalığı olarak nielendirilen obezie ve kardiyovasküler hasalıklar başa olmak üzere kassal zayıflık, posürel bozukluk, diabe gibi birçok hasalıklar harekesiz ve sedaner bireylerde daha sık görülmekedir (1,2,3). 1 Gazi Üniversiesi Beden Eğiimi ve Spor Yüksekokulu 83

SPORMETRE Beden Eğiimi ve Spor Bilimleri Dergisi 2003, Cil: I, Sayı: 2 Plazma koleserol düzeyleri ile koroner kalp hasalığı riski arasında, diğer risk fakörlerinden bağımsız güçlü bir ilişki vardır. LDL koleserol düzeylerinin yüksek olmasının aeroskleroik kalp hasalığına neden olduğu geneik, deneysel, epidemiyolojik ve klinik çalışmalarla kanılanmışır (4). Yapılan çalışmalarda oal koleseroldeki %1 lik arışın koroner kalp hasalığında %2 arışa, %1 lik azalmanın ise kalp krizi riskinde %2-3 oranında azalmaya neden olduğu belirilmeke, LDL koleseroldeki %11 lik azalmanın koroner arer kalp hasalığında %19 azalmaya, HDL koleserolde 1 mg/dl lik arışın ise koroner riske %3 oranında azalmaya sebep olduğu espi edilmişir (5),. Vücu ağırlığının normal sınırlar içerisinde uulması alınan ve harcanan kalorinin eşi olmasına bağlıdır. Günümüzde mekanize olmuş oplumsal yaşam, harekei azalarak harcanması gereken enerjiyi vücua saklı umaka ve bu birikim dengeyi olumsuz yönde bozmakadır (6). Özellikle gelişmiş ülkelerde obezie başlı başına bir sağlık problemi olarak değerlendirilmeke ve alerneif çözüm yolları üreilmeye çalışılmakadır. Vücu ağırlığının ideal seviyeye ulaşması durumunda koroner arer kalp hasalıkları riskinin %35-55 oranında azalabileceği belirilmekedir (7,8). Bu çalışmada, sedaner ora yaş bayanlar ile genç bayanlara uygulanan 12 hafalık aerobik (koş-yürü) anrenman programının vücu kompozisyonu ve kan lipidlerine ekileri incelenmişir. MATERYAL VE METOD Araşırmaya Kaılan Gruplar ve Özellikleri 12 hafalık aerobik anrenman programının ora yaş bayanlar ile genç sedaner bayanların vücu kompozisyonu ve kan lipidleri üzerindeki ekilerini belirlemek amacıyla yapılan bu araşırma oplam 72 sağlıklı gönüllü, deneklerin kaılımı ile gerçekleşirilmişir. Ora yaş bayanların (n=49) yaş ve boy oralamaları 40,53±2,93 yıl, 156,79±4,20 cm, genç bayanların () yaş ve boy oralamaları 26,17±3,53 yıl, 160,13±6,71 cm olarak espi edildi. Deneklerden egzersiz yapmalarında herhangi bir sakınca olmadığına dair dokor raporu isenmişir. Ayrıca, deneklerin sağlık hikayelerini öğrenebilmek için anke uygulanmışır. Deneklere diye programı verilmemiş, normal diyelerine devam emeleri isenmişir. Uygulanan Anrenman Programı Deneklere hedef kalp aım sayılarının %70 şiddeinde, 12 hafa, hafada 3 gün, 30 dk arasında koş-yürü egzersizi yapırıldı. Deneklere anrenman başlamadan 5-10 dk ısınma egzersizi, anrenman sonunda 5-10 dk germe egzersizi yapırıldı. Egzersizin şiddei, kalp aım sayısı rezerv (Karvonen) meoduna göre hedef kalp aım sayısı espi edilmişir (9). Araşırmada Uygulanan Ölçümler ve Tesler Deneklerin vücu kompozisyonu ile ilgili ölçümler Gazi Üniversiesi Beden Eğiimi ve Spor Yüksekokulunun fizyoloji laborauarında, kan lipid esleri Gazi Üniversiesi Sağlık Külür ve Spor Dairesi Başkanlığı biyokimya laborauarlarında yapılmışır. Deneklere uygulanan üm ölçümler ve esler anrenman programından bir hafa önce ve anrenman programı biiken bir hafa sonra olmak üzere iki kez yapıldı. Boy ve Vücu Ağırlığının Ölçülmesi Deneklerin vücu ağırlıkları 0.01 kg hassasiyei olan kanarda kilogram cinsinden çıplak ayak, işör ve ay ile arılmışır. Boyları ise; kanarda sabi olan 0.01 cm hassasiyeinde meal bir mere ile denekler dik pozisyonda çıplak ayaklı ölçülmüşür. Vücu Kompozisyonunun Ölçülmesi Deneklerin vücu yağ yüzdelerinin belirlenmesinde Cilifon N.J marka skinfold kaliper kullanılmışır. Vücu yağ yüzdesi riceps ve subrailiac an alınan deri kıvrım değerlerinin Sloan ve Weir in formülü kullanılarak belirlenmişir (10). Yağ %=(4.57/yoğunluk - 4.142) x 100 Yağ Ağırlığı= Vücu Ağırlığı x Yağ % / 100 Yağsız Vücu Ağırlığı= Vücu Ağırlığı -Yağ Ağırlığı Vücu Kile İndeksi= kg/m 2 Kan Lipidlerinin Ölçümü Kan Tesleri, Gazi Üniversiesi Sağlık Külür ve Spor Daire Başkanlığı nın Biokimya laborauarında uzman kişiler arafından yapılmışır. Deneklerin Toal koleserol, HDL-koleserol, LDL-koleserol, rigliseri değerleri için oralama 7cc kan örneği alınmış ve Arax Menarin marka cihazla analiz yapılmışır. İsaisiksel Analiz Ölçümler sonucu elde edilen veriler her ölçüm sonrası anında kaydedilmişir. Tüm verilerin arimeik oralamaları, sandar sapmaları (sandar haaları) hesaplanmışır. Deneklerin ön ve son es değerlerinin karşılaşırılmaları Paired Samples esi ile yapılmış, gruplar arası karşılaşırmalarda ise Independen Sample esi kullanılmışır. Sonuçların 0.05 önem seviyesinde olup olmadığına bakılmışır. 84

KARACAN, S., ÇOLAKOĞLU, F.F., Sedaner Ora Bayanlar İle Genç Bayanlarda Aerobik Egzersizin Vücu Kompozisyonu ve Kan Lipidlerine Ekisi BULGULAR Tablo 1: Ora Bayanlar ile Genç Bayanların Anrenman Öncesi ve Anrenman Sonrası Vücu Kompozisyon ve Kan Lipid Değerlerinin Karşılaşırılması Ora Bayanlar Genç Bayanlar Değişkenler An. Önc. N =49 An. Son. n=49 An. Önc. An. Son. Vücu Ağırlığı (kg) Vücu Yağ Yüzdesi (%) Vücu Yağ Yağsız Vücu Vücu Kile İnd. (kg/m 2 ) T. Koleserol HDL-K LDL-K Triliserid *p<0,05 81,57 ±11,20 29,16 ±4,85 24,31 ±6,64 57,33 ±5,83 33,31 ±5,09 191,48 ±37,78 37,55 ±9,95 151,91 ±41,22 125,77 ±70,35 76,29 ±10,40 25,78 ±4,14 19,95 ±5,24 56,39 ±6,22 31,01 ±4,67 179,24 ±32,02 39,41 ±11,27 136,60 ±36,25 115,62 ±54,31 6,47 16,39* 68,26 ±11,72 11,59 14,67* 23,55 ±5,07 17,93 14,20* 16,54 ±6,15 1,63 3,32* 51,71 ±6,17 6,90 13,52* 26,81 ±5,38 6,39 3,23* 186,04 ±44,00 4,95 1,57 39,47 ±7,63 10,07 4,15* 146,56 ±45,37 8,07 1,51 98,81 ±40,53 64,69 ±10,65 20,99 ±3,97 13,92 ±4,82 50,77 ±6,18 25,40 ±4,89 163,95 ±35,99 39,03 ±8,60 124,92 ±37,34 98,73 ±34,34 5,23 11,86* 10,87 5,30* 15,84 5,72* 1,81 3,06* 5,25 11,16* 11,87 4,25* 1,11,233 14,76 3,97* 0,08,019 Tablo 1 incelendiğinde, genç bayanlar ile ora yaş bayanların vücu ağırlığı, vücu yağ yüzdesi, vücu yağ ağırlığı, yağsız vücu ağırlığı, vücu kile indeksi, oal-k, LDL-K, değerlerinde anlamlı bir azalma espi edilmişir (p<0,05). Tablo 2: Grupların Anrenman Öncesi ve Anrenman Sonrası Vücu Kompozisyon ve Kan Lipid Değerlerinin Karşılaşırılması Değişkenler Vücu Ağırlığı (kg) Vücu Yağ Yüzdesi (%) Vücu Yağ Yağsız Vücu Vücu Kile İnd. (kg/m 2 ) T.Koleserol Ora n=49 81,57 ±11,20 29,16 ±4,85 24,31 ±6,64 57,33 ±5,83 33,31 ±5,09 191,48 ±37,78 An. Önc. Genç 68,26 ±11,72 23,55 ±5,07 16,54 ±6,15 51,71 ±6,17 26,81 ±5,38 186,04 ±44,00 16,31 4,55* 19,23 4,44* 31,96 4,73* 9,80 3,73* 19,51 4,96* 2,84,541 Ora n=49 76,29 ±10,40 25,78 ±4,14 19,95 ±5,24 56,39 ±6,22 31,01 ±4,67 179,24 ±32,02 Genç 64,69 ±10,65 20,99 ±3,97 13,92 ±4,82 50,77 ±6,18 25,40 ±4,89 163,95 ±35,99 An. Son. 15,20 4,34* 18,58 4,63* 30,22 4,65* 9,96 3,58* 18,09 4,60* 8,53 1,73 HDL-K 37,55 ±9,95 39,47 ±7,63 5,11,871 39,41 ±11,27 39,03 ±8,60 0,96,144 LDL-K 151,91 ±41,22 146,56 ±45,37 3,52,497 136,60 ±36,25 124,92 ±37,34 8,55 1,249 Trigliserid *p<0,05 125,77 ±70,35 98,81 ±40,53 21,43 1,705 115,62 ±54,31 98,73 ±34,34 14,60 1,366 Tablo 2 ye bakıldığında, genç bayanlar ile ora yaş bayanların anrenman öncesi ve anrenman sonrası oal koleserol, LDL koleserol, HDL koleserol ve rigliserid değerlerinde anlamlı bir fark espi edilemezken (p>0,05), ora yaş bayanların anrenman öncesi ve anrenman sonrası vücu ağırlığı, vücu yağ yüzdesi, vücu yağ ağırlığı, yağsız vücu ağırlığı ve vücu kile indeksi genç bayanlara göre anlamlı derecede yüksek bulunmuşur (p<0,05). 85

SPORMETRE Beden Eğiimi ve Spor Bilimleri Dergisi 2003, Cil: I, Sayı: 2 TARTIŞMA VE SONUÇ Bu çalışmada, ora yaş bayanlar ile genç sedaner bayanlara 12 hafalık aerobik (koş-yürü) egzersiz yapırılarak, egzersiz öncesi ve sonrası vücu kompozisyonu ve kan lipidlerindeki değişiklikler incelenmişir. Carol ve arkadaşları, yaşları 24-48 arasında olan 60 erkek ve bayana 8 hafa süre ile aerobik dans ve koş-yürü egzersizi uygulamışlar ve çalışma sonunda iki grubunda vücu ağırlığında anlamlı bir farklılık bulamamışlardır (11). Saçaklı ve arkadaşları yaş oralamaları 35,2±5,2 yıl olan 16 obez bayana 1 ay süre ile kalp aım sayılarının %60-70 şiddeinde bisikle egzersizi, genel, özel cimnasik ve maksimal kuvvelerinin %20-40 ı ile ağırlık çalışması yapırmışlar, egzersiz öncesi deneklerin vücu yağ yüzdesi 37,8 iken egzersiz sonrası 33,27 ye düşüğünü belirmişlerdir (12). Nindl ve arkadaşları (2000) 31 sağlıklı bayana 6 ay süre ile hafada 5 gün rezisans ve aerobik kombinasyonundan oluşan bir egzersiz programı uygulamışlar anrenman öncesi ve sonrası vücu ağırlık oralamalarını 66,5-64,8 kg, yağ ağırlık oralamalarını 24,7-22,1 kg, yağsız vücu ağırlığını 41,8-42,7 kg olarak espi emişler, anrenman sonunda vücu ağırlığında%2,2 yağ ağırlığında %10 oranında bir azalma yağsız vücu ağırlığında ise %2,2 oranında bir arış kaydemişlerdir (13). Suzuki, Yamada ve Sugiura (1998) yaşları 20-62 yılları arasında olan 118 i bayan oplam 220 deneğin fiziksel akivie düzeyleri ve kardiyovasküler fineslerini belirleyerek koroner arer risk fakörleri ile ilişkisini incelemişlerdir. Deneklerin kardiyovasküler fineslerini prograsif submaksimal bisikle ergomeresi ile bir hafalık fiziksel akivie düzeylerini ise deneklerin bellerine akıkları acceleromere ile espi emişlerdir. Kardiyovasküler fines ve fiziksel akivie seviyeleri düşük olan bayanların vücu kile indeksleri ile vücu yağ yüzdelerini ora faka yüksek fines ve fiziksel akivie düzeylerine sahip olanlara göre anlamlı derecede yüksek bulmuşlardır (14). Amano, Kanda ve Mariani (2001), 18 obez deneğe 3 ay süreyle hafada 3 gün 30 dakikalık aerobik egzersiz uygulamışlar, anrenman öncesi ve sonrası vücu ağırlık oralamalarını 74,1±2,6 70,3±2,9 kg., vücu kile indeks oralamalarını 27,3±0,4 25,9±0,5 kg/m 2, vücu yağ yüzde oralamalarını 29,6±1,3 26,6±1,3 %, vücu yağ ağırlık oralamalarını 21,7±0,9 18,6±1, yağsız vücu kilesi oralamalarını 52,4±2,5 51,7±2,6 kg olarak espi emişler ve yağsız vücu kilesi dışındaki diğer değişkenlerin arasındaki farkın anlamlı olduğunu belirmişlerdir (15). Lorei, Ballard, Mckeown ve Zinkgraf (1990), yaşları 35-70 yılları arasında olan menopoz dönemine girmemiş (n=43) ve menopoz dönemindeki (n=66) oplam 109 bayana 6 ay süre ile hafada 3 gün her seans 60 dakika olacak şekilde yürüme-jog ve hafif ağırlık egzersizleri yapırarak vücu kompozisyonundaki değişiklikleri incelemişlerdir. Egzersiz sonrasında menopoz dönemine girmemiş bayanlar ile menopoz dönemindeki bayanların vücu kompozisyonlarının egzersize cevabının benzer olduğunu ve egzersiz grubunun yağ oranlarının sedaner gruba göre daha düşük olduğunu espi emişlerdir (16). Szmedra ve arkadaşları (1998), genç bayanlara 6 hafalık koşu bandı egzersizi uygulamışlar ve vücu kompozisyonundaki değişiklikleri incelemişlerdir. Deneklerin vücu yağ yüzdesi anrenman öncesi 33±4 anrenman sonrası 31,7±3,9 olarak espi emişler ve çalışma sonunda vücu yağ yüzdelerinde %1,3 lük bir azalma olduğunu belirmişlerdir (17). Obez genç erkek ve bayanlarda 16 aylık ora şideeki egzersizin vücu ağırlığı ve kompozisyonuna ekileri araşırılmış ve egzersiz sonunda konrol grubunun deney grubuna göre vücu ağırlığı 2.9±5,5 kg, vücu kile indeksi 1,1±2 kg/m 2 ve yağ kilesi 2.1±4,8 kg daha fazla espi edilmişir. Sonuç olarak uzun süreli ora şiddee yapılan egzersizlerin vücu ağırlığının azalılmasında ekili olduğu belirilmişir (18). oralaması 19,8±0,2 yıl olan genç bayanlara 12 hafalık hafada 5 gün maksimal oksijen ükeiminin %40 ı şiddeinde bisikle ergomeresinde egzersiz uygulaılmış ve egzersiz sonunda vücu kile indeksi, yağ kilesi, vücu ağırlığı ve skinfold deri kıvrım kalınlıklarında anlamlı bir azalma kaydedilmişir (19). Çalışmamızda 12 hafalık aerobik egzersizin her iki grupa da vücu ağırlığını, yağ yüzdesini, vücu kile indeksini, yağ ağırlığını, yağsız vücu ağırlığını anlamlı derecede düşürdüğü espi edilmişir (p<0.05). Deneklerden egzersiz süresince günlük yeme alışkanlıklarına devam emeleri isenmesine rağmen fazla kilolarından şikayeçi olan bayanların grup içerisinde daha fazla kilo verebilmek amacıyla diye yapmış olabilecekleri düşünülmekedir. Deneklerin yağsız vücu ağırlıklarındaki azalma egzersizle birlike diye yapmalarından kaynaklanmış olabilir. Bu konu ile ilgili yapılan pek çok çalışmada aerobik egzersiz ile diye kısılamasının birlike uygulandığı programların vücu ağırlığını, yağ yüzdesini ve yağsız vücu ağırlığını anlamlı derecede azalığı belirimeke ve yağsız vücu ağırlığındaki bu azalmanın kas kaybı ve vücuaki proein mikarının azalmasından kaynaklanabileceği bildirilmekedir (20,21,22,23). Kilo azalıcı programlar kadınlarda koroner arer kalp hasalık riskini azalmakadır. Sedaner bir yaşam ise vücu ağırlığının aşırı armasıyla oluşan obezie hasalığının en önde gelen sebeplerinden birisidir. Pek çok araşırma, uzun süre düzenli olarak ora şiddee aerobik nielike yapılan egzersizlerin vücu ağırlığını, vücu yağ yüzdesini, vücu kile indeksini azalığını bildirmekedir (24,25). Bu çalışmada, ora yaş bayanlar ile genç bayanların anrenman sonrası oal koleserol ve LDL koleserol değerlerinde anlamlı bir azalma belirlenirken (p<.05), HDL-K ve rigliseri değerinde anlamlı bir değişiklik espi edilmemişir (p>.05). Fiziksel akivielerin koroner kalp hasalıkları riskini azalabileceği ve anioksidan-proksidan dengede olumlu değişikliklere neden olabileceği belirilmekedir. 17 sağlıklı ve sedaner bayan ve erkeğe 16 hafalık aerobik egzersiz 86

KARACAN, S., ÇOLAKOĞLU, F.F., Sedaner Ora Bayanlar İle Genç Bayanlarda Aerobik Egzersizin Vücu Kompozisyonu ve Kan Lipidlerine Ekisi uygulanmış egzersiz öncesi ve sonrası kan lipidleri incelenmişir. Sonuç olarak düzenli yapılan fiziksel akivielerin LDL oksidasyon direncini arırdığı, LDL konsanrasyonundaki oksilenmeyi ise azalığı belirilmekedir (26). Vücu ağırlığı fazla olan 44 hiperansiyonlu yeişkine 9 hafa süre ile düzenli olarak aerobik egzersiz yapırılmış ve hiperansiyonu azalmaya yönelik die uygulanmışır. Program sonunda deney grubunun vücu ağırlığında 4.9 kg, oal koleserolde 25 mg/dl, LDL koleserolde 18 mg/dl ve HDL koleserolde 5 mg/dl oranında azalma kaydemişlerdir (27). 7 sedaner genç bayana 30-60 dakikalık maksimal oksijen ükeiminin %60 ı şiddeinde egzersiz uygulanmış ve oal koleserol, HDL koleserol rigliseri ve apolipoproeinlere ekileri araşırılmış. Kan örnekleri egzersize başlamadan önce, egzersiz biiminden 30 dk., 1-2-24 saa sonra alınmış egzersiz öncesi ve sonrası kan lipidlerinde anlamlı bir farka raslanamamışır. Sonuç olarak normal lipid profiline sahip sedaner bayanlarda egzersizin kan lipidlerini değişirmediği belirilmişir (28). Değişik egzersizlerin lipoproein ve lipid profiline, kardiyovasküler fines ve vücu kompozisyonuna ekilerini belirlemek amacıyla 16 hafa süre ile yaş oralaması 20,4 yıl olan 48 sedaner bayanın 12 sine aerobik egzersizi, 12 sine rezisans egzersizi, 12 sine aerobik ve rezisans egzersizi uygulanmış 12 side konrol grubunu oluşurmuşur. Program sonunda yalnızca aerobik egzersiz grubunun vücu yağ yüzdesi ve rigliserid değerleri anlamlı derecede düşük, HDL koleserol ise anlamlı derecede yüksek bulunmuşur (29). ları 18-22 yılları arasında olan 12 sedaner bayana 7 hafalık merdiven ırmanma egzersizi uygulaılmış ve egzersiz sonunda bayanların HDL koleserol konsanrasyonlarında arış olduğu espi edilmişir (30). ları 18-30 yılları arsında olan siyah-beyaz erkek ve kadınların fiziksel fines ve fiziksel akivie düzeyleri ile kan lipidleri arasındaki ilişki araşırılmış ve fiziksel fines ve akiviesi düşük olanların yüksek olanlara göre vücu ağırlıklarının yüksek, HDL koleserollerinin de düşük olduğu belirilmişir (31). Furukawa, ve arkadaşları (2003) ora yaş bayanlara 12 hafalık bir yürüyüş programı uygulamışlar ve program sonunda deney grubunun HDL koleserol düzeylerinde 1.8±8.3 mg/dl lık arış, konrol grubunda ise 2.9±7.0 mg/dl oranında azalma espi emişlerdir (32). Genç bayanlarla ilgili yapılan başka bir çalışmada ise fiziksel akivie düzeyi yüksek olanların vücu yağ yüzdesi ve oal koleserol değerlerinin düşük olduğu bildirilmişir (33). ları 19-26 yılları arasında olan genç bayanlardan hafada 3-5 gün düzenli olarak aerobik içerikli egzersiz yapanlar ile düzenli olarak egzersiz yapmayanların vücu kile indeksi, oal koleserol, HDL koleserol, LDL koleserol ve rigliserid değerleri arasında anlamlı bir fark bulunamamışır (34). Yapılan başka bir çalışmada ise 12 hafalık bir egzersiz sonrasında genç erkeklerin plazma rigliserid, HDL koleserol, LDL koleserol ve VLDL koleserol değerlerinde anlamlı bir farklılık olduğu belirilirken bayanların lipid düzeylerinde ise anlamlı bir değişikliğe raslanmamışır (35). Ergen ve arkadaşları (2002) yaşları 28-53 arasında olan kilolu bayanlara 12 hafa süreyle iki farklı egzersiz uygulamışlardır. Birinci gruba cimnasik harekelerini içeren inerval egzersiz, ikinci gruba da yürüyüş koşu egzersizi şeklinde 12 hafa boyunca, hafada üç gün ve bir saa süreyle yapırmışlardır. Anrenman sonunda her iki grupa da HDL koleserolün LDL koleserole oranının anlamlı derecede arığını espi emişlerdir (36) Kazmarzyk ve arkadaşları (2001), yaşları 17-65 yılları arsında olan oplam 650 erkek ve bayan deneklere 20 hafalık aerobik egzersiz uygulayarak aerobik fines, kan lipidleri ve vücu yağ kilesindeki değişiklikleri incelemişlerdir. Anrenman sonunda deneklerin vücu yağ kilelerinde %3,3 oranında bir azalma kaydemişler ve bayanların vücu yağ kilesindeki değişiklikler ile LDL-K, oal koleserol, oal-k/hdl-k lipid değişim indeksleri arasında anlamlı bir ilişki gözlemlemişlerdir (37). Harekesiz sedaner bir yaşam arzı vücu kompozisyonu ve kan lipid profilinde olumsuz değişikliklere neden olmakadır. Düzenli olarak yapılan egzersizlerin arerioskleroz oluşumunu kolaylaşıran LDL koleserol düzeyini azaığı, arerioskleroza engel olan HDL koleserolü ise arırdığı belirilmekedir (38,39). Sonuç olarak 12 hafa süre ile hafada 3 gün hedef kalp aım sayısının %70 i şiddeinde yapılan koş-yürü egzersizinin kan lipid profilini ve vücu kompozisyonunu olumlu yönde değişirerek kardiyovasküler sağlığı korumada ekili olabileceği söylenebilir. Özellikle organik çökününün hızlandığı ora yaş ve sonraki dönemlerde yaşam kaliesini yükselmek ve hasalıklardan korunmak için düzenli olarak aerobik egzersizlerin yapılması önerilmekedir. KAYNAKLAR 1. Cox, L.C., Burke, V., Moron, A.R., Long-Term Effecs of Exercise on Blood Pressure and Lipids in Healhy Woman Aged 40-65 Years: The Sedenary Women Exercise Adherence Trial (Swea), Journal of Hyperension, 19(10), pp. 1733-1743, 2001. 2. Guo, S.S., Zeller, C., Chumlea, W.C., Aging, Body Composiion and Lifesyle: The Fels Longiudinal Sudy, Am. J. Clin. Nur., 70(3), pp. 405-411, 1999. 3. Zorba, E., Herkes İçin Spor ve Fiziksel Uygunluk, Neyir Mabaası, Ankara, 1999. 4. Solak, H., Görmüş, I.S., Solak, T., Görmüş, N., Spor ve Kalbimiz, Nobel Yayın Dağıım, Ankara, 2002. 5. Sudd, J., The Managemen of he Menopause, he Millennium Review, Parhenon Publishing, 2000. 6. Açıkada C., Ergen E., Bilim ve Spor, Tek Ofse Mabaacılık, Ankara, 1990. 7. Rogerio, A., Lobo, M.D., Treamen of he Posmenopausal Women, Basic and Clinical Aspecs, New York, 1994. 8. Shangold, M.M., Exercise in he Menopausal Women, Obse Gynecol, 75(4), pp. 53-58, 1990. 9. Fox, Bowers, Foss, Beden Eğiimi ve Sporun Fizyolojik Temelleri, Çev: Ceri, M., Bağırgan Yayımevi, Ankara, 1990. 10. Tamer, K., Sporda Fiziksel Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi, Bağırgan Yayımevi, Ankara, 2000. 87

SPORMETRE Beden Eğiimi ve Spor Bilimleri Dergisi 2003, Cil: I, Sayı: 2 11. Carol, E.G., Julie, S., Mckinney, M.S., Richard, A., Carleon, M.D., Is Aerobic Dance an Effecive Alernaive o Walk-Jog Exercise Training The Journal of Spors Medicine and Physical Finess, 32(2), pp. 136-141, 1992. 12. Saçaklı, H., Özürk, M., Saçaklı, M., Aerobik Egzersiz ve Diyein Obez Bayanlarda Anropomerik ölçümlere ve Solunum Paramerelerine Ekisi, Spor Hekimliği Dergisi, 32, pp. 43-53,1997. 13. Nindl, B.C., Harman, E.A., Marx, J.O., Goshalk, L.A., Regional Body Composiion Changes in Women Afer 6 Monhs of Periodized Physical Training, Journal of Applied Physiology, 88(6), pp. 2251-2259, 2000. 14. Suzuki, I., Yamada, H., Sugiura, T., Cardiovascular Finess, Physical Aciviy and Seleced Coronary Hear Disease Risk Facors in Aduls, The Journal of Spors Medicine and Physical Finess, 38, pp. 149-157, 1998. 15. Amano, M., Kanda, T., Mariani, T., Exercise Training and Auonomic Nervous Sysem Aciviy in Obese Individuals, Medicine Science in Spors Exercise, 33(8), pp. 1287-1291, 2001. 16. Lorei, G.S., Ballard, J.E., Mckeown, B.C., Zinkgraf, S.A., Body Composiion Aleraions Consequen o an Exercise Program for Pre and Posmenopausal Women Journal of Spors Medicine and Physical Finess, 30(4), pp. 426-433, 1990. 17. Szmedra, L., Lemura, L.M., Shearn, W.M., Exercise Tolerance, Body Composiion and Blood Lipids in Obese African-American Women Following Shor-Term Training, The Journal of Spors Medicine and Physical Finess, 38, pp. 59-65,1998. 18. Donnelly, J.E., Hill, J.O., Jacobson, D.J., Poeigor, J., Sullivan, D.K., Johnson, S.L., Heelan, K., Hise, M., Effecs of a 16 Monh Randomized Conrolled Exercise Trial on Body Weigh and Composiion in Young, Overweigh Men and Women: The Midwes Exercise Trial, Arch.Inern. Med., 163(11), pp. 1343-1350, 2003. 19. Suzuki, S., Uraa, G., Ishida, Y., Kanahisa, H., Yamamura, M. Influences of Low Inensiy Exercise on Body Composiion, Food Inake and Aerobic Power of Sedenary Young Females, Appl. Human Sci., 17(6), pp. 259-266, 1998. 20. Glass, J.N., Miller, W.C., Szymanski, L.M., Fernhall, B., Dursire, J.L. Physiological Responses o Weigh-Loss Inervenion in Inacive Obese African- American and Caucasian Women, J. Spor Med. Phys. Finess, 42(1), pp. 56-64, 2002. 21. Bryner, R.W., Ullrich, I.H., Saueres, J., Donley, D., Hornsby, G., Kolar, M., Yeaer, R. Effecs of Resisance and Aerobic Training Combined wih an 800 Calorie Liquid Die on Lean Body Mass and Resing Meabolic Rae, Journal of he American College of Nuriion, 18(2), pp. 115-121, 1999. 22. Donelly, J.E., Pronk, N.P., Jacobsan, D.J., Pronk, S.J., Jakicic, I.M. Effecs of Very-Low Calorie Die and Physical Training Regimens on Body Composiion and Resing Meabolic Rae in Obese Females, Am. J. Clin. Nur., 54, pp. 56-61, 1991. 23. Froidevanx, F., Schuz, Y., Chriin, L., Jequirer, E. Energy Expendiure in Obese Women Before and During Weigh Loss Afer Refeeding and in he Weigh-Relapse Period, Am. J. Clin. Nur., 57, pp. 35-42, 1993. 24. Okyar, M., ayan Kalbiniz ve Siz, Timaş Yayınları, İsanbul, 1998. 25. Ponje, G.A.E.P., Janssen, E.M.E., Hermans,J., Mersch, J., Regular Physical Aciviy and Changes in Risk Facors For Coronary Hear Disease: A Nine Monhs Prospecive Sudy, Eur. J. Clin. Chem. Clin. Biochem, 34, pp. 477-483, 1996. 26. Elosua, R., Molina, L., Fio, M., Arquer, A., Response of Oxidaive Sress Biomarkers o a 16 Week Aerobic Physical Aciviy Program and o Acue Physical Aciviy in Healhy Young Men and Women, Aherosclerosis, 167(2), pp.327-334, 2003. 27. Miller, E.R., Erlinger, T.P., Young, D.R., Jehn, M., Charleson, J., Rhodes, D., Wason, S.K., Appel, L.J., Resul of he Die, Exercise and Weigh Loss Inervenion Trial (DEW-IT), Hyperension, 40(5), pp. 612-618, 2002. 28. Imamura, H., Kaagiri, S., Uchid, K., Miyamao, N., Nakaro, H., Shiroa, T., Acue Effecs of Moderae Exercise on Serum Lipids, Lipoproeins and Apolipoproeins in Sedenary Young Women, Clin. Exp. Pharmacol Physiol, 27(12), pp. 975-979, 2000. 29. LeMura, L.M., VonDuvillard, S.P., Andreacci, J., Klebez, J.M., Chelland, S.A., Russo, J., Lipid and Lipoproein Profiles, Cardiovascular Finess, Body Composiion and Die During and Afer Resisance, Aerobic and Combinaion Training in Young Women, Eur. J. Appl. Physiol, 82(5-6), pp. 451-458, 2000. 30. Boreham, C.A., Wallace, W.F., Nevill, A., Training Effecs of Accumulaed Daily Sair-Climbing Exercise in Previously Sedenary Young Women, Prev. Med., 30(4), pp. 277-281, 2000. 31. Sernfeld, B., Sidney, S., Jacobs, D.R., Sadler, M.C., Haskell, W.L., Schreiner, P.J., Seven Year Changes in Physical Finess, Physical Aciviy and Lipids Profile in he Cardial Sudy. Coronary Arery Risk Developman in Young Aduls, Ann. Epidemiol, 9(1), pp. 25-33, 1999. 32. Furukawa, F., Kazuma, K., Kawa, M., Miyashia, M., Niiro, K., Kusukawa, R., Kojima, M., Effecs of an off-sie Walking Program on Energy Expendiure Serum Lipids and Glucose Meabolism in Middle-Aged Women, Biol. Res. Nurs., 4(3), pp. 181-192, 2003. 33. Lloyd, T., Chinchilli, V.M., Rollings, N., Kieselhors, K., Tregea, D.F., Henderson, N.A., Sinoway, L.I., Frui Consumpion, Finess and Cardiovascular Healh in Female Adolescans: The Penn Sae Young Women s Healh Sudy, Am., J., Clin., Nur., 67(4), pp. 624-630, 1998. 34. Haa, K., Haa, T., Miyazaki, K., Kunishi, H., Masuda, J., Effec of Regular Aerobic Exercise on Cerebrovascular Tone in Young Women, Ulrasound. Med., 17(2), pp. 133-136, 1998. 35. Xi, X.R., Qureshi, I.A., Wu, X.D., Khan, I.H., Huang, Y.B., Shiarkar, E., The Effec of Exercise Training on Physical Finess and Plasma Lipids in Young Chinese Men And Women, Zhonghua Yi Xue Za Zhi (Taipei), 59(6), pp. 341-347, 1997. 36. Ergen, N., Sanrı, M., Köseoğlu, S., Arı, Ö., Kırım, S., Ser, M., Fazla Kilolu Kadınlarda İki Farklı Egzersiz Modelinin Kilo Verme ve Kan Lipid Profili Üzerine Ekisi, 7. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi, 27-29 Ekim 2002. 37. Kazmarzyk, P.T., Leon, A.S., Rankinen, T., Gagnon, J., Changes in Blood Lipids Consequen o Aerobic Exercise Training Relaed o Changes in Body Faness and Aerobic Finess, Meabolism, 50(7), pp. 841-848, 2001. 38. Erkan, N., am Boyu Spor, Bağırgan Yayımevi, Ankara, 1998. 39. Williams, P.T., Healh Effecs Resulingfrom Exercise Versus Those From Body Fa Loss, Medicine and Science in Spors and Exercise, 33(6), pp. 611-621, 2001. 88